(14) רמב"ן על בראשית פרק כה פסוק כח וז"ל: והנכון בעיני כי היא מליצה, כי עשו ציד בפי אביו, יכנה האיש במעשה לתדירותו - וכמוהו שבתך בתוך מרמה (ירמיה ט ה), וכן *ואני* *תפלה* (תהלים קט ד) עכ"ל.
בני היכלא, אויך א שיין ווארט אויף ואני תפלה, דער אמת איז אז דער פשט איז היינו הך דער חילוק איז נאר וואס האט צוגעברענגט דוד המלך צום מצב פון 'ואני תפלה' צו איז דאס דאס מתפלל זיין אליינס אדער דער סיבה אויף וואס ער דארף מתפלל זיין, אזוי האב איך געקלערט במושכל הראשון.
ס'קען אבער זיין טיפער, אז לויט'ן ערשטן פשט (רמב"ן ודעימיה) איז דער פשט ליטערלי (באמת) דוד איז געווארן א שטיק תפלה פון אזויפיל דאווענען, משא"כ די צווייטע פשט (ספרי חסידות) איז נישט ווי די שרייבסט אז ער איז געווען א 'שטיק' תפלה, נאר ער האט געזאגט אזוי, 'ואני' ווער איך בין 'תפלה' דאס איז מיין תפלה אין אנדערע ווערטער: איך דארף שוין גארנישט מתפלל זיין בפועל ס'רעדט פון זיך אליין.
דוק היטב בדברי ותמצא נחת.
[נאלויס'פארט פראקעס רעכטס און לינקס, קאפי-אנן, ואני תפלה צוויי פשטים, וילכו אחר ההבל, מ'באווארפט דיך מיט ספרי ראשונים, ספרי חסידות און סתם שטותים. דארפסט נאך אלס פראקעס, אדער שוין גענוג געווען; הא?]
משא"כ לויט די חסידי'שע תורה, איז פשט פון איין שטיק, אז דוד המלך האט נישט געהאט א קליינע צרה, אפאר איינצעלנע בקשות, ניין, דוד המלך האט געזאגט פארן אייבערשטען, אז מכף רגל ועד ראש אין בי מתום, ער איז איין שטיק תפלה פון אויבן ביז אונטן, אלעס תפלה'ט אלעס בעט, אלעס דארף א ישועה ממרום, ער קען עס נישט מפרט זיין, ווייל ס'איז ממש אין בו מתום.
דקתי הדק היטב היטב הדק ואונפטרטונטלי לא מצאתי מענה, וזה סיבתה:
אפי' אויב איינער איז ליידער אין א בחינה פון מכף רגל ועד ראש אין בו מתום ווערט ער נאכנישט קיין תפלה וועגן דעם, אפשר א קריפל אבער תפלה; וואס האט עס מיט'ן צרה?, די צרות זענען ענדערשט א סיבה צום תפלה ווי א סימן דערויף. משא"כ לוויט די יורה דעה ח"א פשט, דאס איז שוין יא סאמטינג צו קאנסידערן ווען איינער דאווענט אזויפיל קען מען גלייכער נוצן דעם אויסדריק 'ער איז א שטיק תפלה'.
איך האב נישט קיין משל דערויף פון יו"ד ח"א ניטאמאל פון ח"ב אבער מיין מאמע -זאל זיין געזונט- ווען איך פלעג עסן צופיל פאקסי-פאפס האט זי זיך געקענט אויסדריקען "יענקע'לע ווערסט איין שטיק פאקסי" (איך האב שוין דעמאלטס גע'בדחן'ט, האב איך גענטפערט קינדיש "יא, וועלכע פלעיוואר?")
דאס איז מיר שווער ועל דא קבכינא, אויף דעם האט דער רבי פארגאסט טייכן טרערן ביי של"ס, דאס האט פרעה גע'טענה'עט מי ומי ההולכים, אויף דעם האט זיך אחשורש געבייזערט מי הוא זה ואיזהו, פארדעם שרייט דער נביא מי בקש זאת מידכם, דאס האט דער רוכל געשריגן מיט פאטאס מי האיש החפץ חיים, דהמע"ה האט שוין לאנג גיאמערט אוי מי יעלה בהר ה', דאס איז די סיבה וואס דער עולם ברעטשעט אין די הייליגע טעג מי במים ומי באש וכו'
עס העלפט נישט קיין פודינו ומצילנו צו באצייכענען א חי אדער מדבר מיט'ן ווארט תפלה נאר אויב ער דהמע"ה האט ממש אזויפיל מתפלל געווען און פארפירט ביז ער איז ממש געווען א תפלה.
כנלפע"ד, כולי האי ואולי תודה לדברי, ואם לאו גם זה יעבור.
איך כאפ מיך יעצט מילער, ווי דו רעדסט פון דיין בדחנות בצירוף מיט דיין בילד, אז דו עקט-סט געהעריג אזוי נישט מיר נישט דיר, ווי א שפיל פון יאנקעל מילער, ווייסטאך מיין שטאטקייט, איך האב נישט געכאפט ביז איצטערט, איך האב אמאל געהערט טאקע אז ער קאן אסאך לערנען, אבער וואו איז דיין מאדיארישקייט?
בני היכלא האט געשריבן:
און איך האלט מיך ביי דאס מייניגע, ס'איז א ווערב אויך, און איך ווייס אויך פון וואו דאס קומט, פארקורצערט אדער נישט, למעשה נוצט מען עס אויך אין א ווערב פארמאט, "ער האט תפלה געטאן", ווער רעדט נאך פון מיין הוספה, ער האט גע'תפלה'ט דאס איז דאך א קלארער ווערב.
השתא דאתית להכי,לשיטתך אז 'תפלה' איז א 'ווערב' טא וואס איז בכלל שווער אויפ'ן פסוק 'ואני תפלה'? פשוט און גראד איך דוד המלך בין מתפלל, וואס דארפסטו בכלל וויסן צו ס'איז איין שטיק תפלה אדער צוויי שטיקלעך, דער עיקר איז אז ער האט גע'תפלה'ט אין א ווערב פארמאט, והכל על מקומו יבוא על נכון.
די מפרשים אבער וואס מוטשען זיך יא אויפ'ן פסוק, און זיי האלטן זיך נישט ביי דאס דייניגע, קען זיין ווייל זיי ווייסן נישט פון וואו דאס קומט, פארקורצערט אדער נישט, למעשה ווילן זיי עס נישט נוצן און א ווערב פארמאט, ווער רעדט נאך פון דיין הוספה "ער האט גע'תפלה'ט" דאס איז לויט זיי נישט אזא קלארער ווערב. זיי וועלן מוזן נוצן די צוויי אנדערע תירוצים, אדער אז ער האט אזויפיל גע'ווערב'ט ביז ער איז געווערן אן 'עדזשעקטיוו', אדער אז ער איז געווען אזוי צוקלאפט אז ער האט פשוט מער נישט געדארפט 'ווערב'ן.
ערנסטער כתב:
אל דאגה, אנו תקוה כי דוד המלך ידע לשון שירה.
אין אנחנו דואגים כלל, הבאנו פירושי הראשונים ואחרונים אחרי שכבר ידעו שדוד המלך ידע לשון שירה כלשונך, דוקא לזה פירשהו, כלום חשבו שמדובר באינו-יכול בוודאי שלא בלו את זמניהם בפירוש דבריו.
אין אנחנו דואגים כלל, הבאנו פירושי הראשונים ואחרונים אחרי שכבר ידעו שדוד המלך ידע לשון שירה כלשונך, דוקא לזה פירשהו, כלום חשבו שמדובר באינו-יכול בוודאי שלא בלו את זמניהם בפירוש דבריו.
תודה רבה, והלוואי שתבקר ביהכלינו תמיד.
הק' מילר
א וודאי, א וודאי. איך האב דאך נאר געבראכט דא עטלעכע באוויסטע אויסדריקן, ווי מ'ניצט די זעלבע גראמאטישע פארעם.
דער קול מבשר זאגט איין פשט אז ס'האט נישט אוסגעפעהלט מתפלל צו זיין, און פון ר' העניך ברענגען זיי דעם אנדערן פשט 'שנעשה בעצמו תפלה' אבער אן א פארוואס, לכאורה איז עס מרוב תפלה (אזוי ווי דער רמב"ן) והא ראיה איז טאקע דער ואתחנן דארט איז דאך משרע"ה נישט געווען אין די בחינה פון מכף רגל ועד ראש אין בו מתום, אבער תקט"ו תפלות קענען איינעם יא מאכן פאר א תפלה.
ובזה אשים קנצי למילתי אחרי אשר גדולים וטובים ממנו מדורות הקודמים קדמוני בזה, תודה לכל בני היכלא קרעטשמתא להעתקת הדברים תשוח"ח לו/להם.
