יוי מ'קען חלישן, אזוי אין קורצן אין איין אשכול אלעס ארויפברענגן? אנא יכנס כל הפשתן הזה, געט נאר א בליק וויפיל הגדה של פסח ס'איז פארהאן, פון ר' יוסף חיים'ן (גרינוואלד) שליט"א האב איך געהערט נאכזאגן פון פריערדיגע א מליצה: עשרה קבין פירושים ירדו לעולם תשעה נטלה הגדה של פסח!
איך האב היי יאר ב"ה דורכגעהאקט דורך און דורך דעם "למען תספר - שער הסיפור", און אסאך געפילעוועט אינעם ספר "ילקוט מקראי קודש - פסח - שני כרכים".
און איך וואונטש דאס פאר מיינע גוטע פריינד דאס זעלבע, ס'געט אן עונג יום טוב
פאר די וואס שטעלן מיך אפ און פרעגן: וואס האסטו אזוי הנאה פון שיעורים מאת הרב הגאון פה מפיק מרגליות הרב שמעון זאב מייזליש שליט"א, וויל איך דא אראפשטעלן ממש נאר 2 מינוט פון זיין ערשטע שיעור, ווי אין יעדע סעקונדע פאקט ער ארייןאזויפיל געשמאק אזויפיל חיות א קוש צום געבן.
ער גיסט אזויפיל און אזוי שנעל, אז כדאי איך זאל אלעס אויפכאפן מוז איך דאס איבערהערן צוויי דריי מאל, אהה עונג יו"ט.
איך האב געהעט פון מיין טאטען ע"ה, (ער האט עס נאך געהערט און מונקאטש ביים מנחת אלעזר ביי א סדר, אבער איך האב עס שוין געזעהן געדרוגט,איך גידענק נישט וויא)
ביי והוא שעמדה שטייט און די הגדה, מען דעקט צו די מצות און מען נעמט די כוס און דער האנט
דער רמז דערפון איז ווייל גזרו על פיתם ועל יינם כדי מען זאל זיך נישט אויסמישען מיט די גוים. איבער דעם דעקט מען צו די מצות ווייזען נאר מיין ברויט און איך נעם דעם כוס עס איז מיין וויין, והוא שעמדה לאבותינו ולנו, דאס האט אינז געהאלטען און דעם לאנגעם גלות
רב מיללער, די הקהה את שיניו האט מיך דערמאנט עס ליגט ביי מיר כתבי יד פון מיין שווער'ס זיידע. (ער איז געווען א דיין און ערלוי) און איינע פון די כתבים זאגט ער א ווארט אויף דעם דעם שטיקל הגדה 'רשע מה הוא אומר'.
דער בעל הגדה זאגט אז אויפען רשע'ס טענה מה העבודה הזאת לכם , 'ואף אתה הקהה את שיניו ...אלו היה שם לא היה נגאל' פרעגט ער, וואס איז דער כוונה פון דעם הקהה את שיניו, וואס וויל מען מיט דעם זאגען פאר דעם רשע? ענטפערט ער, אז רש"י ברענגט סוף שמיני בשם תנה דבי רבי ישמעאל אלמל' לא העליתי את ישראל ממצרים אלא בשביל שאין מטמאין בשרצים כשאר אומות דיים. און עס איז ידוע אז מאכלות אסירות איז מטמטם את הלב. קומט אויס אז דער רשע, וואס האט געברענגט דערצו אז ער זאלל האבען אזעלכע השקפות און פרעגען מה העבודה הזאת לכם? זיכער איז דאס ווייל ער האט זיך מטמטם געווען מיט מאכלות אסירות.
דאס זאגט דער בעל הגדה, ואף אתה הקהה את שיניו, די רשע, די רעדסט אזוי ווייל די האסט דיך אנגעגעסען מיט זאכען וואס מען טאר נישט, און דאס האט מטמטם געווען דיין הארטץ, איבער דעם דארף מען דיר ארויסהאקען די ציין, און מען זאגט איהם אלו היה שם לא היה נגאל, מען האט אינז ארויסגעצויגען פון מצרים אויף נישט זיך מטמא זיין מיט שרצים און די האסט יא געגעסען, איז דיך וואלט מען נישט אויסגעלייסט פון מצרים
די רשע טענה'ט אז ווען די אייבישטער וואלט געוואלט אז מ'זאל לאזען וואקסען די בארד דאן פארוואס האט די אייבישטער נישט געמאכט אז מ'זאל געבוירען ווערן דערמוט?
פארדעם הקהה את שיניו און זאג אים אז ווען די אייבישטער וואלט געוואלט אז דו זאלסט האבן ציינער וואלט ער דיר געמאכט געבוירען ווערן דערמיט.
איך האב געהערט פון איינער וואס ער האט געהערט ביים סדר פון די פריערדיגע רבי (ריי"ץ נ"ע)
בכל דור ודור חייב אדם לראות את עצמו, מען דארף זיך אנקוקען און פרעגען..... כאילו הוא, איינער ווי אים..... יצא ממצרים, וואלט דען ארויס פון מצרים? מ'דארף מאכן א חשבן הנפש ביים סדר צו מ'שטייט גוט אין א מצב וואס מ'וואלט חלילה נישט געווען פון די וואס זענען באגראבען געווארן בשלשת ימי אפילה.
געהרעט פון ר' יוסף הירש דער טורנער רב ז"ל [איך וועל בל"נ שרייבען וועגען איהם מער אונעם זכרונות אשכול, און דער שייכות וואס ער האט געהאט מיטען רבין ז"ע ] ביי ברכת יצחק ווען רבקה האט ג'עצה'ט יעקב צו נעמען די ברכות שטייט און בראשית כ"ז פסוק ט' לך נא אל הצאן וקח לי משם שני גדיי עזים טובים ואעשה אתם מטעמים לאביך כאשר אהב. ברענגט רש"י בשם פרקי דר"א, וכי שני גדיי עזים היה מאכלו של יצחק אלא פסח היה האחד הקריב לפסח והאחד עשה מטעמים. איז שווער, פארוואס זאגט דער פרקי דר"א אז דער צווייטע איז געווען מטעמים, פארוואס זאגט ער נישט אז דער צווייטע איז געווען א חגיגה, וואס מיטען קרבן פסח האט מען געברענגט א חגיגה וואס דאס האט געהייסען חגיגת י"ד ?
האט טורנער רב ענטפערט בשם זיין זוהן, אז די משנה זאגט און פסחים אז דער חגיגת י"ד האט מען געברענגט און פון דעם האט מען זיך אנגעגעסען, און דערנאך האט מען געגעסען דעם קרבן פסח על השובע. זאגט אבער די משנה און פסחים פרק ו' משנה ג' אז איינע פון די תנאים צו ברענגען חגיגת י"ד איז כשהוא בא במרובה, דאס הייסט, אז אסאך מענטשען האבען זיך געציילט צו א פסח, און עס וועט נישט אויסקומען פאר יעדען איינעם נאר א שטוקעל גענוג אויף יוצא זיין, דענמאלטס ברענגט מען א חגיגת י"ד צו עסען דערפון כדי דער כזית פסח זאל זיין על השובע, אבער כשהוא בא במועט, אז וויינוג מענטשען האבען זיך גערעכנט אויף א פסח דענמאלטס עסט מען די סעודה פון דעם קרבן און דער לעצטע כזית עסט מען שוין על השובע לשם מצות אכילת פסח.
די גמרא זאגט גדול הסמוך על שלחן אביו זהו קטן, קטן שאינו סמוך על שלחן אביו זהו גדול
נו, שבת הגדול פירט מען זיך דאך אז די קליינע קינדער שלאפן ביי די סעודה, אדער עסן זיי ביי די שטיגן, עכ"פ נישט ביים טיש (צומאל אפילו די גרויסע עסן נישט ביים טיש), פאסט דאך מורא'דיג צו רופן דעם שבת "שבת הגדול"... ווייל מען איז נישט סמוך על שלחן אביו.
די גמרא זאגט גדול הסמוך על שלחן אביו זהו קטן, קטן שאינו סמוך על שלחן אביו זהו גדול
נו, שבת הגדול פירט מען זיך דאך אז די קליינע קינדער שלאפן ביי די סעודה, אדער עסן זיי ביי די שטיגן, עכ"פ נישט ביים טיש (צומאל אפילו די גרויסע עסן נישט ביים טיש), פאסט דאך מורא'דיג צו רופן דעם שבת "שבת הגדול"... ווייל מען איז נישט סמוך על שלחן אביו.
זייער שיין, ואפשר להוסיף נ]חא משלי,
פארדעם טאקע האבן אסאך אידן מקפיד געווען דוקא צו עסען חמץ ביים שבת הגדול סעודה אפיו ווען עס געפאלט ער"פ ווי היי יאר און נישט ווי אנדער וואס עסען מצה עשורה שבת ער"פ כדים לקיים מנהג שבת הגדול שבת שכולם גדולים.
ר' ארשיווא, מאכט אויף א אשכול איבער די מספר הגדות וואס זענען שוין אלץ געדריקט געווארן, עס וועט זיכער זיין זייער אינטערסאנט. (דאלמיטשער, דאלמיטשער, איינער קען דאס איבערטיישן אויף לשה"ק?)
ראביי מיללער, מיין הענט טוט מיר שוין וויי, זינט איך האב געליינט דיין תגובה האלט איך עס שוין אין דערהייעך מיט א סימן אז די זאלסט עפענען אן אשכול איבער די באוויסטע מחלוקה פון "מאשין מצות" איך וועל טאקע נישט קענען קיין סאך דארט שרייבן וויבאלד איך בין נישט קיין סאך באקאנט מיט די גאנצע היסטאריע, אבער טאקע ווועגן דעם וויל איך די זאלסט דאס עפענען, אז דערנאך זאל איך שוין זיין מער ווי באקאנט אונעם נושא.
