צו דערציילן ביים שבת טיש
צו דערציילן ביים
שבת טיש.
איך האב מחליט געווען יעדע וואך צו שרייבן א מעשה וואס דער עולם זאל קענען דערציילן ביים שבת טיש, אזוי ווי ס'איז שוין שפעט, און איך האב נישט געהאט צופיל צייט זיך פארצוקוקן, און איך האב נישט געוואלט אפשטיפן מיט א וואך (אזוי ווי איך האב געטון פאריגע וואך...) ווייל איך האב מורא געהאט אז איך וועל נישט אויפהערן שטיפן פון וואך צו וואך, האב איך אפגעשריבן א מעשה פון זכרון, איין פראבלעם אבער, כ'געדענק נישט ביי וועלכן צדיק די מעשה איז געווען, ווער ס'ווייסט איז מכובד צו מעלדן.
וזה החלי בעזהשי"ת:
ביים הייליגן מגיד אין שטוב האט געוואוינט א בחור מיטן נאמען נתן.
נתן איז געווען א געהויבענער בחור, א תלמוד חכם און א ירא שמים, לאנגע שעות האט ער געדאווענט יעדן טאג, און דערנאך איז ער געבליבן אין שוהל לערנען מיט גרויס חשק און התמדה, אזוי איז נתן געשטיגן אין רוחניות'דיגע מדרגות העכער און העכער.
איין פראבלעם האט אבער נתן געהאט, ער איז שוין געווען א בחור אין די יארן, אבער קיין שידוך האט זיך אים נישט געמאכט, ליידער איז ער געווען א קיילעכיגער יתום, ער האט נישט געהאט קיין טאטע מאמע, דעריבער איז נישט געווען ווער עס זאל זיך אונטערנעמען א מכובד'יגער נדן, און אן קיין נדן איז נישטא קיין חתונה, איז נתן געווארן אן עלטערער בחור און קיין שידוך האט זיך נישט געמאכט.
איין טאג האט דער מגיד אריינגערופן נתן'ען, ער האט אים אנגעכאפט די הענט און געזאגט:
נתן טייערער, סאיז געקומען די צייט זאלסט אויפשטעלן א בית נאמן בישראל, ס'איז צייט זאלסט חתונה האבן מיט דיין באשערטע, גיי ארויס אין וועג, און דער ערשטער שידוך וואס מ'טראגט דיר אן זאלסטו גלייך מסכים זיין.
נתן האט נישט געפרעגט קיין קשיות, נאכ'ן זיין ביים מגיד אין שטוב אזויפיל יאר'ן איז ער שוין געווען צוגעוואוינט אז דעם מגיד'ס ווערטער ווערן אן קיין צווייפל מקוים, האט ער איינגעפאקט זיין ביסל ארעמע האב און גוטס, און היידע! מ'לאזט זיך ארויס אויפן וועג.
די נאכט האט אנגעהויבן צופאלן, די זון האט זיך געריקט מער און מער צו מערב זייט, און נתן איז אנגעקומען צו א קליין שטעטל, ער האט גלייך געוואנדן זיינע מידע פיס צום אידישן גאסט הויז מיטן ציהל אפצוריען זיינע מידע ביינער.
דער בעל הבית פונעם גאסט הויז איז געווען דער גרעסטער גביר פון שטעטל, א מכובד'יגער איד, א תלמוד חכם, און א גרויסער עושר, צוליב זיינע געשעפטן איז ער פונקט נישט געווען אין שטוב יענע נאכט, נאר זיין איינציגסטע טאכטער, א בת יחידה, זי איז געבליבן אין גאסט הויז אויפנעמען די געסט.
ווען נתן איז אריינגעקומען איז איינגעפאלן פאר איינע פון די באדינער א פרייליכ'ן געדאנק, לאמיר מאכן אביסל לעבעדיג, דא איז דא א בחור, און דער גביר האט א טאכטער, לאמיר שפילן א חתונה... מ'וועט פראווען א סעודה, עסן און טרינקען, און ס'וועט זיין פרייליך...
אומר ועושה, געזאגט און געטון, אלע איבריגע באדינער האבן זיך צוגעכאפט צום געדאנק, איינער איז צוגעגאנגען צו נתן און געפרעגט "אפשר וואלסטו געוואלט חתונה האבן מיט'ן גביר'ס טאכטער?" נתן האט געדענקט וואס דער מגיד האט אים אנגעזאגט, צו טון דעם ערשטן שידוך וואס מ'טראגט אים אן, און נאכדערצו מיט אזא גביר'יש קינד, "זיכער" האט ער געענטפערט, "ס'וועט מיר זיין א גרויס כבוד"
דאס מיידל האט זיך אויך צוגעכאפט צום געשעפט, פארוואס נישט האבן אביסל פאן... מ'האט געדעקט די טישן, פארשאפט א חופה, אבער נתן האט געזאגט אז ער דארף קודם אפשרייבן א כתובה, נו, זאל זיין אזוי, וועט עס אויסקוקן ממש עכט...
נתן איז נישט געווען קיין נאר, ער האט פארשטאנען פונקטליך וואס דא קומט פאר, און ער האט אפגעשריבן א כשר'ע כתובה, די חתן און כלה האבן עס אינטערגעשריבן, דערנאך צוויי עדים, און מ'גייט שוין צו די חופה...
מוזיק האט אונטערגעשפילט, נתן האט זיכער געמאכט אלעס זאל זיין אויסגעהאלטן להלכה, מ'האט אים געגעבן א רינגל, און ער האט מקדש געווען דעם גביר'ס טאכטער כדת משה וישראל...
וויין האט זיך געגאסן ווי וואסער, אלע באדינער און איינגעשטעלטע פונעם גאסט הויז האבן זיך געלאזט וואויל גיין, מ'האט סערווירט א נארהאפטיגע חתונה סעודה, מ'איז געטאנצען און געשפרינגען אינמיטן די נאכט אריין.
ווען ס'איז געווארן שפעט זענען די באדינער צוגעגאנגען צום חתן און געמאלדן, "דער שפיל איז געענדיגט, יעצט פאק פעק און ציה אפ פון דאנעט!"
"איך גיי נישט אן מיין כלה" האט דער חתן שטייף געענטפערט, איך האב חתונה געהאט כדת משה וישראל און זי איז מיין ווייב, איך וועל איר נישט איבערלאזן שוין די ערשטע נאכט נאך די חתונה...
דער גביר ר' נטע קומט אהיים נאך א גאנצן טאג האנדלען און וואנדלען, ער האט געמאכט אפאר גוטע געשעפטן היינט, זיין געמיט איז דערהויבן, ער איז היבש רייכער געווארן די לעצטע שטיקל צייט, "אה, ווער איז נאך אזוי גליקליך ווי מיר" טראכט ער צו זיך.
אבער ווען ער האט אריינשפאצירט אין שטוב אריין איז ער שוין גארנישט געווען אזוי גליקליך, ווען ער האט געפרעגט וואס איז די שמחה אזוי גרויס דא, האבן אים די באדינער דערציילט אז מ'האט געשפילט חתונה... דער גביר האט גלייך געזעהן אז ס'איז צרות, ער האט פארשטאנען אז ס'איז שוין גארנישט געווען קיין שפיל, איז ער צוגעגאנגען צום חתן און שיינערהייט געבעטן, "איך בעט דיר, די פארשטייסט דאך אליינס אז דא איז פארגעקומען א מיספארשטענדעניש, לאמיר מארגן גלייך צופרי צוגיין צום בי"ד און מסדר זיין א גט"
נתן האט זיך אבער נישט געוואלט לאזן, "איך האב חתונה געהאט מיט א ערליכע געלונגענע אידיש מיידל, פארוואס זאל איך איר סתם אזוי אפ'גט'ן?"
דער גביר האט פרובירט צוצוזאגן א סכום געלט, און ער האט געלייגט גרויס דרוק, האט אים נתן געזאגט, "הער אויס מחותן טייערער, איך בין געקומען אהער אויפן באפעל פון מיין רבי'ן דער הייליגער מגיד, לאמיר גיין צו אים און הערן וואס ער זאגט"
דער גביר האט נישט געהאט קיין ברירה, מ'האט ווידער איינגעשפאנט דעם פערד און וואגן, און מ'איז געפארן צום מגיד.
ביים מגיד אין שטוב האבן ביידע פארגעלייגט זייערע טענות, דער גביר האט גע'טענה'ט אז די גאנצע מעשה איז געווען א טעות, און ער פארלאנגט אז נתן זאל שטילערהייט גיבן א גט נאך פאר די גאס ווערט געוואויר וואס דא איז פארגעקומען, נתן האט גע'טענה'ט אז ער האט כשר חתונה געהאט כדת משה וישראל, און נאך מיט אזא געלונגענע מיידל, און פארוואס זאל ער גיבן א גט.
דער הייליגער מגיד האט זיך פארטראכט, און ער האט געזאגט אזוי:
"דער גביר זאל צאלן צען טויזנט רובל "אפטריט געלט" פאר נתן, און אין 4 וואכן ארום זאל ער צוריק קומען און אפנעמען דעם גט פון נתן.
דער גביר האט תיכף ומיד מסלק געווען דעם סכום, און ער האט געזאגט אז ער וועט צוריקקומען אין די באשטימטע צייט אפנעמען דעם גט.
דער מגיד האט גענומען דאס געלט, און ער האט געלאזט אויפנייען א הערליכן אנצוג פאר נתן, אין די 4 וואכן האט דער מגיד אנגעזאגט נתן ער זאל עסן צו די זעט 3 מאל אין טאג, און ווען דער טאג איז געקומען איז טאקע דער גביר געקומען צו רייטן אין זיין רייכע קארעטע, גרייט צו נעמען דעם גט פאר זיין טאכטער.
דער מגיד האט אים אויפגענומען מיט א שמייכל, "הערט זיך צו ר' נטע, איך האב פאר אייך א גאלדענעם שידוך, דא ביי מיר איז דא א רייכער בחור, ער פארמאגט אסאך געלט, און דערצו איז ער א בעל מידות, א תלמוד חכם, און זייער אן איידעלער, איך מיין ס'וואלט געווען א געלונגענער שידוך פאר דיין טאכטער"
"לאמיר זעהן דעם בחור פון וואס מ'רעדט" האט דער גביר געענטפערט.
מ'האט אריינגעברענגט נתן מיט זיין שיינעם נייעם אנצוג, און דערצו האט ער אויסגעזעהן סאך בעסער ווי מיט 4 וואכן פריער אזוי אז דער גביר האט אים בכלל נישט דערקענט, דער גביר האט זיך גענומען שמועסן מיט אים אין לערנען, און דער בחור האט אים גאר געפאלן, אפאר שעה האט דער גביר פארברענגט מיט נתן, און דערנאך האט ער געמאלדן פארן מגיד, "ווי נאר איך באקום דעם גט פונעם ארעמען שלעפער, בין איך גרייט צו שליסן שידוך מיט דעם געלונגענעם רייכן בחור"
דער מגיד האט אים געמאלדן, "דיין טאכטער דארף בכלל נישט קיין גט, און מ'דארף נישט שליסן שידוך, דער רייכער בחור וואס פארמאגט צען טויזנט גילדן איז שוין דיין איידעם..."
דער גביר וואס האט שוין איינגעזעהן וואס פאר א אויסערגעווענליכער ערליכער און פיינער נתן איז האט אים מיט פרייד אהיימגעטראגן צו זיין טאכטער, און צוגעשטעלט א פעטן נדן פארן אינגען פארל.
פארן זיך געזעגענען האט דער מגיד געזאגט פארן גביר, "איך האב געזעהן אז נתן איז דער ריכטיגער באשערטער זיווג פאר דיין טאכטער, נאר אזוי ווי דו וועסט פונעם אייגענעם ווילן נישט טון דעם שידוך איז געווען א גזירה אז דו דארפסט דערלייגן דיין גאנץ פארמעגן און נפטר ווערן פון די וועלט פריצייטיג, כדי ס'זאל זיין א פאסיגער שידוך, האב איך אויסגעפויעלט אז מ'זאל צופירן דער שידוך זאל געשלאסן ווערן אן דיין וויסן כדי דו זאלסט בלייבן ביים לעבן.
זכותו יגן עלינו.
שבת טיש.
איך האב מחליט געווען יעדע וואך צו שרייבן א מעשה וואס דער עולם זאל קענען דערציילן ביים שבת טיש, אזוי ווי ס'איז שוין שפעט, און איך האב נישט געהאט צופיל צייט זיך פארצוקוקן, און איך האב נישט געוואלט אפשטיפן מיט א וואך (אזוי ווי איך האב געטון פאריגע וואך...) ווייל איך האב מורא געהאט אז איך וועל נישט אויפהערן שטיפן פון וואך צו וואך, האב איך אפגעשריבן א מעשה פון זכרון, איין פראבלעם אבער, כ'געדענק נישט ביי וועלכן צדיק די מעשה איז געווען, ווער ס'ווייסט איז מכובד צו מעלדן.
וזה החלי בעזהשי"ת:
ביים הייליגן מגיד אין שטוב האט געוואוינט א בחור מיטן נאמען נתן.
נתן איז געווען א געהויבענער בחור, א תלמוד חכם און א ירא שמים, לאנגע שעות האט ער געדאווענט יעדן טאג, און דערנאך איז ער געבליבן אין שוהל לערנען מיט גרויס חשק און התמדה, אזוי איז נתן געשטיגן אין רוחניות'דיגע מדרגות העכער און העכער.
איין פראבלעם האט אבער נתן געהאט, ער איז שוין געווען א בחור אין די יארן, אבער קיין שידוך האט זיך אים נישט געמאכט, ליידער איז ער געווען א קיילעכיגער יתום, ער האט נישט געהאט קיין טאטע מאמע, דעריבער איז נישט געווען ווער עס זאל זיך אונטערנעמען א מכובד'יגער נדן, און אן קיין נדן איז נישטא קיין חתונה, איז נתן געווארן אן עלטערער בחור און קיין שידוך האט זיך נישט געמאכט.
איין טאג האט דער מגיד אריינגערופן נתן'ען, ער האט אים אנגעכאפט די הענט און געזאגט:
נתן טייערער, סאיז געקומען די צייט זאלסט אויפשטעלן א בית נאמן בישראל, ס'איז צייט זאלסט חתונה האבן מיט דיין באשערטע, גיי ארויס אין וועג, און דער ערשטער שידוך וואס מ'טראגט דיר אן זאלסטו גלייך מסכים זיין.
נתן האט נישט געפרעגט קיין קשיות, נאכ'ן זיין ביים מגיד אין שטוב אזויפיל יאר'ן איז ער שוין געווען צוגעוואוינט אז דעם מגיד'ס ווערטער ווערן אן קיין צווייפל מקוים, האט ער איינגעפאקט זיין ביסל ארעמע האב און גוטס, און היידע! מ'לאזט זיך ארויס אויפן וועג.
די נאכט האט אנגעהויבן צופאלן, די זון האט זיך געריקט מער און מער צו מערב זייט, און נתן איז אנגעקומען צו א קליין שטעטל, ער האט גלייך געוואנדן זיינע מידע פיס צום אידישן גאסט הויז מיטן ציהל אפצוריען זיינע מידע ביינער.
דער בעל הבית פונעם גאסט הויז איז געווען דער גרעסטער גביר פון שטעטל, א מכובד'יגער איד, א תלמוד חכם, און א גרויסער עושר, צוליב זיינע געשעפטן איז ער פונקט נישט געווען אין שטוב יענע נאכט, נאר זיין איינציגסטע טאכטער, א בת יחידה, זי איז געבליבן אין גאסט הויז אויפנעמען די געסט.
ווען נתן איז אריינגעקומען איז איינגעפאלן פאר איינע פון די באדינער א פרייליכ'ן געדאנק, לאמיר מאכן אביסל לעבעדיג, דא איז דא א בחור, און דער גביר האט א טאכטער, לאמיר שפילן א חתונה... מ'וועט פראווען א סעודה, עסן און טרינקען, און ס'וועט זיין פרייליך...
אומר ועושה, געזאגט און געטון, אלע איבריגע באדינער האבן זיך צוגעכאפט צום געדאנק, איינער איז צוגעגאנגען צו נתן און געפרעגט "אפשר וואלסטו געוואלט חתונה האבן מיט'ן גביר'ס טאכטער?" נתן האט געדענקט וואס דער מגיד האט אים אנגעזאגט, צו טון דעם ערשטן שידוך וואס מ'טראגט אים אן, און נאכדערצו מיט אזא גביר'יש קינד, "זיכער" האט ער געענטפערט, "ס'וועט מיר זיין א גרויס כבוד"
דאס מיידל האט זיך אויך צוגעכאפט צום געשעפט, פארוואס נישט האבן אביסל פאן... מ'האט געדעקט די טישן, פארשאפט א חופה, אבער נתן האט געזאגט אז ער דארף קודם אפשרייבן א כתובה, נו, זאל זיין אזוי, וועט עס אויסקוקן ממש עכט...
נתן איז נישט געווען קיין נאר, ער האט פארשטאנען פונקטליך וואס דא קומט פאר, און ער האט אפגעשריבן א כשר'ע כתובה, די חתן און כלה האבן עס אינטערגעשריבן, דערנאך צוויי עדים, און מ'גייט שוין צו די חופה...
מוזיק האט אונטערגעשפילט, נתן האט זיכער געמאכט אלעס זאל זיין אויסגעהאלטן להלכה, מ'האט אים געגעבן א רינגל, און ער האט מקדש געווען דעם גביר'ס טאכטער כדת משה וישראל...
וויין האט זיך געגאסן ווי וואסער, אלע באדינער און איינגעשטעלטע פונעם גאסט הויז האבן זיך געלאזט וואויל גיין, מ'האט סערווירט א נארהאפטיגע חתונה סעודה, מ'איז געטאנצען און געשפרינגען אינמיטן די נאכט אריין.
ווען ס'איז געווארן שפעט זענען די באדינער צוגעגאנגען צום חתן און געמאלדן, "דער שפיל איז געענדיגט, יעצט פאק פעק און ציה אפ פון דאנעט!"
"איך גיי נישט אן מיין כלה" האט דער חתן שטייף געענטפערט, איך האב חתונה געהאט כדת משה וישראל און זי איז מיין ווייב, איך וועל איר נישט איבערלאזן שוין די ערשטע נאכט נאך די חתונה...
דער גביר ר' נטע קומט אהיים נאך א גאנצן טאג האנדלען און וואנדלען, ער האט געמאכט אפאר גוטע געשעפטן היינט, זיין געמיט איז דערהויבן, ער איז היבש רייכער געווארן די לעצטע שטיקל צייט, "אה, ווער איז נאך אזוי גליקליך ווי מיר" טראכט ער צו זיך.
אבער ווען ער האט אריינשפאצירט אין שטוב אריין איז ער שוין גארנישט געווען אזוי גליקליך, ווען ער האט געפרעגט וואס איז די שמחה אזוי גרויס דא, האבן אים די באדינער דערציילט אז מ'האט געשפילט חתונה... דער גביר האט גלייך געזעהן אז ס'איז צרות, ער האט פארשטאנען אז ס'איז שוין גארנישט געווען קיין שפיל, איז ער צוגעגאנגען צום חתן און שיינערהייט געבעטן, "איך בעט דיר, די פארשטייסט דאך אליינס אז דא איז פארגעקומען א מיספארשטענדעניש, לאמיר מארגן גלייך צופרי צוגיין צום בי"ד און מסדר זיין א גט"
נתן האט זיך אבער נישט געוואלט לאזן, "איך האב חתונה געהאט מיט א ערליכע געלונגענע אידיש מיידל, פארוואס זאל איך איר סתם אזוי אפ'גט'ן?"
דער גביר האט פרובירט צוצוזאגן א סכום געלט, און ער האט געלייגט גרויס דרוק, האט אים נתן געזאגט, "הער אויס מחותן טייערער, איך בין געקומען אהער אויפן באפעל פון מיין רבי'ן דער הייליגער מגיד, לאמיר גיין צו אים און הערן וואס ער זאגט"
דער גביר האט נישט געהאט קיין ברירה, מ'האט ווידער איינגעשפאנט דעם פערד און וואגן, און מ'איז געפארן צום מגיד.
ביים מגיד אין שטוב האבן ביידע פארגעלייגט זייערע טענות, דער גביר האט גע'טענה'ט אז די גאנצע מעשה איז געווען א טעות, און ער פארלאנגט אז נתן זאל שטילערהייט גיבן א גט נאך פאר די גאס ווערט געוואויר וואס דא איז פארגעקומען, נתן האט גע'טענה'ט אז ער האט כשר חתונה געהאט כדת משה וישראל, און נאך מיט אזא געלונגענע מיידל, און פארוואס זאל ער גיבן א גט.
דער הייליגער מגיד האט זיך פארטראכט, און ער האט געזאגט אזוי:
"דער גביר זאל צאלן צען טויזנט רובל "אפטריט געלט" פאר נתן, און אין 4 וואכן ארום זאל ער צוריק קומען און אפנעמען דעם גט פון נתן.
דער גביר האט תיכף ומיד מסלק געווען דעם סכום, און ער האט געזאגט אז ער וועט צוריקקומען אין די באשטימטע צייט אפנעמען דעם גט.
דער מגיד האט גענומען דאס געלט, און ער האט געלאזט אויפנייען א הערליכן אנצוג פאר נתן, אין די 4 וואכן האט דער מגיד אנגעזאגט נתן ער זאל עסן צו די זעט 3 מאל אין טאג, און ווען דער טאג איז געקומען איז טאקע דער גביר געקומען צו רייטן אין זיין רייכע קארעטע, גרייט צו נעמען דעם גט פאר זיין טאכטער.
דער מגיד האט אים אויפגענומען מיט א שמייכל, "הערט זיך צו ר' נטע, איך האב פאר אייך א גאלדענעם שידוך, דא ביי מיר איז דא א רייכער בחור, ער פארמאגט אסאך געלט, און דערצו איז ער א בעל מידות, א תלמוד חכם, און זייער אן איידעלער, איך מיין ס'וואלט געווען א געלונגענער שידוך פאר דיין טאכטער"
"לאמיר זעהן דעם בחור פון וואס מ'רעדט" האט דער גביר געענטפערט.
מ'האט אריינגעברענגט נתן מיט זיין שיינעם נייעם אנצוג, און דערצו האט ער אויסגעזעהן סאך בעסער ווי מיט 4 וואכן פריער אזוי אז דער גביר האט אים בכלל נישט דערקענט, דער גביר האט זיך גענומען שמועסן מיט אים אין לערנען, און דער בחור האט אים גאר געפאלן, אפאר שעה האט דער גביר פארברענגט מיט נתן, און דערנאך האט ער געמאלדן פארן מגיד, "ווי נאר איך באקום דעם גט פונעם ארעמען שלעפער, בין איך גרייט צו שליסן שידוך מיט דעם געלונגענעם רייכן בחור"
דער מגיד האט אים געמאלדן, "דיין טאכטער דארף בכלל נישט קיין גט, און מ'דארף נישט שליסן שידוך, דער רייכער בחור וואס פארמאגט צען טויזנט גילדן איז שוין דיין איידעם..."
דער גביר וואס האט שוין איינגעזעהן וואס פאר א אויסערגעווענליכער ערליכער און פיינער נתן איז האט אים מיט פרייד אהיימגעטראגן צו זיין טאכטער, און צוגעשטעלט א פעטן נדן פארן אינגען פארל.
פארן זיך געזעגענען האט דער מגיד געזאגט פארן גביר, "איך האב געזעהן אז נתן איז דער ריכטיגער באשערטער זיווג פאר דיין טאכטער, נאר אזוי ווי דו וועסט פונעם אייגענעם ווילן נישט טון דעם שידוך איז געווען א גזירה אז דו דארפסט דערלייגן דיין גאנץ פארמעגן און נפטר ווערן פון די וועלט פריצייטיג, כדי ס'זאל זיין א פאסיגער שידוך, האב איך אויסגעפויעלט אז מ'זאל צופירן דער שידוך זאל געשלאסן ווערן אן דיין וויסן כדי דו זאלסט בלייבן ביים לעבן.
זכותו יגן עלינו.
אז מען קען גיין גראד \ וואס דארף מען גיין קרים--- נו, לעטס גאו...
