"והבאתי השמש בצהרים", ליקוי חמה בעבר ובהווה
בס"ד - כל הזכויות שמורות לסופער-סטאר
וואס ווייזט אונז א ליקוי חמה?
די גמרא (סוכה כט א) זאגט אז א ליקוי חמה איז א שלעכטע סימן פאר די אומות העולם, ווייל זייער לוח איז געבויט אויפן הילוך החמה, און א ליקוי לבנה איז א שלעכטע סימן חלילה פאר אידן, ווייל אונזער לוח איז געבויט אויפן לבנה (וראה בלוח דבר בעתו, שכיום שהישמעאלים מונין ללבנההסימן רע הוא להם ולא לישראל, עיי"ש הוכחתו, ובקובץ בית אהרן וישראל קל"ט עמוד קנ"ז חלק עליו בתוקף).
די גמרא זאגט אויך קלאר אז דער סימן איז פאר די פאלק וואס קען זעהן די ליקוי (עיי"ש).
כאטש די ליקוי קען מען אויסרעכענען פון פריער, איז עס נאך אלס א שלעכטע סימן, פונקט ווי אלע סימנים פון שטערן זעהעריי (אסטראלאגיע), וואס לויט ווי חז"ל לערנען אונז קען מען דורך די שטערנס זעהן עתידות וואס וועט פארקומען.
עס איז נישט קיין נייע ערפינדונג צו קענען פאראויס אויסרעכענען ווען די ליקויים וועלן פארקומען, שוין אין די צייטן פונעם ערשטן ביהמ"ק אין יאר ג' אלפים קע"ה האט א יוונישע אסטראנאמער מיטן נאמען טאלוס פאראויסגעזעהן א ליקוי חמה.
אין ברייתא דשמואל הקטן (סוף פרק א) שטייט קלאר וויאזוי אויסצורעכענען ווען עס וועט געשען א ליקוי חמה אדער ליקוי לבנה:
און דארט אין פרק ב' איז דער ברייתא מאריך צו רעכענען די ליקויים. אזוי אויך אין פרקי דר' אליעזר (פ"ז) איז ער מאריך בענין הליקוי.
מען דערציילט אויף קלאמבוס, אז ווען ער איז אנגעקומען צו די האפן פון פערו, האבן זיינע מאטראזן זיך פארטשעפעט מיט די אינדיאנער דארט וועלכע האבן זיי געוואלט פארטרייבן. קלאמבוס האט געוואוסט אז מארגן דארף פארקומען א ליקוי חמה (געבויט אויף די רעכענונגען פון זיין חבר, ר' אברהם זכות בעל ספר יוחסין, וועלכער האט אויסגעשטעלט קלאמבוסעס מאפעס), האט ער געסטראשעט די אינדיאנער אז ער וועט אויסלעשן די זון. צומארגנס בשעתן ליקוי זענען זיי געפאלן צו זיינע פיס און זיך אינטערגעגעבן.
א ליקוי חמה ווייזט בדרך כלל אויף מלחמות וועלכע וועלן פארקומען אין די לענדער ווי די ליקוי איז געזען געווארן.
(אין תורה שלמה (מילואים לפרשת בא) ברענגט ר"מ כשר פון א אסטראנאמער, וועלכער האט אויסגערעכנט אז ביי מכת חושך איז געווען א ליקוי חמה מלא איבער מצרים העליונה, אבער נישט איבער מצרים התחתונה, דארט ווי גושן איז, און ער טענהט אז דערפאר איז לכל בני ישראל היה אור במושבותם. ר"מ כשר רייסט אים דארט שטארק אראפ, און ער ברענגט אז שוין פאר 700 יאר צוריק שרייבט דער בעל "המבחר" אז מען קען נישט זאגן אז עס איז געווען א ליקוי חמה ביי מכת חושך, ווייל עס שטייט דאך "ולכל בני ישראל היה אור במושבותם").
אין יאר תרנ"א שרייבט דער אלטער פון קעלם זצ"ל:
הגאון ר' אליהו מן דערציילט (פניני אגדות חז"ל, סוכה דף קי"ח):
א געוויסער "שמואל ליפשיץ" וועלכער האט געלעבט אינעם שטעטל אנטיפאליע ביים ערשטען וועלט קריג, שרייבט אין זיינע זכרונות:
אזוי שרייבט אויך אלימלך זאנדער פון מאגעלניצע:
און אנשיל לעבענדיגער פון פינסק שרייבט:
א יאר פארן צווייטע וועלט קריג, איז ארויס אין אמעריקא א ספר מיטן נאמען "פלגי שמן" פון הג"ר מנחם ריזיקאוו, שרייבט ער דארט אזוי (פלגי שמן, תרצ"ט ניו יארק, עמוד קצג):
די ספר איז נאך געדרוקט געווארן פארן קריג, און דער מחבר האט פאראויסגעזען א ריזן מלחמה.
די גאלף מלחמה אקעגן עיראק,האט זיך אנגעהויבן ב' שבט, צומארגנס פון א ליקוי חמה.אינטרעסאנט איז אז אין ירמיה (נא ב) שטייט: "ושילחתי לבבלזרים וזרוה ויבקקו את ארצה כי היו עליה מסביב ביום רעה".
עס איז אבער דא א צווייטע גמרא (סוכה כט) " על ארבעה דברים המאורות לוקים, על מגדלי בהמה דקה בירושלים, ועל קוצצי אילנות טובות, ועל כותבי פלסתר, ועל מעידי עדות שקר".
די גמרא איז שווער מסביר צו זיין אויב מען קען פאראויסזעהן די ליקויים, ווייל מען רעדט דאך פון עבירות וועלכע זענען ביד האדם נישט צו טוהן.
אסאך גדולי האחרונים פרעגן די קשיא, זעה די ווערטער פונעם רמ"א אין ספר "תורת העולה" (ח"א פ"ח):
אזוי פרעגט אויך דער מהר"ל (אין דרוש על התורה): "והלא בחושבנא תליא מילתא".
און דערפאר זענען דא וועלכע לערנען פשט אין די גמרא אז מען רעדט נישט פון די סארט ליקויים, נאר פון די פלעקן פון די זון. זעה סידור יעב"ץ סוף הל' קידוש החודש, און יערות דבש ח"ב דרוש יב. א שטארקע ראיה דערצו איז פון דעם תנא דבי אליהו (פרק טז) וועלכע רעדט ארום אויב מען זעט א ליקוי חמה אינמיטן חודש. ווי באקאנט קען א ליקוי חמה געשען נאר ביים מולד.
א פלאדיגע זאך שטייט אבער אין עיון יעקב, אויפן מאמר חז"ל "כל היודע לחשוב תקופות ומזלות כו', אז מיר אידן ווייל מיר קענען אויסרעכענען ווען די ליקוי וועט זיין, דערפאר האבן מיר נישט מורא פונעם ליקוי, אזויווי עס שטייט אין פסוק "ומאותות השמים אל תחתו", משא"כ די גוים וועלכע קענען עס נישט אויסרעכענען, ווען עס געשעט מיינען זיי אז עס ווייזט אויף עפעס שלעכטס. וז"ל:
עס דארף דא ווערן אנגעצייכנט, אז אינמיטן חודש אב תשע"ז וועט אויך פארקומען א האלבע ליקוי לבנה. בדרך כלל פאר און נאך א ליקוי חמה מאכט זיך אפט א ליקוי לבנה, און ווער עס פארשטייט וויאזוי די ליקויים ארבעטן, פארשטייט די סיבה דערצו.
מאכט מען עפעס א ברכה אויף א ליקוי חמה?
אין ארחות רבינו (ח"א דף צה) ברענגט ער פונעם סטייפלער אז מען מאכט נישט קיין ברכה עושה מעשה בראשית אויף א ליקוי. אין הנהגות החזו"א שרייבט הגר"ח קנייבסקי אז די טעם פארוואס מען מאכט נישט קיין ברכה איז ווייל עס איז נישט קיין גוטע סימן. אבער אין ספר שער העין ברענגט דער מחבר אז ער האט געפרעגט דעם בעל שבט הלוי זצ"ל אויב מען דארף מאכן א עושה מעשה בראשית אויף א ליקוי, און ער האט אים געענטפערט " צריך להתיישב בדבר" (דער שבט הלוי האט געהאטן אז מען ברויך מאכן א עושה מע"ב בלי שם ומלכות אויף אלע וואונדערליכע זאכן, אפילו די וועלכע ווערן נישט דערמאנט אין שו"ע, ער אליין האט געמאכט א ברכה אויף א וואסער פאל (waterfall) אין שווייץ.
דער פרישה (או"ח סי' רפה) טייטש "קרא לשמש ויזרח אור, ראה והתקין צורת הלבנה", אז דער באשעפער האט געזען אז מענטשן וועלן דינען דעם זון, האט ער אויסגעשטעלט אז די לבנה זאל פארשטעלן דעם זון פון צייט צו צייט, וועלן מענטשן איינזען אז די זון איז נישט גאט.
אזוי זאגט דער פייטן אין "כתר מלכות":
די באקאנטע מעשה מיטן חפץ חיים אז ער האט געקוקט אויפן ליקוי מיט א טינקעלע גלאז, און דערנאך גערעדט איבער דאס אז די זון איז אויך נישט מער ווי א נברא. די מעשה האט דערציילט הר' אלתר טובי' ווין, וועלכער איז דארט געווען בשעת מעשה.
א צווייטער תלמיד פונעם חפץ חיים, ר' שמואל פליסקין, איז אויך דארט געווען, ער דערציילט ווי דער ראדינער ראש ישיבה, הגאון ר' נפתלי טרופ זצ"ל, איז געשטאנען אינדרויסן מיטן עולם און געקוקט און געקוקט, זייענדיג מסביר פאר זיינע ארומיגע: " מען דארף נישט קוקן, מען דארף זעהן!!".
וואס פארא נוצן האבן מיר פון א ליקוי חמה?
נפלאות הבורא.
באמת איז דאס שיינען פון די זון יעדן טאג, אסאך אינטרעסאנטער ווי די ליקוי חמה, ווען די זון איז פשוט פארשטעלט דורכן לבנה. נאר וואס דען, מיר זענען אלע געוואוינט דאס צו זעהן.
דער חובות הלבבות שרייבט אזוי אין שער חשבון הנפש פ"ג חשבון כ"ג:
זייער ענליכע ווערטער זאגט אויך דער אורחות צדיקים (שער הזכירה), ער רעדט זיך אפ אויף די וועלכע ווערן נתפעל פון די טוישונגען אין מעשה בראשית און נישט פון די מעשה בראשית זעלבס:
עס איז אינטרעסאנט אנצומערקן, אז איינשטייןס באקאנטע טעאריע איבער רעלאטיוויטעט, איז אויפגעוויזן געווארן נאר דערנאך וואס סיר ארטאר אדינגטאן האט אין יאר 9191 באמערקט בשעת א ליקוי חמה, ווי די שיין פון די שטערנס נאנט צו די זון ווערן פארדרייט דורך די גראוויטי פונעם זון.
און לסיום, אין ס' מנחת יהודה ברענגט ער א מוראדיגן שיינע פשט וואס ער האט געהערט "מפי קבלן אלמוני המתגורר בשכונת גילה", אויפן פסוק "ואוהביו כצאת השמש בגבורתו" וואס חז"ל דרשענען עס אויף "הנעלבין ואינן עולבין". האט ער געטייטשט אז בשעת א ליקוי חמה, שטעלט זיך די לבנה פארנט פונעם זון און פארשטעלט אים, כאילו ער פארשעמט אים. אבער די זון קריכט דערנאך ארויס פון אינטער די לבנה, מיטן גאנצן "גבורה", כאילו עס איז גארנישט געשען,און שיינט ווייטער. דאס איז "הנעלבין ואינם עולבין שומעין חרפתם ואינם משיבים!".
והיה ביום ההוא נאום ה' אלקים, והבאתי השמש בצהרים, והחשכתי לארץ ביום אור"
(עמוס ח ט, ובברייתא דשמואל הקטן פ"ב שהוא ליקוי החמה).
(עמוס ח ט, ובברייתא דשמואל הקטן פ"ב שהוא ליקוי החמה).
וואס ווייזט אונז א ליקוי חמה?
די גמרא (סוכה כט א) זאגט אז א ליקוי חמה איז א שלעכטע סימן פאר די אומות העולם, ווייל זייער לוח איז געבויט אויפן הילוך החמה, און א ליקוי לבנה איז א שלעכטע סימן חלילה פאר אידן, ווייל אונזער לוח איז געבויט אויפן לבנה (וראה בלוח דבר בעתו, שכיום שהישמעאלים מונין ללבנההסימן רע הוא להם ולא לישראל, עיי"ש הוכחתו, ובקובץ בית אהרן וישראל קל"ט עמוד קנ"ז חלק עליו בתוקף).
די גמרא זאגט אויך קלאר אז דער סימן איז פאר די פאלק וואס קען זעהן די ליקוי (עיי"ש).
כאטש די ליקוי קען מען אויסרעכענען פון פריער, איז עס נאך אלס א שלעכטע סימן, פונקט ווי אלע סימנים פון שטערן זעהעריי (אסטראלאגיע), וואס לויט ווי חז"ל לערנען אונז קען מען דורך די שטערנס זעהן עתידות וואס וועט פארקומען.
עס איז נישט קיין נייע ערפינדונג צו קענען פאראויס אויסרעכענען ווען די ליקויים וועלן פארקומען, שוין אין די צייטן פונעם ערשטן ביהמ"ק אין יאר ג' אלפים קע"ה האט א יוונישע אסטראנאמער מיטן נאמען טאלוס פאראויסגעזעהן א ליקוי חמה.
אין ברייתא דשמואל הקטן (סוף פרק א) שטייט קלאר וויאזוי אויסצורעכענען ווען עס וועט געשען א ליקוי חמה אדער ליקוי לבנה:
"אחד בראשו ואחד בזנבו, או שניהם בראשו או שניהם בזנבו, בין מלפניו בין מלאחריו, בין שניהם מצד אחד בין שניהם משני צדדים, שמש וירח קדרו, אחד מן המאורות ואחד מן הכוכבים אספו נגהם".
און דארט אין פרק ב' איז דער ברייתא מאריך צו רעכענען די ליקויים. אזוי אויך אין פרקי דר' אליעזר (פ"ז) איז ער מאריך בענין הליקוי.
מען דערציילט אויף קלאמבוס, אז ווען ער איז אנגעקומען צו די האפן פון פערו, האבן זיינע מאטראזן זיך פארטשעפעט מיט די אינדיאנער דארט וועלכע האבן זיי געוואלט פארטרייבן. קלאמבוס האט געוואוסט אז מארגן דארף פארקומען א ליקוי חמה (געבויט אויף די רעכענונגען פון זיין חבר, ר' אברהם זכות בעל ספר יוחסין, וועלכער האט אויסגעשטעלט קלאמבוסעס מאפעס), האט ער געסטראשעט די אינדיאנער אז ער וועט אויסלעשן די זון. צומארגנס בשעתן ליקוי זענען זיי געפאלן צו זיינע פיס און זיך אינטערגעגעבן.
א ליקוי חמה ווייזט בדרך כלל אויף מלחמות וועלכע וועלן פארקומען אין די לענדער ווי די ליקוי איז געזען געווארן.
(אין תורה שלמה (מילואים לפרשת בא) ברענגט ר"מ כשר פון א אסטראנאמער, וועלכער האט אויסגערעכנט אז ביי מכת חושך איז געווען א ליקוי חמה מלא איבער מצרים העליונה, אבער נישט איבער מצרים התחתונה, דארט ווי גושן איז, און ער טענהט אז דערפאר איז לכל בני ישראל היה אור במושבותם. ר"מ כשר רייסט אים דארט שטארק אראפ, און ער ברענגט אז שוין פאר 700 יאר צוריק שרייבט דער בעל "המבחר" אז מען קען נישט זאגן אז עס איז געווען א ליקוי חמה ביי מכת חושך, ווייל עס שטייט דאך "ולכל בני ישראל היה אור במושבותם").
אין יאר תרנ"א שרייבט דער אלטער פון קעלם זצ"ל:
"שמעו בית ישראל את אשר אגידה כי הלא דבר הוא.
והנה בקיץ העבר שנת תרנ"א בהתחלת הקיץ היה ליקוי חמה, ובעינינו ראינו כי אח"כ נלקה העולם בחיצי רעב, ועכשיו בשבוע העבר היה בעו"ה ליקוי לבנה, ויש לנו בית ישראל לדאוג מאוד בזה, ולפי השערתי היה שחור ואדום גם יחד, ואיתא בגמרא שם כו'".
הגאון ר' אליהו מן דערציילט (פניני אגדות חז"ל, סוכה דף קי"ח):
"עדותו של הרב אריה פינסקי שפורסמה ברבים, שבהיותו נער קטן בשנת תשטו לערך, זכה ללמוד חומש רש"י עם זקינו הגה"צ ר' אליהו לאפיאן זצ"לבהיכל ישיבת קמניץ בירושלים. אמו בקשה ממנו שילמוד עמו פרשת השבוע פ' בראשית. וכשהגיעו לפסוק והיו לאותות גו', למד עמו את הרש"י בזמן שהמאורות לוקין כו', וכאן הפסיק וסיפר לו שיום לפני פרוץ מלחמת העולם הראשונה היה חושך בחוץ באמצע היום, ממש כמו לילה, ולמחרת פרצה המלחמה העולמית הראשונה ששינתה סדרי העולם".
א געוויסער "שמואל ליפשיץ" וועלכער האט געלעבט אינעם שטעטל אנטיפאליע ביים ערשטען וועלט קריג, שרייבט אין זיינע זכרונות:
"ווען די מאביליזירטע זענען אדורכגעגאנגען אויפן הויפט שאסיי, זענען אלע אידן ארויס אויפן גאס און זיי באגלייט מיט טרערן אין די אויגן. אין דעם טאג פאר זייער אפפארן, איז גראדע אויסגעפאלן א ליקוי חמה,האבן מענטשן גערעדט: דאס ווייזט אויף שלעכטע צייטן, אז די קריג האט זיך צופלאקערט".
אזוי שרייבט אויך אלימלך זאנדער פון מאגעלניצע:
"אנהייב זוממער 1941 האבן מיר קינדער געהערט: ב קרוב וועט פארקומען א ליקוי חמה. פאר אונז, אן אונטרעסאנטער דערשיינונג, זעהן דורך פארסאדזשעטע גלעזלעך די פארטונקעלטע זון, און אין מיטן טאג וועט נאכט... פאר די עלטערן איז דאס געווען א סיבה פאר זארג,די גמרא זאגט "אז די ליכטער ווערן פארטונקעלט מיינט דאס אז עפעס שלעכטס גרייט זיך אויף אידישע שונאים", דער סימן האט זיך ליידער ארויסגעוויזן אלס ריכטיגער".
און אנשיל לעבענדיגער פון פינסק שרייבט:
" און אט, אין א געוויסע פרייטאג, א ליקוי חמה. מענטשן האבן געקוקט מיט פארויכערטע גלעזער און פארגעזאגט אז דאס איז א שלעכטער סימן.און דאס שלעכטס האט לאנג נישט געלאזט ווארטן אויף זיך [די ערשטע וועלט קריג]".
א יאר פארן צווייטע וועלט קריג, איז ארויס אין אמעריקא א ספר מיטן נאמען "פלגי שמן" פון הג"ר מנחם ריזיקאוו, שרייבט ער דארט אזוי (פלגי שמן, תרצ"ט ניו יארק, עמוד קצג):
"והנה בשנת תרצ"ט ביום ראשון דר"ח אייר היה צריך להיות ליקוי חמה (ורק שהיה ביום ההוא כל היום גשמים ויום המעונן לא היה נראה), וכן מצינו במס' סנהדרין "אם ראית מלכיות מתגרות זו בזו חכה לי, עי' שם. והמלחמה הזאת שצריכה להיות תהיה מלחמה אשר לא היתה כזאת מעולם, וליקוי חמה הוא סימן רע לאומות וכו',וא"כ תהא המלחמה הזאת אחרית ותהא בעז"ה רפואה לישראל וכו'".
די ספר איז נאך געדרוקט געווארן פארן קריג, און דער מחבר האט פאראויסגעזען א ריזן מלחמה.
די גאלף מלחמה אקעגן עיראק,האט זיך אנגעהויבן ב' שבט, צומארגנס פון א ליקוי חמה.אינטרעסאנט איז אז אין ירמיה (נא ב) שטייט: "ושילחתי לבבלזרים וזרוה ויבקקו את ארצה כי היו עליה מסביב ביום רעה".
עס איז אבער דא א צווייטע גמרא (סוכה כט) " על ארבעה דברים המאורות לוקים, על מגדלי בהמה דקה בירושלים, ועל קוצצי אילנות טובות, ועל כותבי פלסתר, ועל מעידי עדות שקר".
די גמרא איז שווער מסביר צו זיין אויב מען קען פאראויסזעהן די ליקויים, ווייל מען רעדט דאך פון עבירות וועלכע זענען ביד האדם נישט צו טוהן.
אסאך גדולי האחרונים פרעגן די קשיא, זעה די ווערטער פונעם רמ"א אין ספר "תורת העולה" (ח"א פ"ח):
"והוא מאמר נבוך, כי לקוי המאורות בא מכח מהלך הכוכבים".
אזוי פרעגט אויך דער מהר"ל (אין דרוש על התורה): "והלא בחושבנא תליא מילתא".
און דערפאר זענען דא וועלכע לערנען פשט אין די גמרא אז מען רעדט נישט פון די סארט ליקויים, נאר פון די פלעקן פון די זון. זעה סידור יעב"ץ סוף הל' קידוש החודש, און יערות דבש ח"ב דרוש יב. א שטארקע ראיה דערצו איז פון דעם תנא דבי אליהו (פרק טז) וועלכע רעדט ארום אויב מען זעט א ליקוי חמה אינמיטן חודש. ווי באקאנט קען א ליקוי חמה געשען נאר ביים מולד.
א פלאדיגע זאך שטייט אבער אין עיון יעקב, אויפן מאמר חז"ל "כל היודע לחשוב תקופות ומזלות כו', אז מיר אידן ווייל מיר קענען אויסרעכענען ווען די ליקוי וועט זיין, דערפאר האבן מיר נישט מורא פונעם ליקוי, אזויווי עס שטייט אין פסוק "ומאותות השמים אל תחתו", משא"כ די גוים וועלכע קענען עס נישט אויסרעכענען, ווען עס געשעט מיינען זיי אז עס ווייזט אויף עפעס שלעכטס. וז"ל:
"כל היודע לחשב תקופות ומזלות ואינו חושב וכו'. הכוונה, דע"י חישוב תקופות ומזלות יודע מתי ישתנו אותות השמים כגון ליקוי חמה ולבנה וכה"ג, הכל בא ע"י המשכת גלגל חמה ותקופתה והילוך המזלות, לכן כתיב מאותות השמים אל תחתו כי יחתו המה, משא"כ זה שאינו חושב, נראה שעלה על דעתו שעולם כמנהגו נוהג ומשו"ה את פועל ה' לא יביטו ומעשה ידיו לא ראו, ואם יראה איזו שינוי באותות השמים יחתו כמו המה, וזהו חכמתכם ובינתכם לעיני העמים".
עס דארף דא ווערן אנגעצייכנט, אז אינמיטן חודש אב תשע"ז וועט אויך פארקומען א האלבע ליקוי לבנה. בדרך כלל פאר און נאך א ליקוי חמה מאכט זיך אפט א ליקוי לבנה, און ווער עס פארשטייט וויאזוי די ליקויים ארבעטן, פארשטייט די סיבה דערצו.
מאכט מען עפעס א ברכה אויף א ליקוי חמה?
אין ארחות רבינו (ח"א דף צה) ברענגט ער פונעם סטייפלער אז מען מאכט נישט קיין ברכה עושה מעשה בראשית אויף א ליקוי. אין הנהגות החזו"א שרייבט הגר"ח קנייבסקי אז די טעם פארוואס מען מאכט נישט קיין ברכה איז ווייל עס איז נישט קיין גוטע סימן. אבער אין ספר שער העין ברענגט דער מחבר אז ער האט געפרעגט דעם בעל שבט הלוי זצ"ל אויב מען דארף מאכן א עושה מעשה בראשית אויף א ליקוי, און ער האט אים געענטפערט " צריך להתיישב בדבר" (דער שבט הלוי האט געהאטן אז מען ברויך מאכן א עושה מע"ב בלי שם ומלכות אויף אלע וואונדערליכע זאכן, אפילו די וועלכע ווערן נישט דערמאנט אין שו"ע, ער אליין האט געמאכט א ברכה אויף א וואסער פאל (waterfall) אין שווייץ.
דער פרישה (או"ח סי' רפה) טייטש "קרא לשמש ויזרח אור, ראה והתקין צורת הלבנה", אז דער באשעפער האט געזען אז מענטשן וועלן דינען דעם זון, האט ער אויסגעשטעלט אז די לבנה זאל פארשטעלן דעם זון פון צייט צו צייט, וועלן מענטשן איינזען אז די זון איז נישט גאט.
אזוי זאגט דער פייטן אין "כתר מלכות":
" אז יעמוד הירח לפני השמש כעב שחורה,
ויסתיר מעין כל ראיה מאורה,
בעת הזאת יבושו ממחשבותיהם,
החושבים כי השמש אלוקיהם"
די באקאנטע מעשה מיטן חפץ חיים אז ער האט געקוקט אויפן ליקוי מיט א טינקעלע גלאז, און דערנאך גערעדט איבער דאס אז די זון איז אויך נישט מער ווי א נברא. די מעשה האט דערציילט הר' אלתר טובי' ווין, וועלכער איז דארט געווען בשעת מעשה.
א צווייטער תלמיד פונעם חפץ חיים, ר' שמואל פליסקין, איז אויך דארט געווען, ער דערציילט ווי דער ראדינער ראש ישיבה, הגאון ר' נפתלי טרופ זצ"ל, איז געשטאנען אינדרויסן מיטן עולם און געקוקט און געקוקט, זייענדיג מסביר פאר זיינע ארומיגע: " מען דארף נישט קוקן, מען דארף זעהן!!".
וואס פארא נוצן האבן מיר פון א ליקוי חמה?
נפלאות הבורא.
באמת איז דאס שיינען פון די זון יעדן טאג, אסאך אינטרעסאנטער ווי די ליקוי חמה, ווען די זון איז פשוט פארשטעלט דורכן לבנה. נאר וואס דען, מיר זענען אלע געוואוינט דאס צו זעהן.
דער חובות הלבבות שרייבט אזוי אין שער חשבון הנפש פ"ג חשבון כ"ג:
"שצריך האדם להתפעל מכל מעשה ה', ולא להתפעל רק מהדברים שלא הורגלו לראותו, כקדרות השמש והירחוכו' והדומה להם".
זייער ענליכע ווערטער זאגט אויך דער אורחות צדיקים (שער הזכירה), ער רעדט זיך אפ אויף די וועלכע ווערן נתפעל פון די טוישונגען אין מעשה בראשית און נישט פון די מעשה בראשית זעלבס:
שיזכור תמיד גדולתו של האל יתברך. ויבין בריאות העולם גדולים וקטנים, ואיך הגלגלים הולכים, השמש והירח והכוכבים, וירידת הגשמים ונשיבת הרוחות, וכאלו עוד הרבה עצמוּ מִסַפר. ובשביל שאדם רואה אלו הנפלאות תמיד אינו תמה לבו על כך, אבל כשהחמה או הלבנה לוקה אז הוא תמה מאוד – זהו בשביל שאינו תדיר ורגיל כמו סיבוב השמש בכל יום ממזרח למערב. לכן הבט אליהם, ועשה עצמך כאילו לא ראית הנפלאות מימיך, ויהא נראה כאילו היית סומא עד עתה ועכשיו פתחת עיניך – אז היה נפלא בעיניך מאוד, כך תעשה עצמך בכל יום. וכן אמר דוד (תהלים קלט יד): "נפלאים מעשיך, ונפשי ידעת מאוד".
עס איז אינטרעסאנט אנצומערקן, אז איינשטייןס באקאנטע טעאריע איבער רעלאטיוויטעט, איז אויפגעוויזן געווארן נאר דערנאך וואס סיר ארטאר אדינגטאן האט אין יאר 9191 באמערקט בשעת א ליקוי חמה, ווי די שיין פון די שטערנס נאנט צו די זון ווערן פארדרייט דורך די גראוויטי פונעם זון.
און לסיום, אין ס' מנחת יהודה ברענגט ער א מוראדיגן שיינע פשט וואס ער האט געהערט "מפי קבלן אלמוני המתגורר בשכונת גילה", אויפן פסוק "ואוהביו כצאת השמש בגבורתו" וואס חז"ל דרשענען עס אויף "הנעלבין ואינן עולבין". האט ער געטייטשט אז בשעת א ליקוי חמה, שטעלט זיך די לבנה פארנט פונעם זון און פארשטעלט אים, כאילו ער פארשעמט אים. אבער די זון קריכט דערנאך ארויס פון אינטער די לבנה, מיטן גאנצן "גבורה", כאילו עס איז גארנישט געשען,און שיינט ווייטער. דאס איז "הנעלבין ואינם עולבין שומעין חרפתם ואינם משיבים!".
ואמר שמואל: "נהירין לי שבילי דשמיא כשבילי דנהרדעא..."(ברכות נ"ח ע"ב)
שבילי דשמיא, שיעור א'
שבילי דשמיא, שיעור ב'
הימל-מאפע 1 (ווינטער)
ליקוי חמה
שבילי דשמיא, שיעור א'
שבילי דשמיא, שיעור ב'
הימל-מאפע 1 (ווינטער)
ליקוי חמה
