די אחראים: אחראי , גבאי ביהמד
סביב העולם האט געשריבן: תם מה הוא אומר
"דארט" זאגט מען אין פולי'ש "תם"
'וואס זאגט מען דארט'?
דוכט זיך אז הרה"ק רבי ר' אלימלך מליזענסק זי"ע האט געזאגט מורא'דיגע פשטים דערין
סביב העולם האט געשריבן: תם מה הוא אומר
"דארט" זאגט מען אין פולי'ש "תם"
'וואס זאגט מען דארט'?
דוכט זיך אז הרה"ק רבי ר' אלימלך מליזענסק זי"ע האט געזאגט מורא'דיגע פשטים דערין
מכטי1 האט געשריבן: בשעה שיש מצה ומרור מחות"נים און אחד פון שמע ישראל איז ביידע געווען מיט'ן שר שלום פון בעלזא זי"ע וואס איז געגאנגען אונטער הערען סדרים פון פשוטע אידען.
ס'איז דא א געוואלדיגע מעשה אין ערציילינגען פון צדיקים פון א בחור ביי אן עמהארצישע סדר, גאדל ביים סדר נאכט, ס'איז מוראדיג אויב קען איינער עס דא אראפלייגען וועט זיין געוואלדיג (ביי אונז אינדערהיים פלעגט מען זאגען "זאלסט נישט אויסזעהן וואו גאדל ביים סדר").
הרבטייטעלבוים האט געשריבן: שבכל דור ודור עומדים עלינו לחלותינ,ו די גוים ווילען אונז אריין ריקען חלות און פסח, והקב"ה מצילנו מידם, דער אייבישטער העלפט אז מזאל קענען האבען מצות.
מקור?
צים פינטעל האט געשריבן: (גענומען פון "דער אוצר" חודש אדר
דער הייליגער קאמינקער פלעגט אסאך דערציילן וואס ער האט געזעהן און געהערט ביי די דערפישע עמי הארצים ביים אפרעכטן דעם סדר-נאכט ................................."
צים פינטעל האט געשריבן: (גענומען פון "דער אוצר" חודש אדר
דער הייליגער קאמינקער פלעגט אסאך דערציילן וואס ער האט געזעהן און געהערט ביי די דערפישע עמי הארצים ביים אפרעכטן דעם סדר-נאכט און זייער התנהגות א גאנצן יום טוב, איין מעשה פלעגט דער קאמינקער דערציילן:
א דארפס איד האט גענומען א חתן א תלמיד חכם פאר אן איידעם. דער נייער אינגערמאן איז געקומען צום שווער צום סדר. ווי פארשטענדליך האט דער חתן נוהג כבוד געווען מיטן שווער, און אים געלאזט אפרעכטן דעם סדר מיט זיינע מנהגים. אנקומענדיג צו מוציא מצה, האט דער דארפסמאן גענומען די מצה און געמאכט דערויף די ברכה המוציא און געגעסן, ער האט נישט געוואוסט אז סאיז דא נאך א ברכה "על אכילת מצה". דאן האט דער איידעם גענומען די מצה, און געמאכט דערויף צוויי ברכות ווי דער דין. ווען דער שווער האט געזעהן אז דער איידעם מאכט צוויי ברכות, וואוסנדיג אז דער איידעם איז א תלמיד חכם, האט ער פארשטאנען אז דער איידעם איז גערעכט. שוין, יעצט וועט ער שוין וויסן וואס צו טוען.
ס'קומט צופרי ביי די סעודה, דער שווער נעמט די מצה און מיט א זיכערן געפיל מאכט ער הויעך צוויי ברכות, א המוציא און על אכילת מצה... וואוסנדיג אז יעצט פירט ער זיך זיכער לויטן דין. ווי אנטוישט איז ער געווארן – הערנדיג א רגע דערויף – ווי זיין איידעם מאכט נאר 'איין' ברכה...
מוז זיין – האט ער געטראכט צו זיך – אז נאר די ערשטע נאכט, ווען מ'עסט מצה די ערשטע מאל מאכט מען א ספעציעלע ברכה, אבער דערנאך איז גענוג איין ברכה.
דעם צווייטן סדר נאכט האט דער שווער גענומען די מצה, און געמאכט נאר די ברכה המוציא... ער האט דאך אזוי מברר געווען להלכה מיט א קלארע ראי' היינט ביי די מיטאג סעודה. אבער אהא! דוקא יעצט מאכט דער איידעם יא צוויי ברכות. וואס איז פשט דערפון? – טראכט דער דארפסמאן צו זיך – ער אליין האט דאך היינט געמאכט איין ברכה? – מען מוז זאגן – טראכט דער שווער קלאר – אז ס'איז נישט קיין שום נפקא מינא צווישן די ערשטע מאל און די צווייטע מאל, שטענדיג ווען מ'עסט מצה דארף מען מאכן צוויי ברכות! דאס וואס דער איידעם האט געמאכט איין ברכה ביי מיטאג איז געווען א טעות, ער האט פארגעסן.
צומארגנס, דער שווער דער למדן זעצט זיך צום טיש און ווייזט בקיאות, מיט א קלינגעדיגע שטימע מאכט ער צוויי ברכות... - ווידעראמאל ווי נעכטן, דער איידעם מאכט נישט מער ווי א ברכת המוציא... – הייסט עס ס'איז בכלל נישט קיין טעות – טראכט דער שווער מיט א קלארקייט – ווייל סיי נעכטן און סיי היינט האט ער געטוען די זעלבע, מוז זיין אז ס'איז דא חילוק צווישן די בייטאג סעודות און די נאכט סעודות, ביינאכט מאכט מען צוויי ברכות, און בייטאג נאר איין ברכה! – יעצט בין איך שוין דערגאנגען דעם סוד פון די זאך – זאגט דער דארפסמאן פאר זיך – ביינאכט וועל איך שוין נישט איבער'חזר'ן דעם טעות וואס כ'האב זיך טועה געווען די ערשטע צוויי נעכט.
וכן הוה, ס'איז געקומען מוצאי יום טוב ביי די נאכט סעודה, דער שווער מאכט הויך אויפן קול דעם המוציא לחם און על אכילת מצה.. אבער ער האט יעצט אויך נישט צוגעטראפן אין ציל, דער איידעם מאכט איין ברכה...
דער דארפסמאן האט נישט פארלוירן זיין סבלנות, מיט זיין שארפן מוח האט ער מחדש געווען א נייע המצאה: "מ'מוז זאגן, אז ס'איז דא א חילוק צווישן יום טוב און חול המועד, יו"ט זאגט מען ביינאכט צוויי ברכות און בייטאג נאר איין ברכה, אבער חול המועד איז פארקערט ביינאכט נאר איין ברכה און בייטאג צוויי ברכות.
"שוין זייער גוט! יעצט ווייס איך וואס איך האב צו טוען" - זאגט דער שווער זיכערערהייט. ס'קומט דעם ערשטן טאג חול המועד ביי די מיטאג סעודה, און דער שווער מאכט צוויי ברכות... אבער יעצט האט אים אויך דאס מזל נישט געשפילט, דער איידעם מאכט ווייטער נאר איין ברכה... – מוז זיין – טראכט דער שווער – אז די המצאה וואס כ'האב ערפינדן איז נישט גערעכט, באמת איז נישט קיין שום נפק"מ צווישן יו"ט און חול המועד, און דערפאר האט ער יעצט געמאכט נאר איין ברכה, דאס וואס ער האט נעכטן אויך נאר געמאכט איין ברכה איז א טעות, ער האט מסתמא פארגעסן, און באמת איז דער חילוק צווישן ביינאכט און בייטאג.
ס'איז אנגעקומען די נאכט סעודה האט דער שווער געמאכט ווייטער צוויי ברכות... אזוי ווי יו"ט ביינאכט, אבער זיין איידעם האט זיך גע'עקשנ'ט און גארנישט צוגעלייגט צו די המוציא... – זעהט אויס אז מיין המצאה איז יא א אמת'ע – האט זיך דער שווער מחזק געווען- חול המועד טוט מען פארקערט ווי יום טוב, און סיי די נאכט און סיי נעכטן נאכט האט זיך מיין איידעם נישט טועה געווען, דאס וואס ער האט בייטאג געמאכט נאר איין ברכה, דאס האט ער זיך פשוט טועה געווען און פארגעסן.
אבער אלע זיינע סברות זענען אפגעפרעגט געווארן צומארגנס, ווען ער האט געטוען ווי זיין נייע סברה מיט צוויי ברכות, און דער איידעם נאר איין ברכה. יעצט ווייסט ער שוין דעם אמת, אז נאר די ערשטע צוויי נעכט מאכט מען צוויי ברכות, אבער בייטאג נישט, און חול המועד סיי בייטאג און סיי ביינאכט מאכט מען נאר איין ברכה.
מיט דעם האט זיך עס נאכנישט געענדיגט. דער שווער האט זיך נישט באגנוגנט מיטן בירור הלכה זעלבסט, ער האט נאך צוגעלייגט א הסבר, פארוואס זאגט מען די ערשטע צוויי נעכט נאך א ברכה, און חוה"מ נישט, דאס איז געוואנדן אין איסור מלאכה. די ערשטע טעג איז אסור בעשיית מלאכה דערפאר לייגט מען צו ביי די נעכט נאך א ברכה, אויב אזוי – האט ער קלאר געשטעלט – מוז מען שבת חול המועד אויך מאכן צוויי ברכות, ס'איז דאך אסור בעשיית מלאכה.
דער דריטער טאג חוה"מ איז געווען שבת. אנקומענדיג צו די נאכט סעודה האט ער נישט געטראכט קיין סאך און מיט זיין דרייסטע קלארע שטימע געמאכט דעם על אכילת מצה! --- אבער ווייטער האט ער געזעהן אז ער האט זיך טועה געווען, דער איידעם האט גארנישט צוגעלייגט אויף די המוציא... – וואס איז דער פשט דערפון? – טראכט ער צו זיך, ס'איז דאך אסור בעשיית מלאכה? מוז מען זאגן בעל כרחך – האט ער זיך בארואיגט, אז ס'איז דא א נפק"מ צווישן שבת און יו"ט, ווייל שבת דרייעט מען איבער דעם סדר פון יו"ט, אנשטאט צו מאכן די ברכה ביינאכט צוויי ברכות און בייטאג איין ברכה, מאכט מען שבת איין ברכה און בייטאג לייגט מען צו נאך א ברכה. מיט די סברא האט ער זיך באנוצט צומארגנס ווען ס'איז אנגעקומען צו די סעודה, ער מאכט רואיגערהייט צוויי ברכות... אבער דאס האט אים אויך נישט געפירט צום ריכטיגן, דער איידעם האט גארנישט געטוישט און ווייטער געמאכט נאר איין ברכה... נישט האבנדיג קיין ברירה האט ער געמוזט ממציא זיין א נייע המצאה, (אזוי האט זיך עס געצויגן די איבעריגע טעג, וואס ס'ווערט נישט געברענגט דער המשך) ביז אחרון של פסח, דעמאלט איז ער שוין זיכער געווען אז דער איידעם וועט טוען גענוי ווי אים, אבער זעענדיג אז יעצט האט ער אויך נישט געקענט צוטרעפן צום איידעם האט זיין געדולד געפלאצט און מיט שרעקליכער כעס האט ער דערלאנגט א פראסק פארן איידעם אין פנים, שרייענדיג:
"מחוצף וואס דו ביסט! וואס איך טוה, טוסטו פארקערט..."
