וויקעפעדיע טאגבוך
גוט, קודם יישר כח פאר אייער ווארימע באגריסונג, ווי איך האב שוין געשריבן האב איך זיך אסאך געדרייט אין וויקעפעדיע, אדער אין אידיש גערעדט "וועקיפעדיע", וויל איך דא ברשות כל הקהל הקודש גרינדן אזא אשכול ווי איך און אנדערע וועלן קענען זיך לאזן הערן, אונטערהאלטן, שמייכלן, פונעם וויקעפעדיע.
וואס איז דאס וויקעפעדיע?
וויקעפעדיע פאר זיך איז א ערפינדונג פונעם יאר הונדערט, אויפגעקומען דערמיט איז איינער מיטן נאמען זשימי וועילס . דער רעיון דערפון איז צו שאפן א אינציקלאפדיע אויף אלסדינג און אלעמען. בעסער ווי אלע ביז היינטיגע אינפארמאציע קוועלער. דער יסוד איז אז יעדער מאן דהוא, ווער האט נאר אינטערנעט קען שרייבן דארט, בארייכערן און אויסמעקן. אזוי געבט ער די געלעגנהייט פאר די פארווארפענסטע מענטשן בארבע פינות העולם צו שרייבן וועגן נושאים וואס זיי ווייסן.
איז דאך אבער דער פראבלעם אז אויב יעדער קען אויסמעקן דאס וואס יענער האט געשריבן -אזוי איז דאך די גאנצע ווירטואלישע וועלט וואו מען קען עדיטן יענעמס א זאך- מאן יימר אז דער לעצטער איז גערעכט? וויאזוי קען מען וויסן וואס ער האט אויסגעמעקט? וואס ער האט צוגעלייגט? ווער זאגט אז יענער ווייסט בכלל וואס ער רעדט? אפשר איז ער א 13 יעריג גוישע טיפוש?
דא קומט אריין די געוואלדיגע אינטערסאנטע הויפט אויפטוה פון די פראגרעם וואס רופט זיך "וויקימעדיע", וואס דאס ערלויבט צו זען וואס יענער
האט צוגעלייגט אדער אראפגענומען פון דאס וואס איז פריער געשטאנען . ווי מער מען טראכט אריין דערין איז דאס א געוואלדיגע המצאה. ווייל דאס ערלויבט אויפצובויען גאנצעטע בלעטער און זען בדיוק אגאנצען צייט וועלכע ווארט מען האט אראפגענומען אדער צוגעלייגט, און אויב איז עס נישט גוט קומט א צווייטער און מעקט אויס דאס, מען שלאגט זיך ארום ביז מען איז מברר פאקטן, בקיצור יעדעס ברעקל אינפארמאציע ווערט גרונטליך דורכגעטון דורך מומחים ווי נישט מומחים, עס איז דא מנהלים וואס געבן אבאכט אז אלעס זאל זיין מיטן כוונה פון אויפבויען די זאך.
היינט צוטאגס ווערט דעי מין וועג פון אויפבויען אינפארמאציע דורך א קאמיונעטי פון מענטשן גענוצט דורך פילע ריזיגע ביזנעסער, זיי באנוצן זיך מיט די פראגרעם פון וויקי (אדער- וויקימעדיע), וואס יעדער וואס האט א סייט קען אריינלייגן אין זיין סייט א גאנצע וויקי פאר אומזינסט! (וויקימעדיע האט נישט מיט וויקעפדיע צופיל, וויקימעדיע איז די קאמפאני פון דער פראגרעם). אויך קען יעדער פריוואט אפילו אן קיין וועבסייט עפענען א וויקי פאר אומזינסט, מיט די חסרון אז דאס איז צוגעשטעלט פון א פריוואטע קאמפאני -גארנישט מיט וויקפעדיע אדער וויקימעדיע, זיי לייגן עדס, און עס איז פאבליק.
וויקעפעדיע האט זיך אין לויף פון די פאר יאר וואס עס עקזיסטירט ארויסגעשטעלט צו זיין א סוקסעס העכער ווי ערווארטעט, עס איז פון די מערסטע באזוכטע זייטלעך. ווען איר גייט אריין אינעם אויבנדערמאנטן לינק וואס צייגט די לעצטע 50 טשעינדעס אין וויקעפעדיע, און איר מאכט ריפרעש נאך א סעקונדע וועט איר פארגאפט ווערן ווי אין די סעקונדע איז שוין צוגעקומען א שלל פון פרישע טשעינדשעס, עס איז פשוט נישט מעגליך מיטצוהאלטן. עס שטעלט צו אינפארמאציע איבער אלעס און אלעמען, אן קיין אפהאלט, און מען קען דארט אפזיצען טעג וואכן און יארן און נישט אויפהערן ליינען. אין די גוישע וועלט איז דאס א רעקארד פון סוקסעס, ווייל יעדע ענין האט דאך אינפארמאציע וואס מען וויל דערשטיקן, צו ביזנעסדיג, רעליגיעדיג, אדער סיי וואס. דארט קען מען אלעס ארויסשרייבן, יעדער פאבליק פיגור (!) קען מען באשרייבן, אז עס איז דא צדדים מוז עס געשריבן ווערן מיט די גרעסטע מאס נוטראליטעט, אזוי קען קיין איין צד נישט האבן טענות, ווייל פאקטן זענען אומלייקנבאר. וואס וויקעפעדיע דולט נישט איז: השקפות און ליגענט. קיינער טאר דארט נישט זיך אויסגעבן זיינע השקפות, און קיינער טאר נישט שרייבן קיין ליגענט, אז איינער טוט דאס מעקט מען עס אויס - און ווי דערמאנט קען מען גענוי מיטהאלטן וואס און וועלכע ווארט אדער אות מען האט אויסגעמעקט- און אז יענער דרייט צוריק טרעפט ער זיך אינדרויסן.
אזוי וואקסט עס און וואקסט עס און עס זעט פשוט נישט קיין ענדע!
כדי צו זיין פולקאם געטריי צום פרייהייט פון ווארט, האט זשימי הנ"ל אויך געעפנט וויקעפעדיע אויף אנדערע שפראכן, כדי דער געלעגנהייט זאל געגעבן ווערן פאר יעדעם אין די וועלט, אויך פאר די וואס קענען נישט קיין ענגליש. פארשטייט זיך אז קיין איינס איז נישט אזוי מצליח ווי אין די ענגלישע שפראך וואס איז די מקור פאר טעכנאלאגיע און פארשריט, אבער אנדערע זענען אויך היפש שטארק מצליח אויף דעם וועג. אריינגערעכנט דער העברעאישע וויקעפעידע .
ליינט אין די קומענדיגע פאוסט: "דער אידישער וועקיפעדיע - איר פלאץ אין דער ערד, איר אומבאלומפערטקייט, ווער איז דער פולקאמער בעל הבית דערויף?"
וואס איז דאס וויקעפעדיע?
וויקעפעדיע פאר זיך איז א ערפינדונג פונעם יאר הונדערט, אויפגעקומען דערמיט איז איינער מיטן נאמען זשימי וועילס . דער רעיון דערפון איז צו שאפן א אינציקלאפדיע אויף אלסדינג און אלעמען. בעסער ווי אלע ביז היינטיגע אינפארמאציע קוועלער. דער יסוד איז אז יעדער מאן דהוא, ווער האט נאר אינטערנעט קען שרייבן דארט, בארייכערן און אויסמעקן. אזוי געבט ער די געלעגנהייט פאר די פארווארפענסטע מענטשן בארבע פינות העולם צו שרייבן וועגן נושאים וואס זיי ווייסן.
איז דאך אבער דער פראבלעם אז אויב יעדער קען אויסמעקן דאס וואס יענער האט געשריבן -אזוי איז דאך די גאנצע ווירטואלישע וועלט וואו מען קען עדיטן יענעמס א זאך- מאן יימר אז דער לעצטער איז גערעכט? וויאזוי קען מען וויסן וואס ער האט אויסגעמעקט? וואס ער האט צוגעלייגט? ווער זאגט אז יענער ווייסט בכלל וואס ער רעדט? אפשר איז ער א 13 יעריג גוישע טיפוש?
דא קומט אריין די געוואלדיגע אינטערסאנטע הויפט אויפטוה פון די פראגרעם וואס רופט זיך "וויקימעדיע", וואס דאס ערלויבט צו זען וואס יענער
האט צוגעלייגט אדער אראפגענומען פון דאס וואס איז פריער געשטאנען . ווי מער מען טראכט אריין דערין איז דאס א געוואלדיגע המצאה. ווייל דאס ערלויבט אויפצובויען גאנצעטע בלעטער און זען בדיוק אגאנצען צייט וועלכע ווארט מען האט אראפגענומען אדער צוגעלייגט, און אויב איז עס נישט גוט קומט א צווייטער און מעקט אויס דאס, מען שלאגט זיך ארום ביז מען איז מברר פאקטן, בקיצור יעדעס ברעקל אינפארמאציע ווערט גרונטליך דורכגעטון דורך מומחים ווי נישט מומחים, עס איז דא מנהלים וואס געבן אבאכט אז אלעס זאל זיין מיטן כוונה פון אויפבויען די זאך.
היינט צוטאגס ווערט דעי מין וועג פון אויפבויען אינפארמאציע דורך א קאמיונעטי פון מענטשן גענוצט דורך פילע ריזיגע ביזנעסער, זיי באנוצן זיך מיט די פראגרעם פון וויקי (אדער- וויקימעדיע), וואס יעדער וואס האט א סייט קען אריינלייגן אין זיין סייט א גאנצע וויקי פאר אומזינסט! (וויקימעדיע האט נישט מיט וויקעפדיע צופיל, וויקימעדיע איז די קאמפאני פון דער פראגרעם). אויך קען יעדער פריוואט אפילו אן קיין וועבסייט עפענען א וויקי פאר אומזינסט, מיט די חסרון אז דאס איז צוגעשטעלט פון א פריוואטע קאמפאני -גארנישט מיט וויקפעדיע אדער וויקימעדיע, זיי לייגן עדס, און עס איז פאבליק.
וויקעפעדיע האט זיך אין לויף פון די פאר יאר וואס עס עקזיסטירט ארויסגעשטעלט צו זיין א סוקסעס העכער ווי ערווארטעט, עס איז פון די מערסטע באזוכטע זייטלעך. ווען איר גייט אריין אינעם אויבנדערמאנטן לינק וואס צייגט די לעצטע 50 טשעינדעס אין וויקעפעדיע, און איר מאכט ריפרעש נאך א סעקונדע וועט איר פארגאפט ווערן ווי אין די סעקונדע איז שוין צוגעקומען א שלל פון פרישע טשעינדשעס, עס איז פשוט נישט מעגליך מיטצוהאלטן. עס שטעלט צו אינפארמאציע איבער אלעס און אלעמען, אן קיין אפהאלט, און מען קען דארט אפזיצען טעג וואכן און יארן און נישט אויפהערן ליינען. אין די גוישע וועלט איז דאס א רעקארד פון סוקסעס, ווייל יעדע ענין האט דאך אינפארמאציע וואס מען וויל דערשטיקן, צו ביזנעסדיג, רעליגיעדיג, אדער סיי וואס. דארט קען מען אלעס ארויסשרייבן, יעדער פאבליק פיגור (!) קען מען באשרייבן, אז עס איז דא צדדים מוז עס געשריבן ווערן מיט די גרעסטע מאס נוטראליטעט, אזוי קען קיין איין צד נישט האבן טענות, ווייל פאקטן זענען אומלייקנבאר. וואס וויקעפעדיע דולט נישט איז: השקפות און ליגענט. קיינער טאר דארט נישט זיך אויסגעבן זיינע השקפות, און קיינער טאר נישט שרייבן קיין ליגענט, אז איינער טוט דאס מעקט מען עס אויס - און ווי דערמאנט קען מען גענוי מיטהאלטן וואס און וועלכע ווארט אדער אות מען האט אויסגעמעקט- און אז יענער דרייט צוריק טרעפט ער זיך אינדרויסן.
אזוי וואקסט עס און וואקסט עס און עס זעט פשוט נישט קיין ענדע!
כדי צו זיין פולקאם געטריי צום פרייהייט פון ווארט, האט זשימי הנ"ל אויך געעפנט וויקעפעדיע אויף אנדערע שפראכן, כדי דער געלעגנהייט זאל געגעבן ווערן פאר יעדעם אין די וועלט, אויך פאר די וואס קענען נישט קיין ענגליש. פארשטייט זיך אז קיין איינס איז נישט אזוי מצליח ווי אין די ענגלישע שפראך וואס איז די מקור פאר טעכנאלאגיע און פארשריט, אבער אנדערע זענען אויך היפש שטארק מצליח אויף דעם וועג. אריינגערעכנט דער העברעאישע וויקעפעידע .
ליינט אין די קומענדיגע פאוסט: "דער אידישער וועקיפעדיע - איר פלאץ אין דער ערד, איר אומבאלומפערטקייט, ווער איז דער פולקאמער בעל הבית דערויף?"
