וואנעט נעמט זיך די סברא? אויב למעשה איך האב מכבד געווען דורך אכילה ושתיי' מיין פאטער איז נישט געשען א מציאות פון כיבוד אב? קען זיין עס האט מקור אז נישט , ווי שטייט דערוועגן?
יצחק דע באנקיר האט געשריבן:
עס איז דא שיטות בראשונים אז אויף א עשה וואס איז נישט דוחה א לא תעשה ועשה, אויב מען האט יא מקיים געווען די עשה קומט דעם איד נישט קיין מלקות ווייל די עשה כשלעצמה איז בכח דוחה צו זיין דעם לא תעשה, די סיבה פארוואס מען טאר נישט טון די מצוה איז נאר ווייל עס איז דא א ל"ת בצירוף מיט א עשה, און דאס איז אלעסגעזאגט געווארן אויף דעם אז מען טאר עס נישט טון אבער בגוונא ווי ער האט עובר געווען קומט אים נישט קיין מלקות
לפי"ז ברויך מען וויסן ווען מען פסקנט אז במקום מצות כיבוד אב איז מען נישט בארעכטיגט צו עובר זיין אויף א איסור ווייל אתה ואביך חייבים בכבודי דא זאגט זיך אויך די דין אז מלקות באקומט מען נישט ווייל ער האט פארט מקיים געווען א עשה? אדער הייסט עס בכלל נישט מקיים געווען קיין מצות עשה??
דאס אז מען טאר נישט מכבד זיין א טאטע ווען ער הייסט עובר זיין אויף א מצוה אין די תורה, לערנט זיך פון א היקש פון כיבוד אב צו שמירת שבת, וואס מיינט אז ביי אזא פאל איז כלל נישט דא די מצוה, וואס האט דאס מיט עשה דוחה ל"ת?
אוודאי האט עס מיט עדל"ת די הוא אמינא וואלט דאך געווען אז עדל"ת און מען איז מחוייב זיך מטמא צו זיין בבית הקברות קומט די פסוק און זאגט אז ס'איז נישט דוחה
ווער זאגט אבער אז בדיעבד אז ער האט יא געברענגט די עסן פארן טאטע לכבדו אז ער האט בכלל נישט מקיים געווען די מצות כיבוד אב
יצחק דע באנקיר האט געשריבן:
עס איז דא שיטות בראשונים אז אויף א עשה וואס איז נישט דוחה א לא תעשה ועשה, אויב מען האט יא מקיים געווען די עשה קומט דעם איד נישט קיין מלקות ווייל די עשה כשלעצמה איז בכח דוחה צו זיין דעם לא תעשה, די סיבה פארוואס מען טאר נישט טון די מצוה איז נאר ווייל עס איז דא א ל"ת בצירוף מיט א עשה, און דאס איז אלעסגעזאגט געווארן אויף דעם אז מען טאר עס נישט טון אבער בגוונא ווי ער האט עובר געווען קומט אים נישט קיין מלקות לפי"ז ברויך מען וויסן ווען מען פסקנט אז במקום מצות כיבוד אב איז מען נישט בארעכטיגט צו עובר זיין אויף א איסור ווייל אתה ואביך חייבים בכבודי דא זאגט זיך אויך די דין אז מלקות באקומט מען נישט ווייל ער האט פארט מקיים געווען א עשה? אדער הייסט עס בכלל נישט מקיים געווען קיין מצות עשה??
דאס אז מען טאר נישט מכבד זיין א טאטע ווען ערהייסט עובר זיין אויף א מצוה אין די תורה, לערנט זיך פון א היקש פון כיבוד אב צו שמירת שבת, וואס מיינט אז ביי אזא פאל איז כלל נישט דא די מצוה, וואס האט דאס מיט עשה דוחה ל"ת?
עס איז לאו דוקא אז די טאטע "הייסט" זיי עובר אויף דברי תורה ווייל בכגון דא איז נישטא קיין חיוב מצד אינו עושה מעשה עמך מען רעדט אז די טאטע ווייסט נישט אז די מעשה איז כרוך בדבר עבירה
יצחק דע באנקיר האט געשריבן:
אוודאי האט עס מיט עדל"ת די הוא אמינא וואלט דאך געווען אז עדל"ת און מען איז מחוייב זיך מטמא צו זיין בבית הקברות קומט די פסוק און זאגט אז ס'איז נישט דוחה
ווער זאגט אבער אז בדיעבד אז ער האט יא געברענגט די עסן פארן טאטע לכבדו אז ער האט בכלל נישט מקיים געווען די מצות כיבוד אב
די הו"א וואלט געווען משום עדל"ת אבער ברגע וואס די תוה"ק האט דאס בפי' מוציא געווען איז אוודאי אז אין אזא פאל איז נישטא קיין מצוה בכלל, נישט לכתחלה און נישט בדיעבד, דאס איז נישט קיין צושטעל צום ריב"א אין תוס' חולין בנוגע יעדע עשה דוחה ל"ת ואין עשה דוחה ל"ת ועשה וואס איז א כלליות'דיגע ענין און נישט געזאגט ספעציפיש ביי איין ]אל, דארט קען מען קלערן אז משום הכלל של עשה דוחה ל"ת איז דער ל"ת נדחה נאר דע עשה נישט.
יצחק דע באנקיר האט געשריבן:
אוודאי האט עס מיט עדל"ת די הוא אמינא וואלט דאך געווען אז עדל"ת און מען איז מחוייב זיך מטמא צו זיין בבית הקברות קומט די פסוק און זאגט אז ס'איז נישט דוחה ווער זאגט אבער אז בדיעבד אז ער האט יא געברענגט די עסן פארן טאטע לכבדו אז ער האט בכלל נישט מקיים געווען די מצות כיבוד אב
די הו"א וואלט געווען משום עדל"ת אבער ברגע וואס די תוה"ק האט דאס בפי' מוציא געוועןאיז אוודאי אז אין אזא פאל איז נישטא קיין מצוה בכלל,נישט לכתחלה און נישט בדיעבד, דאס איז נישט קיין צושטעל צום רבי"א אין תוס' חולין בנוגע יעדע עשה דוחה ל"ת ואין עשה דוחה ל"ת ועשה וואס איז א כלליות'דיגע ענין און נישט געזאגט ספעציפיש ביי איין ]אל, דארט קען מען קלערן אז משום הכלל של עשה דוחה ל"ת איז דער ל"ת נדחה נאר דע עשה נישט. ודו"ק כי פשוט הוא
מעגליך
אבער ווי שטייט דאס? און וואס וועט זיין וועט די תורה איז בפירוש מחייב צו מחלל שבת זיין במקום פיקוח נפש און א חסיד אן עם הארץ איז יא געווען א פרומער און געהיטען דעם שבת נישט וויסענדיג אז מען איז מחוייב מחלל שבת זיין בכגון דא להציל נפש אחת מישראל וועסטו אויך זאגן אז ער האט בכלל נישט געטון קיין קיום מצות שבת?
הרב מיללער איך האב געפינען אין עפעס א פארשטיפטע קובץ א לענגערע שמועס אין די נושא עס קוקט אויס אז ס'בכלל נישט פשוט דאס אז סאיז נישטא קיין קיום המצוה ווען ער איז מכבד זיין טאטע אין א פאל ווען ער איז נישט מחוייב ווי השבת אבידה וכדומה
יצחק דע באנקיר האט געשריבן:
עס איז דא שיטות בראשונים אז אויף א עשה וואס איז נישט דוחה א לא תעשה ועשה, אויב מען האט יא מקיים געווען די עשה קומט דעם איד נישט קיין מלקות ווייל די עשה כשלעצמה איז בכח דוחה צו זיין דעם לא תעשה, די סיבה פארוואס מען טאר נישט טון די מצוה איז נאר ווייל עס איז דא א ל"ת בצירוף מיט א עשה, און דאס איז אלעסגעזאגט געווארן אויף דעם אז מען טאר עס נישט טון אבער בגוונא ווי ער האט עובר געווען קומט אים נישט קיין מלקות
לפי"ז ברויך מען וויסן ווען מען פסקנט אז במקום מצות כיבוד אב איז מען נישט בארעכטיגט צו עובר זיין אויף א איסור ווייל אתה ואביך חייבים בכבודי דא זאגט זיך אויך די דין אז מלקות באקומט מען נישטווייל ער האט פארט מקיים געווען א עשה? אדער הייסט עס בכלל נישט מקיים געווען קיין מצות עשה??
ווייל מען מקיים געווען די עשה? דערפאר זאל מען נישט קריגן מלקות? אדער ווייל די לא תעשה אויף וועלכן מען קריגט מלקות איז נדחה מכח דעם עשה. זע תחילת דבריך
וא"כ מאי נ"מ אם קיים עשה דכיבוד אב או לא, מ"מ עבר על לאו שלא נדחה מעולם מדין אתה והוא
* "סמארטפאן איז נישט קיין נעוויירע אבער וואס סמארטפאן קען צוברענגען קענען גרויסע עבירות נישט ברענגען" (סמארטפאן זה לא עבירה, אך מה שהעבירה הכי חמורה לא מצליחה לעשות לאדם, הסמארטפאן עושה)
נבאר דאס וואס דו ברענגסט פון די ראשונים פארוואס איז עשה נישט דוחה ל"ת ועשה, איז ווייל לעולם איז עס יא דוחה די לאו לכשעצמה כמו בכל התורה כולה, נאר היות עס איז אויך דא א עשה זאג איך מסברא מאי אולמיה דהאי עשה מהאי עשה, נמצא לפי"ז איז נישטא קיין גילוי אז דער לאו גייט אן און ממילא איז נישטא קיין מלקות ווייל כמו בכל התורה ווערט דער לאו נדחה.
משא"כ ווען די תורה איז מגלה אז עס העלפט נישט קיין עשה אפי' אקעגן די לאו (מטעם אתה ואביך) קומט אויס אז דער לאו איז קאי וקיים, דאל"כ מאיזה טעם אסור לשמוע אל אביו לטמא למתים אם לא שנאמר אז דער לימוד פון אתה ואביך שטעלט דעם לאו אויפן פלאץ און עס נישט נדחה כלל
מסכים?
* "סמארטפאן איז נישט קיין נעוויירע אבער וואס סמארטפאן קען צוברענגען קענען גרויסע עבירות נישט ברענגען" (סמארטפאן זה לא עבירה, אך מה שהעבירה הכי חמורה לא מצליחה לעשות לאדם, הסמארטפאן עושה)
ווער זאגט אז די גילוי הקרא איז אז מען געבט מלקות אויף די לאו? אתה ואביך חייבים בכבודי קען מיינען מצד די חיוב עשה וואס ליגט אויף אים צו מקיים זיין די חיוב השבת אבידה, מיז נישט זיין אז ס'קומט אים מלקות
* "סמארטפאן איז נישט קיין נעוויירע אבער וואס סמארטפאן קען צוברענגען קענען גרויסע עבירות נישט ברענגען" (סמארטפאן זה לא עבירה, אך מה שהעבירה הכי חמורה לא מצליחה לעשות לאדם, הסמארטפאן עושה)
מצות עשה טוט נישט דוחה זיין דעם דין מלקות אויף קיין פאל. נאר נאך וואס ער איז דוחה דעם איסור לאו, איז נישט שייך קיין מלקות, וז"פ.
ממילא ביי אן אופן ווי די תורה זאגט אז כולכם חייבים בכבודי און דער עשה קען נישט דוחה זיין אפי' א לאו גרידא (פשוט וכן בתוס' יבמות עיי"ש) נמצא אז דער לאו איז קאי וקיים אפי' במקום עשה, און ווען עס איז דא א לאו איז דא מלקות.
נאר ביי עשה במקום לא תעשה ועשה איז שייך צו זאגן אז דער לאו ווערט באמת נדחה, און מכח דעם לאו אין כל איסור (וממילא אין כאן מלקות), נאר מען טאר נישט מקיים זיין דעם עשה מכח דעם אנדערן עשה שכנגדו.
זע אויך מנחת חינוך מצוה תקלח תחילת אות ג' זייער קלארע רייד ממש בנוגע דיין שאלה.
איך האב זיך מסביר געווען כפי היכולת, אדרבה זאלן אנדערע לאזן הערן הבנתם בזה
(הוספה: תוס' אין חולין זאגט אז לפי דעם ריב"א צ"ל אז נאר דער דין מלקות ווערט נדחה אבער דער איסור לאו איז קיים! וצ"ע ביסוד סברת התוס' און אויב לפי"ז וועט זיין שייך די זעלבע סברא בנידון שאלתך. ומ"מ לא נראה לומר כן, דאיך שלא יהי' לא נראה הסיבה לפוטרו ממלקות כיון שקיים מצות עשה, דמה בכך? אלא איפכא, ווייל דער לאו איז נדחה געווארען במקום העשה ממילא איז נישטא קיין מלקות, אדער איז דער לאו נאר נדחה געווארען לענין מלקות ווייל דער עשה קען אים נישט דוחה זיין לגמרי וכנ"ל. אבער דאס איז נאר ביי עשה ולא תעשה וואס עס איז נישטא קיין פסוק שהלא תעשה לא יידחה נאר מסברא זאג איך אז דער איסור איז הארבער מכח העשה, ממילא אויף דעם איז שייך אז דער לאו זאל נדחה ווערן לגמרי אדער למלקות כנ"ל. משא"כ ביי כיבוד אב במקום איסור לאו וואס די תורה זאגט אז דער עשה איז נישט דוחה און דער איסור איז קיים, מהיכ"ת אז שוואך מאכן דעם איסור קען ער יא? אין לזה שום סברא לכאורה.)
* "סמארטפאן איז נישט קיין נעוויירע אבער וואס סמארטפאן קען צוברענגען קענען גרויסע עבירות נישט ברענגען" (סמארטפאן זה לא עבירה, אך מה שהעבירה הכי חמורה לא מצליחה לעשות לאדם, הסמארטפאן עושה)
בנוגע די שאלה צו ביי כיבוד אב זאגט זיך די דין אז די עשה שטיפט אוועק די חיוב מלקות פינעם ל''ת ועשה עי' ברעק''א עונג יו''ט שער המלך כוס ישועות וואס זיי שטעלן צו אז לפי שיטת הריב''א דארף ווען דער קיום מצות כיבוד אוועקשטיפן דעם לאו און מען מיטשעט זיך פארוואס די גמרא ענטפערט נישט דעס במסכת ב''מ ל''ב ווי די גמרא מיטשעט זיך פ''וו מען דארף א פסוק אז ס'נישט דוחה די מצוה פון כיבוד א ל''ת ועשה. יעו''ש בארוכה
איך ווארט אויף די מראי מקומות, דערווייל האב איך געזען דעם שער המלך און לדעתי משם ראי' להיפוך
ודע דלסברת ריב"א ז"ל שכתבנו לעיל הלא מראש דכל מקום שאמרו אין עשה דוחה ל"ת ועשה מלקא לא לקי ק"ל מהא דגרסינן פרק אלו מציאות ד"ל ע"ב ת"ר והתעלמת פעמים שאתה מתעלם כו' הא כיצד היה כהן והוא בבית הקברות כו' לכך נאמר והתעלמת מהם ופריך למאי אצטריך קרא אלימא לכהן והוא בבית הקברות פשיטא האי עשה כו' ולא אתי עשה ודחי ל"ת ועשה כו'והשתא לדעת ריב"א ז"ל מאי קושיא אימא דאצטריך קרא דוהתעלמת לאשמועינן דכהן והוא בבית הקברות ליתיה לעשה דהשבת אבידה כלל ונפקא מינה דאם עבר ונכנס לבית הקברות לוקה עליו משום טומאהדאי לאו דמיעטיה קרא אע"ג דאין עשה דוחה לא תעשה ועשה מ"מ מלקא לא לקילהכי אצטריך והתעלמתוכה"ג נמי קשה מהא דפריך התם דל"ב אברייתא דקתני מנין שאם אמר לו אביו הטמא או אל תחזור אבידה שלא ישמע לו שנאמר איש אמו כו' טעמא דכתב רחמנא אני ה' הא לא"ה הו"א צייתא ליה ואמאי האי עשה כו'ומאי קושיא אימא דאצטריך קרא לאשמעינן דאם אמר לו אביו הטמא ליתיה לעשה כלל ואם עבר ונטמא לוקה עליוועיין בתוס' שם ד"ה הא כו' מה שהקשו שם ותרצו דהכא סמיך על ותו מי דחינן איסורא מקמי ממונא ולקמן נמי עדיפא מינה משני יע"ש וא"כ אף אנו נאמר כן על קו' דידן (שנה) ועוד אפשר לומר דתלמודא התם לאו אקרא פריך דלמאי הלכתא כתביה רחמנא דהאי ודאי לא קשיא כמ"ש אלא אתנא דבריי' קפריך דקתני פעמים שאתה מתעלם כיצד כו' לכך נאמר והתעלמת דמשמע דאי לאו קרא דוהתעלמת היה חייב להחזיר וכן נמי בברייתא דהתם דקתני מנין שאם אמ"ל אביו שלא ישמע לו דמשמע דאי לאו קרא דאני ה' הו"א דחייב לשומעו ואהא פריך דלהא לא אצטריך קרא ועיין מ"ש רבינו ז"ל פי"ג מה' שחיטה ה' י"ט וז"ל אסור ליטול אם על הבנים ואפי' לטהר את המצורע כו' ואם לא שלח לוקה שאין עשה דוחה ל"ת ועשה ונראה שאין מכאן ראיה דס"ל שלא כדעת ריב"א דהתם ה"ט משום דגלי קרא תשלח אפי' לדבר מצוה כדאיתא התם ועיין במ"ש ה"ה ז"ל פי"א מה' גזילה דח"י שמדבריו שם נראה בהדיא שחולק על ס' ריב"א ז"ל כמו שיראה המעיין ודוק:
לויט ווי רבי יצחק פון באנקיר זאגט מיר אין אישי האב איך בכלל נישט תופס געווען די שאלה על בוריה, און אויב אזוי פארוואס איבערגיין על טעיתי עוה"פ, אבער דער סקרענטאנער רבי שליט"א האט לפי"ד יא געכאפט די נקודה, ממילא וועל איך פון יעצט צוריקגעבן דעם מייק פאר'ן יושב ראש
מיללער, נעם ס'ווארט
* "סמארטפאן איז נישט קיין נעוויירע אבער וואס סמארטפאן קען צוברענגען קענען גרויסע עבירות נישט ברענגען" (סמארטפאן זה לא עבירה, אך מה שהעבירה הכי חמורה לא מצליחה לעשות לאדם, הסמארטפאן עושה)
מיללער לא תפסת דער שער המלך זאגט זייער קלאר אז "נישט פאר דעם דארף מען פסוק" ווייל אויב יא וואלט דאך די גמרא זיך נישט געמיטשעט מיט די קשיא די גמרא וואלט דאך געקענט זאגן אז מען דארף דא א פסוק לאפוקי פינעם ריב"א
דער איינציגער ווי די קענסט יא ברענגן א ראי' איז דער רעק"א דף ל' אויף די תוספות דארטן לגבי עדל"ת, אבער כשתעיין היטב גם משם ליכא להוכיח
נאכאמאל אז מען וועט מעיין זיין אין די ספרים הנ"ל איז מבואר זייער "קלאר" אז לשיטת הריב"א וואס האלט אז ווען א עשה שטייט קעגן א לא תעשה ועשה איז דער ל"ת נדחה דארף מען ביי כיבוד אב זאגן דאס זעלבע אז דער מצוה פון כבד את אביך "כאטש עס איז במקום עבירה האט דער כח העשה פון כבד את אביך דער מעגליכקייט צו מדחה זיין דעם ל"תכאטש עס איז במקום עבירה.
..... די זעלבע פראגע איז אויך שייך במקום שמחוייב מן הדין לחלל שבת ולא חילל אם הוי קיום מצות שמירת שבת
שלך לחמך האט געשריבן:
די סברה זאגט אז עס איזבכלל נישט דא א מצות כיבוד אבאויף אזא פאל,
מיללער האט געשריבען
מיללער האט געשריבן:
יצחק דע באנקיר האט געשריבן:
עס איז דא שיטות בראשונים אז אויף א עשה וואס איז נישט דוחה א לא תעשה ועשה, אויב מען האט יא מקיים געווען די עשה קומט דעם איד נישט קיין מלקות ווייל די עשה כשלעצמה איז בכח דוחה צו זיין דעם לא תעשה, די סיבה פארוואס מען טאר נישט טון די מצוה איז נאר ווייל עס איז דא א ל"ת בצירוף מיט א עשה, און דאס איז אלעסגעזאגט געווארן אויף דעם אז מען טאר עס נישט טון אבער בגוונא ווי ער האט עובר געווען קומט אים נישט קיין מלקות
דאס אז מען טאר נישט מכבד זיין א טאטע ווען ער הייסט עובר זיין אויף א מצוה אין די תורה, לערנט זיך פון א היקש פון כיבוד אב צו שמירת שבת, וואס מיינט אזביי אזא פאל איז כלל נישט דא די מצוה, וואס האט דאס מיט עשה דוחה ל"ת?
אויף דעם ארויף האט מען געזיכט מקורות וואס די אמיתת הדברים איז צו בלייבט נאך בכלל עפעס א מצוה אדער איז בכלל קיין מצוה נישטא
אוודאי איז מסתבר אז ס'איז נישטא קיין מצוה באופן וואס ער איז נישט דוחה דעם לאו! אבער דאס איז א פועל יוצא פונעם נישט קענען דוחה זיין א מצוה וואס מען טאר נישט טון מכח אן עבירה שלא נדחה בפני המצוה איז עס איז קיין מצוה נישט. אבער אלעס הייבט זיך אן צו קען ער דוחה זיין דעם לאו אדער נישט.
ולכן האבן אלע געשריבן באופן זה, ואני בחרתי לכתוב באופן אחר*. אבל כולם לדבר אחד התכוונו.
דברי שער המלך עם תוס' ביאור
ודע דלסברת ריב"א ז"ל שכתבנו לעיל הלא מראש דכל מקום שאמרו אין עשה דוחה ל"ת ועשה מלקא לא לקי [כיון שהלאו מ"מ נדחה ע"י העשה] ק"ל מהא דגרסינן פרק אלו מציאות ד"ל ע"ב ת"ר והתעלמת פעמים שאתה מתעלם כו' הא כיצד היה כהן והוא בבית הקברות כו' לכך נאמר והתעלמת מהם ופריך למאי אצטריך קרא אלימא לכהן והוא בבית הקברות פשיטא האי עשה כו' ולא אתי עשה ודחי ל"ת ועשה כו' והשתא לדעת ריב"א ז"ל [דהלאו נדחה ע"י העשה] מאי קושיא [למה צריך קרא] אימא דאצטריך קרא דוהתעלמת לאשמועינן דכהן והוא בבית הקברות ליתיה לעשה דהשבת אבידה כלל [ולא כמו בעשה ול"ת דהעשה קיים ודוחה הלאו] ונפקא מינה [אם אסור מטעם והתעלמת או מטעם אין עשה דוחה ל"ת ועשה] ד[אם הוא מטעם והתעלמת]אם עבר ונכנס לבית הקברות לוקה עליו משום טומאה[דהתורה אפקיה לעשה דהשב תשיבם] דאי לאו דמיעטיה קרא אע"ג דאין עשה דוחה לא תעשה ועשה מ"מ מלקא לא לקי [כיון דהעשה קיים ודחאו ללאו] להכי אצטריך והתעלמת וכו' ועיין בתוס' שם ד"ה הא כו' מה שהקשו שם ותרצו דהכא סמיך על ותו מי דחינן איסורא מקמי ממונא ולקמן נמי עדיפא מינה משני יע"ש וא"כ אף אנו נאמר כן [דלעולם אפשר לתרץ כן לשיטת הריב"א, אך עדיפא מינה משני]
איך וועל גיין נאך א טריט צו זאגן אז לפי דעם תוס' אין חולין ביישוב שיטת הריב"א נמצא אז אפי' בייעשה במקום ל"ת ועשה איז מען אויך נישט מקיים קיין מצוה. ווייל נאר אויב איך לערן אז לפי הריב"א איז דער לאו כמאן דליתיה יתכן לומר שקיים מצוה, משא"כ לפי תירוץ התוס' זאגט מען דאך אז דער לאו איז קאי -נאר נישט לענין מלקות- איז דאך אסור צו טאן די מצוה ואין כאן קיום מצוה. (דלענין האיסור, דעת הריב"א כמו שאר הראשונים, ופטור ממלקות איננו סיבה לעשות מזה קיום מצוה)
-- *לי לא הי' נראה שהדין מלקות תלוי אם קיים מצוה בזה או לא, אלא שכל שישנו בלאו ישנו במלקות, והמצוה ממילא בטילה וכדאמרן. יתירה מזו, האם מצאנו לא תעשה דוחה עשה? אלא דבמקרה שיש איסור קיים לפנינו, שוב אסור לו לקיים המצוה, (ומסברא, כמ"ש התוס' יבמות ד' ע"א ד"ה דכתיב). ומשו"כ התייחסתי לזה באופן שונה קצת. אמנם כעת מצאתי דבר חידוש בדברי הרמב"ם (שציין המנחת חינוך שהבאתי למעלה) שבמושכל ראשון יש לדקדק מזה שאכן שייך לקיים מצות עשה אף אם בחדא מחתא עבר על איסור לאו. (לא קשור לשיטת הריב"א) והוא בפרק יא מגזילה ואבידה הל' יח וי"ט
ראה את האבדה ואמר לו אביו אל תחזירנה יחזיר ולא יקבל ממנו. שאם קבל מאביו נמצאבעת שקיים מצות עשהשל כבד את אביך ביטל עשה של השב תשיבםועבר על לא תוכל להתעלם
ומלשון זה משמע לכאורה דשני עניינים נפרדים הם ואין עבירה מכבה מצוה. וצ"ע מדין מצוה הבאה בעבירה שגם לא יוצא המצוה? ויש לחלק בין מצוה למצוה, או נאמר דמצוה הבאה בעבירה הוא דין דרבנן, או יהי' מזה ראי' דהרמב"ם לא ס"ל מצוה הבא בעבירה. ויל"ע
* "סמארטפאן איז נישט קיין נעוויירע אבער וואס סמארטפאן קען צוברענגען קענען גרויסע עבירות נישט ברענגען" (סמארטפאן זה לא עבירה, אך מה שהעבירה הכי חמורה לא מצליחה לעשות לאדם, הסמארטפאן עושה)
ומדי דברי בענין שיטת הריב"א חשבתי קנייטש בביאור שיטת הריטב"א. שמצד אחד כתב דעשה אינו דוחה ל"ת ועשה מטעם דמאי אולמיה דהאי עשה מהאי וזה ממש כסברת הריב"א, ומאידך סובר הריטב"א דאם קיים העשה לוקין על הלאו. ומקשין דלכאורה לא ילקה דאין לנו סברא שהלאו לא יידחה?
ומביאין לת' שהעשה מחזק את הלאו נגד העשה האחר. וכדברי התוס' דעשה שיש עמו לאו אף הלאו אלים.
ואולי א"ל שאין דוחים לאווין ללא צורך, אלא דין עדל"ת אומרת שבמקום שיש כאן מצוה, המצוה גובר על הלאו ואומרים עשה המצוה והלאו יפול, אבל במקרה והמצוה אינו יכול להתגבר על הלאו במציאות, יהי' מאיזה טעם שלא יהי' אז הלאו במקומה עומדת. ונמצא דבנידון עשה נגד עשה ואז א"א לקיים העשה מחמת העשה האחר, איסור הלאו בתוקפה.
ולפי"ז אין הווארט שהעשה מגביר את הלאו, אלא להיפך העשה מחליש העשה האחר ובמקרה כזה אין כל סיבה לדחות הלאו ממקומה
- למעשה איז דאס פטפוטי דברים בעלמא. ווייל עדל"ת איז א דין און נישט קיין הנהגה, ממילא איז נישט קיין סברא אז ווייל ער טאר נישט מקיים זיין דעם עשה מצד אחר, איז עס נישט בכח דוחה צו זיין דעם לאו, ווייל למעשה אויב איז ער פארט מקיים א מצוות עשה איז עס דוחה דעם לאו מ"מ. און אזוי איז אנגענומען אין די ישיבישע וועלט אז דער עצם קיום מצות עשה איז דוחה דעם לאו, און א לאו וואס מען איז עובר דורך מקיים זיין א מצוות עשה איז דער לאו נדחה.
* "סמארטפאן איז נישט קיין נעוויירע אבער וואס סמארטפאן קען צוברענגען קענען גרויסע עבירות נישט ברענגען" (סמארטפאן זה לא עבירה, אך מה שהעבירה הכי חמורה לא מצליחה לעשות לאדם, הסמארטפאן עושה)
גמ׳ בבא קמא דף נו עמוד א, והיודע עדות לחבירו ואינו מעיד לו (פטור מדיני אדם וחייב בדיני שמים) במאי עסקינן אילימאבבי תרי פשיטא דאורייתא הוא אם לא יגיד ונשא עונואלא בחד.
מהו בבי תרי ולא התרו בו - איכא חיוב עדות גם בזה או לא?
איירינן בעדות ממון, שיכול לעזור לראובן לגבות חובו משמעון, ובזה לא שייך התראה.
(הספק שלך יל''ע בגוף הלאו דלא יגיד אי קאי גם אעדים שראו אחד שעבר עבירה ולא התרו בו, אבל לא שייך לגמ' הנ''ל. ובזכרוני שיש איסור על עד אחד להעיד על פלוני שעבר עבירה, כי אינו נאמן והו''ל לשון הרע, ויל''ע אם דומה לעדים בלי התראה, ובאמת הרי עדים שהעידו באחד שהרג את הנפש ולא התרו בו, מהימנינן להו ומכניסין את הרוצח לכיפה, אך כנ''ל יל''ע אם יש בזה לאו דאם לא יגיד)