אידישע וועלט פארומס

יוה"ק אין בית המדרש האב איך געזען אז אסאך אידן האבן אן די בעקיטשע אינטערן קיטל בשעת זייער א גרויסער עולם טראגט נאר די קיטל אליין אן די בעקיטשע, איך האב מיך שוין לאנג געווינדערט דערויף היות א קיטל איז לכאורה א געהריגער בגד וואס פעלט זיך אויס צום דאווענען, איך געדענק אין ישיבה זענען געווען אסאך בחורים וואס האבן ביים דאווענען אנגעטון דעם רעקל אין נישט געדאווענט מיטן כאלעטל וואס רוב בחורים גייען דורכ'ן טאג ווייל א כאלאט הייסט נישט קיין גהעריגער בגד אין ביים דאווענען ברויך אנטון א געהריגן בגד, אבער דא ביים קיטל פארוואס ברויך מען די בעקיטשע אינטער דעם ? הייסט א קיטל נישט קיין בגד ?

איך האב אמאל געהערט פארציילן אז הרה"ק ר' שלום אליעזר ראצפעטער זי"ע פלעגט אריינקומען יו"כ אין ביהמ"ד און אויפגעהאנגען די בעקיטשע אויף א נאגל און אנגעטוהן דעם קיטל,

איך מיין ס'ווענד זיך סך הכך אין די וועטער.

ניס קראכער האט געשריבן: די וואס גייען גייען אלעמאל (וכן אני נוהג )
נישט קיין חילוק אין די וועטער
פארוואס ? ווייל אזוי האט מיין טאטע געטוען

די ביסט אפשר אויכט פון די אידן וואס ניצן נישט קיין מעיל פאר א רעגן מאנטל?

פריילעך אידל האט געשריבן: א קיטל איז לכאורה נישט "אנשטאט" א בעקיטשע, פונקט ווי די אידן וואס גיין א רעשוואלקע פרייטאג צונאכטס, טוען נישט אויס די בעקיטשע פון אונטער דעם...

א בעקיטשע טראגט מען, ווייל דאס איז דער שבת ויו"ט מלבוש, " ובנוסף" טוט מען אן א קיטל צוליב די פילע טעמים וואס ווערן געברענגט אין ספרים הקדושים, אבער דאס איז נישט דער אפיציעלער "מלבוש לתפילה".

צו רעשוואולקע איז עס אינו דומה, א רעשוואולקע איז א "אויבער" מלבוש, דהיינו מ'קען נישט אנטון א רעשוואולקע אנעם בעקיטשע, משא"כ א קיטל וואס איז א בגד בפני עצמו
ווי האט איר געזען שטיין אז מ'זאל מוסיףזיין א ווייסען בגד ווייל אידן זענען דומה למלאכים אין יוה"ק ?? איך מיין ס'שטייט מ'זאל אנטון א ווייסן בגד וואס דאס מיינט לכאורה נישט מוסיף זיין

ניס קראכער האט געשריבן: די וואס גייען גייען אלעמאל (וכן אני נוהג )
נישט קיין חילוק אין די וועטער
פארוואס ? ווייל אזוי האט מיין טאטע געטוען

דאס איז טאקע מיין שאלה, איז דא א סיבה דערביי אדער די איינציגע סיבה איז ווייל אזוי האט דיין טאטע געטון

פריילעך אידל האט געשריבן: א קיטל איז לכאורה נישט "אנשטאט" א בעקיטשע, פונקט ווי די אידן וואס גיין א רעשוואלקע פרייטאג צונאכטס, טוען נישט אויס די בעקיטשע פון אונטער דעם...

א בעקיטשע טראגט מען, ווייל דאס איז דער שבת ויו"ט מלבוש, "ובנוסף" טוט מען אן א קיטל צוליב די פילע טעמים וואס ווערן געברענגט אין ספרים הקדושים, אבער דאס איז נישט דער אפיציעלער "מלבוש לתפילה" .

דער טו"ז אין סימן כ"ב ס"ק ג שרייבט
ועוד נראה לי, דגם כן ההולכים מבית הכנסת [ל]בית הכסא לפנות והם מלובשים קיט"ל, צריך שיפשיטו הקיט"ל, כיון שבגד זה מיוחד להתפלל בו, כן נראה לי:

SPUSMN האט געשריבן: די היינטיגע קיטלעך זענען פון דינע ליילעכער מאטריאל. איך ווייס נישט ווען עס האט זיך אנגעהויבען.

אין ירושלים (דער ירושלים'ער לבוש) איז א שיינע ווייסע כאלאט פון פיינע סחורה. טייל קויפען עס טאקע אין ארץ ישראל און גייען עס דא (בנוסף צו דער ירושלים'ער ווייסע קאפל און ווייסע גארטעל).

די אמאליגע קיטלען (בגדי מתים ) זענען געווען פון גאר פשוטע סחורה

אלט מאנרא האט געשריבן:

ניס קראכער האט געשריבן: די וואס גייען גייען אלעמאל (וכן אני נוהג )
נישט קיין חילוק אין די וועטער
פארוואס ? ווייל אזוי האט מיין טאטע געטוען

די ביסט אפשר אויכט פון די אידן וואס ניצן נישט קיין מעיל פאר א רעגן מאנטל?

מאכסט מיר לאכן, מיין טאטע איז טאקע נישט געגאנגען קיין מעיל גלייך ווען ס'איז ארויסגעקומען, איך ווייס נאכנישט פינקטלעך פון וואס אונזערע טאטעס האבן מורא געהאט.

געהערט אמאל פון א איד אז אין מעשה רב ווערט געברענגט אז דער גר"א איז געגאנגען מיט ציצית פון קאטען, און די מבארים דארטן זוכען מסביר צו זייו פארוואס ער האט נישט מחמיר געווען אויף די שיטות אז מן התורה דארף זיין דוקא צמר ופשתן, זאגט דארט איינער אז דער גר"א איז געגאנגען מיט העמדער פון פשתן, און ער האט מחמיר געווען ווי שיטת רבינו יונתן אין הל' כלאים, אז מען טאר נישט אנטון א בגד פון צמר אויף א בגד פון פשתן -נאר מיט א הפסק אינדערמיט- אויב מען קען נישט אויסטון די אינטערשטע בגד אן אויסטון די אויבערשטע, איז לפי"ז אויב איינער וויל מחמיר זיין צו די שיטות, אויב די קיטל איז געמאכט פון פשתן דארף עפעס מפסיק זיין צווישען די קיטל און די טלית קטן, אדער גיין מיט א קאטענע ציצית.. (בעצם לייגט מען דאך ארויף די טלית גדול אויפן קיטל, אבער דאס קען זיין אז מען קען אויסטון די קיטל אן אויסטון די טלית)

שופר האט געשריבן: געהערט אמאל פון א איד אז אין מעשה רב ווערט געברענגט אז דער גר"א איז געגאנגען מיט ציצית פון קאטען, און די מבארים דארטן זוכען מסביר צו זייו פארוואס ער האט נישט מחמיר געווען אויף די שיטות אז מן התורה דארף זיין דוקא צמר ופשתן, זאגט דארט איינער אז דער גר"א איז געגאנגען מיט העמדער פון פשתן, און ער האט מחמיר געווען ווי שיטת רבינו יונתן אין הל' כלאים, אז מען טאר נישט אנטון א בגד פון צמר אויף א בגד פון פשתן -נאר מיט א הפסק אינדערמיט- אויב מען קען נישט אויסטון די אינטערשטע בגד אן אויסטון די אויבערשטע, איז לפי"ז אויב איינער וויל מחמיר זיין צו די שיטות, אויב די קיטל איז געמאכט פון פשתן דארף עפעס מפסיק זיין צווישען די קיטל און די טלית קטן, אדער גיין מיט א קאטענע ציצית.. (בעצם לייגט מען דאך ארויף די טלית גדול אויפן קיטל, אבער דאס קען זיין אז מען קען אויסטון די קיטל אן אויסטון די טלית)

גוטע הערה!, נישט געטראכט דערפון, שכוח

שופר האט געשריבן: געהערט אמאל פון א איד אז אין מעשה רב ווערט געברענגט אז דער גר"א איז געגאנגען מיט ציצית פון קאטען, און די מבארים דארטן זוכען מסביר צו זייו פארוואס ער האט נישט מחמיר געווען אויף די שיטות אז מן התורה דארף זיין דוקא צמר ופשתן, זאגט דארט איינער אז דער גר"א איז געגאנגען מיט העמדער פון פשתן, און ער האט מחמיר געווען ווי שיטת רבינו יונתן אין הל' כלאים, אז מען טאר נישט אנטון א בגד פון צמר אויף א בגד פון פשתן -נאר מיט א הפסק אינדערמיט- אויב מען קען נישט אויסטון די אינטערשטע בגד אן אויסטון די אויבערשטע, איז לפי"ז אויב איינער וויל מחמיר זיין צו די שיטות, אויב די קיטל איז געמאכט פון פשתן דארף עפעס מפסיק זיין צווישען די קיטל און די טלית קטן, אדער גיין מיט א קאטענע ציצית.. ( בעצם לייגט מען דאך ארויף די טלית גדול אויפן קיטל, אבער דאס קען זיין אז מען קען אויסטון די קיטל אן אויסטון די טלית)

מען קען אויך אויסטוהן די טלית קטן אהן אויסטוען די קיטל !!

ידידי הרב פייערמאן האט מיר אריינגעשיקט צוויי תשובות איבער דעם ענין

פייערמאן האט געשריבן: קעפל: די בעקיטשע אינטערן קיטל

שופר האט געשריבן: געהערט אמאל פון א איד אז אין מעשה רב ווערט געברענגט אז דער גר"א איז געגאנגען מיט ציצית פון קאטען, און די מבארים דארטן זוכען מסביר צו זייו פארוואס ער האט נישט מחמיר געווען אויף די שיטות אז מן התורה דארף זיין דוקא צמר ופשתן, זאגט דארט איינער אז דער גר"א איז געגאנגען מיט העמדער פון פשתן, און ער האט מחמיר געווען ווי שיטת רבינו יונתן אין הל' כלאים, אז מען טאר נישט אנטון א בגד פון צמר אויף א בגד פון פשתן -נאר מיט א הפסק אינדערמיט- אויב מען קען נישט אויסטון די אינטערשטע בגד אן אויסטון די אויבערשטע, איז לפי"ז אויב איינער וויל מחמיר זיין צו די שיטות, אויב די קיטל איז געמאכט פון פשתן דארף עפעס מפסיק זיין צווישען די קיטל און די טלית קטן, אדער גיין מיט א קאטענע ציצית.. (בעצם לייגט מען דאך ארויף די טלית גדול אויפן קיטל, אבער דאס קען זיין אז מען קען אויסטון די קיטל אן אויסטון די טלית)

ראה בשו"ת מנחת יצחק ח"ה סי' ס"ד ו בשו"ת שבט הלוי ח"ט סי' רכ"ו .

אלט מאנרא האט געשריבן:

ניס קראכער האט געשריבן: די וואס גייען גייען אלעמאל (וכן אני נוהג )
נישט קיין חילוק אין די וועטער
פארוואס ? ווייל אזוי האט מיין טאטע געטוען

די ביסט אפשר אויכט פון די אידן וואס ניצן נישט קיין מעיל פאר א רעגן מאנטל?

אין המשל דומה לנמשל
א בעקיטשע אינטער די קיטל איז ער "יא" געגאנגען כאטש אמאל איז אויך געווען אלע סארטן וועטערס סא ער האט א מנהג אויף יא
א מעיל איז ער נישט געגאנגען אבער עס איז נאך נישט געווען דעמאלטס סא עס איז נישט דא א מנהג אין דעם
אגב חוזק מאכן פין איינער וואס פירט זיך ווי זיין טאטע איז נאריש

אלט מאנרא האט געשריבן:

ניס קראכער האט געשריבן: די וואס גייען גייען אלעמאל (וכן אני נוהג )
נישט קיין חילוק אין די וועטער
פארוואס ? ווייל אזוי האט מיין טאטע געטוען

די ביסט אפשר אויכט פון די אידן וואס ניצן נישט קיין מעיל פאר א רעגן מאנטל?

טון אזוי ״ווייל מיין טאטע האט אזוי געטון״ איז זייער א שטארקע סיבה און בכלל נישט דומה צו א מעיל וואס איז א נייע מציאות ווי פרידען האט שוין ארויסגעברענגט. אבער ללמוד אני צריך צו וויסען די מקור און טעם פארוואס א טייל יודן - און ווי איינער האט דא פריער ערווענט גם רביה״ק מהריט״ב זי״ע - פירען זיך אזוי.

קיקיון האט געשריבן:

פריילעך אידל האט געשריבן: א קיטל איז לכאורה נישט "אנשטאט" א בעקיטשע, פונקט ווי די אידן וואס גיין א רעשוואלקע פרייטאג צונאכטס, טוען נישט אויס די בעקיטשע פון אונטער דעם...

א בעקיטשע טראגט מען, ווייל דאס איז דער שבת ויו"ט מלבוש, "ובנוסף" טוט מען אן א קיטל צוליב די פילע טעמים וואס ווערן געברענגט אין ספרים הקדושים, אבער דאס איז נישט דער אפיציעלער "מלבוש לתפילה" .

דער טו"ז אין סימן כ"ב ס"ק ג שרייבט
ועוד נראה לי, דגם כן ההולכים מבית הכנסת [ל]בית הכסא לפנות והם מלובשים קיט"ל, צריך שיפשיטו הקיט"ל, כיון שבגד זה מיוחד להתפלל בו, כן נראה לי:

האסט מיר אויסגעכאפט, מען זעהט אין ביהמ״ד אסאך מענטשן וואס ווייסן נישט פון די הלכה.

SPUSMN האט געשריבן: די היינטיגע קיטלעך זענען פון דינע ליילעכער מאטריאל. איך ווייס נישט ווען עס האט זיך אנגעהויבען.

אין ירושלים (דער ירושלים'ער לבוש) איז א שיינע ווייסע כאלאט פון פיינע סחורה און קיינער גייט נישט א בעקיטשע אויך אינטער דעם. טייל קויפען עס טאקע אין ארץ ישראל און גייען עס דא (בנוסף צו דער ירושלים'ער ווייסע קאפל און ווייסע גארטעל).

אינטער די ליילעכער מאטריאל ליגט עס מער ווי א שמאטע וואס מאכט וועלען גיין אינטער דעם א בעקיטשע; אדער איז קאלט, טוהט מען זיך אן א בעקיטשע אינטער דעם. אבער לאידך גיסא פילען זיך אנדערע מענטשען זייער באקוועם אין נאר א קיטל, ווי צו זיצען א גאנצען טאג, און טייל (די בני עליה) 26 שעה אין א בעקיטשע.

ירושלם׳ער גייען מיט ווייסע בעקיטשעס, נישט קיין קיטל. ס׳איז צוויי אנדערע מלבושים, ס׳האט נישט מיט אמאל און היינט.

יאצמעך האט געשריבן:

קיקיון האט געשריבן:

פריילעך אידל האט געשריבן: א קיטל איז לכאורה נישט "אנשטאט" א בעקיטשע, פונקט ווי די אידן וואס גיין א רעשוואלקע פרייטאג צונאכטס, טוען נישט אויס די בעקיטשע פון אונטער דעם...

א בעקיטשע טראגט מען, ווייל דאס איז דער שבת ויו"ט מלבוש, "ובנוסף" טוט מען אן א קיטל צוליב די פילע טעמים וואס ווערן געברענגט אין ספרים הקדושים, אבער דאס איז נישט דער אפיציעלער "מלבוש לתפילה" .

דער טו"ז אין סימן כ"ב ס"ק ג שרייבט
ועוד נראה לי, דגם כן ההולכים מבית הכנסת [ל]בית הכסא לפנות והם מלובשים קיט"ל, צריך שיפשיטו הקיט"ל, כיון שבגד זה מיוחד להתפלל בו, כן נראה לי:

האסט מיר אויסגעכאפט, מען זעהט אין ביהמ״ד אסאך מענטשן וואס ווייסן נישט פון די הלכה.

קען גאר זיין אז דאס איז אפשר די סיבה פון די וואס האבן יא א בעקיטשע, אז ווען ער גייט ארויס זאל ער זיין באקוועם אויסצוטוען דעם קיטל..

קאן זיין.

יאצמעך האט געשריבן: האסט מיר אויסגעכאפט, מען זעהט אין ביהמ״ד אסאך מענטשן וואס ווייסן נישט פון די הלכה.

קען זיין אז זיי ווייסען פון מטה אפרים