אידישע וועלט פארומס

יישר כח רעב משה פאר דעם אינטערעסאנטן אשכול, און א עקסטערע דאנק פאר'ן כסדר פאררעכטן דעם ערשטן תגובה אזוי ארום איז עס נישט אלל אווער די פלאץ נע ונד צווישן אנדערע שו"ת

אימיצער ווייסט צי דאס ווארט "צי" מיינט אויך אדיוט (jerk), אזוי ווי גוגל טראנסלייט זעצט איבער?

מאָזעס האט געשריבן: אימיצער ווייסט צי דאס ווארט "צי" מיינט אויך אדיוט (jerk), אזוי ווי גוגל טראנסלייט זעצט איבער?

מעולם לא שמעתי אז עמיצער זאל נוצן דער ווארט אין דער מיין, אויף אידיש זאגט מען דאך אידיאט.

מאָזעס האט געשריבן: אימיצער ווייסט צי דאס ווארט "צי" מיינט אויך אדיוט (jerk), אזוי ווי גוגל טראנסלייט זעצט איבער?

Jerk פאר א פגע\אומענטש איז סלענג. דער איינפאכע באדייט פונעם ווארט איז א שטארקע און שנעלער צי (אדער אלס פעולה צו געבען א צי).

כ'האב צוגעלייגט די ווערטער: געזעצן ≠ געזעסן, נעבן ≠ לעבן, ענלעך ≠ ענדלעך. און נאך איין פאל פון "ווי". א ליכטיגע וואך אייך אלע

מאָזעס האט געשריבן: אימיצער ווייסט צי דאס ווארט "צי" מיינט אויך אדיוט (jerk), אזוי ווי גוגל טראנסלייט זעצט איבער?

איך מיין אז עס איז נישט דא קיין שפראך וועלכע האט אזויפיל ווערטער צו איבערזעצן "אידיוט" ווי יודיש. מען דארף נישט צוקומען צו "צי".

קנאפער ידען האט געשריבן:

מאָזעס האט געשריבן: איינער קען קלאר מאכן פארוואס זשע שרייבן מיר "יודיש" אזוי: "אידיש" מיט אן אלף, לכאורה איז אסך ריכטיגער צו שרייבן אט אזוי: "יידיש"?

פארוואס עפעס? ווא זעסטו - אין אונזער היימישן אידיש אז צוויי יו"ד'ען זאלן געזאגט ווערן מיט א חיריק?

מיר געפונען בעיקר צוויי אופנים ארויסצושרייבן דאס ווארט: "יידיש" און "אידיש", אויך זענען דא אזעלכע וואס שרייבן "יודיש". אלע דריי וועגן זענען בעצם נישט 100 פראצענט ריכטיג. פארוואס?
די גראמאטיק פון דאס יידישע שפראך איז געבויעט אויף די גראמאטיק פון דאס דויטשע שפראך, און ווי מען שרייבט א U אויף דויטש (ווי למשל JUDE) ווערט געשריבן אויף יידיש א וא"ו (יוד), דארט ווי מען שרייבט אויף דויטש א Ü אדער א i (ווי למשל J ÜD ISCH) שרייבט מען אויף יידיש א "י" (דארף זיין אזוי: י יד יש), דאס הייסט אז לויט די יידישע גראמאטיק איז דער בעסטע וועג צו שרייבן "יידיש". די פראבלעם דערפון איז אבער, אז אויף לשה"ק געפונען מיר נישט אז דארט ווי דער "י" ווערט גענוצט אלץ consonant זאל קומען גלייך נאך איר א "י" וואס איז א vowel (וידם אהרן, ויגש אליו... מען קען עס נישט שרייבן: ויידם, וייגש...), ממילא איז דאס נישט אויסגעהאלטן לויט די לשה"ק דקדוק. (כאטש וואס אויף יידיש געפונען מיר אסאך זאכן וועלכע זענען נישט אויסגעהאלטן לויט דקדוק).
די אנדערע וועג פון שרייבן "אידיש" איז אויסגעהאלטן לויט דקדוק אבער איז נאר ריכטיג פאר די ארץ ישראל'דיגער.
און די אופן פון שרייבן "יודיש" איז טאקע זייער שיין, אבער ריכטיג איז עס נישט ווייל עס גייט נישט לויט די כללים פון יידיש.

שמחת עולם האט געשריבן:

קנאפער ידען האט געשריבן:

מאָזעס האט געשריבן: איינער קען קלאר מאכן פארוואס זשע שרייבן מיר "יודיש" אזוי: "אידיש" מיט אן אלף, לכאורה איז אסך ריכטיגער צו שרייבן אט אזוי: "יידיש"?

פארוואס עפעס? ווא זעסטו - אין אונזער היימישן אידיש אז צוויי יו"ד'ען זאלן געזאגט ווערן מיט א חיריק?

מיר געפונען בעיקר צוויי אופנים ארויסצושרייבן דאס ווארט: "יידיש" און "אידיש", אויך זענען דא אזעלכע וואס שרייבן "יודיש". אלע דריי וועגן זענען בעצם נישט 100 פראצענט ריכטיג. פארוואס?
די גראמאטיק פון דאס יידישע שפראך איז געבויעט אויף די גראמאטיק פון דאס דויטשע שפראך, און ווי מען שרייבט א U אויף דויטש (ווי למשל JUDE) ווערט געשריבן אויף יידיש א וא"ו (יוד), דארט ווי מען שרייבט אויף דויטש א Ü אדער א i (ווי למשל J ÜD ISCH) שרייבט מען אויף יידיש א "י" (דארף זיין אזוי: י יד יש), דאס הייסט אז לויט די יידישע גראמאטיק איז דער בעסטע וועג צו שרייבן "יידיש". די פראבלעם דערפון איז אבער, אז אויף לשה"ק געפונען מיר נישט אז דארט ווי דער "י" ווערט גענוצט אלץ consonant זאל קומען גלייך נאך איר א "י" וואס איז א vowel (וידם אהרן, ויגש אליו... מען קען עס נישט שרייבן: ויידם, וייגש...), ממילא איז דאס נישט אויסגעהאלטן לויט די לשה"ק דקדוק. (כאטש וואס אויף יידיש געפונען מיר אסאך זאכן וועלכע זענען נישט אויסגעהאלטן לויט דקדוק).
די אנדערע וועג פון שרייבן "אידיש" איז אויסגעהאלטן לויט דקדוק אבער איז נאר ריכטיג פאר די ארץ ישראל'דיגער.
און די אופן פון שרייבן "יודיש" איז טאקע זייער שיין, אבער ריכטיג איז עס נישט ווייל עס גייט נישט לויט די כללים פון יידיש.

יישר כח (אדער ישר כח...) ר' שמחת עולם זייער קלאר מסביר געווען און ארפ געלייגט די נושא

מאָזעס האט געשריבן:

געזעסן (אינפינטיוו: זיצן) - לשבת (Sit). געזעצן - חוקים (Rules).
דוגמא: דער רב איז געזעסן איבער א ספר. אבער: זיי זיצן שוין לאנג. א פאליציאנט איז מענטש וועלכער איז פאראנטווארטלעך מען זאל האלטן די געזעצן.

א דאנק ר' סאכדעס וואס האט מעורר געווען די נושא דא

דער כלל איז גילטיג ביי אסאך זאכן, שוך/שיך פוס/פיס ועוד....

מ'קען אויך צולייגן אז "האָן" איז תרנגול - א זכר, און "הון" איז תרנגולת - א נקיבה.

מאָזעס האט געשריבן: מ'קען אויך צולייגן אז "האָן" איז תרנגול - א זכר, און "הון" איז תרנגולת - א נקיבה.

הין.

---
ווערטעל פאר דער וואס פארשטייט ענגליש:

וואס קומט ארויס טאמער איז מען משדך א רעביט מיט א טשיקען?

נישט אהין און נישט אהער.

שמחת עולם האט געשריבן: "ברודער" און "ברידער" - ברודער מיט א וא"ו איז לשון יחיד (מיין ברודער) - ברידער מיט א יו"ד איז לשון רבים (מיינע ברידער).

צוליב דעם וואס מיר דרוקן נישט אויס דעם אונטערשיד צווישן וא"ו מיט יו"ד, איז באשאפן געווארן א נייע ווארט: 'ברידערס' אדער 'ברודערס'.
'שיכס' אדער 'פיסעס' האב איך אבער קיין מאהל נישט געהערט. האנט/הענט איז אויך אויף דעם שטייגער, אבער לעצטענס הער איך קינדער וואס זאגן 'מיין רעכטע הענט'.

אנעים זמירות האט געשריבן:

מאָזעס האט געשריבן: מ'קען אויך צולייגן אז "האָן" איז תרנגול - א זכר, און "הון" איז תרנגולת - א נקיבה.

הין.

---
ווערטעל פאר דער וואס פארשטייט ענגליש:

וואס קומט ארויס טאמער איז מען משדך א רעביט מיט א טשיקען?

נישט אהין און נישט אהער.

גוט!

כ'מיין מען קען די וויץ מסבירן און עס בלייבט נאך אלס א וויץ. איינע פון די ענגלישע נעמען פאר א רעביט איז "hare".

איינער האט מיך פארציילט ווען ער איז געוועהן אין פריזענט האט ער אמאל געכאפט א מייז מיט איין הענט, און עס געפיטערט א אייער. איך מיין אבער אז ער האט סתם געזאגט א ליגענט.

אנעים זמירות האט געשריבן: איינער האט מיך פארציילט ווען ער איז געוועהן אין פריזענט 1 האט ער אמאל געכאפט א מייז 2 מיט איין הענט 3 , און עס געפיטערט א 4 אייער 5 . איך מיין אבער אז ער האט סתם געזאגט א ליגענט 6 .

1. טאקע אן ענגלישע ווארט, אבער איך דערמאן עס ווייל עס איז א פארשפרייטע טעות. prison אהנע טי"ת.

2. לשון יחיד איז מויז. די טעות איז שוין אבער גאר פארשפרייט. (בעסער איז אפשר 'מייזל'.)

3. לשון יחיד איז האנט. (דאכט זיך מיר אז מחמת איזה סבה איז די טעות מער נפוץ ביי די אונגארישע.)

4. אן (וויבאלד דער קומענדיגען אות איז א וואקאל).

5. איי (כנ"ל אין נומער 3).

6. ליגען. דער טי"ת איז איבעריג.

ווילעך וויסן וועלכע ס'איז ריכטיג פארציילט אדער דערציילט

לפי האמת ביידע נישט - דער ווארט איז ערציילען (ערצעהלען). זיי זענען שוין אבער אזוי נפוץ אז עס איז שווער צו זאגען אויף זיי 'טעות'.

אנעים זמירות האט געשריבן: 6. ליגען. דער טי"ת איז איבעריג.

דאס איז שוין א נידון פון יידישע דיאלעקטן. ריכטיג ע"פ כללי דייטש צי נישט, עס איז זעכער מער ווי הונדרעט יאהר אלט.