אידישע וועלט פארומס

שמעלקא טויב האט געשריבן: לאמיר גיין פתיחה...

דף ב' ע"ב

ר' זירא זאגט אז די טעם פון די חכמים אז סוכה שגבוה למעלה מעשרים אמה פסולה איז וועגן "וסוכה יהיה לצל", זאגט די גמרא אז רבה און רבא ווילן נישט זאגן ווי ר' זירא ווייל ס'מיינט לעתיד, פרעגט די גמרא ור' זירא, און וואס זאגט צו דעם ר' זירא, ענטפערט די גמרא אז ס'וואלט געדארפט שטיין "וחופה" איז ש"מ תרתי.

ביי רבה זאגט די גמרא אז למען ידעו גייט ארויף לדורות, פארוואס פרעגט נישט די גמרא ורבה? און וואס זאגט רבה צו דעם?

ארטסקרול ברענגט א תירוץ, (איך געדענק נישט פון וועם) אז רבה סוכ״ס ברענגט א פסוק פון
סוכות קען מען ארויסלערנען דאס אויך, משא״כ ר׳ זירא האט בכלל נישט קיין שייכות מיט סוכה

לפי דברי הגמרא אויפן ערשטן עמוד אז 'דל עשתרות קרנים איכא צל', פרעגט די ב"ח אין די חידושים (וואס איז אגב מתוק מדבש) אויב אזוי ביי א סוכה מתחת האילן זאל איך אויך זאגן דל האילן ואיכא צל? עי"ש מה שתירץ

היסטאריקער האט געשריבן: מיר איז שווער עפעס אנדערש, די גמרא זאגט אז רב חנן בר רבה איז דלא כחד
פארוואס קען מען נישט זאגן אז פּונקט ווי רב הונא איז כרבי זירא דאמר
משום צל הוא וכיון דרויחא איכא צל סוכה דאס זעלבע האלט רב חנן בר רבה נאר ער האלט אז מחזקת יותר מכדי ראשו
ורובו ושולחנו איז שוין אויך "רויחא ואיכא צל סוכה"?
איך מיין אז רש״י איז אויך משמע אז מ׳ קען אזוי זאגן
עיין ד״ה נימא בהכשר סוכה. זאגט רש״י
בסוכה המצומצמח בשיעור הכשר אורך סוכה פליגי ובטפי מיהא מכשרי אפילו היא גבוהה "דכיון דרויחא איכא צל סכך"

אידאך דאס שווער צו זאגן במציאות, דער חוש זאגט דאך אנדערש.

עיין בילקוט מפרשים דברי ה"דברי נחמיה" אויף די ווערטער פון רש"י, פורתא, וואס דער גליון וויל צולייגן "נמי" אבער ער זאגט ס'איז נגד החוש, א קליין ביסל וועט דען אויסמאכן אז ס'זאל יא ווערן.

כ'געדענק נישט גענוי, אויב איינער קען עס ברענגן אהער וואלט געווען געשמאק.

ענדע צדיק! האט געשריבן: לפי דברי הגמרא אויפן ערשטן עמוד אז 'דל עשתרות קרנים איכא צל', פרעגט די ב"ח אין די חידושים (וואס איז אגב מתוק מדבש) אויב אזוי ביי א סוכה מתחת האילן זאל איך אויך זאגן דל האילן ואיכא צל? עי"ש מה שתירץ

צדיק'ל,

ברענג שוין אהער די גאנצע ווערטער און זאל ווערן א שמחה דא, ביטע ביטע.

היסטאריקער האט געשריבן: מיר איז שווער עפעס אנדערש, די גמרא זאגט אז רב חנן בר רבה איז דלא כחד
פארוואס קען מען נישט זאגן אז פּונקט ווי רב הונא איז כרבי זירא דאמר
משום צל הוא וכיון דרויחא איכא צל סוכה דאס זעלבע האלט רב חנן בר רבה נאר ער האלט אז מחזקת יותר מכדי ראשו
ורובו ושולחנו איז שוין אויך "רויחא ואיכא צל סוכה"?
איך מיין אז רש״י איז אויך משמע אז מ׳ קען אזוי זאגן
עיין ד״ה נימא בהכשר סוכה. זאגט רש״י
בסוכה המצומצמח בשיעור הכשר אורך סוכה פליגי ובטפי מיהא מכשרי אפילו היא גבוהה "דכיון דרויחא איכא צל סכך"

דעס איז לכאורה א טעקניקל זאך אז ביי ד' אמות איז דא צל און ווייניגער נישט, די רש"י "דכיון דרויחא איכא צל סכך" איז לויט רב הונא אמר רב, און אויף רב חנן פירט רש"י אויס "או טעמא אחרינא להכשירה"

שמעלקא טויב האט געשריבן: לאמיר גיין פתיחה...

דף ב' ע"ב

ר' זירא זאגט אז די טעם פון די חכמים אז סוכה שגבוה למעלה מעשרים אמה פסולה איז וועגן "וסוכה יהיה לצל", זאגט די גמרא אז רבה און רבא ווילן נישט זאגן ווי ר' זירא ווייל ס'מיינט לעתיד, פרעגט די גמרא ור' זירא, און וואס זאגט צו דעם ר' זירא, ענטפערט די גמרא אז ס'וואלט געדארפט שטיין "וחופה" איז ש"מ תרתי.

ביי רבה זאגט די גמרא אז למען ידעו גייט ארויף לדורות, פארוואס פרעגט נישט די גמרא ורבה? און וואס זאגט רבה צו דעם?

די קשיא אויף רבי זירא איז א שטארקע טענה אז וסוכה תהי' לצל יומם איז א פסוק פון לעתיד, און רבי זירא איז אויך נאר מדייק פינעם דיוק אז ס'וואלט געקענט שטיין וחופה
ביי די אנדערע לימוד איז דאס נישטא

שמעלקא טויב האט געשריבן:

ענדע צדיק! האט געשריבן: לפי דברי הגמרא אויפן ערשטן עמוד אז 'דל עשתרות קרנים איכא צל', פרעגט די ב"ח אין די חידושים (וואס איז אגב מתוק מדבש) אויב אזוי ביי א סוכה מתחת האילן זאל איך אויך זאגן דל האילן ואיכא צל? עי"ש מה שתירץ

צדיק'ל,

ברענג שוין אהער די גאנצע ווערטער און זאל ווערן א שמחה דא, ביטע ביטע.

וז"ל הב"ח וא"ת אם כן בסוכה שתחת האילן נמי נימא דל האילן איכה צל סוכה, ואפי' האילן צלתה מרובה מחמתה נמי ליתכשר הסוכה. וי"ל דהתם גזירת הכתוב היא, מדכתיב בסכת חסר וכו' כדלקמן ט: והשתא אתי שפיר דילפינן לה מבסכת תיפוק לה משום מחובר ודו"ק עכ"ל הב"ח.
ולא הבנתי למה צריך לזה, הרי בעשתרות קרניים אינו משתמש עמהם במקום סכך, וההו"א היה דפסול מפני שהצללין מגיעין זה לזה מתוך גובהן של דפנות "ואין צריך סכך" (לשון רש"י ד"ה אלא) ומתרץ שהפסול היא משום דל דפנות ליכא צל סוכה שחמה בא מתחתיה נמצא שמה בטל (לשון רש"י ד"ה דל) וא"כ בעשתרות כשר שאף שאינו צריך צל הסכך מ"מ הסכך מסכך אותו ולא ההרים, משא"כ "תחת" אילן הרי האילן מסכך אותו וה"ה סכך פסול, ואף שיש שם גם סכך כשר מ"מ ,מהני צל האילן לצל הסכך להשלים צלתה של סוכה'(רש"י ט: ד"ה הא)

יצחק דע באנקיר האט געשריבן:

שמעלקא טויב האט געשריבן: לאמיר גיין פתיחה...

דף ב' ע"ב

ר' זירא זאגט אז די טעם פון די חכמים אז סוכה שגבוה למעלה מעשרים אמה פסולה איז וועגן "וסוכה יהיה לצל", זאגט די גמרא אז רבה און רבא ווילן נישט זאגן ווי ר' זירא ווייל ס'מיינט לעתיד, פרעגט די גמרא ור' זירא, און וואס זאגט צו דעם ר' זירא, ענטפערט די גמרא אז ס'וואלט געדארפט שטיין "וחופה" איז ש"מ תרתי.

ביי רבה זאגט די גמרא אז למען ידעו גייט ארויף לדורות, פארוואס פרעגט נישט די גמרא ורבה? און וואס זאגט רבה צו דעם?

די קשיא אויף רבי זירא איז א שטארקע טענה אז וסוכה תהי' לצל יומם איז א פסוק פון לעתיד, און רבי זירא איז אויך נאר מדייק פינעם דיוק אז ס'וואלט געקענט שטיין וחופה
ביי די אנדערע לימוד איז דאס נישטא

איינער האט מיר געזאגט א אנדערע תירוץ, למען ידעו איז סוכ"ס א פסוק וואס רעדט פון סוכה, קען מען זאגן אז ס'מיינט ביידע איז די קשיא נישט אזוי שווער, וסוכה תהיה לצל איז לעתיד לבוא מילא דארף מען עס פארענטפערן.

שמעלקא טויב האט געשריבן: לאמיר גיין פתיחה...

דף ב' ע"ב

ר' זירא זאגט אז די טעם פון די חכמים אז סוכה שגבוה למעלה מעשרים אמה פסולה איז וועגן "וסוכה יהיה לצל", זאגט די גמרא אז רבה און רבא ווילן נישט זאגן ווי ר' זירא ווייל ס'מיינט לעתיד, פרעגט די גמרא ור' זירא, און וואס זאגט צו דעם ר' זירא, ענטפערט די גמרא אז ס'וואלט געדארפט שטיין "וחופה" איז ש"מ תרתי.

יישר כח ר' שמעלקא פארן גיין פתיחה, ברוך שהחיינו וקימנו והיגענו לזמן הזה, ברוך שנתן תורה לעמו ישראל וברוך שבחר בהם ובמשנתם.

בנוגע דער שיעור ביי גובה הסוכה אז לשיטת החכמים במתני' איז למעלה מכ' אמה פסולה, און די גמ' ברענגט דערויף דריי (וליתר דיוק: פיר) טעמים, וואס איז משמע אז דער פסול איז מדאורייתא, משא"כ ביי דער שיעור למטה מי' טפחים זעהט מען פון די גמרא ווייטער אז דאס איז געבויעט אויף די אלגעמיינע דין אז אין מחיצה למטה מעשרה און דער מקור איז אן הלכה למשה מסיני, שיעורין חציצין ומחיציןהלל"מ.

די שאלה איז פארוואס די כ' אמה איז נישט בגדר "שיעורין" פון כל התורה וואס איז הלל"מ, פארוואס דארף איך דא זוכן מנה"מ מיט א מחלוקת וואס לויט דעם וועט כאפן נפק"מ צו הדפנות מגיעין אל הסכך און שיעור במשכה כדברי הגמ' בעמוד ב'? באמת איז דא א שטיקל משמעות אין רש"י בד"ה סוכה מדאורייתא - דעשרים אמה דילה ילפינן מדאורייתא וקודם שנשנית המשנה נאמרה שיעורה מסיני. אז אולי מיינט טאקע רש"י דער אלגעמיינער ענין פון שיעורין הלכה למשה מסיני, אבער אויב אזוי פארוואס דארף איך די לימודים? בכלל איז שווער צו זאגן אז דאס איז טאקע הלכה למשה מסיני ווייל דער כלל איז אז ביי הלל"מ קען נישט זיין קיין מחלוקת און דא האבן מיר א מחלוקת רבי יהודא וחכמים.

(בדרך אפשר חשבתי עפי"ד של המהרצ"ח במס' יומא שלמדנו לגבי שיעור ככתובת הגסה ביוהכ"פ דבגמ' מביא שם הטעם משום יתובי דעתא ואילו בדברי הגמ' בסוכה (ו.) זה נלמד מדין שיעורים הלל"מ ונסמך על דה"כ ארץ חטה וכו' דבש זה ככותבת הגסה ביוה"כ, ומבאר הגאון ז"ל כלל ויסוד בענין שיעורין הלל"מ שמסיני למדו רק שיעורים כללים וגדרים, והם עפ"י קבלתם וכח תורתם ומה ד'קים להו' צירפו באיזה דין יש לשער בדבר זה ובאיזה דין יש לשער בשיעור יותר גדול עיי"ש.
וכן י"ל כאן שקבלו פסול של עשרים אמה בגובה, אבל לאו דוקא לענין סוכה, ומדברי הכתובים למדו שכיון שהקפידה תורה על ה'למען ידעו' לרבה, או ל'צל סוכה' 'לר' זירא או ל'דירת עראי' לרבא, צירפו לזה השיעור של עשרים אמה שהיה קים להם שלא שלטא ביה עינא, ואין בה צל סכך, ואין יכולים לבנותה דרך עראי)

בפשטות וואלט איך געזאגט אז די הל"מ ביי מחיצין איז ווען עס הייסט א מחיצה און ווען נישט, ביי 20 אמה ווערט נישט די וואנט אויס וואנט, וואס עס מיינט אז די מחיצה בלייבט מחיצה, אבער די סוכה איז נישט כשר ציליב די טעמים וואס די גמרא רעכנט אויס

שלך לחמך האט געשריבן: בפשטות וואלט איך געזאגט אז די הל"מ ביי מחיצין איז ווען עס הייסט א מחיצה און ווען נישט, ביי 20 אמה ווערט נישט די וואנט אויס וואנט, וואס עס מיינט אז די מחיצה בלייבט מחיצה, אבער די סוכה איז נישט כשר ציליב די טעמים וואס די גמרא רעכנט אויס

פארדעם האב איך מדייק געווען צו שרייבן אלס "שיעורין" נישט אלס "מחיצין" ודו"ק

רש"י אויף שיעורין דף ה: זאגט אז עס מיינט "שיעורין של איסורין"

שלך לחמך האט געשריבן: דף ג: ד.
בכרים ובכסתות לא הוי מיעוט דבטלה דעתו אצל כל אדם.

פארוואס טאקע ווערט זיין דעת בטל? פונעם לשון הגמרא זעט אויס אז ער איז עס באמת מבטל, און ער גייט עס נישט ניצן, איז פארוואס רעכנט מען זיך מיט רוב דיעות, אויב ביי עם איז עס נישט ווערט, ווי קימט אריין יענעמס דעת

ס'איז דא אויף אסאך פלעצער אין ש"ס, ווען א מענטש טוט א זאך וואס מ'דארף צו קומען זיך צו רעכנען דערמיט, ווי למשל דא דארף מען צוקומען דערצו אז די זאך איז אזוי ווי א איצטבא, א קרקע וואס מ'טרעט דערויף, מוז מען צו קומען אז ס'זאל זיין מסתבר אז אזוי איז עס. קענסט אביסל מער מאריך זיין בכלל איבער די סוגיא פון בטלה דעתו אצל כל אדם, דאס איז פארשטענדליך זייער א וויכטיגע זאך, אז נישט יעדער מאכט זיך אפ.

יצחק דע באנקיר האט געשריבן: רש"י אין די משנה איז מסביר אז די פסול פון חמתה מרובה מצלתה איז פאר די מיעוט הצל ווערט בטל

צו וואס דאר מען צוקומען צו ביטול?
דאס אליין אז די סוכה איז נישט געהעריג באדעקט כראוי איז נישט א סיבה צו פסלן? נאר דוקא די ביטול המיעוט דאס ברענגט די פסול?

אפי' אונטער די סכך איז פסול, למשל אויב ס'וועט זיין צען פיס אפען און אכט פיס פארמאכט, לכאו' א שיינע סייז סוכה, איז עס אבער פסול

בכלל וואס ווערט דא בטל די שאטען אדער די גוף הסכך

דער פלאץ וואס איז מסוכך ווערט בטל איז נישטא קיין כשר'ע סוכה בכלל

ועוד איז דאס מדיני ביטול כמב' ביו"ד אדער א אנדערע סארט דין

דהיינו, זייט מסביר די קשיא, ס'זאל אנגיין שישים?

יצחק דע באנקיר האט געשריבן: רש"י אין די משנה איז מסביר אז די פסול פון חמתה מרובה מצלתה איז פאר די מיעוט הצל ווערט בטל

צו וואס דאר מען צוקומען צו ביטול?
דאס אליין אז די סוכה איז נישט געהעריג באדעקט כראוי איז נישט א סיבה צו פסלן? נאר דוקא די ביטול המיעוט דאס ברענגט די פסול?

בכלל וואס ווערט דא בטל די שאטען אדער די גוף הסכך

ועוד איז דאס מדיני ביטול כמב' ביו"ד אדער א אנדערע סארט דין

אלע מפרשים רעדן וועגן די רש"י און דער ר"ן, עס איז דא צוויי מהלכים, צו דער סכך ווערט בטל באויר אדער דער צל ווערט בטל בחמה, און עס איז דערויף א ראיה פון די גמרא שפעטער צו מ'קוקט פון אויבן אדער אונטן. לכאורה דער ביטול פעלט אויס, ווייל איך וואלט געקענט קלערן אז כאטשיק ווען איך בין אונטערן סכך זאל עס יא זיין כשר.

שמעלקא טויב האט געשריבן:

יצחק דע באנקיר האט געשריבן: רש"י אין די משנה איז מסביר אז די פסול פון חמתה מרובה מצלתה איז פאר די מיעוט הצל ווערט בטל


ועוד איז דאס מדיני ביטול כמב' ביו"ד אדער א אנדערע סארט דין

דהיינו, זייט מסביר די קשיא, ס'זאל אנגיין שישים?

מען קען לערנען דאס וואס רש'י זאגט ''כמי שאינו'' אז פשוט דער ביסל צל ווערט נישט פארעכנט צוליב וואס די רוב חמה מאכט מען זאל נישט קענען באניצען די ביסל צל

אדער קען עס גיין געהעריג מטעם ביטול כמבואר שפעטער ווען מען מישט אויס די בוים מיט די סכך כ'מיין סאיז אין דף י''א ווי מען רעדט כשחבטן און עס ארבעט מיט די גדרי ביטול.

שלך לחמך האט געשריבן: דף ה

די גמרא ניצט אויף דף ה 2 מאל א רוחניות'דיגע זאך פאר א גשמי, (רוחני מיינט וואס מען קען נישט אנטאפען, גשמי מיינט וואס מקען יא) וואזוי איז שייך צי רעדן פון א סייז ביי א דבר רוחני?
1. מעולם לא ירדה שכינה למטה, און די גמרה דרינקט פון דעם ארויס אז 10 טפחים איז א רשות
2. ונילף מפנים של מעלה, אז א פנים איז גרעסער פון א טפח


די תירוץ פון תפשת מרובה לא תפשת, ווערט געניצט 3 מאל אויף דעם בלאט, פארוואס פרעגט די גמרא נאכאמאל ונילף מפנים של מעלה ווען ער האט עם יעצט גענטפערט אויף פנים דבר יוכני די תירוץ?

1. איך גיב דאך נישט קיין סייז אויפן רוחני, נאר אויף די וועלט אז דא איז עס נישט אראפגעקומען.
2. די קשיא איז נישט אז די גודל הכפורת זאל זיין אזוי גרויס ווי פני אלוקים, אדער כבר יוכני, ווייל דו ווייסט דאך נישט ווי גרויס זיי זענען, נאר אויף דעם אז אין פנים פחות מטפח פרעגט ער אז די לשון פני איז געניצט אויף יותר מטפח איז ממילא ווייסטו ווייטער נישט שיעור הכפורת, אויף דעם ענפערט ער תפשת מרובה לא תפשת, דהיינו נישט אז ס'קען נישט זיין די שיעור הכפורת כבר יוכני או אלוקים, ווייל נישט דאס איז געווען די קשיא כנ"ל, נאר מ'דארף פארשטיין לויט רש"י'ס משל אויף תפשת וכו' בשלמא בכלל מאתיים מנה אבער ביי די כפורת אז מען דארף א גרעסער שיעור איז דאך א קלענערע פסול מכל וכל, נאר פונקט ווי ביי א מענטש ווען ער זאגט א לשון סתם מיינט ער המועט כמשלו, אזוי אויך די תורה מיינט בסתם המועט,(איך מיין להוציא מ'זאל נישט לערנען אז תפשת וכו' גייט ארויף אויפן מקבל הדברים ער זאל נישט תופס זיין המרובה, נאר עס גייט אויפן מדבר אז ער האט געמיינט המועט, ועיין היטב בדברי רש"י

הבוחר בטוב האט געשריבן: נאר מ'דארף פארשטיין לויט רש"י'ס משל אויף תפשת וכו' בשלמא בכלל מאתיים מנה אבער ביי די כפורת אז מען דארף א גרעסער שיעור איז דאך א קלענערע פסול מכל וכל, נאר פונקט ווי ביי א מענטש ווען ער זאגט א לשון סתם מיינט ער המועט כמשלו, אזוי אויך די תורה מיינט בסתם המועט,(איך מיין להוציא מ'זאל נישט לערנען אז תפשת וכו' גייט ארויף אויפן מקבל הדברים ער זאל נישט תופס זיין המרובה, נאר עס גייט אויפן מדבר אז ער האט געמיינט המועט, ועיין היטב בדברי רש"י)

על פירוש הדבר של תפסת מרובה והאריכות בדברי רשיז"ל, יש לעיין גם במקביל בדברי התוס' בע"ב בזה, ויש בזה ב' מהלכים, אם הענין הוא בכלל מאתיים מנה או כמו אם כן נתת דבריך לשיעורין.