אידישע וועלט פארומס

כ׳האב זיך באצויגן צו לא לנו׳ס תגובה

אידישע צייט

אהער און אהין האט געשריבן: די אידישע צייט האט אהערגעשטעלט א מאסיווע ארבעט היינטיגן פרשת ראה, לרגל די 40'סטע הילולא קדישא פון רביה"ק מסאטמאר זי"ע.

ארטיקל נאך ארטיקל, שורה נאך שורה, איז צום פארסמאקעווען זיך.

שכח די פארוואלטונג פאר אזא געלונגענעם ארבעט.

איך האלט בכלל אז די אידישע צייט איז "די" רייכסטע וועכענטליכער אויסגאבע

ברכי נפשי האט געשריבן:

אהער און אהין האט געשריבן: די אידישע צייט האט אהערגעשטעלט א מאסיווע ארבעט היינטיגן פרשת ראה, לרגל די 40'סטע הילולא קדישא פון רביה"ק מסאטמאר זי"ע.

ארטיקל נאך ארטיקל, שורה נאך שורה, איז צום פארסמאקעווען זיך.

שכח די פארוואלטונג פאר אזא געלונגענעם ארבעט.

איך האלט בכלל אז די אידישע צייט איז "די" רייכסטע וועכענטליכער אויסגאבע

כווייס נישט וואס עס איז יעדע וואך.
די וואך איז עס א געוואלדיגע ארבעט צוזאגעברענגט אויפן רבי'ו פון אלע אספעקטן
תורה קדושה, אינדערהיים אין סאטמאר, דא אין אמעריקא, אזש ביזן הסתלקות
קויף עס נאר וועסטו שוין אנדערש רעדן...

אהער און אהין האט געשריבן: די אידישע צייט האט אהערגעשטעלט א מאסיווע ארבעט היינטיגן פרשת ראה, לרגל די 40'סטע הילולא קדישא פון רביה"ק מסאטמאר זי"ע.

ארטיקל נאך ארטיקל, שורה נאך שורה, איז צום פארסמאקעווען זיך.

שכח די פארוואלטונג פאר אזא געלונגענעם ארבעט.

viewtopic.php?f=91&t=40344

ab frid האט געשריבן:

ברכי נפשי האט געשריבן:

אהער און אהין האט געשריבן: די אידישע צייט האט אהערגעשטעלט א מאסיווע ארבעט היינטיגן פרשת ראה, לרגל די 40'סטע הילולא קדישא פון רביה"ק מסאטמאר זי"ע.

ארטיקל נאך ארטיקל, שורה נאך שורה, איז צום פארסמאקעווען זיך.

שכח די פארוואלטונג פאר אזא געלונגענעם ארבעט.

איך האלט בכלל אז די אידישע צייט איז "די" רייכסטע וועכענטליכער אויסגאבע

כווייס נישט וואס עס איז יעדע וואך.
די וואך איז עס א געוואלדיגע ארבעט צוזאגעברענגט אויפן רבי'ו פון אלע אספעקטן
תורה קדושה, אינדערהיים אין סאטמאר, דא אין אמעריקא, אזש ביזן הסתלקות
קויף עס נאר וועסטו שוין אנדערש רעדן...

זייער שיין אפילו די רובריק די סאטמאר רבי אין אמעריקע איז ספציעל די וואך

פאריגע וואך האט די צייטונג באשריבן ר' יודא לייב מוצקין ע"ה, זייער הנאה געהאט צו ליינען, נאר די מצבה שטימט נישט מיט די צייטונג'ס ווירדן, אז ער האט געהלאפן די אלגעמיינער זשורנאל

וזהו

farshlufen האט געשריבן: א פרישער קאלום פארהאנען
ווייסט איר פון וואנען?
נע וואדע, אליין פערשטאנען
"מורשת חכמי אמעריקא"

גייט נאך אהן?

וויל נישט האט געשריבן: Never too late
איך האב נעכטין געליינט און די צייטונג פון חיי שרה די ארטיקל וועגין די אידן פון א"י וואס גייען דא ארום נאך געלט סאיז מורא'דיג

אויך געליינט דיע ארטיקל, עס איז ב"ה פארפעפערט מיט גוזמאות... און עס האט אויך א אנדערע צד פון די מטבע....

[ניכר מבין השורות, עס איז א באצאלטער אנאנס...]

וויל נישט האט געשריבן: Never too late
איך האב נעכטין געליינט און די צייטונג פון חיי שרה די ארטיקל וועגין די אידן פון א"י וואס גייען דא ארום נאך געלט סאיז מורא'דיג

איינער קען ארויף ברענגען?

פארגאנגענע וואך (פרשת בא) ברענגט פון א א״י שרייבער ווי ער רייסט אונטער די פארק איסט סינאגאגע ווי חזן העלפגאט איז איינגעשטעלט, אז זיי האבן א שתי וערב מיט א בילד פון פויבסט אין פארצימער ר״ל ווי אויך איז נישטא קיין געהעריגע מחיצה.

shalsheles האט געשריבן: פארגאנגענע וואך (פרשת בא) ברענגט פון א א״י שרייבער ווי ער רייסט אונטער די פארק איסט סינאגאגע ווי חזן העלפגאט איז איינגעשטעלט, אז זיי האבן א שתי וערב מיט א בילד פון פויבסט אין פארצימער ר״ל ווי אויך איז נישטא קיין געהעריגע מחיצה.

איך בין יארן צוריק געווען פאר א שבת אין קארנעל-פרעסבערטעריען שפיטאל, און זיך אביסל געדרייט אין דעם סינעגאג, ס'איז גארנישט מגוזם

נייעס1 האט געשריבן: איך קוק צו די טענה'רייען אהער און אהין איבערן 'צייטונג' און איר רעדאקטער ר' אברהם פרידמאן נ"י. די גאנצע שמועס האט אויסגעלאזט די הקדמה 'וואס דארף א אידישע צייטונג צושטעלן פאר די ליינער?'

ווען מען האט אפגעקויפט דעם 'איד' (פון ראזמארין) איז דער רעדאקטער געווען ר' אלבערט'ס ברודער, ר' בערל נ"י. דער עולם איז נישט געווען צופרידן (לפי זכרונות ילדותי). מען האט געהאלטן אז ער שרייבט צופיל גויאישע נייעס. מען האט געהאלטן אז א אידישע צייטונג דארף אויסזען ווי די אידישע צייטונגען אין דער אלטער היים. מער היימישע נייעס און געמאסטענע וועלטליכע נייעס.

ר' סענדער דייטש ע"ה האט יא פארשטאנען צו א צייטונג. ער האט מערערע מאל געזאגט פאר מענטשן אז ער וויל אז דער 'איד' זאל אויסקוקן ווי דער 'אלגעמיינער'. ווי וועלטליכע נייעס פארנעמט א קליינע ארט. אלעס איז דארט ארום די 'פארטיי' (ליובאוויטש) און אירע פערזענליכקייטן.

ר' סענדער האט געהאלטן אז ר' חיים משה שטאובער פארשטייט צו דעם און ער וועט באלענסירן די גויאישע נייעס. ר' חיים משה האט טאקע פארשטאנען. ער האט אבער געמאכט טעותים ביי דעם (הסתלקות בעל ב"י מגור יוכיח) און ער איז געפלויגן.

דערנאך האט ר' אברהם פרידמאן געהאט א פרייע האנט מיט נייעס באריכטן און פאליטישע אפשאצונגען. דער עולם האט געהאט טענות ביז איבערן קאפ. (דער פרומער עולם האט גענוצט די זעלבע קריטיק ווי מען הערט היינט קעגן 'שטערן' און אנדערע מעגאזינס) זיינע אפשאצונגען זענען געווען איבער קארטער און מענטשן האבן געהאלטן אז דאס דארף זיין איבער די רוסישע אידן. אנדערע האבן געוואלט אז אפילו דאס אויכנישט.

ווען ר' אברהם האט געפענט זיין אייגענע 'צייטונג' אין תשמ"ח האב איך געהערט פון ר' סענדער א מיינונג אז עס וועט נישט האלטן קיין גאנצע יאר אדער וועט עס ווערן א אידיש-ענגלישע גויאישע צייטונג. (אלבערט האט א צייט געוואלט מאכן האלב ענגליש)

די 'צייטונג' איז טאקע קריטיקירט געווארן אלס זייער גויאיש (ווער געדענקט דעם שטורעם נאך די קלערענס טאמעס דיבעיטס?) דערפאר האט ער עס שפעטער באלענסירט מיט אומבאלאנגטע אידישע ארטיקלן און תורות פאר קינדער ווי מען האט אין די 'באלייכטונגען' און 'אידישע ליכט'.

דער 'איד' האט אנפאנג געטרייט נאכצומאכן אלבערט'ס צייטונג מיט גויאישע נייעס. לעצטנס איז א גרויסע שינוי לטובה. עס איז שטארק אידישלעך. די 'איד' איז איינגעטיילט אין פיר טיילן. בלויז איינס איז וועלטליך.
דער 'בלאט' איז פון די ערשטע טאג אומבאלענסירט. פון איין זייט האט עס מער אידישע נייעס (אסאך סענזאציעס) אבער עס האט אויך רייצערישע פאליטישע נייעס (ווי בחורים זוכן). עס איז אבער מער א אידישע צייטונג ווי אלבערט'ס צייטונג וואס איז געבליבן א ריינע אידישע איבערזעצונג פון די גויאישע צייטונגען (מיט אביסל פון די "באלייכטונגען' כנ"ל)

אויב מען רעדט פון פארקויפן דעם 'צייטונג' דארף מען אנעליזירן צי עס איז דא א מקום פאר אן עכטע 'אידישע' צייטונג. לדעתי איז עס דא. די וואס זוכן נייעס האבן ווי עס צו טרעפן. עס איז אויך דא 'קול מבשר'. עס פעלט אן אומפארטיישע אידישע צייטונג וואס זאל דינען ווי 'המודיע' 'מחנה חרדי' און 'המבשר' פאר אונזערע קרייזן.

ר' אברהם איז זיכער נישט געמאכט אלס רעדאקטער פון אזא צייטונג. זיין עקספערטיז מימי בחרותו איז ליבעראלע פאליטיק ותו לא מידי.

אויב איינער וויל אפקויפן אזא צייטונג און האפט צו מאכן געלט וועט ער עס דארפן טוישן מקצה אל הקצה. ער וועט דארפן א רעדאקטער און שרייבערס וואס וועלן צושטעלן אידישע ארטיקלן און נייעס. לויט די סעילס פון די 'משפחה' און 'שעה טובה' איז דא א מארקעט פאר דעם.

ר' חיים משה ז"ל איז נישט געפלויגן פון איד.
די מעשה מיט'ן ארטיקל וואו ער האט מספיד געווען דעם בית ישראל איז געווען אדר ב' תשל"ו, און ער איז ארויס פון איד אייר תשל"ח.
פארקערט, מען האט אים געבעטן ער זאל בלייבן, אבער ער האט נישט געקענט ארבעטן מיט די דעמאלסדיגע פרינטינג וואס האט זיך נישט געהעריג צוגעשטעלט, און ר' חיים משה אלס א קארעקטער מענטש האט עס שוין נישט דערהויבן.
עס האט דעמאלט שוין געהאלטן אז דער איד זאל זיך קויפן אייגענע קאמפיוטערס (דעמאלט אזי עס עווען א נייע באגריף, פארשטייט זיך נישט די היינטיגע דעסקטאפ, נאר די אמאליגע ריזיגע כלים וואס האט געארבעט מיט קעמיקעלס) אבער אזוי ווי דאס האט געדארםט נעמען עטליכע חדשים ביז עס וועט אנקומען, האט ער שוין נישט געהאט קיין געדולד.
דער רבי זצ"ל האט אים דעמאלט געבעטן ער זאל זיך איבערטראכטן, אבער ער איז שוין געווען אזוי אנגעגעסן פון די ביוראקראטישע ווירטשאפט אינעם פרינטינג וואו מען האט געטייפט און צוזאמענגעשטעלט דעם איד, אז ער האט נישט געוואלט.
יארן שפעטער האט ער זיך אויסגערעדט, אז ער פילט אז ער האט געטאן א פעלער מיט זיין איבערגעאיילטן שריט, בפרט אז דער רבי האט אים געבעטן.
בנשת תשנ"ד אדער תשנ"ה, איז ער צוריקגעקומען אויף די בקשה פון ר' משה פר"מ משב"ק, און ווידעראמאל געווארן רעדאקטאר ביז 6-7 יאר.

וואס שאקעלט איר אויף זאץ וואס עס האט זיך שוין לאאאנג געזעצט?

אידיש.טייפינג האט געשריבן:
ר' חיים משה ז"ל איז נישט געפלויגן פון איד.
די מעשה מיט'ן ארטיקל וואו ער האט מספיד געווען דעם בית ישראל איז געווען אדר ב' תשל"ו, און ער איז ארויס פון איד אייר תשל"ח.
דער רבי זצ"ל האט אים דעמאלט געבעטן ער זאל זיך איבערטראכטן, אבער ער איז שוין געווען אזוי אנגעגעסן פון די ביוראקראטישע ווירטשאפט אינעם פרינטינג וואו מען האט געטייפט און צוזאמענגעשטעלט דעם איד, אז ער האט נישט געוואלט.
יארן שפעטער האט ער זיך אויסגערעדט, אז ער פילט אז ער האט געטאן א פעלער מיט זיין איבערגעאיילטן שריט, בפרט אז דער רבי האט אים געבעטן.
בנשת תשנ"ד אדער תשנ"ה, איז ער צוריקגעקומען אויף די בקשה פון ר' משה פר"מ משב"ק, און ווידעראמאל געווארן רעדאקטאר ביז 6-7 יאר.

ביידע אמת, אנגעהויבן מיט'ן הספד אויפ'ן בית ישראל און גענדיגט אייר תשל"ח צוליב א אנדערע מעשה שהיה כידוע ליודעים

איר גלייבט אז דער רבי האט אים געבעטן און ער האט אפגעזאגט? דעמאלס ווייסט איר נישט וואס א חסיד האט געמיינט, מיין טאטע ע"ה איז געפארן צו די אנדערע עק וועלט ווייל דער רבי האט איינמאל געבעטן, כ"ש ר' חיים משה וואס איז געווען א אמתער עסקן וחסיד, די רבי האט נישט געוויסט אז ער איז ארויס, און אוודאי נישט די סבה ודי

צייטונג