די 3 שעה קולא איז בפשטות נישט קיין אלגעמיינע מנהג אשכנז, אין קיצור שו”ע שטייט 6 שעה, סאיז באקאנט די מעשה מיטן חתם סופר וואס האט געוואלט מתיר זיין דאס עסן מילכיגס נאך 5 שעה אויב איז מען געשלאפן (כמדומה אז להלכה האלט ער לקולא, ביטע קוקט איבער בעפאר). צווישן מילכיגס און פליישיגס מיינעך איז געווען לייכטער, עכ”פ אין קיצור שו”ע שטייט נישט אז מדארף ווארטן נאר מאכן קינוח והדחה, אין זוהר שטייט איבער ווארטן א שעה, די מקור צו די מנהג פשוט צו ווארטן א האלבע שעה ווייסעך נישט.
די 3 שעה קולא ווייסעך נישט אויב איז א מנהג בני ריינוס פ”פ וכו’ צו סאיז גאר א לעצטערע קולא פון די מער מאדערענע יעקעס. שטארק יתכן אז סגייט נאך צוריק צו שטארקע מקורות אבער אין אויבערלאנד איז דאס נישט געווען אנגענומען, מדארף קענען צווישנשיידן צווישן די מנהגי ריינוס (יעקעס) און מנהגי עסטרייך (אויבערלאנד).
די מנהג אבילות אין ספירה דוכט זיך הייבט זיך אן ראש חודש. אין קיצור שו”ע שטייט ביידע מנהגים און שרייבט אז מזאל נישט משנה זיין פון די מנהג המקום. פון וואנעט נעמט איר אז דאס איז א מנהג פולין (דהיינו מנהג קדום, מכונה מנהג אושטרייך)? מיך דוכט זיך אז דאס איז א מנהג ספרד.. פאר קלארקייט וואלט איך קודם געזוכט א בפירושע מקור. תרתי לחומרא להלכה האבעך נישט געטראפן, מסתמא איז עס פשוט אלץ ”לא תתגודדו” ווייל טייל פירן זיך אזוי און טייל פירן זיך אזוי.
איין טאג אויף אמאל. איין טעסק אויף אמאל.
שטאטס מביןהאט געשריבן:↑פרייטאג פעברואר 16, 2024 1:59 am
איך וואלט זיך געוואלט יאגן, איך האב נאר נישט קיין צייט... (בשם החת"ס)
די 3 שעה קולא איז בפשטות נישט קיין אלגעמיינע מנהג אשכנז, אין קיצור שו”ע שטייט 6 שעה, סאיז באקאנט די מעשה מיטן חתם סופר וואס האט געוואלט מתיר זיין דאס עסן מילכיגס נאך 5 שעה אויב איז מען געשלאפן (כמדומה אז להלכה האלט ער לקולא, ביטע קוקט איבער בעפאר). צווישן מילכיגס און פליישיגס מיינעך איז געווען לייכטער, עכ”פ אין קיצור שו”ע שטייט נישט אז מדארף ווארטן נאר מאכן קינוח והדחה, אין זוהר שטייט איבער ווארטן א שעה, די מקור צו די מנהג פשוט צו ווארטן א האלבע שעה ווייסעך נישט.
די 3 שעה קולא ווייסעך נישט אויב איז א מנהג בני ריינוס פ”פ וכו’ צו סאיז גאר א לעצטערע קולא פון די מער מאדערענע יעקעס. שטארק יתכן אז סגייט נאך צוריק צו שטארקע מקורות אבער אין אויבערלאנד איז דאס נישט געווען אנגענומען, מדארף קענען צווישנשיידן צווישן די מנהגי ריינוס (יעקעס) און מנהגי עסטרייך (אויבערלאנד).
די מנהג אבילות אין ספירה דוכט זיך הייבט זיך אן ראש חודש. אין קיצור שו”ע שטייט ביידע מנהגים און שרייבט אז מזאל נישט משנה זיין פון די מנהג המקום. פון וואנעט נעמט איר אז דאס איז א מנהג פולין (דהיינו מנהג קדום, מכונה מנהג אושטרייך)? מיך דוכט זיך אז דאס איז א מנהג ספרד.. פאר קלארקייט וואלט איך קודם געזוכט א בפירושע מקור. תרתי לחומרא להלכה האבעך נישט געטראפן, מסתמא איז עס פשוט אלץ ”לא תתגודדו” ווייל טייל פירן זיך אזוי און טייל פירן זיך אזוי.
ייש"כ אייך ! אייזענשטאדט, עיר הבירה דז' הקהילות החשובות ! ר' ישראל דוד שלעזינגער (פון מאנסי) 'ס זיידע, ר' מרדכי יפה-שלעזינגער איז דארטן געווען אב"ד, אזויווי ר"ע עזריאל הילדעסהיימער פריער, און אויך פלאץ געבורט פון ר' שלמה פישער אב"ד קארלסבורג
איך ווייס אויך אז אין ק"ק מט"ד איז געווען איינגעפירט צו דאווענען מנחה ומעריב בחדא מחתא און גלייך נאכן קדיש שלם שלאחר תחנון פלעגט מען אנפאנגען מעריב נאך אלס פארן צאת הכוכבים (חוץ מימי הספירה). (אזוי שטייט עס אין דער פתיחה לספר תפארת אהרן געשריבן דורך ר' ישראל טויסיג פון מא"ש).
שאלתי : איז אזוי איינגעפירט געווען אין די אללע ז' קהילות און אים אויבערלאנד ?
ירוחם יעקבהאט געשריבן:↑דינסטאג מאי 16, 2023 4:21 pm
איך ווייס אויך אז אין ק"ק מט"ד איז געווען איינגעפירט צו דאווענען מנחה ומעריב בחדא מחתא און גלייך נאכן קדיש שלם שלאחר תחנון פלעגט מען אנפאנגען מעריב נאך אלס פארן צאת הכוכבים (חוץ מימי הספירה). (אזוי שטייט עס אין דער פתיחה לספר תפארת אהרן געשריבן דורך ר' ישראל טויסיג פון מא"ש).
שאלתי : איז אזוי איינגעפירט געווען אין די אללע ז' קהילות און אים אויבערלאנד ?
די מנהג שטייט שוין אין לבוש, ער זאגט אלץ טירחה דציבורא. קיין קפידה איז עס זיכער נישט. סתם אלץ נ.ב. רוב אויבערלענדער מנהגים ווערן נאכגעברענגט אין לבוש און אליהו רבה
איין טאג אויף אמאל. איין טעסק אויף אמאל.
שטאטס מביןהאט געשריבן:↑פרייטאג פעברואר 16, 2024 1:59 am
איך וואלט זיך געוואלט יאגן, איך האב נאר נישט קיין צייט... (בשם החת"ס)
א. ר' עקיבא פישער אב"ד טעט, מתלמידי הרב ח"ס האט געשיקט זיינע דריי זינען קיין א"ש צו ר"ע הילדעסהיימער'ס ישיבה וואס כידוע פלעגט מען א ביססעל שטודירן צוויי שעה א טאג. זיין זון ר' עמרם פישער אב"ד יינק איז געוארען אן איידעם בי ר' זוסמאן סופר פון פאקש (גרויסער קנאי וממעריציו של הרה"ק מצאנז). (עיי' ספר משפ' פישער)
ב. דער בעל "עטרת משה" פון מאקאווא. זיין טאטע און זיינע צויי ברידער (שלשתם בני ר' ליב לבוב - לעמבערגער) זעננען געפארן פון אונגארן ביז פפד"מ צו לערנען ביי ר' שלמה זלמן ברייער ז"ל, רשר"ה 'ס איידעם (ומתלמידי המובהקים של הרב כת"ס) (עיי' אהלי שם ערך על ר' מענדל למברגר)
ג. ר' ישראל פריינד איז אויך געווען א תלמיד פון ר' ש"ז ברייער אין פפד"מ. ער איז געווארן אן איידעם ביי ר' משה דוד סופר פון סאסרעגען בנו של בעל מח"ח (מגדולי הקנאים). (עיי' אהלי שם ערך עליו)
ד. ר' טוביה כ"ץ פישער אב"ד סארוואש איז אויך געווען א תלמיד פון ר' שלמה זלמן ברייער אין פפד"מ (עיי' אהלי שם ערך עליו)
ה. ר' חיים יוסף פאללאק, דער מבאר און ארויסגעבער פון דאס ניי דער עקידת יצחק (בעל העקדה), מתלמידי הח"ס און זייער א שטודירטער מענטש כמבואר מביאורו על העקדה
חוץ פון דעם, מסכים מיט אייך, איז טאקע געווען אינטערעסאנטע קולות אין די צייטן פון די רע"ה און רש"רה אין אשכנז, אזויווי למשל זינגען ביים שבת טיש יינגעלעך און מיידעלעך צוזאמען משום דתרי קלי לא משתמעי (אזוי ווערט אראפגעבראכט אין תשובות שרידי אש פון ר' יחיאל יעקב וויינבערג זצ"ל. די תשובה איז גשעריבן גאווארן צו ר' אברהם דוד הורוויץ, דער שטראסבורגער רב, ר' מענעדל האגער'ס שווער זצ"ל)
א. ר' עקיבא פישער אב"ד טעט, מתלמידי הרב ח"ס האט געשיקט זיינע דריי זינען קיין א"ש צו ר"ע הילדעסהיימער'ס ישיבה וואס כידוע פלעגט מען א ביססעל שטודירן צוויי שעה א טאג. זיין זון ר' עמרם פישער אב"ד יינק איז געוארען אן איידעם בי ר' זוסמאן סופר פון פאקש (גרויסער קנאי וממעריציו של הרה"ק מצאנז). (עיי' ספר משפ' פישער)
ב. דער בעל "עטרת משה" פון מאקאווא. זיין טאטע און זיינע צויי ברידער (שלשתם בני ר' ליב לבוב - לעמבערגער) זעננען געפארן פון אונגארן ביז פפד"מ צו לערנען ביי ר' שלמה זלמן ברייער ז"ל, רשר"ה 'ס איידעם (ומתלמידי המובהקים של הרב כת"ס) (עיי' אהלי שם ערך על ר' מענדל למברגר)
ג. ר' ישראל פריינד איז אויך געווען א תלמיד פון ר' ש"ז ברייער אין פפד"מ. ער איז געווארן אן איידעם ביי ר' משה דוד סופר פון סאסרעגען בנו של בעל מח"ח (מגדולי הקנאים). (עיי' אהלי שם ערך עליו)
ד. ר' טוביה כ"ץ פישער אב"ד סארוואש איז אויך געווען א תלמיד פון ר' שלמה זלמן ברייער אין פפד"מ (עיי' אהלי שם ערך עליו)
ה. ר' חיים יוסף פאללאק, דער מבאר און ארויסגעבער פון דאס ניי דער עקידת יצחק (בעל העקדה), מתלמידי הח"ס און זייער א שטודירטער מענטש כמבואר מביאורו על העקדה
חוץ פון דעם, מסכים מיט אייך, איז טאקע געווען אינטערעסאנטע קולות אין די צייטן פון די רע"ה און רש"רה אין אשכנז, אזויווי למשל זינגען ביים שבת טיש יינגעלעך און מיידעלעך צוזאמען משום דתרי קלי לא משתמעי (אזוי ווערט אראפגעבראכט אין תשובות שרידי אש פון ר' יחיאל יעקב וויינבערג זצ"ל. די תשובה איז גשעריבן גאווארן צו ר' אברהם דוד הורוויץ, דער שטראסבורגער רב, ר' מענעדל האגער'ס שווער זצ"ל)
בינעך כמעט ברור אז ביים חת"ס שבת טיש האבן די טעכטער מיטגעזינגען (כמובן נישט פארנט פון פרעמדע), כגעדענק נאר נישט כרגע די מקור.
שטודירןכשלעצמו איז געוועזן חזיר טריף, ר’ שמשון רפאל’ס ציבורשטודירערנישט. ויחי ההבדל. מהאט זיך משדך געווען מיט זיי און געווען בידידות וכו' אבער רוב רובם תלמידי חת"ס זענען געווען גאר להשמיד אנטקעגן שטודירן און פולי אין שטיצע פון די טיילונג, וואס אגב, רש”ר האט אליינס אדורכגעפירט די טיילונג אין דייטשלאנד.
בקיצור א טיילונג פון די מאדערענערע איז מער א סאטמאר מונקאטשע זאך (מדארף קענען די היסטאריע ווי דער דרכי תשובה און דער קדושת יו”ט האבן געוואלט מאכן א טיילונג פונעם ארטאדאקסישן קאנצעליי נאכדעם וואס דער שבט סופר האט אריינגעשטעלט אן ערליכער ארטאדאקסישער רב וואס האט געהאט שוואכע קינדער, דער ערוגת הבושם האט דעמאלטס געראטעוועט די מצב און אויסגעהאמערט א פשרה). דער גרויסער אונגארישער טיילונג איז געוועזן פון די וועלכע האבן געטרעטן אויף די תורה, נישט סתם פון די וועלכע זענען געווען מער מאדערן.
* יא די מיהאלאוויצע תקנות פארמאגט נישט אסאך תלמידי חת"ס חתימה (צוליב די שארפע נוסח) * אמת הגאון הצדיק ר' הלל קאלעמייער זי"ע האט פערזענליך אטאקירט הצדיק ר' עזריאל הילדעסהיימער זצ"ל. נישט בחינם האבן אים די תלמידי חת"ס אנגערופן דער פראמער ר' הילל. ער איז געוועזן גאר א שארפער. * אמת אזממש געציילטע אויסנאמעןפון תלמידי חת"ס האבן נישט געשטיצט די טיילונג
אבער במציאות דאס נישט מישן תורה מיט חכמת חיצוניות איז געווען דעם חת"ס ותלמידיו'ס חתימה. וכן דאס נישט שטודירן און דאס מאכן א טיילונג איז למעשה געווען א יסוד פון אויבערלאנד. קענסט בס"ה טרעפן יחידים אויסנאמען. ר’ עזריאל’ס מהלך רעפלעקטירט אויסדרוקליך נישט די אויבערלענדער מהלך, טראצדעם וואס זיין גדלות און צדקות איז יא געווען גאר שטארק אנערקענט.
איין טאג אויף אמאל. איין טעסק אויף אמאל.
שטאטס מביןהאט געשריבן:↑פרייטאג פעברואר 16, 2024 1:59 am
איך וואלט זיך געוואלט יאגן, איך האב נאר נישט קיין צייט... (בשם החת"ס)
ירוחם יעקבהאט געשריבן:↑דינסטאג מאי 16, 2023 4:21 pm
איך ווייס אויך אז אין ק"ק מט"ד איז געווען איינגעפירט צו דאווענען מנחה ומעריב בחדא מחתא און גלייך נאכן קדיש שלם שלאחר תחנון פלעגט מען אנפאנגען מעריב נאך אלס פארן צאת הכוכבים (חוץ מימי הספירה). (אזוי שטייט עס אין דער פתיחה לספר תפארת אהרן געשריבן דורך ר' ישראל טויסיג פון מא"ש).
שאלתי : איז אזוי איינגעפירט געווען אין די אללע ז' קהילות און אים אויבערלאנד ?
אין פראנקפורט איז געווען איינגעפירט צו האלטן ווי די שיטת הגאונים לגבי זמן לילה!
האט איר שוין גערופן אייערע עלטערן היינט?כבד את אביך ואת אמך למען יאריכון ימיך...פאר מער זעהדא
ירוחם יעקבהאט געשריבן:↑דינסטאג מאי 16, 2023 4:21 pm
איך ווייס אויך אז אין ק"ק מט"ד איז געווען איינגעפירט צו דאווענען מנחה ומעריב בחדא מחתא און גלייך נאכן קדיש שלם שלאחר תחנון פלעגט מען אנפאנגען מעריב נאך אלס פארן צאת הכוכבים (חוץ מימי הספירה). (אזוי שטייט עס אין דער פתיחה לספר תפארת אהרן געשריבן דורך ר' ישראל טויסיג פון מא"ש).
שאלתי : איז אזוי איינגעפירט געווען אין די אללע ז' קהילות און אים אויבערלאנד ?
אין פראנקפורט איז געווען איינגעפירט צו האלטן ווי די שיטת הגאונים לגבי זמן לילה!
אין אויבערלאנד דירעקט נישט. סהאט געהאט מיט די נאקעטע אויג זעהן 3 כוכבים אדער פופציג עפעס מינוט נאכן שקיעה (שיטת ר”ת). עכ”פ מהאט אפיציעל געטון מלאכות נאכן שקיעה.
איין טאג אויף אמאל. איין טעסק אויף אמאל.
שטאטס מביןהאט געשריבן:↑פרייטאג פעברואר 16, 2024 1:59 am
איך וואלט זיך געוואלט יאגן, איך האב נאר נישט קיין צייט... (בשם החת"ס)
די 3 שעה קולא איז בפשטות נישט קיין אלגעמיינע מנהג אשכנז, אין קיצור שו”ע שטייט 6 שעה, סאיז באקאנט די מעשה מיטן חתם סופר וואס האט געוואלט מתיר זיין דאס עסן מילכיגס נאך 5 שעה אויב איז מען געשלאפן (כמדומה אז להלכה האלט ער לקולא, ביטע קוקט איבער בעפאר). צווישן מילכיגס און פליישיגס מיינעך איז געווען לייכטער, עכ”פ אין קיצור שו”ע שטייט נישט אז מדארף ווארטן נאר מאכן קינוח והדחה, אין זוהר שטייט איבער ווארטן א שעה, די מקור צו די מנהג פשוט צו ווארטן א האלבע שעה ווייסעך נישט.
די 3 שעה קולא ווייסעך נישט אויב איז א מנהג בני ריינוס פ”פ וכו’ צו סאיז גאר א לעצטערע קולא פון די מער מאדערענע יעקעס. שטארק יתכן אז סגייט נאך צוריק צו שטארקע מקורות אבער אין אויבערלאנד איז דאס נישט געווען אנגענומען, מדארף קענען צווישנשיידן צווישן די מנהגי ריינוס (יעקעס) און מנהגי עסטרייך (אויבערלאנד).
די מנהג אבילות אין ספירה דוכט זיך הייבט זיך אן ראש חודש. אין קיצור שו”ע שטייט ביידע מנהגים און שרייבט אז מזאל נישט משנה זיין פון די מנהג המקום. פון וואנעט נעמט איר אז דאס איז א מנהג פולין (דהיינו מנהג קדום, מכונה מנהג אושטרייך)? מיך דוכט זיך אז דאס איז א מנהג ספרד.. פאר קלארקייט וואלט איך קודם געזוכט א בפירושע מקור. תרתי לחומרא להלכה האבעך נישט געטראפן, מסתמא איז עס פשוט אלץ ”לא תתגודדו” ווייל טייל פירן זיך אזוי און טייל פירן זיך אזוי.
די מנהג פון אבילות בימי הספירה האט מען אין אויבערלאנד קלאר נאר געהאלטן פון ר”ח אייר. הרב וואזנער דער שבט הלוי (א יליד וויען עסטרייך פון די שיף שול) האט חתונה געהאט ל’ ניסן ר”ח אייר, סאיז דא בילדער פון די חתונה בריוול, כדארף עס טרעפן.
אנבאלאנגט די 6 שעה פון פליישיגס צו מילכיגס שטייט אין די מנהגים אז דער חת”ס האט מתיר נאר געווען פאר זיינע בני משפחה צו ווארטן אביסל מער ווי 5 שעה ווייל סאיז שוין אין די 6סטע שעה.. כקלער אז ביי די בני פראנקפורט/דייטשלאנד איז עס נישט געווען אזוי הארב ווי די בני אונגארן/אויבערלאנד וועלכע שטאמען פון בהעמען מעהרן (היינט טשעכעסלאוואקיע) עסטרייך וכו’ וואו סאיז יא געווען אנגענומען מער הארב דאס ווארטן 6 שעה במילה האט דער חת”ס נאר מקיל געווען פאר בני משפחתו און אויכעט נישט נאר אביסל מער ווי 5 שעה, זיכער נישט קיין 3 שעה.
איין טאג אויף אמאל. איין טעסק אויף אמאל.
שטאטס מביןהאט געשריבן:↑פרייטאג פעברואר 16, 2024 1:59 am
איך וואלט זיך געוואלט יאגן, איך האב נאר נישט קיין צייט... (בשם החת"ס)
יעצט נאך א קלער, למיטב זכרוני האט דער ח"ס זיך שארף אויסגערדריקט קעגן דעם גר"א וועגן זיין מנהג אויסצולאזן ושמרו פרייטיג צו נאכטס משום הפסק : הייתכן, מנהג ישראל מקדמת דנא (איך דענק נישט דעם ארט און תשו' ח"ס, ווער ווייסס עס ? )
ווען ער אליין פירט זיך אזויוויע דעם טו"ז (פוילין) צו זאגען אקדמות פאר די ברכה שלפניה (עיי' מנהגי ח"ס פון ר' עקיבא מנחם סופר בשם ר' פייבל פלויט) קעגן די "יעקישע אמאליגע פוס' " דעם אליה רבה און דעם חק יעקב (עיי' א"ח סימן אויף שבועות) און קעגן דעם וואס איז איינגעפירט געווען מדורי דורות אין אשכנז בכללות צו זאגן אקדמות אין מיטן לייענען נאכן זאגן דעם ערשטן פסוק...
אנבאלאנגט די מנהגי החת”ס, ער האט נישט משנה געווען גארנישט פון די פריערדיגע פרעשבורגע מנהגים אפילו ווען סאיז אים פערזענליך נישט געפאלן. יש לציין אז ר’ משולם איגרא איז געוועזן א פוילישער און דער פריערדיגער רב ר’ עקיבא אייגער הראשון איז געוועזן (כמעט זיכער) א דייטשער אפשטאמיגער.
געאגראפיש שטייט די אויבערלענדער אומגעגנט צווישן דייטשלאנד און די איבעריגע חלק אשכנז ווי פוילן רוסלאנד וכו’ די אמאליגע מנהגי עסטרייך האט זיך אריבערגעצויגן פון עסטרייך אריבער צו פוילן און רוסלאנד, און דייטשלאנד איז געבליבן מיט אירע מנהגי ריינוס. במשך הזמן איז די אמאליגע עסטרייך (שבע קהילות, טשעכעסלאוואקיע, אונגארן) געווארן ווי א כלאים פון ביידע מנהגים, סיי צוליבן זיך משדך זיין כסדר און סיי צוליב דאס ברענגען כסדר רבנים פון דייטשלאנד וכ”ש מיטן אנקום פונעם חת”ס.
לדוגמא אין דייטשלאנד/יעקעס זאגט מען מסורה’דיגערהייט ארויס די חולם ווי א O (אאו) משא”כ אין אונגארן אויבערלאנד. סאיז כמעט זיכער אז דאס איז געוועזן דער חת”ס הברה און כ”ש די בעלי תו”ס.. אין אויבערלאנד האט מען געזאגט די ציירי און סגול עי און עה.. דאס איז פשוט. ווייטער די מלופים האט מען געזאגט מיט די אונגארישע דגוש ערגעץ צווישן אי און או.. און די קמץ ווי אן אה.. אבער לויז נישט ממש אינגאנצן אפען ווי די ליטאים.. ווידעראום דער חולם האט מען געזאגט אוי.. עכ”פ, אויבערלאנד און יעקעס זענען נישט די זעלבע זאך.
איין טאג אויף אמאל. איין טעסק אויף אמאל.
שטאטס מביןהאט געשריבן:↑פרייטאג פעברואר 16, 2024 1:59 am
איך וואלט זיך געוואלט יאגן, איך האב נאר נישט קיין צייט... (בשם החת"ס)
אנבאלאנגט די מנהגי החת”ס, ער האט נישט משנה געווען גארנישט פון די פריערדיגע פרעשבורגע מנהגים אפילו ווען סאיז אים פערזענליך נישט געפאלן.
אז די אויבערלענדערס שטאמען פון בעהמען, מעהרן און עסטרייך, פארוואס אויב אזוי פלעגט מען זאגן אקדמות פאר די ברכה שלפניה אין פרעשבורג, דער אליה רבה איז דאך געווען א בעהמישער (פראג), און דאך איז ער מיישב דעם מנהג הקדמונים צו זאגן אקדמות אין מיטן לייענען...
