היימישער אינגערמאן האט געשריבן:
געטראפען לעצטענס א בלעטעל פון די crc פון טשיקאגא (א גרויסע מאדערן ארטאדאקס השגחה) ווי זיי האבן א 15 בלעטערדיגע באריכט וועגן די סקעילס אין די ארענזש זשוס. זיי שרייבן דארט אין די פוטנאוטס אז זיי האבן פראשידענע זאכן דורכגעטוען מיט הרב גיסינגער פון לעיקוואד וואס זיי זאגן אז ער איז דער גרעסטער מומחה אין אמעריקא אויף תולעים..? (אווי הרב וויא אין אר"י) און אנדערע רבנים אין לעיקוואד, אזוי אויך מיט הרב עקשטיין פון בעלזא.
זייער הכרעה (לקולא) גלייב איך איז פאר קיינעם דא נישט צו אינטרעסאנט, אבער די משא ומתן סיי פונעם מציאות הדברים וואס זיי ברענגן ארויס מוראדיג קלאר, און סיי די צדדי השאלה איז מיר יא גווען זייער אינטרעסאנט.
(במאמר המוסגר, האבן זיי יא א לאנגן שמועס בנוגע נראה לעין און לא ניתנה תורה בנוגע סקעילס, און ווי אזוי זיי טענהן איז דא 3 שיטות אינעם היתר פונעם אינו נראה לעין, און לויט די שיטה המקיל וועט סקעילס אריינפאלען אין די קאטגארי פון אינו נראה לעין און לא ניתנה און וועט זיין מותר. זיי ברענגען אויך שטארק ארויס אז עס איז שווער צו וויסען פינקטליך ווי ווייט יעדער גדול האט געהאלטען לקולא אדער לחומרא, ווי לדוגמא דער תשובה פון שבה"ל צו ער האט מתיר גווען אפילו ער האט געוויסט אז מען האט עס אמאל געקענט זען. ווידער צו די מחמירים זענען מחמיר דוקא ביי א דאורייתא, אדער אפילו ווען עס איז נאר נוגע א שאלה דרבנן פון חיוב בדיקה ביי מיעוט המצוי).
די עסן ווארן מער און מער פארפעסטעט צוליב דעם וואס עס שטייט אז עס ווענט זיך אין די ערליכקייט פון די אידן. אין טבע איז עס מלובש אז מען האט פארבאטן געוויסע סארטן פעסטעסיידס.
"די וועלט זאגט אז מען קען ניט ארונטער דארף מען אריבער, און איך האלט אז מ'דארף לכתחילה אריבער" - אדמו"ר מהר"ש
לכתחילה אריבער האט געשריבן:
די עסן ווארן מער און מער פארפעסטעט צוליב דעם וואס עס שטייט אז עס ווענט זיך אין די ערליכקייט פון די אידן. אין טבע איז עס מלובש אז מען האט פארבאטן געוויסע סארטן פעסטעסיידס.
אכן אזוי שטייט פון ר' חיים ויטאל און אין נאך אסאך ספרים, כמדומני איז אין ערשטע חלק פונעם אשכול האט איינער אראפ געברענגט די מקורות צו דעם, אז וואס מער ערליך מאיז איז זיינע עסן ווייניגער נגוע בתולעים.
יאנקעלע קליגער האט געשריבן:
יהי' האסט פיין צוגעטראפען פיינעפל דזשוס איז שוין נישטא צו באקומען אפאר חדשים וועגן ווערים ,
וואס הייסט ס'איז נישטא, ס'ליגט פראמינענט אויף די שעלווס אין אלע גראסעריס, איך האב פאריגע וואך געקויפט א פלעשל.
צו סאיז דא דזשוס צו נישט, ווייס איך נישט, איך ווייס נאר אז סאיז דא הוראות פון די רבנים, אז אין די לעכער אויפן שולאכטס פון פיין-עפל קענען זיך געפינען ווערעם, און די הוראה איז צו אפשניידן דעם שולאכטס מיט א משהו פונעם בשר הפרי אז זיי זאלן זיכער ווערן אראפ גענומען מיטן שולאכטס.
העי! דו, זיי נישט אזוי פארזעצט, עפעס א לחלוחיות גוטסקייט איז אראפגערונען צו דיר אויך, אז דו וועסט עס איינזען וועסטו אנהייבן שפירן אז אך טוב וחסד ירדפוני.
די וואס קענען זיך אויס אביסל מיט דעם מציאות הדברים אין אגריקולטער וכולי זאגן אז עס האט צוטוען מיט די שטודיעס און מייקראסקאפס וואס איז נישט גווען הונדערט יאר צוריק. (א זאך וואס איך האב פארשטאנען מדעתי פאר א דבר פשוט ווען מען זעט ווי אזוי די זאכן ווערן נולד, אבער לעצטענס געזען א חוקר וואס איז אזוי מסביר בתוך הדברים). עס איז פשוט איינס מיט איינס.
מייקראסקאפס איז נישט אויפגעקומען 15 מינוט צוריק.
מען האט אויפגעהערט נוצן אסאך שארפע פעסטעסיידס ווייל מען איז חושד אז עס איז גורם אי קאלעני קאלעפס ביי די בינען. דאס איז רעלאטיוו ממש א נייע זאך.
חילי
נישט ריכטיג. שוין יאאארן וואס מ'האט שארף פארמינערט די באנוץ פון פעסטיסיידס צוליב געזונטהייט אישויס. מעגליך אז מ'האט נאכמער פארמינערט צוליב די בינען אישו לענטצנס אבער איך האב דעם פאקט איבער מער תולעים צוליב ווייניגער שפריצן שוין געהערט פאר 25-30 יאר צוריק.
אנטשולדיג פארן גיין חזרה:
מילכיגער האט געשריבן:
דאס אז היינט איז דאבמציאותמער ווערים ווי אמאל איז אין די זאכן וואס זענען אין די גדר פון "אדער יא אדער נישט". ס'איז זיכער קלאר (ולא יחלוק ע"ז אלא המתעקש) ווי אנדערע האבן געשריבן דא אז די קאמבינאציע פון אינטערנעט, מייקראסקאפס ועל כולם ליידיגגייער/אס"ד ליידענדע/גאר ערליכע אידן (לאכטס נישט, ס'איז אמאל נישט געווען פאר קיין געלט איינער וואס האט געהאט גענוג ליידיגע צייט צו בודק זיין א מאכל וואס איז בחזקת בדוק געווען ביז דעמאלס אויף "זיכער צו מאכן" צו ס'איז טאקע ריין. יעדער האט געארבייט אדער געבעטלט יענע צייטן...) האט גורם געווען אסאך מער שאלות אין די ענינים דהיינומטרעפט מער ווי אמאל. דאס טוישט נישט דעם פסק אבער גיט א בליק אויף די נושא. ----
איך זעה אפילו נישט וויזוי מ'קען מחולק זיין מיט דעם פשוט'ן פאקט אז עוועירנעס און דאס פארמערטע ידיעה איבער תולעים האבן גורם געווען אז מ'זעהט מער (אין א 100:1 רעניזש) ווי אמאל. די מומחים בעניני תולעים לייקענען עס אפילו נישט און ס'איז נאר די 'היימישע' וואס האבן א 'פראבלעם' אז זיי מיינדן נישט צו גיין אין דעם זעלבן גיהנם ווי זייערע זיידעס וואס זוכן די מיני הסברים אז די ווערים זענען היינט געבוירן. הגע בעצמך, רח"ו וואס איז די מקור פאר די סברא שרייבט דאך דאס שוין דעמאלס, און ווי איז די מקור אז היינט איז אזוי סאך מער זינדיג געווארן אז די ווערים זענען אזוי ארויס פון יעדע פראפארץ? ווי איינער האט דא געשריבן פריער ווי זענען די זיידעס פון די ווערים געווען פריער?
די CRC בירור פריער איז א מעסטערפיעס און א יישר כח פארן אראפברענגען. צוויי נקודות וואס איך נעם ארויס פון דארט בעיקר (חוץ דעם עצם בירור מיט אלע שיטות לקולא ולחומרא ברור כשמלה) איז:
1) אז די מציאות פון קוקן איז א נייע מין מציאות. ס'איז אוממעגליך פאר אזא תשובה געשריבן צו ווערן בזמן הנוב"י וכדומה מיט די פונקטליכע טעכניקן וויזוי ממוז פילטערן און זוכן ביז מ'טרעפט דעם נראה לעיניים
און דאס ברענגט צו 2) אז די עיקר אומקלארקייט וואס די היינטיגע בירורים האבן (און די זעלבע איז מיט ר' משה וויא'ס הקדמה וכדו') איז אז די אמאליגע פוסקים רעדן נישט פון די שאלה געהעריג אז מ'זאל קענען ארויסנעמען קלאר זייער מיינונג אין די דעפינישן פון נראה לעיניים. אפילו די היינטיגע פוסקים (דער שבה"ל צו ר' שלמה זלמן וכדו') האבן איבערגעלאזט גרויסע ספקות. די סיבה איז פשוט אז די פשוט'ע דעפיניציע "אז מ'קען עס נישט זעהן נארמאל איז דאס כשר" מוז ווערן אלס מער און מער און מער דקות'דיג דעפיינט. וואס טוט זיך ווען מ'האט עס אמאל געזען? וואס טוטזיך ווען נאכדעם וואס מזוכט און מ'זוכט פאר לאנגע חדשים ווערט מען גענוג עקספערט צו זעהן אין די וואסער אבער עד היום קען עס קיין נארמאלע מענטש נישט דערקענען ביים זוכן די ערשטע מאל? אדער ווען ער דערקענט שוין יא איז דאס נישט ווי א ווארים? דאס זענען שאלות ווי דער פוסק מוז גיין מיט דינע משמעות'ער אין די פוסקים וואס ממוז זיין עכט א גדול הדור דערצו.
איך בין שטארק מדגיש די צדדי הקולא נישט ווייל איך ווייס אז דאס איז די דין. איך בין נישט קיין פוסק און אפשר זענען די אלע פרטים נישט משנה תורה'דיג קיין כי הוא זה. מיין פוינט כנ"ל איז אז ס'איז זייער נישט מסתבר וואס די מחמירים פרובירן געווענליך צו פארקויפן מיט טעמים שונים ומשונים פארוואס די שאלה איז ניי בשעת די מציאות'דיגע אמת איז אז די שאלה איז יעצט געבוירן ווייל עמיצער האט עס יעצט אויסגעפיגורט וויזוי צו טרעפן. מסתם איז די סיבה אז ווען זיי וועלן זאגן די נייע שאלה וועלן מענטשן אינסטינקטיוו זאגן "וואס שוין ווייטער" משא"כ ווען מ'לייגט עס אראפ ווי א נייע זאך איז דאס מער מתקבל. הגם תורה'דיג גלייב איך נישט אז ס'מאכט אויס צו די שאלה איז ניי צו נישט (ווען איינער האט צוליב נייע טעכנאלאגיע געקענט אויספיגורן אז שייטלעך קומען פון תקרובת איז דאס נישט געווארן מער מותר ווייל מ'איז עס יעצט געוואר געווארן) אבער פסיכאלאגיש יא. די אמת איז אבער נאכאלץ אז אין לנו מי יורה דעה ומי יבין שמועה אין די נייע קאמפליצירטע מציאותער און ביז דערווייל איז דא כללי הוראה וואס מ'דארף טון אין די ספקות וואס יעדער זאל פרעגן זיין מו"צ. זיכער אבער נישט אלארמירן מיט "אפענע תולעים" ווען דאס איז אזוי ווייט פון מציאות.
בדרך צחות אבער אמת קען מען זאגן אז ס'נישט אזוי ווייט אז חטאינו גרמו אז ס'דא מער תולעים ווי חטאינו גרמו אז מ'טרעפט אזוי סך נייע אופנים פון ספקות אין א אזא ארעם דור ווען ס'נישט דא ווער ס'זאל פסק'נען א קלארע כלל אין די זאכן.
Dear Milkman: From now on please leave two pints every other day and one pint on the days in between, except Wednesdays and Saturdays when I don't want any milk.
מילכיגער, איך בין זיך נישט מחולק מיט די פאקט אז די טעכנעלאגיע העלפט טרעפן ווערים וואס מען האט אמאל נישט געקענט זעהן.
איך זאג א צווייטע זאך, אז די פאקט אז אפי' מיט די טעכנעלאגיע, האט מען נישט געטראפן אזויפיל ווערים, און אין אזויפיל זאכן, נאר מיט עטליכע יאר צוריק, האט מיט די פאקט אז מען האט אויפגעהערט שפריצן געוויסע קעמיקאלן.
דאס אז מען האט אויפגעהערט געוויסע שארפע קעמיקאלן איז עפעס וואס איז א פאקט, און דאס אז ממש די לעצטע צען יאר האט מען "געטראפן" ווערים איז אלעס ממש, חוץ אפשר מעלוינע, איז דאך אויך א פאקט.
צו די ווערים זענען אסור אדער מותר, וויבאלד עס איז נישט נראה מיט די פשוטע אויגן, קען זיין, אבער נישט אין דעם רעדט איך. איך זאג אז טאקע די ווערים - וואס איז לויט אסאך נישט קיין פראבלעם - דאס טרעפט מען היינט אין פיל מער - צו גאר אין כמעט אלע - זאכן, ווייל מען הארגעט זיי נישט.
"די וועלט זאגט אז מען קען ניט ארונטער דארף מען אריבער, און איך האלט אז מ'דארף לכתחילה אריבער" - אדמו"ר מהר"ש
לכתחילה אריבער האט געשריבן:
מילכיגער, איך בין זיך נישט מחולק מיט די פאקט אז די טעכנעלאגיע העלפט טרעפן ווערים וואס מען האט אמאל נישט געקענט זעהן.
איך זאג א צווייטע זאך, אז די פאקט אז אפי' מיט די טעכנעלאגיע, האט מען נישט געטראפן אזויפיל ווערים, און אין אזויפיל זאכן, נאר מיט עטליכע יאר צוריק, האט מיט די פאקט אז מען האט אויפגעהערט שפריצן געוויסע קעמיקאלן.
דאס אז מען האט אויפגעהערט געוויסע שארפע קעמיקאלן איז עפעס וואס איז א פאקט, און דאס אז ממש די לעצטע צען יאר האט מען "געטראפן" ווערים איז אלעס ממש, חוץ אפשר מעלוינע, איז דאך אויך א פאקט.
צו די ווערים זענען אסור אדער מותר, וויבאלד עס איז נישט נראה מיט די פשוטע אויגן, קען זיין, אבער נישט אין דעם רעדט איך. איך זאג אז טאקע די ווערים - וואס איז לויט אסאך נישט קיין פראבלעם - דאס טרעפט מען היינט אין פיל מער - צו גאר אין כמעט אלע - זאכן, ווייל מען הארגעט זיי נישט.
גם אני מצטרף מיט לכתחילה אריבער, שמעתי פון מאגרובע'ר רב שליט"א, אז די רעגירונג (לכאו' די FDA) האבן טאקע געאסערט די לעצטע יארן פארשידענע קעמיקאלס וואס פלעגן בעסער היטן די פראכט פון ווערים, און זיי האבן ארויס געגעבן א החלטה ביז וויפיל ווערים מעג מען טרעפן אין א פראדוקט אז סזאל זיין אויסגעהאלטן געזעצליך, און דאס האט זייער מקשה געווען אויף די השגחות בענייני תולעים.
לכתחילה אריבער האט געשריבן:
מילכיגער, איך בין זיך נישט מחולק מיט די פאקט אז די טעכנעלאגיע העלפט טרעפן ווערים וואס מען האט אמאל נישט געקענט זעהן.
איך זאג א צווייטע זאך, אז די פאקט אז אפי' מיט די טעכנעלאגיע, האט מען נישט געטראפן אזויפיל ווערים, און אין אזויפיל זאכן, נאר מיט עטליכע יאר צוריק, האט מיט די פאקט אז מען האט אויפגעהערט שפריצן געוויסע קעמיקאלן.
דאס אז מען האט אויפגעהערט געוויסע שארפע קעמיקאלן איז עפעס וואס איז א פאקט, און דאס אז ממש די לעצטע צען יאר האט מען "געטראפן" ווערים איז אלעס ממש, חוץ אפשר מעלוינע, איז דאך אויך א פאקט.
צו די ווערים זענען אסור אדער מותר, וויבאלד עס איז נישט נראה מיט די פשוטע אויגן, קען זיין, אבער נישט אין דעם רעדט איך. איך זאג אז טאקע די ווערים - וואס איז לויט אסאך נישט קיין פראבלעם - דאס טרעפט מען היינט אין פיל מער - צו גאר אין כמעט אלע - זאכן, ווייל מען הארגעט זיי נישט.
און אויפדעם האב איך געשריבן אז ממש די גאנצע זאך וואס דו שרייבסט (חוץ די פרט איבער קאלעני קאלעפס) האב איך געהערט פאר מער ווי 20 יאר צוריק. שוין יארן וואס מ'האט געסטאפט DDT אין דעוועלאפד לענדער ועוד ועוד. דאס האט גורם געווען ווערים אין פרוכט ווי מ'פלעגט פאר א קורצע תקופה (פון למשל 150 יאר צוריק ווען אינדאסטריעל פארמינג איז אריין ביז מ'האט צוריק אויפגעהערט) בכלל נישט זעהן. אין אנדערע ווערטער, בשעתו איז דאס געווען א הסבר אויף געהעריגע -לכל הדעות נראה לעיניים- ווערים וואס מ'האט אנגעהויבן נאכאמאל צו זעהן אין עפריקאטס, פיטשעס וכדו' נאך יארן וואס מ'האט עס שוין נישט געזען.
למעשה איז די חילוק צווישן אונז מינדערוויכטיג טאמער מיר זעענן איינשטימיג אז די עיקר סיבה פארן טרעפן היינט מער איז בעיקר צוליב נייע טרעפן מעגליכקייטן לאפוקי פון נייע מציאות'ער.
Dear Milkman: From now on please leave two pints every other day and one pint on the days in between, except Wednesdays and Saturdays when I don't want any milk.
איך רעדט נישט פון DDT וואס מנען האט שוין טאקע אויפגעהערט נוצן יארן צוריק, איך רעדט פון די Neonicotinoid משפחה פון אינסעקטעסיידס וואס די אייראפישע פאראיין און אנדערע נישט אייראפישע לענדער האבן ושין פארבאטן, און עס איז דא א פארזוך עס צו פארבאטן אויך דא אין אמעריקע, און אסאך האבן דאס שוין געטאן פון זיך.
די חילוק פון אונז איז טאקע נישט צו ווייט, נאר מיט אזויפיל אז איך זאג יא אז עפעס האט זיך געטוישט, עכ"פ מיט די גאר קליינע וואס מען קען נישט זעהן מיט די אויגן. צו דאס איז אסור, איז - ווי געשמועסט - נישט וואס איך האב גערעדט.
"די וועלט זאגט אז מען קען ניט ארונטער דארף מען אריבער, און איך האלט אז מ'דארף לכתחילה אריבער" - אדמו"ר מהר"ש
לכתחילה אריבער האט געשריבן:
איך רעדט נישט פון DDT וואס מנען האט שוין טאקע אויפגעהערט נוצן יארן צוריק, איך רעדט פון די Neonicotinoid משפחה פון אינסעקטעסיידס וואס די אייראפישע פאראיין און אנדערע נישט אייראפישע לענדער האבן ושין פארבאטן, און עס איז דא א פארזוך עס צו פארבאטן אויך דא אין אמעריקע, און אסאך האבן דאס שוין געטאן פון זיך.
די חילוק פון אונז איז טאקע נישט צו ווייט, נאר מיט אזויפיל אז איך זאג יא אז עפעס האט זיך געטוישט, עכ"פ מיט די גאר קליינע וואס מען קען נישט זעהן מיט די אויגן. צו דאס איז אסור, איז - ווי געשמועסט - נישט וואס איך האב גערעדט.
ביידע זאכן מאכן סענס. אבער אן די שטודיעס און מייקרא, וואלט נישט מעגליך גווען צו אןיסצוגעפינען וועגן די מיני ווערים אפילו מען פעסטורייזד בכלל נישט (אזוי ווי אפאר הונדערט יאר צוריק).
לכתחילה אריבער האט געשריבן:
איך רעדט נישט פון DDT וואס מנען האט שוין טאקע אויפגעהערט נוצן יארן צוריק, איך רעדט פון די Neonicotinoid משפחה פון אינסעקטעסיידס וואס די אייראפישע פאראיין און אנדערע נישט אייראפישע לענדער האבן ושין פארבאטן, און עס איז דא א פארזוך עס צו פארבאטן אויך דא אין אמעריקע, און אסאך האבן דאס שוין געטאן פון זיך.
די חילוק פון אונז איז טאקע נישט צו ווייט, נאר מיט אזויפיל אז איך זאג יא אז עפעס האט זיך געטוישט, עכ"פ מיט די גאר קליינע וואס מען קען נישט זעהן מיט די אויגן. צו דאס איז אסור, איז - ווי געשמועסט - נישט וואס איך האב גערעדט.
לויט דיר וועט די אמעריקאנער אראנדשעס זיין בעסער יעצט, איא?
לכתחילה אריבער האט געשריבן:
איך רעדט נישט פון DDT וואס מנען האט שוין טאקע אויפגעהערט נוצן יארן צוריק, איך רעדט פון די Neonicotinoid משפחה פון אינסעקטעסיידס וואס די אייראפישע פאראיין און אנדערע נישט אייראפישע לענדער האבן ושין פארבאטן, און עס איז דא א פארזוך עס צו פארבאטן אויך דא אין אמעריקע, און אסאך האבן דאס שוין געטאן פון זיך.
די חילוק פון אונז איז טאקע נישט צו ווייט, נאר מיט אזויפיל אז איך זאג יא אז עפעס האט זיך געטוישט, עכ"פ מיט די גאר קליינע וואס מען קען נישט זעהן מיט די אויגן. צו דאס איז אסור, איז - ווי געשמועסט - נישט וואס איך האב גערעדט.
לויט דיר וועט די אמעריקאנער אראנדשעס זיין בעסער יעצט, איא?
קען זיין אין טעאריע, כ'ווייס נישט צו אין פראקטיק אויך.
"די וועלט זאגט אז מען קען ניט ארונטער דארף מען אריבער, און איך האלט אז מ'דארף לכתחילה אריבער" - אדמו"ר מהר"ש
לכתחילה אריבער האט געשריבן:
איך רעדט נישט פון DDT וואס מנען האט שוין טאקע אויפגעהערט נוצן יארן צוריק, איך רעדט פון די Neonicotinoid משפחה פון אינסעקטעסיידס וואס די אייראפישע פאראיין און אנדערע נישט אייראפישע לענדער האבן ושין פארבאטן, און עס איז דא א פארזוך עס צו פארבאטן אויך דא אין אמעריקע, און אסאך האבן דאס שוין געטאן פון זיך.
די חילוק פון אונז איז טאקע נישט צו ווייט, נאר מיט אזויפיל אז איך זאג יא אז עפעס האט זיך געטוישט, עכ"פ מיט די גאר קליינע וואס מען קען נישט זעהן מיט די אויגן. צו דאס איז אסור, איז - ווי געשמועסט - נישט וואס איך האב גערעדט.
לויט דיר וועט די אמעריקאנער אראנדשעס זיין בעסער יעצט, איא?
קען זיין אין טעאריע, כ'ווייס נישט צו אין פראקטיק אויך.
אויב אין פראקטיק נישט, דאן מאכט נישט קיין סענס די תירוץ אז ס'איז דא מער וועגן די קעמיקאלן
דאס מאכט אז מענטשען שטודירען, מאכן עקספרימענטען, מיט אזוי לאפ און דערנאך אן אנדערע, מיט א זיבעציגער מעש און א 230 מעש, ביז ווילאנג פאר איינעם גלונגט עפעס צו טרעפן.
דאס איז גראדע אפשר א פאזעטיווע חלק.(הגם איך ווייס נישט צו עס איז דא אן ענין אויסצופארשן זאכן וואס האבן א חזקת היתר). עכ"פ דאס העלפט א סך צו צו די געפינסען פון די לעצטע 10-15 יאר.
