א מעשה מיט א קיה
שְׁטֵייט אִין פָּסוּק "חִנוּךְ לְנַעַר עַל פִּי דַּרְכּוֹ" דָאס מֵיינְט אַז פַאר יֶעדְן אֵיינֶעם אִיז דָא אַ חִינוּךְ וָואס גֶעהעֶר צוּ אִים. מְ'קֶען נִישְׁט גֶעבְּן אַ חִינוּךְ פוּן אַ גְרֶעסֶערֶע קִינְד פַאר אַ קְלֶענֶערֶע, אָדֶער פַארְקֶערְט. אַזוֹי אוֹיךְ קֶען מֶען נִישְׁט גֶעבְּן דִי זֶעלְבֶּע חִינוּךְ פַאר אַ דָארְפְס-קִינְד וִוי פַאר אַ גְבִירִישֶׁע קִינְד. דָאס קֶען מֶען פַארְשְׁטֵיין מִיט אַ מָשָׁל:
אֵיין מָאל אִיז גֶעוֶוען אַן אַלְטֶער פַארְמֶער וָואס אִיז גֶעוֶוען קְרַאנְק אוּן הָאט גֶעהַאלְטֶען בַּיים שְׁטַארְבֶּען. אוּן אֵיידֶער עֶר הָאט צוּגֶעמַאכְט דִי אוֹיגְן אוֹיף אֵייבִּיג, הָאט עֶר צוּגֶערוּפְן זַיינֶע דְרַיי זוּהְן אוּן הָאט צוּ זֵיי אַזוֹי גֶעזָאגְט:
"מֵיינֶע קִינְדֶער! אִיךְ גֵיי אַוֶועק פוּן דֶער וֶועלְט. קֵיין גָאלְד אוּן זִילְבֶּער הָאבּ אִיךְ אַייךְ נִישְׁט אִיבֶּערְגֶעלָאזְט, אוֹיסֶער מֵיין פֶעלְד וֶועלְכֶע אִיר וֶועט זִיךְ צוּטֵיילְן אוֹיף גְלַייכֶע חֲלָקִים. קֵיינֶער פוּן אַייךְ זָאל נִישְׁט נֶעמֶען מֶער וִוי דֶער אַנְדֶערֶער. אוּן דִי קוּה, דִי אֵיינְצִיגֶע קוּה, וָואס אִיךְ לָאז אַייךְ אִיבֶּער, זָאלְט אִיר פַארְקוֹיפְן אוּן דָאס גֶעלְט צוּטֵיילְן צְוִוישְׁן אַייךְ אוֹיף גְלַייכֶע חֲלָקִים."
דֶער פַארְמֶער אִיז גֶעשְׁטָארְבֶּען, דִי קִינְדֶער הָאבְּן זִיךְ צוּטֵיילְט מִיט דֶעם פֶעלְד, אַזוֹי וִוי דֶער פָאטֶער הָאט זֵיי גֶעהֵייסְן, אָבֶּער וֶוען עֶס אִיז גֶעקוּמֶען צוּ פַארְקוֹיפְן דִי קוּה, הָאט אֵיינֶער פוּן זֵיי גֶעזָאגְט: "פַארְוָואס זָאלְן מִיר פַארְקוֹיפְן אַזַא גוּטֶע קוּה צוּ אַ פְרֶעמְדְן? אִיז נִישְׁט בֶּעסֶער אַז זִי זָאל בְּלַייבְּן בַּיי אוּנְז?"
"אַ וַדַאי אִיז בֶּעסֶער אַז זִי זָאל בְּלַייבְּן בַּיי אוּנְז". הָאט אַן אַנְדֶער בְּרוּדֶער גֶעזָאגְט. דִי פְרַאגֶע אִיז, בַּיי וֶועמֶען?
"אִיךְ הָאבּ אַ פְּלַאן", הָאט גֶעָזאגְט דֶער עֶלְצְטֶער בְּרוּדֶער. "מִיר וֶועלְן אוֹיסְבּוֹיעֶן דְרַיי נַייעֶ שְׁטַאלְן. יֶעדֶער אֵיינֶער פוּן אוּנְז וֶועט אוֹיסְבּוֹיעֶן אַ בַּאזוּנְדֶער שְׁטַאל. אוּן אִין וֶועמֶענְס שְׁטַאל דִי קוּה וֶועט וֶועלְן בְּלַייבְּן, צוּ יֶענֶעם זָאל זִי גֶעהֶערְן".
דֶער פְּלַאן אִיז דִי בְּרִידֶער גֶעפַאלְן גֶעוָוארְן אוּן זֵיי הָאבְּן זִיךְ גֶענוּמֶען צוּ בּוֹיעֶן דִי שְׁטַאלְן. וֶוען דִי שְׁטַאלְן זֶענֶען פַארְטִיג גֶעוָוארְן, הָאט דֶער עֶלְצְטֶער בְּרוּדֶער זַיין שְׁטַאל בַּאצִירְט מִיט שֵׁיינֶע בִּילְדֶער אוּן מִיט בְּלוּמֶען טֶעפּ. דֶער צְוֵוייטֶער בְּרוּדֶער הָאט אִין זַיין שְׁטַאל אַרַיינְגֶעשְׁטֶעלְט אַ שְׁפִּיעל קַאסְטְן וָואס הָאט גֶעשְׁפִּיעלט שֵׁיינֶע מוּזִיק, אוּן דֶער אִינְגְסְטֶער בְּרוּדֶער הָאט זַיין שְׁטַאל אוֹיסְגֶעבֶּעט מִיט אַ סַךְ שְׁטְרוֹי, אוּן אִין אַ וִוינְקְל הָאט עֶר אָנְגֶעלֵייגְט אַ גְרוֹיסְן בִּינְטְל פְרִישֶׁע שְׁטְרוֹי.
וֶוען דִי קִיה אִיז גֶעקוּמֶען פוּן פֶעלְד, אַזַי זִי פְרִיעֶר אַרַיין אִין דֶער עֶרְשְׁטֶער שְׁטַאל. הָאט דָארְט אִיבֶּערְגֶעקֶערְט דִי בְּלוּמֶען טֶעפּ אוּן אִיז אַרוֹיס. נָאכְדֶעם אִיז זִי אַרַיין אִין דֶער שְׁטַאל וואוּ דִי מוּזִיק הָאט גֶעשְׁפִּיעלְט, הָאט אַ שְׁטוֹיס גֶעטָאן דֶעם קַאסְטְן אוּן אִיז אַרוֹיס גֶעלָאפְן. צוּלֶעצְט אִיז זִי אַרַיין אִין דֶער דְרִיטֶער שְׁטַאל, הָאט זִיךְ דָארְט אוֹיסְגֶעלֵייגְט אוֹיף דִי שְׁטְרוֹי אוּן אִיז שׁוֹין דָארְט פַארְבְּלִיבְּן.
שְׁטֵייט אִין פָּסוּק "חִנוּךְ לְנַעַר עַל פִּי דַּרְכּוֹ" דָאס מֵיינְט אַז פַאר יֶעדְן אֵיינֶעם אִיז דָא אַ חִינוּךְ וָואס גֶעהעֶר צוּ אִים. מְ'קֶען נִישְׁט גֶעבְּן אַ חִינוּךְ פוּן אַ גְרֶעסֶערֶע קִינְד פַאר אַ קְלֶענֶערֶע, אָדֶער פַארְקֶערְט. אַזוֹי אוֹיךְ קֶען מֶען נִישְׁט גֶעבְּן דִי זֶעלְבֶּע חִינוּךְ פַאר אַ דָארְפְס-קִינְד וִוי פַאר אַ גְבִירִישֶׁע קִינְד. דָאס קֶען מֶען פַארְשְׁטֵיין מִיט אַ מָשָׁל:
אֵיין מָאל אִיז גֶעוֶוען אַן אַלְטֶער פַארְמֶער וָואס אִיז גֶעוֶוען קְרַאנְק אוּן הָאט גֶעהַאלְטֶען בַּיים שְׁטַארְבֶּען. אוּן אֵיידֶער עֶר הָאט צוּגֶעמַאכְט דִי אוֹיגְן אוֹיף אֵייבִּיג, הָאט עֶר צוּגֶערוּפְן זַיינֶע דְרַיי זוּהְן אוּן הָאט צוּ זֵיי אַזוֹי גֶעזָאגְט:
"מֵיינֶע קִינְדֶער! אִיךְ גֵיי אַוֶועק פוּן דֶער וֶועלְט. קֵיין גָאלְד אוּן זִילְבֶּער הָאבּ אִיךְ אַייךְ נִישְׁט אִיבֶּערְגֶעלָאזְט, אוֹיסֶער מֵיין פֶעלְד וֶועלְכֶע אִיר וֶועט זִיךְ צוּטֵיילְן אוֹיף גְלַייכֶע חֲלָקִים. קֵיינֶער פוּן אַייךְ זָאל נִישְׁט נֶעמֶען מֶער וִוי דֶער אַנְדֶערֶער. אוּן דִי קוּה, דִי אֵיינְצִיגֶע קוּה, וָואס אִיךְ לָאז אַייךְ אִיבֶּער, זָאלְט אִיר פַארְקוֹיפְן אוּן דָאס גֶעלְט צוּטֵיילְן צְוִוישְׁן אַייךְ אוֹיף גְלַייכֶע חֲלָקִים."
דֶער פַארְמֶער אִיז גֶעשְׁטָארְבֶּען, דִי קִינְדֶער הָאבְּן זִיךְ צוּטֵיילְט מִיט דֶעם פֶעלְד, אַזוֹי וִוי דֶער פָאטֶער הָאט זֵיי גֶעהֵייסְן, אָבֶּער וֶוען עֶס אִיז גֶעקוּמֶען צוּ פַארְקוֹיפְן דִי קוּה, הָאט אֵיינֶער פוּן זֵיי גֶעזָאגְט: "פַארְוָואס זָאלְן מִיר פַארְקוֹיפְן אַזַא גוּטֶע קוּה צוּ אַ פְרֶעמְדְן? אִיז נִישְׁט בֶּעסֶער אַז זִי זָאל בְּלַייבְּן בַּיי אוּנְז?"
"אַ וַדַאי אִיז בֶּעסֶער אַז זִי זָאל בְּלַייבְּן בַּיי אוּנְז". הָאט אַן אַנְדֶער בְּרוּדֶער גֶעזָאגְט. דִי פְרַאגֶע אִיז, בַּיי וֶועמֶען?
"אִיךְ הָאבּ אַ פְּלַאן", הָאט גֶעָזאגְט דֶער עֶלְצְטֶער בְּרוּדֶער. "מִיר וֶועלְן אוֹיסְבּוֹיעֶן דְרַיי נַייעֶ שְׁטַאלְן. יֶעדֶער אֵיינֶער פוּן אוּנְז וֶועט אוֹיסְבּוֹיעֶן אַ בַּאזוּנְדֶער שְׁטַאל. אוּן אִין וֶועמֶענְס שְׁטַאל דִי קוּה וֶועט וֶועלְן בְּלַייבְּן, צוּ יֶענֶעם זָאל זִי גֶעהֶערְן".
דֶער פְּלַאן אִיז דִי בְּרִידֶער גֶעפַאלְן גֶעוָוארְן אוּן זֵיי הָאבְּן זִיךְ גֶענוּמֶען צוּ בּוֹיעֶן דִי שְׁטַאלְן. וֶוען דִי שְׁטַאלְן זֶענֶען פַארְטִיג גֶעוָוארְן, הָאט דֶער עֶלְצְטֶער בְּרוּדֶער זַיין שְׁטַאל בַּאצִירְט מִיט שֵׁיינֶע בִּילְדֶער אוּן מִיט בְּלוּמֶען טֶעפּ. דֶער צְוֵוייטֶער בְּרוּדֶער הָאט אִין זַיין שְׁטַאל אַרַיינְגֶעשְׁטֶעלְט אַ שְׁפִּיעל קַאסְטְן וָואס הָאט גֶעשְׁפִּיעלט שֵׁיינֶע מוּזִיק, אוּן דֶער אִינְגְסְטֶער בְּרוּדֶער הָאט זַיין שְׁטַאל אוֹיסְגֶעבֶּעט מִיט אַ סַךְ שְׁטְרוֹי, אוּן אִין אַ וִוינְקְל הָאט עֶר אָנְגֶעלֵייגְט אַ גְרוֹיסְן בִּינְטְל פְרִישֶׁע שְׁטְרוֹי.
וֶוען דִי קִיה אִיז גֶעקוּמֶען פוּן פֶעלְד, אַזַי זִי פְרִיעֶר אַרַיין אִין דֶער עֶרְשְׁטֶער שְׁטַאל. הָאט דָארְט אִיבֶּערְגֶעקֶערְט דִי בְּלוּמֶען טֶעפּ אוּן אִיז אַרוֹיס. נָאכְדֶעם אִיז זִי אַרַיין אִין דֶער שְׁטַאל וואוּ דִי מוּזִיק הָאט גֶעשְׁפִּיעלְט, הָאט אַ שְׁטוֹיס גֶעטָאן דֶעם קַאסְטְן אוּן אִיז אַרוֹיס גֶעלָאפְן. צוּלֶעצְט אִיז זִי אַרַיין אִין דֶער דְרִיטֶער שְׁטַאל, הָאט זִיךְ דָארְט אוֹיסְגֶעלֵייגְט אוֹיף דִי שְׁטְרוֹי אוּן אִיז שׁוֹין דָארְט פַארְבְּלִיבְּן.
