קריסטאל נאכט
היינט איז די דריי און זיבעציגסטע יארטאג פון די קריסטאל-נאכט פאגראם אין דייטשלאנד און אין עסטרייך, וואס איז פארגעקומען ט"ז חשון אין יאר 1938,
עס האט זיך אנגעהויבן ווען א פוילישער איד, הערשל גרינשפאן האט דערשאסן צום טויט צוויי דייטשע דיפלאמאטן אין פאריז, פירנדיג צום פאגראם וואו די אנטיסעמיטן האבן פארברענט 1668 אידישע שולן, 90 אידן זענען געהארגעט געווארן און 30,000 טויזנט דייטשע און עסטרייכישע אידן זענען אפגעפירט געווארן אין קאנצעטראציע לאגערן, מיט דעם פאגראם האצעך אנגעהויבן דער חורבן איירופע!
עס איז וויכטיג צו באטאנען, די נאצי פארטיי האט זיך געגרייט א לאנגע צייט פאר אזא מאמענט, געבלס דער פראפאגאנדע מיניסטער אין זיין צייטונג דער שטירמער האט געשטורעמט א לאנגע צייט מיטן נוסח פון די נאציס און האבן אנגעגרייט דאס גאנצע דייטשע פאלק אז די אידן ווילן שיסן און פארטיליגען יעדן דייטש אויף דער ערד, די נאציס, דאס דייטשע פאלק מיט די הילף פון די דייטשע פאליציי, שטורם טרופערס, און געסטאפא האבן זיך א לאז געטאהן און האבן אויסגעשאסן אלע פענסטער און גלאז פון די אידישע בתי מדרשים, אויך פון גאר אסאך יודישע געשעפטן האט מען געבראכן די גלאז און צוגענומען אלעס וואס איז געקומען אונטער די האנט, פון דעם מאמענט איז קלאר געווארן ביי די אידן און ביי די וועלט אז די היטלער רעזשים איז גרייט אויסצופאלגן אלעס וואס די נאצי רעזשים פרעדיגט, דאס ערד פון אייראפע ברענט, וועלכער איד עס קען דארף הייבן פיס און אנטלויפן.
איבער טויזנט שטעט און דערפער האבן זיך אנגעפילט מיט גלאז פון די אידישע געשעפטן און הייזער וואס די דייטשע צעיושטע אויפגעהעצטע פאלקס מאסן האבן זיך א לאז געטאן צו שלאגן און פלינדערן די אידן און זייער אייגענטום - צוליב דעם איז איר נאמען קריסטאל נאכט, אלס די פילע גלאס וואס האט זיך געשאטן אין די גאסן.
א בילד פון א אידיש געשעפט, די גלאז אויסגעשאסן
ווער עס האט נאך ידיעות ווערט געבעטן צו מיט טיילן מיטן עולם.
עס האט זיך אנגעהויבן ווען א פוילישער איד, הערשל גרינשפאן האט דערשאסן צום טויט צוויי דייטשע דיפלאמאטן אין פאריז, פירנדיג צום פאגראם וואו די אנטיסעמיטן האבן פארברענט 1668 אידישע שולן, 90 אידן זענען געהארגעט געווארן און 30,000 טויזנט דייטשע און עסטרייכישע אידן זענען אפגעפירט געווארן אין קאנצעטראציע לאגערן, מיט דעם פאגראם האצעך אנגעהויבן דער חורבן איירופע!
עס איז וויכטיג צו באטאנען, די נאצי פארטיי האט זיך געגרייט א לאנגע צייט פאר אזא מאמענט, געבלס דער פראפאגאנדע מיניסטער אין זיין צייטונג דער שטירמער האט געשטורעמט א לאנגע צייט מיטן נוסח פון די נאציס און האבן אנגעגרייט דאס גאנצע דייטשע פאלק אז די אידן ווילן שיסן און פארטיליגען יעדן דייטש אויף דער ערד, די נאציס, דאס דייטשע פאלק מיט די הילף פון די דייטשע פאליציי, שטורם טרופערס, און געסטאפא האבן זיך א לאז געטאהן און האבן אויסגעשאסן אלע פענסטער און גלאז פון די אידישע בתי מדרשים, אויך פון גאר אסאך יודישע געשעפטן האט מען געבראכן די גלאז און צוגענומען אלעס וואס איז געקומען אונטער די האנט, פון דעם מאמענט איז קלאר געווארן ביי די אידן און ביי די וועלט אז די היטלער רעזשים איז גרייט אויסצופאלגן אלעס וואס די נאצי רעזשים פרעדיגט, דאס ערד פון אייראפע ברענט, וועלכער איד עס קען דארף הייבן פיס און אנטלויפן.
איבער טויזנט שטעט און דערפער האבן זיך אנגעפילט מיט גלאז פון די אידישע געשעפטן און הייזער וואס די דייטשע צעיושטע אויפגעהעצטע פאלקס מאסן האבן זיך א לאז געטאן צו שלאגן און פלינדערן די אידן און זייער אייגענטום - צוליב דעם איז איר נאמען קריסטאל נאכט, אלס די פילע גלאס וואס האט זיך געשאטן אין די גאסן.
א בילד פון א אידיש געשעפט, די גלאז אויסגעשאסן
ווער עס האט נאך ידיעות ווערט געבעטן צו מיט טיילן מיטן עולם.
