Chief Rabbi Aaron David Deutsch or Aharon David Deutsch (also known as Rabbi David Prag) z'tl was born in 1812, in Raudnitz, Bohemia (today Roudnice nad Labem, Czech Republic) - died at Balassagyarmat, on 26, April 1878.
His sons:
Joseph Israel (Yosef Yisroel) Deutsch z'tl Chief Rabbi of Balassagyarmat and Moses Deutsch z'tl, Chief Rabbi of Salgótarján. He received his early education under his grandfather, Joseph Emanuel ben Menachem Deutsch, who was district rabbi (Bezirksrabbiner) in Raudnitz, and then frequented the yeshivot of Prague and Pozsony (Pressburg, today Bratislava, Slovakia) being one of the favored disciples of the famous Moses Schreiber (the "Chatam Sofer").
He lived subsequently in Albertirsa, where he married, and after the death of his wife moved to Budapest, where he lectured on Talmud to a small society in a yeshiva. In 1846 he was called as rabbi to Sebes and in 1851 to Balassagyarmat, where he officiated till his death.
In the era of the Reform movement, and the Hungarian Jewish Congress of 1868, Deutsch was one of the most uncompromising and most important leaders of Orthodoxy; and the legal recognition of the autonomy of the Orthodox congregations in Hungary was largely due to his efforts.
It is worth mentioning that on 24 April 1869, he lead the visiting delegation of Orthodox rabbis to the Emperor and King, Franz Joseph I in the Royal Palace of Buda, where Rabbi Ktav Sofer (son of the Chatam Sofer) of Pozsony (Bratislava), Rabbi Menachem Asch of Ungvár, Rabbi Menachem Katz of Deutschkreutz (Németkeresztúr, Burgenland, Austria) were also present.
He confessed a strict Orthodox ideology, and was in sympathy with the Chasidism, although he did not adopt all their tenets. As typical of his views may be quoted the facts that he declared it sinful to pray in a synagogue in which the bimar was not in the center, and that he prohibited the winding up and setting of an alarm-clock on Friday so that it should ring on Saturday.
Of his works a collection of responsa, under the title "Goren David" (David's Threshing-Floor), was published after his death by his sons (Paks, 1885).
After his death, his son Joseph Israel (Yosef Yisroel) Deutsch followed him as Chief rabbi (av beit din) of Balassagyarmat.
Pilgrims from far and wide visit his grave to the Jewish Cemetery of Balassagyarmat.
חוץ פון די גרויסע טיטלן וואס גדולי עולם האבן אים גערופן, איז ער איז געווען גאר בתמימות און נישט געקענט פארשטיין איינער זאל עובר זיין ח"ו אויפן תורה.
1. מען איז אים געקומען אמאל זאגן אז איינער האט גע'עפענט זיין געשעפט אום שבת. זאגט רבי דוד: דער מענטש איז דאך א חסר דעה! האנדלן אדער פארקויפן איז אסור אין שבת, טלטול איז דאך אויך אסור אין שבת. דער עפענט זיין געשעפט סתם און ער גייט דארט שטיין א גאנצע טאג אן גארנישט טוהן? ער איז דאך א חסר דעה, ווער גייט אים בכלל נאכמאכן?
2 - דער חתם סופר איז אים אמאל געקומען באזיכן און געזעהן אז ער האט בסך הכל איין האלצענעם לעפל אין שטוב. דער חתם סופר האט זיך גענומען באטראכן דאס לעפל און געטראכט צו זיך: קוקט אן די ארעמקייט פונעם גאון עולם. רבי דוד דייטש האט געזעהן ווי דער חת"ס באטראכט אזוי דאס לעפל, האט ער זיך אנגערופן: פרעשבורגע רב, איך גיב דאס אייך אוועק במתנה גמורה, איר זאלט ח"ו נישט עובר זיין אויף לא תחמוד...
3- רבי דוד דייטש איז אנגעקומען קיין פרעשבורג צום חתם סופר צו בעטן פון אים אז ער זאל אים אנטראגן דאס בעסטע בחור פונעם ישיבה. דער חתם סופר האט אים אנגעטראגן דעם מהר"ם א"ש. רבי דוד דייטש איז אריינגעגאנגען אין א טיפן תורה'דיגע שמועס מיט'ן מהר"ם א"ש ומצאו מלא וגדוש בתורה. נאך אפאר שעה לערנען מיט'ן בחורף איז ר"ד צוריקגעקומען צום חת"ס. פרעגט אים דער חת"ס, נו, ווי אזוי געפעלט אייך דער תכשיט? ענטפערט אים רבי דוד, ער איז מיר זייער געפאלן אבער ער איז א גרויסער בטלן. פרעגט דער חת"ס: א בטלן? מיט וואס איז ער א בטלן? זאגט אים רבי דוד: איך וועל אייך זאגן, איך האב שוין געזעהן א בחור א בטלן וואס עס פאלט אים ארויס איין מאנזשעט פון די זאקן, אבער אזא גרויסער בטלן אז עס זאל אים ארויספאלן ביידע מאנזשעטן פון די זאקן, האב איך נישט געזעהן... (אמאל פלעגט מען גיין מיט די מאנדשעטן אין די זאקן אריינגעשטעקט. ביי די 'אויבערלענדער' האט זיך צוביסלעך אריינגעכאפט צו גיין מיט די הויזן אינגאנצן אראפ)
דאס לעבן איז פארקערט פונעם 'אטעלאו' שפיל - אין אטעלאו געווינט מען אויב דרייט מען יענעם איבער צו וואס דו ביסט. אין לעבן איז דאס פונקט פארקערט!- ממי שאמרו
יסוד הטיילונג באונגארן: מכתב נורא ואיום מהגאון הגדול בעל גורן דוד להגה"ק מהר"ם שיק, מה שיכתוב בחול המועד מכתב להג"ר מאיר פערלס אבד"ק קראלי קשה להעתיק דברי הגורן דוד כאן, שלא נכתב כמותו בשום מקום, כנראה פני' אחרונה להרב מקראלי לפני ההתבדלות.
המכתב ההיסטארי הזה משמש כאזהרה ובקשה אחרונה מהגאונים הקדושים הגורן דוד והמהר"ם שיק, להגאון מקראלי בענין חלוקת הקהלות באונגארן "אחרי שהגאבדק"ק קראלי כ' שבאם יראוהו מש"ס ופוסקים שטעה אזי יודה ולא יבוש".
ואכן המהרם שי"ק עשה ככל דברי הצדיק הגורן דוד וכמובא בשו"ת מהר"ם שיק מה שכתב לו המהרם שיק בעצם חול המועד! ואין כאן המקום להאריך בזה.
מכתב חשוב והיסטורי באופן יוצא מהכלל מאד מאד, ביסוד היסודות של הטיילונג באונגארן, מה שהמתיקו סוד הגאונים זה עם זה.
