דייעט, ביי כלל ישראל.
אזוי ווי יעדער ווייסט, און יעדער האט עס שוין זיכער מיטגעמאכט, איז ביי אונז יודן דאס מערסטע זאך מיט וואס מ'איז פארנימען איבערן גאצען יאר איז "דייעט"
דייעט איז א זאך וואס יעדער וויל עס, נישט קיין אינטערשייד ווי אזוי מ'קוקט אויס, און וויפיל די וואג איז,
ווי מ'גייט און ווי מ'שטייט רערט מען דערפון,
אמאל איז עס נישט געווען אזוי ווייט, עס איז געווען בעיקר א מגיפה ביי די נשים, און ווייבער שול איז דאס געווען די איינציגסטע און ממש די איינציסטע טעמע פון וואס יעדער האט ליעב געהאט צו רעדן, און יעדער האט זיך געפילט אין פלאץ ביי דעם, און בעיקר די וואס עס פעלט זיי נישט אויס,
אבער היינט איז עס שוין אריבער געקימען צי אינז, די מענער אויך, אגם דאס גיין אויף דייעט איז נישט אזא גאנגבאר ארטיקעל ביי די מענער, איז אבער די אנדערע וועגן ווי למשל, סטעפלען, אדער בענדן, געווארן א טאג טעגליכע ערשיינונג, עס גייט אזוי ווייט, אז איך האב מיטגעהאלטן ווי א אינגערמאן האט די לעצטע פאר וואכן זיך גענימען אזויפיל עסן, כדי ער זאל קענען אנקימען צום באשטימטען וואג וויפיל מ'דארף וועגן כדי מ'זאל זיך קענען בענדן, נישט קיין גיזמא,
איז אזוי ווי איך האב לעצטענס געליינט אן ארטיקעל איבער עסן און וואג ביי אידן, האב איך עס געטראכט דא אראפצוברענגען,
ס'איז זייער גוט באשריבען, און איך האפ איר וועט הנאה האבן,
די פרומע בייכעלע...
אח קאטלעגע ביים ארבעט האטט מיר געפרעגט צי עס איז עפלעס דאט אין דער אטרטאטדאטקסישער דיעטע וואטס איז גורם אחז אחלע זיינע קליענטן פון אח געוויסן עלטער, אידן יראים ושלמים, פאחרשטייט זיך, זענען עפעס אחזוי...... און ער האטט נישט געענדיקט.
איך האטב אים אחרויסגעהאטלפן און אים געפרעגט צי ער מיינט נישט אפשר אחז זיי זענען עפעס אחזוי בעלבתיש ביים גאחרטל, אחזוי כריסה בין שיניהדיק, שמנת, עביתדיק? ער הייבט אטן צו שמייכלן און ער שאטקלט מיטן קאטפל אחז ער מיינט טאחקע דאטס און גאטרנישט עפלעס אחנדערש.
פאחרשטייט איר, רבותי? אין דער היינטיקער וועלט קען מען אחזוי נאטר רעדן ברמיזא ווייל ער זאטל נאטר אחרויסזאטגן דאטס וואטרט אידן און דערנאטך פעט, קען ער פאחרלירן זיין פלאטסטן און טראטגן קין’ס אח צייכן כל ימי חייו. די אפלוטרופוסים פון כלל ישראל, וועלן אים אטנקלאטגן,
דאטס איז אטבער דווקא ווייל ער איז אח בן נח. מיר אידישע קינדער האטבן אח היתר ווייל ווען נישט ווי האטט משה רבינו געמעגט זאטגן “שמעו נא המורים” און “כי עם קשה עורף הוא”. אלא מאי, מיר מעגן און זיי נישט.
איך פאחרפאטר שטאחרק ווייל אינגאחנצן ווילן מיר אחרומרעדן דאטס ערנסטע נושא פונעם פרומן בייכל. איך האטב מיך איינגעהאחלטן מיט אייזערנע קייטן פון אים זאטגן, ר’ איד, כלומר ר’ גוי, דו ווייסט וואטס אח איד מאחכט נעבעך מיט? דו האטסט דיך דווקא פאחרלייגט אויף אידישע קינדער אין זייערע שווערסטע יאטרן פון די בן ארבעים לבינה, ווען די קינדער וואחקסן אונטער און מען דאחרף זיי חתונה מאחכן? דו האטסט אח מושג סאחראח שבעה מדורי גהינום דאטס איז טרעפן אח געהעריקן שידוך? טרעפן די ריכטיקע זאחך און יענער זאטל דיר אויך וועלן, פרעגן אויס וועגן דעם חתן צי די כלה בסוד סודות אחז אח צווייטער זאטל נישט אחרויסכאחפלן און נאטך אח שדכן זאטל נישט קאחליע מאחכן? און אחז מען ברעכט שוין טעלער ווייסט דו וואטס די הוצאות זענען? פון אויסשטאטפירן, ביז אויסמעבלן אח דירה און איך רעד שוין נישט פון דער שבת שבע ברכות. דער קאטפלווייטאטג בלויז פון טרעפן אח זאחל, דו ווייסט וואטס דאטס אחלעס מיינט?
נו, איז פלונקט אין דער עלטער פאחרגינסט דו זיי נישט אח טעלער טשולנט? וואטס נאטך האטט אח איד פון ז-יין עולם הזה אחז ער קען אפילו דאטס נישט, איז זאטל ער דאטס אויך נישט טאטרן? ווער דו אח איד אויף איין טאטג וועלן מיר זען ווי דו האחלטסט דאטס אויס.
ווען איך זאטל מיט אים אטנהייבן וואטלט איך מיט דעם נישט געענדיקט. איך וואטלט אים אויך מסביר געווען אחז פאחר אחן אמתן חסידישן איד איז גאטר שווער צו האחלטן דאטס בייכל אין די ראחמען. ער זאטל נישט עסן, איז דאטך אטפלגערעדט אחז מען קען אים נישט בעטן. ווער ווייסט דען נישט אחז אח נזיר ברענגט אח קרבן חטאת ווייל ער דערווייטערט זיך בלויז פון וויין, איז דאטך כל שכן אחז עס איז נישט אויסגעהאחלטן זיך צו אטפלזונדערן פון כלערליי עסנוואחרג. און אחז מען רעדט פון חסידים איז דאטך דער דרך הבעל שם געווען אחז בכל דרכיך דעהו, כלומר מען קען מעלה זיין די ניצוצות אפילו פון אח טשיז דייניש. ואם תמצי לומר אחז מען קען עסן געזונטע מאכלים, דאחרף מען דאטך עסן מיט אח הכשר ומה נעשה אחז די בעלי מכשירים קלייבן אויס אויף זייערע פלראטדוקטן קוקיס און קענדיס מיט די קאטלירן פון דער תחש פון דער משכן?
ווייטער, אחז מעט עסט שוין יאט איז זיך אחביסל געניטן אויסצוברענען די קאחלאטריען אינגאחנצן אומדערהערט. ראשית כל, וואו נעמט מען דערצו צייט? וואו האטט אח איד אין די יאטרן ווען רחיים בצוארו צייט זיך אח ריר זיך צו טאטן, ווער רעדט נאטך פאחרברענגן אח שעה אויף אח שפלאחציר מאחשין? בכלל, מען קען דאטך גיין שפלאחצירן אומזיסט איז וואטס דאחרף מען דערצו אח מאחשין? אטבער דער עיקר איז דער מאחנגל אין צייט. מען קומט אחהיים פון דער אחרבעט אויסגעהרגעט, איז נאחטירליך צו כאחפן אח שטיקל דרעמל. מען דאחרף דאטך עפעס עסן, און דערנאטך אח שיעור, און מנחה מעריב, און מען דאחרף צוגיין זאטגן מזל טוב ביי אח שמחה, און אחז נישט דאחרף מען זיך באחווייזן ביי אח קבלת פנים אדער אח דינער און וואו נעמט מען די צייט אויפן גיין אין דזשים?
און כוח דארף מען דאטך אויך דערצו. וואו נעמט מען די כוחות זיך אויסצומאחטערן אויף געוויכטן און טרעט מאחשינען ווען גיין קויפן חלות זאחפלט אויס אחלע כוחות, אויף ברכו קען מען זיך בלויז געבן אח קוימישן הייב פון אונטן, און ווען מען שטייט אין דער ריי אין דעם באחנק מוז מען האחלטן אין איין איבערבייטן די פיס ווי מען בייט וועש ערב די ניין טעג? על הראשונים אנו מצטערים זאטל מען זיך צונעמן פרישע האטרעוואחניעס? איך רעד שוין נישט וואטס מען וועט זיך אטנטאטן ווען מען גייט. אח איד וואטס האטט אח בוגרת אין דער היים קען זיך דען ערגעץ באחווייזן אין דזשים הויזן און אויסזען ווי אח פלויער בן פלויער?
איך וואטלט אים אויך געדאחרפט אטפלווענדן די הוה אמינא וואטס מען וואטלט געקענט אויסדרינגן פון זיינע ווערטער, אחז חסידישע אידן אינטערסירט נישט זייער געזונט. איך וואטלט נישט געטאטרט צולאטזן אחז מען זאטל מוציא לעז זיין אויף צענדליקע קהלות קדושות בישראל. ווי קען מען זאטגן אחז עס אינטערסירט אונז נישט דער געזונט ווען מיר זענען אחזוי מקפליד צו טרינקן שליוואטוויץ צווישן די פיש און די פלייש? אפילו אחז דער שליוואטוויץ האטט זיך קיינמאטל נישט באחגעגענט מיט אח פלוים, אח שלינג געבט מען אחלץ. און גאטר ערלעכע אידן געבן זיך אויך אח וואחש די פינגער נאטך די פיש און אח רייב אין די וואטנזעס, אחזוי שטאחרק זענען זיי חושש לסכנתא, און דווקא זיי זענען די ווייניקסטע מסוגל צו גיין אין אח דזשים. זאטל מען נאטר צוקוקן ווי אידישע מאחמעס געבן פאחר זייערע צאן קדשים וויטאחמינען כאילו עס ליגן אין זיי סגולות פון ר’ ישעיהלע קערעסטירער און ר’ שמעלקע סעלישער ביחד. אמת, מען שטאטפלט זיי אויך אטן מיט חזירייען אטבער רחמנא ליבא בעי און זיי מיינען עס דאטך ערנסט.
זאטל ער קומען אין שוהל אחריין אויף אח מאטנטיק אטדער דאטנערשטיק און צוקוקן ווי מען ציט אחרויס ביים מי שברך פאחר אח חולה צוריבענע צעטלעך מיט די נעמען פון האחלבע שפליטעלער, און נאטכן דאחוונען זאטגט מען אויס אח יום תהילים פאחר שאר חולי ישראל. ועוד, איך האטב אחמאטל אחליין געזען אחז אין אח שוהל האטט אח דאטקטאטר געגעבן אח שיעור בעניני געזונט. אמת, עס איז געוועזן ניטל, אטבער עס שטייט דאטך בלויז דרך ארץ קדמה לתורה, מה שאין כן אויף געזונט ענינים מוז מען וואחרטן ווען עס איז דאט איין מאטל אח יאטר אח ביסל פרייע צייט: ניטל.
זענען דאטך דאט בפירושע ראיות אחז היימישע אידן זענען יאט מקפיד אויפן געזונט.
בכלל לאטמיר נישט איבער טרייבן די געזונט ענינים. חיה נעני האטט אויסגעזען ווי זי האטט געשוואחנ.... אין יעדן אטדער און פונדעסטוועגן האטט זי געלעבט ביז זיבן און אחכציק ויש אומרים איבער די תשעים. יאט, דער דאטקטאטר זאטגט טאחקע אחז פון זיין פעש קען מען באחקומען ‘דייאחביטיס’, כלומר, אידיש גערעדט, ליידן פון צוקער, ר”ל נישט אויף קיין שום איד געוואונטשן, אטבער מען קען דאטך אטן דעם אויך דערפון ליידן. קליינע קינדער קענען אפילו ליידן דערפון. און ביי יונגעלייט אויסגעדאחרטע האטט זיך שוין געמאחכט אחז זיי זענען צאחמגעפאחלן פון אח האחרץ אחטאחק. ממילא בעל כרחך אתה חי ובעל כרחך אתה מת, אחז דער פון אויבן גיט יאטרן לעבט מען צי מען וויל צי נישט. ווי אח גוטער איד האטט געזאטגט ורפא ירפא, דאטקטוירים זאטלן היילן און ווייניקער איינטיילן וואטס מען מעג און וואטס מען טאטר נישט.
דאטס אחלעס האטב איך אים געוואטלט זאטגן. למעשה, האטב איך אים געזאטגט אחז דער פלראטבלעם איז נישט בלויז אח אידישער אטבער ביי אונז עס איז אח קאטמבינאחציע פון פוילקייט, פון פאחרנאחכלעסיקייט און פון עם הארצות. איך האטב אים געזאטגט אחז זיינע קליענטן זענען זייער כיטערע צו מאחכן אח פלאטר דאטלער אטבער זיי האטבן נישט קיינע טעלעוויזיעס און זיי לייענען נישט די צייטונגען ממילא זענען זיי וויניקער באחקאחנט מיט די עפעקטן פון פעטקייט.
אפילו אחז מען כאחפלט יאט אח צייטונג, זענען זיי אינטעריסירט אין די נייעס און אין די פינאחנס בלעטער און נישט אין די ווייבערישע בלעטער פון געזונט. ממילא עסט מען כדת משה וישראל וכמאמר הכתוב וישמן ישורון.
ממילא כל זמן מען איז אין גלות וועט דער בייכל וואחקסן צוזאחמען מיט די צרות און זאטל שוין זיין ותחזנה עינינו, אמן.
דייעט איז א זאך וואס יעדער וויל עס, נישט קיין אינטערשייד ווי אזוי מ'קוקט אויס, און וויפיל די וואג איז,
ווי מ'גייט און ווי מ'שטייט רערט מען דערפון,
אמאל איז עס נישט געווען אזוי ווייט, עס איז געווען בעיקר א מגיפה ביי די נשים, און ווייבער שול איז דאס געווען די איינציגסטע און ממש די איינציסטע טעמע פון וואס יעדער האט ליעב געהאט צו רעדן, און יעדער האט זיך געפילט אין פלאץ ביי דעם, און בעיקר די וואס עס פעלט זיי נישט אויס,
אבער היינט איז עס שוין אריבער געקימען צי אינז, די מענער אויך, אגם דאס גיין אויף דייעט איז נישט אזא גאנגבאר ארטיקעל ביי די מענער, איז אבער די אנדערע וועגן ווי למשל, סטעפלען, אדער בענדן, געווארן א טאג טעגליכע ערשיינונג, עס גייט אזוי ווייט, אז איך האב מיטגעהאלטן ווי א אינגערמאן האט די לעצטע פאר וואכן זיך גענימען אזויפיל עסן, כדי ער זאל קענען אנקימען צום באשטימטען וואג וויפיל מ'דארף וועגן כדי מ'זאל זיך קענען בענדן, נישט קיין גיזמא,
איז אזוי ווי איך האב לעצטענס געליינט אן ארטיקעל איבער עסן און וואג ביי אידן, האב איך עס געטראכט דא אראפצוברענגען,
ס'איז זייער גוט באשריבען, און איך האפ איר וועט הנאה האבן,
די פרומע בייכעלע...
אח קאטלעגע ביים ארבעט האטט מיר געפרעגט צי עס איז עפלעס דאט אין דער אטרטאטדאטקסישער דיעטע וואטס איז גורם אחז אחלע זיינע קליענטן פון אח געוויסן עלטער, אידן יראים ושלמים, פאחרשטייט זיך, זענען עפעס אחזוי...... און ער האטט נישט געענדיקט.
איך האטב אים אחרויסגעהאטלפן און אים געפרעגט צי ער מיינט נישט אפשר אחז זיי זענען עפעס אחזוי בעלבתיש ביים גאחרטל, אחזוי כריסה בין שיניהדיק, שמנת, עביתדיק? ער הייבט אטן צו שמייכלן און ער שאטקלט מיטן קאטפל אחז ער מיינט טאחקע דאטס און גאטרנישט עפלעס אחנדערש.
פאחרשטייט איר, רבותי? אין דער היינטיקער וועלט קען מען אחזוי נאטר רעדן ברמיזא ווייל ער זאטל נאטר אחרויסזאטגן דאטס וואטרט אידן און דערנאטך פעט, קען ער פאחרלירן זיין פלאטסטן און טראטגן קין’ס אח צייכן כל ימי חייו. די אפלוטרופוסים פון כלל ישראל, וועלן אים אטנקלאטגן,
דאטס איז אטבער דווקא ווייל ער איז אח בן נח. מיר אידישע קינדער האטבן אח היתר ווייל ווען נישט ווי האטט משה רבינו געמעגט זאטגן “שמעו נא המורים” און “כי עם קשה עורף הוא”. אלא מאי, מיר מעגן און זיי נישט.
איך פאחרפאטר שטאחרק ווייל אינגאחנצן ווילן מיר אחרומרעדן דאטס ערנסטע נושא פונעם פרומן בייכל. איך האטב מיך איינגעהאחלטן מיט אייזערנע קייטן פון אים זאטגן, ר’ איד, כלומר ר’ גוי, דו ווייסט וואטס אח איד מאחכט נעבעך מיט? דו האטסט דיך דווקא פאחרלייגט אויף אידישע קינדער אין זייערע שווערסטע יאטרן פון די בן ארבעים לבינה, ווען די קינדער וואחקסן אונטער און מען דאחרף זיי חתונה מאחכן? דו האטסט אח מושג סאחראח שבעה מדורי גהינום דאטס איז טרעפן אח געהעריקן שידוך? טרעפן די ריכטיקע זאחך און יענער זאטל דיר אויך וועלן, פרעגן אויס וועגן דעם חתן צי די כלה בסוד סודות אחז אח צווייטער זאטל נישט אחרויסכאחפלן און נאטך אח שדכן זאטל נישט קאחליע מאחכן? און אחז מען ברעכט שוין טעלער ווייסט דו וואטס די הוצאות זענען? פון אויסשטאטפירן, ביז אויסמעבלן אח דירה און איך רעד שוין נישט פון דער שבת שבע ברכות. דער קאטפלווייטאטג בלויז פון טרעפן אח זאחל, דו ווייסט וואטס דאטס אחלעס מיינט?
נו, איז פלונקט אין דער עלטער פאחרגינסט דו זיי נישט אח טעלער טשולנט? וואטס נאטך האטט אח איד פון ז-יין עולם הזה אחז ער קען אפילו דאטס נישט, איז זאטל ער דאטס אויך נישט טאטרן? ווער דו אח איד אויף איין טאטג וועלן מיר זען ווי דו האחלטסט דאטס אויס.
ווען איך זאטל מיט אים אטנהייבן וואטלט איך מיט דעם נישט געענדיקט. איך וואטלט אים אויך מסביר געווען אחז פאחר אחן אמתן חסידישן איד איז גאטר שווער צו האחלטן דאטס בייכל אין די ראחמען. ער זאטל נישט עסן, איז דאטך אטפלגערעדט אחז מען קען אים נישט בעטן. ווער ווייסט דען נישט אחז אח נזיר ברענגט אח קרבן חטאת ווייל ער דערווייטערט זיך בלויז פון וויין, איז דאטך כל שכן אחז עס איז נישט אויסגעהאחלטן זיך צו אטפלזונדערן פון כלערליי עסנוואחרג. און אחז מען רעדט פון חסידים איז דאטך דער דרך הבעל שם געווען אחז בכל דרכיך דעהו, כלומר מען קען מעלה זיין די ניצוצות אפילו פון אח טשיז דייניש. ואם תמצי לומר אחז מען קען עסן געזונטע מאכלים, דאחרף מען דאטך עסן מיט אח הכשר ומה נעשה אחז די בעלי מכשירים קלייבן אויס אויף זייערע פלראטדוקטן קוקיס און קענדיס מיט די קאטלירן פון דער תחש פון דער משכן?
ווייטער, אחז מעט עסט שוין יאט איז זיך אחביסל געניטן אויסצוברענען די קאחלאטריען אינגאחנצן אומדערהערט. ראשית כל, וואו נעמט מען דערצו צייט? וואו האטט אח איד אין די יאטרן ווען רחיים בצוארו צייט זיך אח ריר זיך צו טאטן, ווער רעדט נאטך פאחרברענגן אח שעה אויף אח שפלאחציר מאחשין? בכלל, מען קען דאטך גיין שפלאחצירן אומזיסט איז וואטס דאחרף מען דערצו אח מאחשין? אטבער דער עיקר איז דער מאחנגל אין צייט. מען קומט אחהיים פון דער אחרבעט אויסגעהרגעט, איז נאחטירליך צו כאחפן אח שטיקל דרעמל. מען דאחרף דאטך עפעס עסן, און דערנאטך אח שיעור, און מנחה מעריב, און מען דאחרף צוגיין זאטגן מזל טוב ביי אח שמחה, און אחז נישט דאחרף מען זיך באחווייזן ביי אח קבלת פנים אדער אח דינער און וואו נעמט מען די צייט אויפן גיין אין דזשים?
און כוח דארף מען דאטך אויך דערצו. וואו נעמט מען די כוחות זיך אויסצומאחטערן אויף געוויכטן און טרעט מאחשינען ווען גיין קויפן חלות זאחפלט אויס אחלע כוחות, אויף ברכו קען מען זיך בלויז געבן אח קוימישן הייב פון אונטן, און ווען מען שטייט אין דער ריי אין דעם באחנק מוז מען האחלטן אין איין איבערבייטן די פיס ווי מען בייט וועש ערב די ניין טעג? על הראשונים אנו מצטערים זאטל מען זיך צונעמן פרישע האטרעוואחניעס? איך רעד שוין נישט וואטס מען וועט זיך אטנטאטן ווען מען גייט. אח איד וואטס האטט אח בוגרת אין דער היים קען זיך דען ערגעץ באחווייזן אין דזשים הויזן און אויסזען ווי אח פלויער בן פלויער?
איך וואטלט אים אויך געדאחרפט אטפלווענדן די הוה אמינא וואטס מען וואטלט געקענט אויסדרינגן פון זיינע ווערטער, אחז חסידישע אידן אינטערסירט נישט זייער געזונט. איך וואטלט נישט געטאטרט צולאטזן אחז מען זאטל מוציא לעז זיין אויף צענדליקע קהלות קדושות בישראל. ווי קען מען זאטגן אחז עס אינטערסירט אונז נישט דער געזונט ווען מיר זענען אחזוי מקפליד צו טרינקן שליוואטוויץ צווישן די פיש און די פלייש? אפילו אחז דער שליוואטוויץ האטט זיך קיינמאטל נישט באחגעגענט מיט אח פלוים, אח שלינג געבט מען אחלץ. און גאטר ערלעכע אידן געבן זיך אויך אח וואחש די פינגער נאטך די פיש און אח רייב אין די וואטנזעס, אחזוי שטאחרק זענען זיי חושש לסכנתא, און דווקא זיי זענען די ווייניקסטע מסוגל צו גיין אין אח דזשים. זאטל מען נאטר צוקוקן ווי אידישע מאחמעס געבן פאחר זייערע צאן קדשים וויטאחמינען כאילו עס ליגן אין זיי סגולות פון ר’ ישעיהלע קערעסטירער און ר’ שמעלקע סעלישער ביחד. אמת, מען שטאטפלט זיי אויך אטן מיט חזירייען אטבער רחמנא ליבא בעי און זיי מיינען עס דאטך ערנסט.
זאטל ער קומען אין שוהל אחריין אויף אח מאטנטיק אטדער דאטנערשטיק און צוקוקן ווי מען ציט אחרויס ביים מי שברך פאחר אח חולה צוריבענע צעטלעך מיט די נעמען פון האחלבע שפליטעלער, און נאטכן דאחוונען זאטגט מען אויס אח יום תהילים פאחר שאר חולי ישראל. ועוד, איך האטב אחמאטל אחליין געזען אחז אין אח שוהל האטט אח דאטקטאטר געגעבן אח שיעור בעניני געזונט. אמת, עס איז געוועזן ניטל, אטבער עס שטייט דאטך בלויז דרך ארץ קדמה לתורה, מה שאין כן אויף געזונט ענינים מוז מען וואחרטן ווען עס איז דאט איין מאטל אח יאטר אח ביסל פרייע צייט: ניטל.
זענען דאטך דאט בפירושע ראיות אחז היימישע אידן זענען יאט מקפיד אויפן געזונט.
בכלל לאטמיר נישט איבער טרייבן די געזונט ענינים. חיה נעני האטט אויסגעזען ווי זי האטט געשוואחנ.... אין יעדן אטדער און פונדעסטוועגן האטט זי געלעבט ביז זיבן און אחכציק ויש אומרים איבער די תשעים. יאט, דער דאטקטאטר זאטגט טאחקע אחז פון זיין פעש קען מען באחקומען ‘דייאחביטיס’, כלומר, אידיש גערעדט, ליידן פון צוקער, ר”ל נישט אויף קיין שום איד געוואונטשן, אטבער מען קען דאטך אטן דעם אויך דערפון ליידן. קליינע קינדער קענען אפילו ליידן דערפון. און ביי יונגעלייט אויסגעדאחרטע האטט זיך שוין געמאחכט אחז זיי זענען צאחמגעפאחלן פון אח האחרץ אחטאחק. ממילא בעל כרחך אתה חי ובעל כרחך אתה מת, אחז דער פון אויבן גיט יאטרן לעבט מען צי מען וויל צי נישט. ווי אח גוטער איד האטט געזאטגט ורפא ירפא, דאטקטוירים זאטלן היילן און ווייניקער איינטיילן וואטס מען מעג און וואטס מען טאטר נישט.
דאטס אחלעס האטב איך אים געוואטלט זאטגן. למעשה, האטב איך אים געזאטגט אחז דער פלראטבלעם איז נישט בלויז אח אידישער אטבער ביי אונז עס איז אח קאטמבינאחציע פון פוילקייט, פון פאחרנאחכלעסיקייט און פון עם הארצות. איך האטב אים געזאטגט אחז זיינע קליענטן זענען זייער כיטערע צו מאחכן אח פלאטר דאטלער אטבער זיי האטבן נישט קיינע טעלעוויזיעס און זיי לייענען נישט די צייטונגען ממילא זענען זיי וויניקער באחקאחנט מיט די עפעקטן פון פעטקייט.
אפילו אחז מען כאחפלט יאט אח צייטונג, זענען זיי אינטעריסירט אין די נייעס און אין די פינאחנס בלעטער און נישט אין די ווייבערישע בלעטער פון געזונט. ממילא עסט מען כדת משה וישראל וכמאמר הכתוב וישמן ישורון.
ממילא כל זמן מען איז אין גלות וועט דער בייכל וואחקסן צוזאחמען מיט די צרות און זאטל שוין זיין ותחזנה עינינו, אמן.
