די אחראים: יאנאש , אחראי , געלעגער
אבער נאך ווי.
מערסט פון אלע חודש'ליכעקוואל וואסער האט געשריבן: ↑ דינסטאג יאנואר 02, 2024 5:22 pmממש?
[/quote
און זיי פארקויפן אויך ווייט די מערסטע פון אלע אידישע אויסגאבעס.
לאפוקי דאס ירושלימ'ער אידישע ליכט/באלייכטונגען?
פרעג זיי וויפיל שטיק זיי פארקויפן.
גרשון האט געשריבן: ↑ זונטאג מאי 26, 2024 3:14 pmאיך האב שוין אויך לאנג באמערקט אז ביי דער רעדאקטארין פון מעלות איז דאס ירושלימ'ער אידיש מכריע אויף אלעם, אפילו דארט וואו ס'איז בכלל נישט ריכטיג.
א דוגמא איז ארויסצושטויסן "עטס" און "ענק" פון אידיש. מעגליך אויך דאס שרייבן צו- דארט וואו ס'קומט צע-. איך האב שוין געזען נאך אסאך, נאר איך געדענק נישט אויף דער מינוט.
א @היסטאריש ע ליסטע האסטו מיר דא צאמגעשלעפט.היסטאריש האט געשריבן: ↑ מאנטאג מאי 27, 2024 3:00 am1. איך ניץ אויך נישט 'עטס/ענק' אין שריפט, קען טאקע זיין ס'איז אביסל ראדיקאל. 2. דאכט זיך אז די מעלות ניצט געהעריג דעם 'צע' פרעפיקס.
באמערקט גראדע יא א רייע אויסלייגן וואס איך בין נייגעריג צי ס'איז א טעות פון זייער זייט, אדער זיי שרייבן אזוי אפיציעל. אריינגערעכנט: פונקטליך, יעדער קינד, יונגסטן (סופערלאטיוו) און יונגער (קאמפאראטיוו), מאן'ס (ענדע אות אינמיטן א ווארט), פארוויינטע שוועסטערל, קימפעטארן, צאמלייג, ווירבלענדע, און שוין אביסל א שפראך-פראגע: נעקסטן אויף דער רייע (נישט ביי א ציטאט פון איינעם, ״נעקסט״).
אויך בין איך נייגעריג צי זיי נעמען בשיטה אן די פארמען: געזעצן (געזעסן), פראבירט (פרובירט), געלעגן (געליגן), און וועלט'ס צייט ('וועלט' איז דא א חלק פון א צונויפהעפט).
כ'בין נישט זיכער, אבער אזוי פארשטיי איך. אדרבה, קוק אין וויינרייכ'ס ווערטערבוך 5b13-14.
1. אבער אויב איך געדענק גוט שרייבן זיי יא נאטירליך. זענען זיי זיך נאכמער סותר.יחליצך האט געשריבן: ↑ מאנטאג מאי 27, 2024 1:08 pmקעפל: אידיש 2.0 - צייט פאר נייע כלליםגרשון האט געשריבן: ↑ זונטאג מאי 26, 2024 3:14 pmאיך האב שוין אויך לאנג באמערקט אז ביי דער רעדאקטארין פון מעלות איז דאס ירושלימ'ער אידיש מכריע אויף אלעם, אפילו דארט וואו ס'איז בכלל נישט ריכטיג.
א דוגמא איז ארויסצושטויסן "עטס" און "ענק" פון אידיש. מעגליך אויך דאס שרייבן צו- דארט וואו ס'קומט צע-. איך האב שוין געזען נאך אסאך, נאר איך געדענק נישט אויף דער מינוט.א @היסטארישע ליסטע האסטו מיר דא צאמגעשלעפט.היסטאריש האט געשריבן: ↑ מאנטאג מאי 27, 2024 3:00 am1. איך ניץ אויך נישט 'עטס/ענק' אין שריפט, קען טאקע זיין ס'איז אביסל ראדיקאל. 2. דאכט זיך אז די מעלות ניצט געהעריג דעם 'צע' פרעפיקס.
באמערקט גראדע יא א רייע אויסלייגן וואס איך בין נייגעריג צי ס'איז א טעות פון זייער זייט, אדער זיי שרייבן אזוי אפיציעל. אריינגערעכנט: פונקטליך, יעדער קינד, יונגסטן (סופערלאטיוו) און יונגער (קאמפאראטיוו), מאן'ס (ענדע אות אינמיטן א ווארט), פארוויינטע שוועסטערל, קימפעטארן, צאמלייג, ווירבלענדע, און שוין אביסל א שפראך-פראגע: נעקסטן אויף דער רייע (נישט ביי א ציטאט פון איינעם, "נעקסט").
אויך בין איך נייגעריג צי זיי נעמען בשיטה אן די פארמען: געזעצן (געזעסן), פראבירט (פרובירט), געלעגן (געליגן), און וועלט'ס צייט ('וועלט' איז דא א חלק פון א צונויפהעפט).
צע- פלעגט נישט גענוצט ווערן ביי זיי. די 'ווערטער אוצר' האט עס אבער יא אדאפטירט.
פונקטליך פינקטליך (ווי אויך נאטורליך נאטירליך וכדו'), איז אביסל אן אומבאקאנטער כלל, וואס דערווייל האט קיינער נישט ענטשידן געוויסע סתירות דערין. (א שטייגער פארוואס מ'שרייבט נישט אויסנעמליך; מאנעטליך, אבער יא בוכשטעבליך; צוגענגליך וכדו').
לגבי אינגסטן און אינגער ווי מיר (ווי אויך קליגסטן, קליגער), טענה'ן זיי אז ס'איז נישט ממש אנגענומען.
איך געדענק נישט קיין ענדע אות אינמיטן א ווארט. אבער אז דו האסט געטראפן, שרייב צו דעם קרעדיט צו זייער שוואכע הגהה.
פארוויינטע שוועסטערל. וואס זעסטו דא?
קימפעטארן קימפעטארין (ווי אויך קעניגן קעניגין), איז פון זייערע שוואכקייטן.
לגבי צאמלייג, ווייס איך נישט וויאזוי דו פארלאנגסט פון אזא פאריאגטער דור צו שרייבן צוזאמלייג (וואס איז באמת צוזאמענלייג...).
ביי מיר איז ווירבלענדע ריכטיג. דו שרייבסט ווירבלענדיגע? מסתמא לשיטתך פון באדייטיג אנשטאט באדייטנד...
קענסט פרובירן מסביר צו זיין דיין שיטה (אויסלאזנדיג אדער ערקלערנדיג די אומבאקאנטע גראמאטישע טערמינען).
אין דייטש זאגט מען Nächste, און ווערט דערפאר פאררעכנט ביי זיי ווי א ווארט וואס האט זיך צוריקגעקערט צום שורש אין גלות אמעריקע...
#זייערע_חידושים_אין_שפראך...
1. 'נאטירליך' הערט זיך ביים רעדן אנדערש ווי 'נאטור'. משא"כ 'פינקטליך'.היסטאריש האט געשריבן: ↑ דינסטאג מאי 28, 2024 12:58 am1. אבער אויב איך געדענק גוט שרייבן זיי יא נאטירליך. זענען זיי זיך נאכמער סותר.
2. אנגענומען ביי וועם? דערביי נקיבה איז יא אנגענומען?
3. ענדע אותיות אינמיטן א ווארט טרעפט מען מער ווי איינמאל, און ווי מאדנע טרעפט מען פארקערט אויך, ווי שוין אנגעמערקט דא .
4. מסתמא איז געשטאנען א פארוויינטע שוועסטערל, מיר געבליבן אין קאפ אז ס'איז גרייזיג. כ'קען פרובירן איבערקוקן.
5. וואס הייסט שוואכקייטן? זיי נעמען אפיציעל נישט אן דעם פעמינין יןסופיקס?
6. האסט א גוטע נקודה, אבער נישט גענוג גוט פאר מעלות.
7. איבער די סופיקסן וואס מאכן ווערבן פאר אדיעקטיוון דארף מען טאקע רעדן, אפשר אין א באזונדער אשכול. געמיינט אנצואווייזן איבער דעם איבריגן ע'. איך, פאר מיר, פרוביר נישט צו ניצן דעם נד(ווירבלנד) סופיקס, נאר דיג(ווירבלדיג), עדיג(ווירבלעדיג), נדיג(ווירבלנדיג), און צומאל עוודיג(ווערט שוין היינט כמעט נישט באניצט). די חילוקים צווישן זיי קען מען אויסשמועסן אין דעם פרישן אשכול. [איך האב נישט קיין אייגענע שיטה, אז מ'רעדט שוין, נאר פרוביר נאכצופאלגן דעם וואס רעדט די מערסטע צו דער זאך. אויב פארשטייסטו נישט א גראמאטישער טערמין, פרעג אן.]) [@איך_הער, ווילסט מיר קומען צוהילף דא?]
8. אקעי, קיינמאל נישט געהערט דערפון, האט זיך שוין געלוינט די גאנצע תגובה דערפאר.
9. פאר נייגעריגקייט, פון וואו ווייסטו אזוי גוט זייערע שטעלונגען אין אויסלייג?
1. וואלטן זיי ווען געדארפט קלאר מאכן דעם כלל, וואס רוב שרייבער (וואס קענען אויסלייג) נעמען אן. נישט נאר שרייבן וויאזוי מ'זאגט עס ארויס. און דו ווייסט אויך אז ריכטיג איז צו זאגן פונקטאנדערש ווי פינקטליך.יחליצך האט געשריבן: ↑ דינסטאג מאי 28, 2024 12:10 pm1. 'נאטירליך' הערט זיך ביים רעדן אנדערש ווי 'נאטור'. משא"כ 'פינקטליך'.היסטאריש האט געשריבן: ↑ דינסטאג מאי 28, 2024 12:58 am1. אבער אויב איך געדענק גוט שרייבן זיי יא נאטירליך. זענען זיי זיך נאכמער סותר.
2. אנגענומען ביי וועם? דערביי נקיבה איז יא אנגענומען?
3. ענדע אותיות אינמיטן א ווארט טרעפט מען מער ווי איינמאל, און ווי מאדנע טרעפט מען פארקערט אויך, ווי שוין אנגעמערקט דא .
4. מסתמא איז געשטאנען א פארוויינטע שוועסטערל, מיר געבליבן אין קאפ אז ס'איז גרייזיג. כ'קען פרובירן איבערקוקן.
5. וואס הייסט שוואכקייטן? זיי נעמען אפיציעל נישט אן דעם פעמינין יןסופיקס?
6. האסט א גוטע נקודה, אבער נישט גענוג גוט פאר מעלות.
7. איבער די סופיקסן וואס מאכן ווערבן פאר אדיעקטיוון דארף מען טאקע רעדן, אפשר אין א באזונדער אשכול. געמיינט אנצואווייזן איבער דעם איבריגן ע'. איך, פאר מיר, פרוביר נישט צו ניצן דעם נד(ווירבלנד) סופיקס, נאר דיג(ווירבלדיג), עדיג(ווירבלעדיג), נדיג(ווירבלנדיג), און צומאל עוודיג(ווערט שוין היינט כמעט נישט באניצט). די חילוקים צווישן זיי קען מען אויסשמועסן אין דעם פרישן אשכול. [איך האב נישט קיין אייגענע שיטה, אז מ'רעדט שוין, נאר פרוביר נאכצופאלגן דעם וואס רעדט די מערסטע צו דער זאך. אויב פארשטייסטו נישט א גראמאטישער טערמין, פרעג אן.]) [@איך_הער, ווילסט מיר קומען צוהילף דא?]
8. אקעי, קיינמאל נישט געהערט דערפון, האט זיך שוין געלוינט די גאנצע תגובה דערפאר.
9. פאר נייגעריגקייט, פון וואו ווייסטו אזוי גוט זייערע שטעלונגען אין אויסלייג?
2. ס'נישט געבליבן אפילו ביי די וואס רעדן נאך ריכטיג (אויב געדענק איך גוט דעם הסבר). משא"כ דער ביי נקיבה.
3. וואס מיינט פארקערט אויך? כ'זע דארט נאר די ערשטע משל.
4. געבליבן אומפארשטענדליך.
5. טאקע א רעטעניש (ס'איז ביי מיר פארבליבן אין איין שורה מיט'ן ווארט 'מלאפום', וועלכע איז נאך קיינמאל (?) נישט גוט אויסגעלייגט געווארן אין מעלות!).
6. "ווערטער אוצר" שרייבט אפיציעל אין די הקדמה, אז דעם האלב פארקירצטער "צוזאמ-" האבן זיי גענצליך אויסגעלאז. און אז אין רוב פעלער באנוצן זיי זיך מיט'ן איינגעוואוינטן און פליסיגערן "צאמ-", סיידן דארט וואו "צוזאמענ-" איז מער באקאנט.
7. 'ווירבלעדיג' קומט 'ווירבלדיג'. און יא, אויך 'ווירבלענדיג' - פונקט ווי ווירבלען - קומט מיט'ן ע'! (פארגעס נישט אז פילע אויסלענדישע געבוירענע קענען דאס נאך פעסטשטעלן לויט זייער רעדן. דער קלארער חילוק איז פארשוואונדן געווארן בלויז אינעם לעצטערן אמעריקאנעם דיאלעקט).
אויב באזייטיגסטו אידיש 'רעדנדע', אלערגיע 'ליידנדע', בלייבסטו שוין באלד מיט זיבן 'שטאקעדיגע' גרייזן...
'שפאנענדע' איז אויך אויפ'ן שווארצן ליסטע?
'שעמעוודיג', 'רעדעוודיג', און 'חנ'עוודיג' זענען אומערזעצבאר.
9. גירסא דינקותא איז נישט אוועקצומאכן. בפרט זייענדיג מיין איינציגע קוואל פון אידיש כללים.
צענט איז אויך דייטשגרשון האט געשריבן: ↑ מיטוואך מאי 29, 2024 11:23 pmמיינע צוויי סענט/צענט*:
פון ווירבל ען ווערט ווירבל ענדיג. איך האב קיינמאל נישט געזען אנדערש.
די יידישע ווערטערביכער נוצן קיינמאל נישט דעם דייטשן -נד סופיקס, אבער ביי אונז איז עס יא זייער אנגענומען.
דער וופאר'ן -דיג סופיקס קומט פונעם רוסישן דיאלעקט. אויב מיר שרייבן עס, איז עס אזוי ווי וואנעטאון דאנעטאון איצטער. ס'איז נישט רעקאמענדירט צו שרייבן, אבער ס'איז אביסל שווער עס צו באטיטלען אלס גרייז.
---
*איך בין נישט קלאר פארוואס דער עולם שרייבט צענט. לאטיינישע ווערטער מיט א C ווערן אין אידיש א צ', אבער ענגלישע ווערטער נישט. Cent איז טאקע לאטייניש פאר הונדערט, ווי אין פראצענט, אבער די מטבע וואס הייסט אזוי האט צוטון דירעקט מיט אמעריקע. פרט-נעמען קומען זיך נישט צו טוישן לויט פאנעטישע כללים, פונקט ווי "ניו יארק" איז נישט אין אידיש "נייע יארק". די זעלבע זאך איז מיט סאן פראנסיסקא/פראנציסקא.
איי, פארוואס "פאראייניגטע שטאטן" ווערט יא איבערגעטייטשט? ווייל ס'איז נישט באטראכט געווארן ווי א פרט-נאמען. והא ראיה אז אלע שפראכן טייטשן עס איבער. ס'איז פונקט ווי מיר זאגן היינט "אייראפעאישער פאראיין" אדער "פעלקער פאראיין", און אפילו "פאראייניגטע קעניגרייך", ווי @שלמה הילדעסהיימער האט אמאל געשריבן. ס'איז נאר א חידוש אז היינט באציט מען זיך אין ענגליש (און אין אידיש) צו די פאראייניגטע שטאטן אלס לשון-יחיד, וואס צייגט אז ס'איז שוין יא געווארן א ווארט פאר זיך.
וואו זעסטו?
3. זייער פשוט, זיי שרייבן אמאל מיט אן ענדע אות, און אמאל אן. דווקא א דוגמא? למשל אברהם'סאדער מאן'ס, ווי געברענגט אין פאריגן ביישפיל, און אויך תהלימ'סאדער מנחמ'ס.יחליצך האט געשריבן: ↑ מיטוואך מאי 29, 2024 10:55 pm1. כ'האב נאר מסביר געווען פון וואו זייער טעות קען זיך נעמען.
2. תלוי אין שיקול הדעת.
3. א דוגמא ביטע.
4. א משל ביטע.
7-א. דו וואלטסט געשריבן האנדלנדיג?
7-ב,ג. איך האב נאכנישט געליינט קיין איין שפאנענדיגעמעשה, פונקט ווי איך שטיי אוועק פון א זיבן שטאקעדיגעטארט.
7-ד. און חנ'עוודיג, זעעוודיג? (די ווערטערביכער האבן נאך אומצאליגע).
9. קלארקייט אין אויסלייג איז ביי מיר וויכטיגער, גראמאטישע כללים איז די צווייטע אין די רייע.
היסטאריש האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג מאי 30, 2024 2:25 am3. זייער פשוט, זיי שרייבן אמאל מיט אן ענדע אות, און אמאל אן. דווקא א דוגמא? למשל אברהם'סאדער מאן'ס, ווי געברענגט אין פאריגן ביישפיל, און אויך תהלימ'סאדער מנחמ'ס.יחליצך האט געשריבן: ↑ מיטוואך מאי 29, 2024 10:55 pm1. כ'האב נאר מסביר געווען פון וואו זייער טעות קען זיך נעמען.
2. תלוי אין שיקול הדעת.
3. א דוגמא ביטע.
4. א משל ביטע.
7-א. דו וואלטסט געשריבן האנדלנדיג?
7-ב,ג. איך האב נאכנישט געליינט קיין איין שפאנענדיגעמעשה, פונקט ווי איך שטיי אוועק פון א זיבן שטאקעדיגעטארט.
7-ד. און חנ'עוודיג, זעעוודיג? (די ווערטערביכער האבן נאך אומצאליגע).
9. קלארקייט אין אויסלייג איז ביי מיר וויכטיגער, גראמאטישע כללים איז די צווייטע אין די רייע.
4. א קליין קינד(נייטראל), א וואויל אינגל(דימוניטיוו = נייטראל), און ממילא א פארוויינט שוועסטערל(דימוניטיוו = נייטראל).
7.1 גערעכט. זעט אויס אז מ'לייגט יא צו דעם סופיקס נאכ'ן גאנצן ווערב. און פון האנדלעןוועט ווערן האנדלענ|דיג, און פון ווירבלען, ווירבלענ|דיג. (האט זיך שוין נאכאמאל געלוינט די תגובה.)
7.2-3 איך האב שוין געליינט מערערע שפאנענדיגעגעשיכטעס, און שוין פארבייגעגאנגען, און זאגאר אריין אין, מערערע זיבן שטאקיגעגעביידעס. (דעם -דיגסופיקס ניצט מען נאר ווען דער אקצענט איז נישט אויפ'ן לעצטן טראף, וואס דעמאלט ניצט מען דעם פשוט'ן -יג. געזען דעם כלל ביי סובסטאנטיוון, נישט זיכער אויב אויך ביי ווערבן, איינער קען קומען צוהילף?)
7.4 מ'קען פונקט אזוי שרייבן חנ'דיגאון זעענדיגאדער זעעדיג, ווי פריער געשריבן ווענדט זיך עס אין וואס דו ווילסט ארויסברענגען. איך בין נישט אינגאנצן קלאר ווען מ'ניצט דעם -עוודיגסופיקס, און בכלל די אנדערע סופיקסן. (שוין גע'עצה'ט אנפאנג צו עפענען אן עקסטערן אשכול.)
9. זייער שטארק.
ווילסט עכט הערן? אבער זאג נישט אויס פאר קיינעם. אנגייענדיגע, אידיש רעדנדיגע, פאלגנדיגע.(בעצם איז עס א דייטשמעריזם, אבער מיר וועלן זיך דערויף נישט שטעלן, היינט איז עס שוין אידיש. און בדרך אפשר קען מען זאגן אז וויבאלד דאס ווארט איז דייטשמעריש, איז עס לכתחילה אריינגעברענגט געווארן מיט'ן דייטשן סופיקס ־נד .)שווערמער האט געשריבן: ↑ זונטאג יוני 02, 2024 11:42 pmהיסטאריש האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג מאי 30, 2024 2:25 am3. זייער פשוט, זיי שרייבן אמאל מיט אן ענדע אות, און אמאל אן. דווקא א דוגמא? למשל אברהם'סאדער מאן'ס, ווי געברענגט אין פאריגן ביישפיל, און אויך תהלימ'סאדער מנחמ'ס.יחליצך האט געשריבן: ↑ מיטוואך מאי 29, 2024 10:55 pm1. כ'האב נאר מסביר געווען פון וואו זייער טעות קען זיך נעמען.
2. תלוי אין שיקול הדעת.
3. א דוגמא ביטע.
4. א משל ביטע.
7-א. דו וואלטסט געשריבן האנדלנדיג?
7-ב,ג. איך האב נאכנישט געליינט קיין איין שפאנענדיגעמעשה, פונקט ווי איך שטיי אוועק פון א זיבן שטאקעדיגעטארט.
7-ד. און חנ'עוודיג, זעעוודיג? (די ווערטערביכער האבן נאך אומצאליגע).
9. קלארקייט אין אויסלייג איז ביי מיר וויכטיגער, גראמאטישע כללים איז די צווייטע אין די רייע.
4. א קליין קינד(נייטראל), א וואויל אינגל(דימוניטיוו = נייטראל), און ממילא א פארוויינט שוועסטערל(דימוניטיוו = נייטראל).
7.1 גערעכט. זעט אויס אז מ'לייגט יא צו דעם סופיקס נאכ'ן גאנצן ווערב. און פון האנדלעןוועט ווערן האנדלענ|דיג, און פון ווירבלען, ווירבלענ|דיג. (האט זיך שוין נאכאמאל געלוינט די תגובה.)
7.2-3 איך האב שוין געליינט מערערע שפאנענדיגעגעשיכטעס, און שוין פארבייגעגאנגען, און זאגאר אריין אין, מערערע זיבן שטאקיגעגעביידעס. (דעם -דיגסופיקס ניצט מען נאר ווען דער אקצענט איז נישט אויפ'ן לעצטן טראף, וואס דעמאלט ניצט מען דעם פשוט'ן -יג. געזען דעם כלל ביי סובסטאנטיוון, נישט זיכער אויב אויך ביי ווערבן, איינער קען קומען צוהילף?)
7.4 מ'קען פונקט אזוי שרייבן חנ'דיגאון זעענדיגאדער זעעדיג, ווי פריער געשריבן ווענדט זיך עס אין וואס דו ווילסט ארויסברענגען. איך בין נישט אינגאנצן קלאר ווען מ'ניצט דעם -עוודיגסופיקס, און בכלל די אנדערע סופיקסן. (שוין גע'עצה'ט אנפאנג צו עפענען אן עקסטערן אשכול.)
9. זייער שטארק.
לגבי -ענדיג/נד
וואס טוסטו מיט "פאלגנדע" "אנגייענדע" "אידיש-רעדנדע"?
האסט מיין ווארט - עס בלייבט צווישן אונז.היסטאריש האט געשריבן: ↑ מאנטאג יוני 03, 2024 2:27 amווילסט עכט הערן? אבער זאג נישט אויס פאר קיינעם. אנגייענדיגע, אידיש רעדנדיגע, פאלגנדיגע.(בעצם איז עס א דייטשמעריזם, אבער מיר וועלן זיך דערויף נישט שטעלן, היינט איז עס שוין אידיש. און בדרך אפשר קען מען זאגן אז וויבאלד דאס ווארט איז דייטשמעריש, איז עס לכתחילה אריינגעברענגט געווארן מיט'ן דייטשן סופיקס ־נד .)שווערמער האט געשריבן: ↑ זונטאג יוני 02, 2024 11:42 pmהיסטאריש האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג מאי 30, 2024 2:25 am3. זייער פשוט, זיי שרייבן אמאל מיט אן ענדע אות, און אמאל אן. דווקא א דוגמא? למשל אברהם'סאדער מאן'ס, ווי געברענגט אין פאריגן ביישפיל, און אויך תהלימ'סאדער מנחמ'ס.יחליצך האט געשריבן: ↑ מיטוואך מאי 29, 2024 10:55 pm1. כ'האב נאר מסביר געווען פון וואו זייער טעות קען זיך נעמען.
2. תלוי אין שיקול הדעת.
3. א דוגמא ביטע.
4. א משל ביטע.
7-א. דו וואלטסט געשריבן האנדלנדיג?
7-ב,ג. איך האב נאכנישט געליינט קיין איין שפאנענדיגעמעשה, פונקט ווי איך שטיי אוועק פון א זיבן שטאקעדיגעטארט.
7-ד. און חנ'עוודיג, זעעוודיג? (די ווערטערביכער האבן נאך אומצאליגע).
9. קלארקייט אין אויסלייג איז ביי מיר וויכטיגער, גראמאטישע כללים איז די צווייטע אין די רייע.
4. א קליין קינד(נייטראל), א וואויל אינגל(דימוניטיוו = נייטראל), און ממילא א פארוויינט שוועסטערל(דימוניטיוו = נייטראל).
7.1 גערעכט. זעט אויס אז מ'לייגט יא צו דעם סופיקס נאכ'ן גאנצן ווערב. און פון האנדלעןוועט ווערן האנדלענ|דיג, און פון ווירבלען, ווירבלענ|דיג. (האט זיך שוין נאכאמאל געלוינט די תגובה.)
7.2-3 איך האב שוין געליינט מערערע שפאנענדיגעגעשיכטעס, און שוין פארבייגעגאנגען, און זאגאר אריין אין, מערערע זיבן שטאקיגעגעביידעס. (דעם -דיגסופיקס ניצט מען נאר ווען דער אקצענט איז נישט אויפ'ן לעצטן טראף, וואס דעמאלט ניצט מען דעם פשוט'ן -יג. געזען דעם כלל ביי סובסטאנטיוון, נישט זיכער אויב אויך ביי ווערבן, איינער קען קומען צוהילף?)
7.4 מ'קען פונקט אזוי שרייבן חנ'דיגאון זעענדיגאדער זעעדיג, ווי פריער געשריבן ווענדט זיך עס אין וואס דו ווילסט ארויסברענגען. איך בין נישט אינגאנצן קלאר ווען מ'ניצט דעם -עוודיגסופיקס, און בכלל די אנדערע סופיקסן. (שוין גע'עצה'ט אנפאנג צו עפענען אן עקסטערן אשכול.)
9. זייער שטארק.
לגבי -ענדיג/נד
וואס טוסטו מיט "פאלגנדע" "אנגייענדע" "אידיש-רעדנדע"?
אדרבה, לויט די וואס ניצן דעם ־נד סופיקס, טיילן זיי אפ צווישן דעם און צווישן די אנדערע סופיקסן, אדער ניצן זיי נאר איין סארט, אדער שרייבן זיי גאר וועלכן סופיקס עס שמעקט זיי בשעת'ן שרייבן דאס ווארט?
____
פאר די וואס גלייכן דאס, זעט ציטאט פון יודל מארק אין זיין ארטיקל "א פעקל פרימיטיווע גרייזן", יידישע שפראך, באנד 5, ז' 67 א"וו (איבערגעשריבן אין היינטיגן אויסלייג):
"שאפנד", "ברויזנד", "דערהייבנדע מינוטן", "שמאכטנדע ברידער" און אנדערע אויסדרוקן וואו מיר באגעגענען ווערטער מיט א סופיקס ־נד (געשריבן געווענליך ־ענד). אזעלכע פארמען זענען אין אידיש נישטא. קעגן אט דעם טיפ גרייז פירט מען שוין א מלחמה צענדליגער יארן, און דאך איז אויך אט דער מין גרייז דערווייל נישט אין גאנצן פארשוואונדן געווארן פון אונזער פרעסע. שוין באמת צייט פטור צו ווערן פון: "ברויזנדן אויסדרוק", "שאפנדע כוחות", און אפילו פון א "לויכטנדן גליק".
אויף אידיש קען דער פארטיציפ וואס ווייזט אויף גלייכצייטיקייט (דער ערשטער פארטיציפ, ווי מען קען אים אפשר אנרופן) האבן בלויז די ענדונג ־נדיג אדער ־ענדיג .¹ בכן דארף זיין: שאפנדיגע כוחות, דערהייבנדיגע מינוטן, שמאכטנדיגע ברידער, לויכטנדיג גליק, ברויזנדיגער אויסדרוק אאז"וו.
זייער א חשוב'ע אידישע צייטונג שטעלט ארויס ווי איר ציל און איר לאזונג אז זי "ערמוטיגט אלע שאפנדע כוחות אין אידישן לעבן". פארשטייט זיך אז עס דארף זיין נישט שאפנד נאר שאפנדיג; אבער אין דעם פאל איז בכלל נישט פאסיג דער ערשטער פארטיציפ און עס דארף קומען פון דעם זעלביגן שורש אן אדיעקטיוו — שעפערישע כוחות. אגב אורחא איז דערמוטיגט דאך בעטער ווי ערמוטיגט. הגם טראדיציע איז זייער א שיינע זאך, מעג מען דאך א ביסל פארריכטן די פארמולירונג פון דעם פרינציפ: דערמוטיגט אלע שעפערישע כוחות אין אידישן לעבן.
____
¹ די פארעם אויף ־ענדיג האט נישט קיין קורצן און פאסיגן נאמען. דאט איז דער אקטיווער פארטיציפ פון דער יעצטיגער צייט. אבער די פארעם האט אויך דעם באדייט פון גלייכצייטיקייט. כדי די פארעם אפצושיידן מיט א קלארן נאמען פון דעם פארטיציפ וואט האט געווענליך דעם פארטראף גע־ און ענדיגט זיך אויף ־ט אדער ־ן (־ען) — למשל: געזאגט, געטראגן, געגאנגען — איז מעגליך אנצורופן די פארעם אויף ־ענדיק 'ערשטער פארטיציפ' און אויף ־ט צי ־ן (־ען) 'צווייטער פארטיציפ'. אזעלכע נעמען זענען אפשר צו לאנג. דעריבער זוכט מען אנדערע. גראמאטיקערס אין סאוועטן־פארבאנד האבן אט די פארעם אנגערופן 'גערונדיום', הגם דאס איז פארשטייט זיך נישט דאס אייגענע וואס גערונדיום אין דער לאטיינישער גראמאטיק. עט וואלט אפשר געווען גלייכער די פארעם צו רופן 'גערונדיוו', הגם דאס פאלט אויך נישט צונויף מיט דעם טערמין פון דער לאטיינישער גראמאטיק, אבער דערפאר איז גערונדיוו כאטש אדיעקטיוויש, בעת גערונדיום איז סובסטאנטיוויש. און אין אידיש זענען די פארמען אויף ־ענדיג אויך אדיעקטיוויש.
קודם א דאנק פאר דיין צוזאג.שווערמער האט געשריבן: ↑ מאנטאג יוני 03, 2024 2:50 pmהאסט מיין ווארט - עס בלייבט צווישן אונז.היסטאריש האט געשריבן: ↑ מאנטאג יוני 03, 2024 2:27 amווילסט עכט הערן? אבער זאג נישט אויס פאר קיינעם. אנגייענדיגע, אידיש רעדנדיגע, פאלגנדיגע.(בעצם איז עס א דייטשמעריזם, אבער מיר וועלן זיך דערויף נישט שטעלן, היינט איז עס שוין אידיש. און בדרך אפשר קען מען זאגן אז וויבאלד דאס ווארט איז דייטשמעריש, איז עס לכתחילה אריינגעברענגט געווארן מיט'ן דייטשן סופיקס ־נד .)שווערמער האט געשריבן: ↑ זונטאג יוני 02, 2024 11:42 pmהיסטאריש האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג מאי 30, 2024 2:25 am3. זייער פשוט, זיי שרייבן אמאל מיט אן ענדע אות, און אמאל אן. דווקא א דוגמא? למשל אברהם'סאדער מאן'ס, ווי געברענגט אין פאריגן ביישפיל, און אויך תהלימ'סאדער מנחמ'ס.יחליצך האט געשריבן: ↑ מיטוואך מאי 29, 2024 10:55 pm1. כ'האב נאר מסביר געווען פון וואו זייער טעות קען זיך נעמען.
2. תלוי אין שיקול הדעת.
3. א דוגמא ביטע.
4. א משל ביטע.
7-א. דו וואלטסט געשריבן האנדלנדיג?
7-ב,ג. איך האב נאכנישט געליינט קיין איין שפאנענדיגעמעשה, פונקט ווי איך שטיי אוועק פון א זיבן שטאקעדיגעטארט.
7-ד. און חנ'עוודיג, זעעוודיג? (די ווערטערביכער האבן נאך אומצאליגע).
9. קלארקייט אין אויסלייג איז ביי מיר וויכטיגער, גראמאטישע כללים איז די צווייטע אין די רייע.
4. א קליין קינד(נייטראל), א וואויל אינגל(דימוניטיוו = נייטראל), און ממילא א פארוויינט שוועסטערל(דימוניטיוו = נייטראל).
7.1 גערעכט. זעט אויס אז מ'לייגט יא צו דעם סופיקס נאכ'ן גאנצן ווערב. און פון האנדלעןוועט ווערן האנדלענ|דיג, און פון ווירבלען, ווירבלענ|דיג. (האט זיך שוין נאכאמאל געלוינט די תגובה.)
7.2-3 איך האב שוין געליינט מערערע שפאנענדיגעגעשיכטעס, און שוין פארבייגעגאנגען, און זאגאר אריין אין, מערערע זיבן שטאקיגעגעביידעס. (דעם -דיגסופיקס ניצט מען נאר ווען דער אקצענט איז נישט אויפ'ן לעצטן טראף, וואס דעמאלט ניצט מען דעם פשוט'ן -יג. געזען דעם כלל ביי סובסטאנטיוון, נישט זיכער אויב אויך ביי ווערבן, איינער קען קומען צוהילף?)
7.4 מ'קען פונקט אזוי שרייבן חנ'דיגאון זעענדיגאדער זעעדיג, ווי פריער געשריבן ווענדט זיך עס אין וואס דו ווילסט ארויסברענגען. איך בין נישט אינגאנצן קלאר ווען מ'ניצט דעם -עוודיגסופיקס, און בכלל די אנדערע סופיקסן. (שוין גע'עצה'ט אנפאנג צו עפענען אן עקסטערן אשכול.)
9. זייער שטארק.
לגבי -ענדיג/נד
וואס טוסטו מיט "פאלגנדע" "אנגייענדע" "אידיש-רעדנדע"?
אדרבה, לויט די וואס ניצן דעם ־נד סופיקס, טיילן זיי אפ צווישן דעם און צווישן די אנדערע סופיקסן, אדער ניצן זיי נאר איין סארט, אדער שרייבן זיי גאר וועלכן סופיקס עס שמעקט זיי בשעת'ן שרייבן דאס ווארט?
____
פאר די וואס גלייכן דאס, זעט ציטאט פון יודל מארק אין זיין ארטיקל "א פעקל פרימיטיווע גרייזן", יידישע שפראך, באנד 5, ז' 67 א"וו (איבערגעשריבן אין היינטיגן אויסלייג):
"שאפנד", "ברויזנד", "דערהייבנדע מינוטן", "שמאכטנדע ברידער" און אנדערע אויסדרוקן וואו מיר באגעגענען ווערטער מיט א סופיקס ־נד (געשריבן געווענליך ־ענד). אזעלכע פארמען זענען אין אידיש נישטא. קעגן אט דעם טיפ גרייז פירט מען שוין א מלחמה צענדליגער יארן, און דאך איז אויך אט דער מין גרייז דערווייל נישט אין גאנצן פארשוואונדן געווארן פון אונזער פרעסע. שוין באמת צייט פטור צו ווערן פון: "ברויזנדן אויסדרוק", "שאפנדע כוחות", און אפילו פון א "לויכטנדן גליק".
אויף אידיש קען דער פארטיציפ וואס ווייזט אויף גלייכצייטיקייט (דער ערשטער פארטיציפ, ווי מען קען אים אפשר אנרופן) האבן בלויז די ענדונג ־נדיג אדער ־ענדיג .¹ בכן דארף זיין: שאפנדיגע כוחות, דערהייבנדיגע מינוטן, שמאכטנדיגע ברידער, לויכטנדיג גליק, ברויזנדיגער אויסדרוק אאז"וו.
זייער א חשוב'ע אידישע צייטונג שטעלט ארויס ווי איר ציל און איר לאזונג אז זי "ערמוטיגט אלע שאפנדע כוחות אין אידישן לעבן". פארשטייט זיך אז עס דארף זיין נישט שאפנד נאר שאפנדיג; אבער אין דעם פאל איז בכלל נישט פאסיג דער ערשטער פארטיציפ און עס דארף קומען פון דעם זעלביגן שורש אן אדיעקטיוו — שעפערישע כוחות. אגב אורחא איז דערמוטיגט דאך בעטער ווי ערמוטיגט. הגם טראדיציע איז זייער א שיינע זאך, מעג מען דאך א ביסל פארריכטן די פארמולירונג פון דעם פרינציפ: דערמוטיגט אלע שעפערישע כוחות אין אידישן לעבן.
____
¹ די פארעם אויף ־ענדיג האט נישט קיין קורצן און פאסיגן נאמען. דאט איז דער אקטיווער פארטיציפ פון דער יעצטיגער צייט. אבער די פארעם האט אויך דעם באדייט פון גלייכצייטיקייט. כדי די פארעם אפצושיידן מיט א קלארן נאמען פון דעם פארטיציפ וואט האט געווענליך דעם פארטראף גע־ און ענדיגט זיך אויף ־ט אדער ־ן (־ען) — למשל: געזאגט, געטראגן, געגאנגען — איז מעגליך אנצורופן די פארעם אויף ־ענדיק 'ערשטער פארטיציפ' און אויף ־ט צי ־ן (־ען) 'צווייטער פארטיציפ'. אזעלכע נעמען זענען אפשר צו לאנג. דעריבער זוכט מען אנדערע. גראמאטיקערס אין סאוועטן־פארבאנד האבן אט די פארעם אנגערופן 'גערונדיום', הגם דאס איז פארשטייט זיך נישט דאס אייגענע וואס גערונדיום אין דער לאטיינישער גראמאטיק. עט וואלט אפשר געווען גלייכער די פארעם צו רופן 'גערונדיוו', הגם דאס פאלט אויך נישט צונויף מיט דעם טערמין פון דער לאטיינישער גראמאטיק, אבער דערפאר איז גערונדיוו כאטש אדיעקטיוויש, בעת גערונדיום איז סובסטאנטיוויש. און אין אידיש זענען די פארמען אויף ־ענדיג אויך אדיעקטיוויש.
יעצט איך וועל אי"ה אויך אריינקומען מיט א שטיקל יודל מארק אנבאלאנגט דעם נושא, אבער וויבאלד איך האב א פיזישע קאפי פון זיין בוך, וואס מיינט אז איך וועל דארפן טייפן, וועסטו דארפן ווארטן.
עכ"פ, וואס ער ברעגנט ארויס דארט איז אזוי" דער -ענדיג סופיקס מיינט ער דער טוער טוט עס יעצטבשעת איך רעד, און דאס איז דער פאל ביי אלע ביישפילן פון מארק; אבער איז נישט ריכטיג לגבי "אידיש-רעדנדע" למשל.
דערנאך איז דא דער -עדיג/עוודיג סופיקס וואס איז לכאורה א מאדיפיקאציע פון -ענדיג, און דאס מיינט יא עפעס וואס איז בטבע אזוי. א שטייענדיגע זויל שטייט יעצט, א שטייעדיגע זויל איז אזאנס וואס איז געמאכט צו שטיין. א רעדנדיגע מאן רעד יעצט, א רעדעוודיגע רעד כסדר.
אבער אין געוויסע פעלער קען מען נישט ניצן -עדיג/עוודיג, בעיקר ווען עס קומט צו א פרעפיקס, א קאנווערב, אדער אן אדווערב.
מ'קען זאגן שרעקעדיגע, אבער נישט דערשרעקעדיגע - דא ניץ איך דערשרעקענדע
מ'קען זאגן פאלגעדיגע, אבער נישט נאכפאלגעדיגע - דא ניץ איך נאכפאלגעדע (-עניג קומט נישט דא אריין קפ. קומעדיג)
מ'קען זאגן רעדעדיגע, אבער נישט אידיש-רעדעדיגע - דא ניץ איך אידיש-רעדנדע
לגבי אנגייענדיגע און פאלגנדיגע קען מען דן זיין.
דאס איז דיין אויפטו, אדער האסט עס געזען ערגעץ?
עס איז מיין אייגענע סברא, אבער איך מיין בעיקר אנצואווייזן אויף פעלער ווי דער אינטואציע פון היינטיגע שרייבער "לאזט זיי נישט" ניצן -עדיג (און דאס האב איך געמיינט מיט "אין געוויסע פעלער קען מען נישטניצן -עדיג/עוודיג"); און איך שפור אז עס קען האבן צו טון מיט דעם.היסטאריש האט געשריבן: ↑ מאנטאג יוני 03, 2024 6:41 pmקודם א דאנק פאר דיין צוזאג.שווערמער האט געשריבן: ↑ מאנטאג יוני 03, 2024 2:50 pmהאסט מיין ווארט - עס בלייבט צווישן אונז.היסטאריש האט געשריבן: ↑ מאנטאג יוני 03, 2024 2:27 amווילסט עכט הערן? אבער זאג נישט אויס פאר קיינעם. אנגייענדיגע, אידיש רעדנדיגע, פאלגנדיגע.(בעצם איז עס א דייטשמעריזם, אבער מיר וועלן זיך דערויף נישט שטעלן, היינט איז עס שוין אידיש. און בדרך אפשר קען מען זאגן אז וויבאלד דאס ווארט איז דייטשמעריש, איז עס לכתחילה אריינגעברענגט געווארן מיט'ן דייטשן סופיקס ־נד .)שווערמער האט געשריבן: ↑ זונטאג יוני 02, 2024 11:42 pmהיסטאריש האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג מאי 30, 2024 2:25 am
3. זייער פשוט, זיי שרייבן אמאל מיט אן ענדע אות, און אמאל אן. דווקא א דוגמא? למשל אברהם'סאדער מאן'ס, ווי געברענגט אין פאריגן ביישפיל, און אויך תהלימ'סאדער מנחמ'ס.
4. א קליין קינד(נייטראל), א וואויל אינגל(דימוניטיוו = נייטראל), און ממילא א פארוויינט שוועסטערל(דימוניטיוו = נייטראל).
7.1 גערעכט. זעט אויס אז מ'לייגט יא צו דעם סופיקס נאכ'ן גאנצן ווערב. און פון האנדלעןוועט ווערן האנדלענ|דיג, און פון ווירבלען, ווירבלענ|דיג. (האט זיך שוין נאכאמאל געלוינט די תגובה.)
7.2-3 איך האב שוין געליינט מערערע שפאנענדיגעגעשיכטעס, און שוין פארבייגעגאנגען, און זאגאר אריין אין, מערערע זיבן שטאקיגעגעביידעס. (דעם -דיגסופיקס ניצט מען נאר ווען דער אקצענט איז נישט אויפ'ן לעצטן טראף, וואס דעמאלט ניצט מען דעם פשוט'ן -יג. געזען דעם כלל ביי סובסטאנטיוון, נישט זיכער אויב אויך ביי ווערבן, איינער קען קומען צוהילף?)
7.4 מ'קען פונקט אזוי שרייבן חנ'דיגאון זעענדיגאדער זעעדיג, ווי פריער געשריבן ווענדט זיך עס אין וואס דו ווילסט ארויסברענגען. איך בין נישט אינגאנצן קלאר ווען מ'ניצט דעם -עוודיגסופיקס, און בכלל די אנדערע סופיקסן. (שוין גע'עצה'ט אנפאנג צו עפענען אן עקסטערן אשכול.)
9. זייער שטארק.
לגבי -ענדיג/נד
וואס טוסטו מיט "פאלגנדע" "אנגייענדע" "אידיש-רעדנדע"?
אדרבה, לויט די וואס ניצן דעם ־נד סופיקס, טיילן זיי אפ צווישן דעם און צווישן די אנדערע סופיקסן, אדער ניצן זיי נאר איין סארט, אדער שרייבן זיי גאר וועלכן סופיקס עס שמעקט זיי בשעת'ן שרייבן דאס ווארט?
____
פאר די וואס גלייכן דאס, זעט ציטאט פון יודל מארק אין זיין ארטיקל "א פעקל פרימיטיווע גרייזן", יידישע שפראך, באנד 5, ז' 67 א"וו (איבערגעשריבן אין היינטיגן אויסלייג):
"שאפנד", "ברויזנד", "דערהייבנדע מינוטן", "שמאכטנדע ברידער" און אנדערע אויסדרוקן וואו מיר באגעגענען ווערטער מיט א סופיקס ־נד (געשריבן געווענליך ־ענד). אזעלכע פארמען זענען אין אידיש נישטא. קעגן אט דעם טיפ גרייז פירט מען שוין א מלחמה צענדליגער יארן, און דאך איז אויך אט דער מין גרייז דערווייל נישט אין גאנצן פארשוואונדן געווארן פון אונזער פרעסע. שוין באמת צייט פטור צו ווערן פון: "ברויזנדן אויסדרוק", "שאפנדע כוחות", און אפילו פון א "לויכטנדן גליק".
אויף אידיש קען דער פארטיציפ וואס ווייזט אויף גלייכצייטיקייט (דער ערשטער פארטיציפ, ווי מען קען אים אפשר אנרופן) האבן בלויז די ענדונג ־נדיג אדער ־ענדיג .¹ בכן דארף זיין: שאפנדיגע כוחות, דערהייבנדיגע מינוטן, שמאכטנדיגע ברידער, לויכטנדיג גליק, ברויזנדיגער אויסדרוק אאז"וו.
זייער א חשוב'ע אידישע צייטונג שטעלט ארויס ווי איר ציל און איר לאזונג אז זי "ערמוטיגט אלע שאפנדע כוחות אין אידישן לעבן". פארשטייט זיך אז עס דארף זיין נישט שאפנד נאר שאפנדיג; אבער אין דעם פאל איז בכלל נישט פאסיג דער ערשטער פארטיציפ און עס דארף קומען פון דעם זעלביגן שורש אן אדיעקטיוו — שעפערישע כוחות. אגב אורחא איז דערמוטיגט דאך בעטער ווי ערמוטיגט. הגם טראדיציע איז זייער א שיינע זאך, מעג מען דאך א ביסל פארריכטן די פארמולירונג פון דעם פרינציפ: דערמוטיגט אלע שעפערישע כוחות אין אידישן לעבן.
____
¹ די פארעם אויף ־ענדיג האט נישט קיין קורצן און פאסיגן נאמען. דאט איז דער אקטיווער פארטיציפ פון דער יעצטיגער צייט. אבער די פארעם האט אויך דעם באדייט פון גלייכצייטיקייט. כדי די פארעם אפצושיידן מיט א קלארן נאמען פון דעם פארטיציפ וואט האט געווענליך דעם פארטראף גע־ און ענדיגט זיך אויף ־ט אדער ־ן (־ען) — למשל: געזאגט, געטראגן, געגאנגען — איז מעגליך אנצורופן די פארעם אויף ־ענדיק 'ערשטער פארטיציפ' און אויף ־ט צי ־ן (־ען) 'צווייטער פארטיציפ'. אזעלכע נעמען זענען אפשר צו לאנג. דעריבער זוכט מען אנדערע. גראמאטיקערס אין סאוועטן־פארבאנד האבן אט די פארעם אנגערופן 'גערונדיום', הגם דאס איז פארשטייט זיך נישט דאס אייגענע וואס גערונדיום אין דער לאטיינישער גראמאטיק. עט וואלט אפשר געווען גלייכער די פארעם צו רופן 'גערונדיוו', הגם דאס פאלט אויך נישט צונויף מיט דעם טערמין פון דער לאטיינישער גראמאטיק, אבער דערפאר איז גערונדיוו כאטש אדיעקטיוויש, בעת גערונדיום איז סובסטאנטיוויש. און אין אידיש זענען די פארמען אויף ־ענדיג אויך אדיעקטיוויש.
יעצט איך וועל אי"ה אויך אריינקומען מיט א שטיקל יודל מארק אנבאלאנגט דעם נושא, אבער וויבאלד איך האב א פיזישע קאפי פון זיין בוך, וואס מיינט אז איך וועל דארפן טייפן, וועסטו דארפן ווארטן.
עכ"פ, וואס ער ברעגנט ארויס דארט איז אזוי" דער -ענדיג סופיקס מיינט ער דער טוער טוט עס יעצטבשעת איך רעד, און דאס איז דער פאל ביי אלע ביישפילן פון מארק; אבער איז נישט ריכטיג לגבי "אידיש-רעדנדע" למשל.
דערנאך איז דא דער -עדיג/עוודיג סופיקס וואס איז לכאורה א מאדיפיקאציע פון -ענדיג, און דאס מיינט יא עפעס וואס איז בטבע אזוי. א שטייענדיגע זויל שטייט יעצט, א שטייעדיגע זויל איז אזאנס וואס איז געמאכט צו שטיין. א רעדנדיגע מאן רעד יעצט, א רעדעוודיגע רעד כסדר.
אבער אין געוויסע פעלער קען מען נישט ניצן -עדיג/עוודיג, בעיקר ווען עס קומט צו א פרעפיקס, א קאנווערב, אדער אן אדווערב.
מ'קען זאגן שרעקעדיגע, אבער נישט דערשרעקעדיגע - דא ניץ איך דערשרעקענדע
מ'קען זאגן פאלגעדיגע, אבער נישט נאכפאלגעדיגע - דא ניץ איך נאכפאלגעדע (-עניג קומט נישט דא אריין קפ. קומעדיג)
מ'קען זאגן רעדעדיגע, אבער נישט אידיש-רעדעדיגע - דא ניץ איך אידיש-רעדנדע
לגבי אנגייענדיגע און פאלגנדיגע קען מען דן זיין.
אויך געזען ענליך פון יודא א. יאפע אין "א דיסקוסיע וועגן דער שפראך אין די אויסגאבעס פון ייווא", יידישע שפראך, באנד צוויי, ז' 51:
פאראן פיר ענדונגען: ־דיג, ־עדיג, ־נדיג און ־עוודיג. ־עדיג ווייזט אויף א כסדר'דיגן דויערדיגן צושטאנד, אויף אן אייגנשאפט אין פארלויף פון א געוויסער לענגערער צייט, למשל: א זייגעדיג קינד, א טראגעדיגע מוטער. ־נדיק ווייזט אויף אן אייגנשאפט וואס איז פאראן נאר אין דער צייט ווען א טואונג קומט פאר, למשל: א זייגנדיג קינד — א קינד וואס האלט יעצט אין זייגן, א טראגנדיגע מוטער — א מוטער וואס האלט יעצט עפעס אין טראגן.
און אין וויינרייך זע איך אז דער ־עוודיג סופיקס ווייזט אויף עפעס וואס האט די יכולת דערצו, ווי א רעדעוודיג קינד, אדער א בייגעוודיגע זאך.
דאס איז דיין אויפטו, אדער האסט עס געזען ערגעץ?
און פארוואס קען מען נישט ניצן דעם ־דיג סופיקס (וואס איך ווייס נאכנישט ווען מ'ניצט דאס, אנדערש פון ־נדיג )? דערשרעקנדיגע, נאכפאלגנדיגע, אידיש רעדנדיגע.
