פירוש חד גדיא
ווייסט איינער א גוטע פשט אויף חד גדיא?
אין דעם ספר מעשה ניסים, פונ'ם הייליגען "חוות דעת, שטייט א פירוש אויף דעם שיר פון "חד גדיא" אז דאס גייט ארויף אויף די צייטען פונ'ם חורבן בית המקדש ביז ווען משיח וועט קומען.
דער ציגעלע איז א רמז אויפ'ן בית המקדש וואס ווערט אנגערופען "גדי" אזוי ווי עס שטייט אין פסוק "בכרמי עין גדי", "אבא" מיינט מען דוד המלך, וואס ער הייסט דער פאטער פון חסידים, (חסיד-לפנים משורת הדין) :
ווען דוד המלך האט געקויפט דעם ארט אויף צו בויען דעם בית המקדש, האט ער איינגעמאנט פון יעדען א האלבען שקל וואס דאס איז ווערט צוויי זוזים.
דאס מיינט דער בעל הגדה, "חד גדיא" דער בית המקדש "דזבין אבא" וואס דוד המלך האט געקויפט "בתרי זוזי" מיט צוויי זוזים, וואס יעדער האט געגעבן.
"שונרא" מיינט מען נבוכדנצר דער קעניג פון בבל, וואס ער האט חרוב געמאכט דער ערשטען בית המקדש, ער ווערט אנגערופן "שונרא" ווייל ער איז געווען א "שונא רע" פאר די יודען:
"כלבא" מיינט מען, כורש דער קעניג פון פרס, (דער טעם פארוואס ער ווערט אנגערופען "כלבא" וועלן מיר שפעטער שרייבן)
"כלבא נשך לשונרא" כורש איז געווען דער וואס האט איבערגענומען די קעניגרייך פון בלחלשחאצחר, דער זון (אדער אייניקעל לויט טייל מפרשים) פון נבוכדנצר. (שפעטער וועלן מיר שרייבן ווי
אזוי ער האט איבערגענומען די קעניגרייך פון בלשאצר)
"חוטרא" מיינט דער קעניגרייך פון "יון". דער טעם פארוואס די יוונים הייסן "חוטרא" איז ווייל זיי פלעגען שלאגען די יודן מיט שטעקענס.
"חוטרא הכה לכלבא" דער קעניגרייך פון יון, האט אומגעווארפן דער קעניגרייך פון פרס.
"נורא" מיינט מען די חשמונאים. דער טעם פארוואס די חשמונאים הייסען "נורא" איז ווייל די כהנים ווערען אנגערופען נורא, (מדרש) און זיי זענען דאך געווען כהנים:
"נורא שרף לחוטרא" די חשמונאים האבען מלחמה געהאלטען מיט די יונים, און זיי האבען אוועק גענומען דער קעניגרייך פון די יונים.
"מיא" מיינט מען אדום און "רוים" איז געווען פון אדום. דער טעם פארוואס די "רומים" הייסען "מיא" איז, ווייל אזוי ווי די גרויסע וואסערן גייען פון איין עק וועלט ביז'ן צווייטען, אזוי אויך די
רומיים זענען געווען אזוי שטארק, אז זייער באפעל איז געגאנגען פון איין עק וועלט ביז'ן צווייטען.
"מיא כבה לנורא" די רומים האבען אוועק גענומען די מלוכה פון די חשמונאים, און שפעטער חרוב געמאכט דער צווייטע בית המקדש.
"תורא" מיינט מען די ישמעאל'ים, וואס זיי ווערען אנגערופען "תור - אקס" (מדרש).
"תורא שתה למיא" די ישמעאל'ים האבען שפעטער אוועק גענומען דער מלוכה אין ארץ ישראל פון די רומיים.
"שוחט" מיינט מען משיח בן יוסף, איידער משיח בן דוד וועט קומען, וועט קודם משיח בן יוסף קומען מלחמה האלטען מיט די ישמעא'לים:
משיח בן יוסף וועט אבער געהארגעט ווערען אין דעם גרויסען מלחמה דארך דעם מלאך המות, און נאכדעם וועט משיח בן דוד אונז קומען אויסלייזען. דאס מיינט "ואתא מלאך המות ושחט לשוחט"
די גמרא זאגט אז ווען משיח וועט קומען וועט דער אויבערשטער שחט'ן דעם יצר הרע, (מלאך המות) און נאכדעם וועט דער מלאך המות מער נישט קענען הארגענען:
