סאדע_באטל האט געשריבן:
יעצט נאכן שרייבן די שורות, טראכט איך אריין, אז אולי אינו דומה לחלוקת הארץ, ווייל ביי חלוקת הארץ, האט ארץ ישראל באלאנגט פאר כלל ישראל, די שאלה איז נאר געווען ווי אזוי מען צוטיילט עס, משא"כ ביי אונזער מעשה פון אלף דאלער, האט עס נאך נישט באלאנגט פאר קיינעם,
ביי יורשים איז לכאורה די זעלבע וויא חלוקת הארץ. עס באלאנגט צי די יורשים דער מינוט ווען דער מוריש שטארבט, דער גורל דארט איז א בירור, וועלכע חלק באלאנגט צי וועליכע יורש.
בריך רחמנא דיהב לן אוריין תליתאה, מ'זעהט ווי אידן זענען עוסק בריתחא דאורייתא, ברוך שחלק מחכמתו ליראיו.
על ראשון ראשון, הרב ליפשיץ האט זיך מפלפל געווען בסברתי אז דא איז נאך נישט פארהאן קיין זוכה בגורל, בתוך הדברים דערמאנט ער וועגן א 'מי שפרע' פון ווער עס איז חוזר, איך מוז זאגען אז על אף וואס איך קען נישט קיין חושן משפט על בורי' אבער דאס איז א יסודות'דיגער טעות וואס יעדער בר בי רב וועלכער האט שוין געלערנט די סוגיא פון מעות קונות וועט וויסען. נאך א קנין איז נישט שייך חוזר צו זיין פאר כל חללא דעלמא, סיידן מ'וועט מגלה זיין אז דער קנין איז געווען בטעות וכדו' וואס דאן איז כמובן אויס קנין למפרע, ווער עס איז חוזר נאך א 'קנין' איז נישט עובר אויף קיין מי שפרע, ער איז א פוסטער גנב. א מי שפרע איז פארהאן דארט ווי עס איז דייקא נאך נישט געווען קיין קנין, למשל אויב מעות איז נישט קונות נאר משיכה, דאן אויב איז דער מוכר אדער לוקח חוזר נאך נתינת המעות, קיין גנב איז ער נישט ווייל עס איז דאך נאך נישט געווען קיין קונה, האבן אבער די חכמים צוגעשטעלט א מי שפרע למי שחוזר מדיבורו, וזה פשוט.
יעצט לענינינו, ר' שמחה האט שיין געברענגט פון א חוות יאיר, דער אנדערער פון א מגן אברהם, דאס איז אלעס תורה וללמוד אנו צריכין, וויאזוי די אחרונים האבן אנגעקוקט א 'גורל' און וויאזוי דן צו זיין באופן וואס דער גורל איז אויסגעקומען מקולקל, איך וועל לעת עתה נישט אריינגיין אין דעם.
מיין עיקר פונקט דא איז געווען, אז מיט 'חושן משפט' האט דאס גארנישט, דאס הייסט עס איז נישט אין קיין דיני קנינים אדער און הל' גניבה וגזילה, מען קען דן זיין און מדמה זיין מילתא למילתא צו די גורל פון ביהמ"ק אדער פון חלוקת הארץ, אבער דאס האט נישט מיט קיין ממונות.
פארוואס? ווייל א דין תורה אין חושן משפט איז אלס נאר נאכדעם וואס עס האט חל געווען א קנין, און א קנין איז נאר דא ביי א גמירת דעת, צו דעם ברויך מען נישט קיין ראיות, דאס איז דער יסוד פון קנינים עס איז מוכיח מתוך מעשיו אז מיט דער אקט פון משיכה אדער הגבהה האט דער מוכר מסכים געווען צו פארקויפען און דער קונה צו קויפען, ביי א גורל איז דאס נישט שייך בכל אופן שהוא, לפע"ד.
איך וועל מוסיף זיין, עס איז דא א באקאנטע ריבית שאלה ביי בילעטן פון א באס אדער פלעי לדוגמא, דאס הייסט אז דער מאנסי באס קא. גיט ביליגער פאר ווער עס קויפט א גאנצע בילעט-בוך, לכאורה איז דאס א שאלה פון הקדמת מעות וואס דער מוכר איז מוזיל פון די פרייז. איך וועל נישט אריינגיין באריכות אבער כדאי דן צו זיין אין די שאלה ברויך מען פארשטיין וואס דער מוכר אדער דער באס קא. פארקויפט בכלל אין דעם טיקעט, נישט מער ווי א זכות ישיבה אינעם באס וועלכע פארט אריין און ארויס, ווערט א שאלה וויאזוי מ'פרייזט זכותים.
עכ"פ הנצרך לענינינו, ווען איינער קויפט א גורל קארטל, קויפט ער א זכות אז טאמער גייט ער זיין דער זוכה בגורל, ווער ער דאן באקומען די סכום געלט, דאס הייסט אז דער אויסראפלער איז מבטיח אז ער 'גייט' געבן פארן געווינער דאס געלט, איז פשט אז דער קנין גייט הערשט צושטאנד קומען נאכען גורל, דערפאר איז נישט דא קיין דין תורה, צווישען דער זוכה בגורל און דער עושה הגורל, נאר דער דין תורה איז צווישן די משתתפי הגורל צווישן זיך, וואס זיי אליינס האבן דאך אויך נישט געמאכט קיין קאנטראקט.
בלייבט נאר א שיקול הדעת שאלה, וואס אוודאי קען מען ברענגען די דערמאנטע ראיות אלס בירורים, כ'האף אז כ'האב מיך גענוג קלאר מסביר געווען, וויפיל איך טראכט עס איבער זעה איך נישט קיין אנדערע מהלך.
מיללער האט געשריבן:
מיין עיקר פונקט דא איז געווען, אז מיט 'חושן משפט' האט דאס גארנישט, דאס הייסט עס איז נישט אין קיין דיני קנינים אדער און הל' גניבה וגזילה, מען קען דן זיין און מדמה זיין מילתא למילתא צו די גורל פון ביהמ"ק אדער פון חלוקת הארץ, אבער דאס האט נישט מיט קיין ממונות.
פארוואס? ווייל א דין תורה אין חושן משפט איז אלס נאר נאכדעם וואס עס האט חל געווען א קנין, און א קנין איז נאר דא ביי א גמירת דעת, צו דעם ברויך מען נישט קיין ראיות, דאס איז דער יסוד פון קנינים עס איז מוכיח מתוך מעשיו אז מיט דער אקט פון משיכה אדער הגבהה האט דער מוכר מסכים געווען צו פארקויפען און דער קונה צו קויפען, ביי א גורל איז דאס נישט שייך בכל אופן שהוא, לפע"ד.
הרב מיללער
לאמיר פרעגען אזוי. לי יציור אז דער גורל איז יא א גוטע, מעווייסט פינטלעך וועלכע איז די 6 און וועליכע איז די 9, מעווייסט אויך פינטלעך ווער עס האט זוכה געווען. אלעס איז און בעסטען ארדענונג.
יעצט מאכט זיך אז נאכען ווארפען דער גורל, נאךאיידער דאס געלט ווערט איבער געגעבען צום געווינער, קומט אריין א גנב, און גנב'ט צו דאס געלט. דערנאך כאפט מען אוהם. און לי יציור אז דער גורל ווארפער איז א גר שאין לו יורשים און ער איז שוין יעצט, נאכען כאפען דעם גנב, בעלמא דקשוט. קען דער גנב יעצט האלטען דאס געלט ביי זיך, און זאגען פארען געווינער לאו בעל דברים דידי את?
איר האט אלע אנגערירט נקודות וועלכע ווערן אויסגעשמועסט אין די פוסקים. איך וואלט אייך געראטן איר זאלט אלע מעיין זיין אין די מקור הסוגיא מיט די ראשונים. ס'איז א גמרא איןבבא בתרא דף קו עב,וואו די גמרא רירט אן דעם ענין פון קניני גורלות, צי א גורל כשלעצמו איז א קנין, צי א גורל איז בלויז א בירור וכו' וכו'. ווי אויך שמועסט די גמרא אויס די סברות פון גמיר ומקני ביי גורלות. די גמרא בארירט אויך דעם ענין פון די גורלות ביי חלוקת הארץ, וואס הרב סאדע האט דא דערמאנט.
עס ווערט דארט אויסגעשמועסט ממש אונזער גאנצער שמועס. סיי די עניני קניני גורלות פון א חושן משפט שטאנדפונקט, סיי דער מג"א און סיי דער חוות יאיר, ועוד ועוד.
נעכטן האב איך דורכגעשמועסט נאכאמאל דעם 'קנין ערב' אדער 'התחייבות' וויאזוי איר רופט עס, עס איז נישט אזוי פשוט, איך האב מיך דערמאנט אז עס איז דא דערין צוויי מהלכים וואס מיר האבן געזעהן ביים לערנען די סוגיא פון ערב אין הל' ריבית.
דער מקור דערפון איז די גמרא אין מס' בבא בתרא פון 'בהאי הנאה דקא מוציא מעות על פיו גמר ומקני', די גמ' למעשה זאגט דאס מוציא צו זיין פון דער פראבלעם פון 'אסמכתא' וועלכע איז געווענליך פארהאן ביי א קנין 'אתן' דאס הייסט; אז נארמאל אויב א מענטש איז זיך מחייב מיט א קנין צו געבן עפעס בעתיד, זאג איך אז ער טוט דאס ווייל ער איז זיך 'סומך' אז אינדערצווישען וועט עפעס געשעהן וואס וועט אים מכריע זיין צום געשעפט, הייסט דאס אז ער האט נאך נישט דעם ריכטיגען גמירת דעת בשעת'ן קנין וואס ווי דערמאנט כמ"פ אז אלעס ווענד זיך אין גמירת דעת.
יעצט בפשטות קען מען זאגען אז ביי ערב וועלכער טוט דאך לכאורה די זעלבע זאך, ער איז זיך מחייב אויף לעתיד צו זיין נכנס תחת הלוה און באצאלען דעם חוב אפי' ער האט דאס גארנישט נישט געבארגט, אויב אזוי איז דאך עס א פראבלעם פון אסמכתא, אויף דעם איז גמ' מסביר אז וויבאלד ער באקומט 'יעצט' בשעת דעם קנין א הנאה וואס רופט זיך 'מוציא מעות על פיו' (דאס איז אזא גרויסהאלטערישע הנאה פון מי שאמר ונעשה רוצונו) ממילא איז ער זיך נישט 'סומך' אויף לעתיד נאר ער איז יעצט 'גמיר ומקני'.
לפי"ז איז פשט אז דער ערב מאכט א געהעריגען קנין (למשל סודר) איי עס איז אן אסמכתא, אויף דעם קומט דער בהאי הנאה אוועקצונעמען דעם אסמכתא.
דער צווייטער מהלך איז, דער 'בהאי הנאה' אליינס איז א קנין, דאס הייסט אין אויסטויש פון די הנאה איז ער זיך מחייב צו באצאלן דעם חוב, הגם עס איז אסאך מער, אבער קנינים דארף נישט זיין דוקא מיט א שוויית השוה, וואס לויט דעם מהלך איז דער תירוץ קעגן 'אסמכתא' אז דאס איז נישט קיין קנין 'אתן' אויף לעתיד נאר ווי יעדער געשעפט וואס דער מוכר קריגט עפעס און איז מחייב צו געבן א צווייטע זאך אין אויסטויש.
דער חילוק צווישן די צוויי מהלכים כאפט אויף עטליכע אופנים, אבער דער עיקר איז צו עס פעלט אויס א קנין אין דער זייט, לויט דעם אויב וויל מען ביים גורל נוצען דעם קנין, מוז זיין א קנין ממש און נישט נאר דער התחייבות זעלבסט ודו"ק.
למעשה האב איך מיך דערמאנט פון נאך א קנין אזוי ווי א התחייבות, דאס איז דער קנין 'אודיתא' דאס הייסט אויב איינער איז מודה בכתב וחתימת ידו אז ער איז שולדיג געלט פאר איינעם, אפי' עס איז נישט געווען קיין הלוואה אדער אן אנדערע סיבה פארוואס ער איז אים שולדיג געלט, זאג איך הודאת בע"ד כמאה עדים דמי און ער ברויך באצאלן.
ברויך מען אריינקלערן צו א מענטש קען שרייבן 'אני חייב 1000 דולר למי שיזכה בגורל' עס ווענד זיך וויזאוי איך לערן אפ די קנין אודיתא (וואס איך וועל ברייטער שמועסן אויב וועלן זיך מאכן חברים מקשיבים)
-
הרב ליפשיץ יקירנו, קודם א דאנק פאר די טירחא אבער נאכמער פאר די מראה מקום, מיר ברויכן דאס דורכלערנען בעיון מיט די מפרשים.
אבער כדי להראות דחביבא עלי עבודתך, זעה איך אז רש"י ד"ה קנו כולן לערנט אז דער 'בהאי הנאה' דארט איז דייקא פאר די וואס האבן 'נישט' זוכה געווען בגורל, ווייל זיי האבן מסכים געווען און געטראסט דעם גורל פונעם געווינער און מקנה געווען זייער חלק צו אים און ער זיין חלק פאר זיי, אבער ווען עס איז דא א גורל ווי אלע דריי געווינען, ברויך מען נישט קומען צום 'בהאי הנאה' ווייל דעמאלטס האט דער גורל מברר געווען חלק כל אחד ואחד.
שו"ת משאת בנימין סימן ז' דער משאת בנימין בארירט דער שאלה אויב מען האט געווארפען א גורל וואס ע"פ דין וואלט מען נישט באדארפט ווארפען, נאר ווייל מען האט נישט געוויסט דער דין האט מען געווארפען גורל. דער משאת בנימין שרייבט אז דער גורל איז נישט גילטיג
א סיכום פון די מראה מקומות: מגן אברהם סימן קל"ב שו"ת חות יאיר סימן ס"א שו"ת הרי בשמים סימן י' שו"ת מעיל צדקה סימן י' שו"ת משאת בנימין סימן ז' א לינק צי 'דעת' סייט
ליפשיץ ישר כח פאר די לינק. כ'האב געבליקט אויבן אויף, און עס זעהט אויס ממש דער יסוד צו דעם נושא.
מיללער איך געדענק נישט איך זאל האבן געלערנט דעם גמרא אין בבא בתרא, איך געדענק אבער אין שו"ע חו"מ סי' קכ"ט סעיף ב', ווערט גע'פסק'ט, אז אן ערב דארף נישט קיין קנין, נאר דער בהאי הנאה איז במקום דער קנין. [ס'איז א מחבר]
און לגבי קנין אודיתא. דאס איז דוכט זיך אין סימן מ'. דארט איז שוין א מחלוקה צו מ'דארף א קנין. אבער איך בין נישט אויסגעקאכט אין דעם. און ליידער האב איך נישט גע'חזר'ט שו"ע ווי עס דארף צו זיין.
כ'וועל פראבירן אפלערנען דעם חוות יאיר, מיט דער סוגיא אין גמרא. אפשר וועט עפעס ארויסקומען.
