מצות סוכה
הלכות סוכה
עס איז א מצוה צו בויען די סוכה באלד נאך יום כיפור, אפילו עס איז ערב שבת, ווייל "מצוה הבא לידך אל תחמיצנה".
מען זאל בויען דער סוכה אין א ריינע שיינע פלאץ.
דער שיעור פון א סוכה איז, 7 טפחים די לענג און 7 טפחים די ברייט, און הויך 10 טפחים.
עס איז לכתחלה בעסער אז נאר דערוואקסענע מענטשן זאלן לייגן סכך, און נישט פרויען אדער קינדער.
עס איז א מצוה אז מען זאל אליין עוסק זיין מיט'ן בויען דער סוכה, אפילו א מכובד'יגע מענטש, ווייל דאס איז דער גרעסטע כבוד, אז מען איז אליין עוסק במצות.
מען וואלט געדארפט מאכן א שהחיינו ווען מען בויעט דער סוכה, אבער מיר פארלאזן זיך אויף דעם שהחיינו וואס מען וועט מאכן ביי קידוש פון דער ערשטער נאכט סוכות.
מען זאל פראבירען צו באשיינען די סוכה מיט שיינע לייליכער און נוי סוכה, אזוי ווי די גמרא(ביצה ל:) ברענגט א ברייתא: ועטרה ער האט באשיינט די סוכה בקרמים מיט געפארבטע לייליכער ובסדינין המצוירין און מיט ווייסע לייליכער פון פלאקס ותלה בה און ער האט אנגעהאנגען אין איר אגוזים ניסלעך שקדים מאנדלען אפרסקים עפרעקאט"ס ורמונים און מילגרוימען ופרחילי ענבים און שטרענגלעך פון טרויבן יינות שמנים וסלתות וויינען, אוילען, און מעל, אין גלאזענע באטלעך [עיין רש"י שם] ועטרות שבלים און קרוינען פון אויסגעטריקענטע זאנגען.
ווען מען הענגט אויף די 'נוי סוכה' דארף מען אכטונג געבן אז מען זאל אויפהענגען די נוי סוכה אין די פיר טפחים פון די סכך. עס זענען דא וואס זענען מתיר אויב די נוי סוכה הייבט זיך שוין אן אין די פיר טפחים פון די סכך, אבער דאס איז נאר אויב די נוי סוכה אליין הענגט אין די פיר טפחים, אבער אויב עס איז א לאנגע שטריק וואס הענגט אראפ הייסט דאס נישט א חלק פון די נוי סוכה.
די ווענט פון די סוכה זאלן זיין שטארק און פעסט אז זיי זאלן זיך נישט שאקלען פון א ווינט.
אויב א מענטש האט נישט גענוג געלט, איז בעסער אז ער זאל האבן דריי שטארקע ווענט, ווי איידער פיר שוואכע ווענט.
עס איז א הידור צו האבן א שלאק כדי אז נאכן רעגענען זאל די סוכה זיין אינגאנצען טריקען.
לכתחילה זאל די סכך נישט געפעסטיגט ווערן מיט א "דבר המקבל טומאה", ווי למשל כלים וכדו'.
מען זאל לייגן גענוג סכך אז עס זאל זיין "צלתה מרובה מחמתה" - מער שאטען ווי זון, ווייל אויב עס איז חמתה מרובה מצלתה - מער זון ווי שאטען, איז די סוכה פסול מן התורה.
מען זאל זיין געווארענט אז עס זאל נישט זיין קיין פלאץ פון דריי טפחים ליידיג אָן סכך, אפילו אויב די גאנצע סוכה איז "צלתה מרובה מחמתה".
אויב עס שטעקט זיך אריין אין די סוכה א קליינע דאך, איז דער דין אז ווי לאנג עס שטעקט זיך נישט אריין פיר אמות, פסל'ט דאס נישט דעם סוכה, ווייל עס איז "הלכה למשה מסיני" אז ווייניגער פון פיר אמות, זאגן מיר "דופן עקומה", דאס מיינט אז א דאך ביז פיר אמות זאגן מיר אז דאס איז א קרומע וואנט.
אין א פאל פון א "דופן עקומה" טאר מען נישט זיצען אונטער דעם דאך, ווייל יענע פלאץ האט נישט קיין "דין סוכה", אפילו עס איז ווייניגער ווי פיר אמות, אבער די איבריגע סוכה איז כשר.
אויב דער דופן עקומה איז מער ווי פיר אמות, פסל'ט דאס יענער וואנט, אבער אויב די סוכה האט דריי ווענט וואס האט כשר'ע סכך איז די סוכה כשר.
[אבער דאס איז נאר אויב יענער חלק פון די סוכה האט א שיעור סוכה, דהיינו ז' על ז' טפחים].
עס איז אסור צו בויען א סוכה אונטער א בוים.
עס שטייט אין פסוק "חג הסוכות תעשה לך" דרש'נען חז"ל "תעשה ולא מן העשוי" דעריבער טאר מען נישט מאכן די סכך איידער מען מאכט די ווענט, ווייל ווען מען לייגט די סכך דארף שוין זיין א כשר'ע סוכה.
אזוי אויך דארף מען אכטונג געבן אז ווען מען לייגט די סכך זאל די שלאק נישט צודעקען די סוכה. ווי אויך זאל מען נזהר זיין אויפצומאכן די שלאק פאר בין השמשות פון סוכות.
מען איז יוצא מיט א געבארגטע סוכה, אבער נישט מיט א גע'גזל'טע סוכה וועגן דעם זאל מען זען צו באצאלן פארן סוכה פאר סוכות. ווי אויך זאל מען נישט בויען קיין סוכה אין די רשות הרבים.
די ווענט פון א סוכה און די סכך און די נוי סוכה, זענען אסור בהנאה אלע טעג פון סוכות, וועגן דעם זענען זיי אויך מוקצה בשבת ויום טוב, דערפאר זאל מען פאר בין השמשות מאכן א תנאי און זאגן דעם לשון "אֵינִי בּוֹדֵל מֵהֶם מִהְיוֹת כּוֹחִי וּזְכוּתִי בָּהֶם לִיטְלָן כָּל אוֹרֶך בֵּין הַשְׁמָשׁוֹת שֶׁל עֶרֶב יוֹם טוֹב". אויב מען פארשטייט דאס נישט זאל מען דאס זאגן אין יודיש "איך טוה זיך נישט אפשיידן פון די ווענט, סכך, און נוי סוכה אין די צייט פון בין השמשות (וואס דעמאלס ווערט דאך דאס מוקצה) נאר איך וויל יא קענען אין חול המועד מטלטל זיין די ווענט, סכך, אדער נוי סוכה". קומט אויס אז ווען עס ווערט יום טוב, בין השמשות ווערן זיי נישט מוקצה אויף די גאנצע זיבן טעג. [פארשטייט זיך אז די זאכן וואס איז מוקצה וועגן שבת ויום טוב, דאס טאר מען נישט מטלטל זיין ביז חול המועד].
אויך נאך סוכות זאל מען זיך נישט באנוצען מיט די פלאץ פון די סוכה פאר א פראסטע זאך, ווייל זיי זענען "תשמישי מצוה" אזוי ווי ציצית.
עס איז א מצוה צו בויען די סוכה באלד נאך יום כיפור, אפילו עס איז ערב שבת, ווייל "מצוה הבא לידך אל תחמיצנה".
מען זאל בויען דער סוכה אין א ריינע שיינע פלאץ.
דער שיעור פון א סוכה איז, 7 טפחים די לענג און 7 טפחים די ברייט, און הויך 10 טפחים.
עס איז לכתחלה בעסער אז נאר דערוואקסענע מענטשן זאלן לייגן סכך, און נישט פרויען אדער קינדער.
עס איז א מצוה אז מען זאל אליין עוסק זיין מיט'ן בויען דער סוכה, אפילו א מכובד'יגע מענטש, ווייל דאס איז דער גרעסטע כבוד, אז מען איז אליין עוסק במצות.
מען וואלט געדארפט מאכן א שהחיינו ווען מען בויעט דער סוכה, אבער מיר פארלאזן זיך אויף דעם שהחיינו וואס מען וועט מאכן ביי קידוש פון דער ערשטער נאכט סוכות.
מען זאל פראבירען צו באשיינען די סוכה מיט שיינע לייליכער און נוי סוכה, אזוי ווי די גמרא(ביצה ל:) ברענגט א ברייתא: ועטרה ער האט באשיינט די סוכה בקרמים מיט געפארבטע לייליכער ובסדינין המצוירין און מיט ווייסע לייליכער פון פלאקס ותלה בה און ער האט אנגעהאנגען אין איר אגוזים ניסלעך שקדים מאנדלען אפרסקים עפרעקאט"ס ורמונים און מילגרוימען ופרחילי ענבים און שטרענגלעך פון טרויבן יינות שמנים וסלתות וויינען, אוילען, און מעל, אין גלאזענע באטלעך [עיין רש"י שם] ועטרות שבלים און קרוינען פון אויסגעטריקענטע זאנגען.
ווען מען הענגט אויף די 'נוי סוכה' דארף מען אכטונג געבן אז מען זאל אויפהענגען די נוי סוכה אין די פיר טפחים פון די סכך. עס זענען דא וואס זענען מתיר אויב די נוי סוכה הייבט זיך שוין אן אין די פיר טפחים פון די סכך, אבער דאס איז נאר אויב די נוי סוכה אליין הענגט אין די פיר טפחים, אבער אויב עס איז א לאנגע שטריק וואס הענגט אראפ הייסט דאס נישט א חלק פון די נוי סוכה.
די ווענט פון די סוכה זאלן זיין שטארק און פעסט אז זיי זאלן זיך נישט שאקלען פון א ווינט.
אויב א מענטש האט נישט גענוג געלט, איז בעסער אז ער זאל האבן דריי שטארקע ווענט, ווי איידער פיר שוואכע ווענט.
עס איז א הידור צו האבן א שלאק כדי אז נאכן רעגענען זאל די סוכה זיין אינגאנצען טריקען.
לכתחילה זאל די סכך נישט געפעסטיגט ווערן מיט א "דבר המקבל טומאה", ווי למשל כלים וכדו'.
מען זאל לייגן גענוג סכך אז עס זאל זיין "צלתה מרובה מחמתה" - מער שאטען ווי זון, ווייל אויב עס איז חמתה מרובה מצלתה - מער זון ווי שאטען, איז די סוכה פסול מן התורה.
מען זאל זיין געווארענט אז עס זאל נישט זיין קיין פלאץ פון דריי טפחים ליידיג אָן סכך, אפילו אויב די גאנצע סוכה איז "צלתה מרובה מחמתה".
אויב עס שטעקט זיך אריין אין די סוכה א קליינע דאך, איז דער דין אז ווי לאנג עס שטעקט זיך נישט אריין פיר אמות, פסל'ט דאס נישט דעם סוכה, ווייל עס איז "הלכה למשה מסיני" אז ווייניגער פון פיר אמות, זאגן מיר "דופן עקומה", דאס מיינט אז א דאך ביז פיר אמות זאגן מיר אז דאס איז א קרומע וואנט.
אין א פאל פון א "דופן עקומה" טאר מען נישט זיצען אונטער דעם דאך, ווייל יענע פלאץ האט נישט קיין "דין סוכה", אפילו עס איז ווייניגער ווי פיר אמות, אבער די איבריגע סוכה איז כשר.
אויב דער דופן עקומה איז מער ווי פיר אמות, פסל'ט דאס יענער וואנט, אבער אויב די סוכה האט דריי ווענט וואס האט כשר'ע סכך איז די סוכה כשר.
[אבער דאס איז נאר אויב יענער חלק פון די סוכה האט א שיעור סוכה, דהיינו ז' על ז' טפחים].
עס איז אסור צו בויען א סוכה אונטער א בוים.
עס שטייט אין פסוק "חג הסוכות תעשה לך" דרש'נען חז"ל "תעשה ולא מן העשוי" דעריבער טאר מען נישט מאכן די סכך איידער מען מאכט די ווענט, ווייל ווען מען לייגט די סכך דארף שוין זיין א כשר'ע סוכה.
אזוי אויך דארף מען אכטונג געבן אז ווען מען לייגט די סכך זאל די שלאק נישט צודעקען די סוכה. ווי אויך זאל מען נזהר זיין אויפצומאכן די שלאק פאר בין השמשות פון סוכות.
מען איז יוצא מיט א געבארגטע סוכה, אבער נישט מיט א גע'גזל'טע סוכה וועגן דעם זאל מען זען צו באצאלן פארן סוכה פאר סוכות. ווי אויך זאל מען נישט בויען קיין סוכה אין די רשות הרבים.
די ווענט פון א סוכה און די סכך און די נוי סוכה, זענען אסור בהנאה אלע טעג פון סוכות, וועגן דעם זענען זיי אויך מוקצה בשבת ויום טוב, דערפאר זאל מען פאר בין השמשות מאכן א תנאי און זאגן דעם לשון "אֵינִי בּוֹדֵל מֵהֶם מִהְיוֹת כּוֹחִי וּזְכוּתִי בָּהֶם לִיטְלָן כָּל אוֹרֶך בֵּין הַשְׁמָשׁוֹת שֶׁל עֶרֶב יוֹם טוֹב". אויב מען פארשטייט דאס נישט זאל מען דאס זאגן אין יודיש "איך טוה זיך נישט אפשיידן פון די ווענט, סכך, און נוי סוכה אין די צייט פון בין השמשות (וואס דעמאלס ווערט דאך דאס מוקצה) נאר איך וויל יא קענען אין חול המועד מטלטל זיין די ווענט, סכך, אדער נוי סוכה". קומט אויס אז ווען עס ווערט יום טוב, בין השמשות ווערן זיי נישט מוקצה אויף די גאנצע זיבן טעג. [פארשטייט זיך אז די זאכן וואס איז מוקצה וועגן שבת ויום טוב, דאס טאר מען נישט מטלטל זיין ביז חול המועד].
אויך נאך סוכות זאל מען זיך נישט באנוצען מיט די פלאץ פון די סוכה פאר א פראסטע זאך, ווייל זיי זענען "תשמישי מצוה" אזוי ווי ציצית.
