מיר געפונען זיך אין א דור וואס איז געבענטשט געו וארן מיט אומצאליגע גליונות, צווישן זיי ציילט זיך גאר אינהאלטספולע מלא תוכן, דערקעגן איז פארהאנען אזאנע אן קיין טעם וריח, און טייל פארמאגן שעדליכע מקורות צוליב ״אומוויסענקייט״. חשבתי אז די וואס טראגן די נאמען פון זייער קהלה איז כשר, אבער די מציאות צייגט נאכדערצו די וואס בחורים געבן ארויס פארמאגט בלא יודעים מקורות מספרי משכילים...
די וואך שבת איז ביי אונז אין ביהמ"ד אויסגעטיילט געווארן ליעפלעיטן פון ישיבת בית יוסף ד'נאווהארדאק. א שיינער אפיל אז מ'זאל זיי געבן געלט, בית יעקב ואש ובית יוסף להבה וכו', און זיי ברענגען ארויס אז ליידער איז דא אסאך בחורים וואס פאלן ארויס פון די ישיבה'שע וועלט און זיי דרייען זיך אין די גאסן אין פראנקרייך, אבער די נאווהארדאקער ישיבה איז… קעניינע הארע וכו' וכו', און ס'דא דארט שיינע בילדער פון די אלטע משגיחים וראשי ישיבה און אויך פון די בחורים'לעך ווי זיי באקומען א גוט ווארט פון זייער ראש ישיבה, און אויך א שיין בילד וויאזוי זיי לערנען אין ישיבה. זיצן דארט אלע בחורים'לעך ביים שיעור - אויפ'ן בילד - מיט קורצע פיאה'לעך אויף די אויער, און מיט פענסי גלעזער מען אויף די אויגן, און מהן אויפ'ן קאפ העכערן שטערן ממש ווי ס'שטייט אין פסוק והחכם עיניו בראשו…
קיינער פארשטייצעך האט נישט אפילו בטעות קיין הוט אדער רעקל - אפילו נישט דער מגיד שיעור וואס שטייט אויך ביים סטענדער אויבן אן פלעין מיט'ן ווייסן העמד און לערנט פאר.
קוק איך ווייטער אויף דעם בראשור אויפ'ן אנדערן בלאט:
ווי איך פארשטיי רעדט מען דא נישט פון קיין אויסגאבעס, און נישט פון קיין מגבית'ן, די שאלה ווי איך פארשטיי איז לגבי גליונות וואס קומען ארויס אויף שבת צו אויף א מאורע, לענ"ד די תשובה דערויף איז, עס דארף קלאר האבן א הסכמה, נישט אנדערש ווי א ספר/קונטרס.
למעלה משבעים האט געשריבן:
ווי איך פארשטיי רעדט מען דא נישט פון קיין אויסגאבעס, און נישט פון קיין מגבית'ן, די שאלה ווי איך פארשטיי איז לגבי גליונות וואס קומען ארויס אויף שבת צו אויף א מאורע, לענ"ד די תשובה דערויף איז, עס דארף קלאר האבן א הסכמה, נישט אנדערש ווי א ספר/קונטרס.
חוץ אויב עס איז א ליקוט פון אנדערע ספרים, וואס דאן האבן שוין די מקורות הסכמות איז וואס פעלט אויס צו דאפעלטן?
מענין לענין באותו ענין וויל איך פרעגן א זאך וואס שטערט מיך שוין לאנג. כידוע האט מען ביי ערליכע אידן מקפיד געווען נישט צו לערנען אין א ספר אן קיין הסכמה. נו פארוואס האבן די ערליכע אידן זעלבסט נישט גענומען קיין הסכמה אויף זייערע ספרים? נעמט למשל אזא צדיק יסוד עולם און מנהיג הדור ווי רבינו הק' מסאטמאר זצ"ל, ער אליין האט אויך נאר געגעבן געציילטע הסכמות פון אנהייב, און נאכדעם אויפגעהערט בכלל צו געבן הסכמות, אפילו פאר באמת ערליכע חשוב'ע אידן, צוליב מיגדר מילתא און דרכי שלום. האט ער דאך אבער געוואלט דווקא אז אנדערע ערליכע אידן זאלן יא געבן הסכמות, ווייל אויב נישט, איז דאך ח"ו תשתכח תורה מישראל, קיינער וועט נישט קענען ארויסגעבן קיין ספר אויב קיינער גיט נישט קיין הסכמה, און דער ציבור קויפט עס נישט. אויב אזוי, פארוואס האט ער אליין נישט גענומען קיין הסכמה אויף זיינע ספרים, דברי יואל און ויואל משה און על הגאולה? איך פארשטיי אליין, אז ער איז געווען אסאך גרעסער פון אלע מסכימים בדורו, אוודאי און אוודאי, אבער אלס מנהיג ישראל האט ער דאך פארשטאנען אז אנדערע רבנים קענען אויך האלטן אזוי, אז זיי זענען די יוצאים מן הכלל, נו וואלט ער מפני הגדר און מפני דרכי שלום אויך געדארפט נעמען לכאורה א הסכמה אויף זיין ספר. בפרט, אז ער האט דאך געוואלט אז אויך פרעמדע קרייזן זאלן לערנען דעם ספר און זיך עפענען די אויגן, און יענע קרייזן ווערן נישט פאררעכנט אלס סאטמארע חסידים, און זיי ווייסן נישט וויאזוי גוט אפצושאצן אזא גדול הדור ווי דער רבי איז געווען, והראי', זיי האבן טאקע נישט געטוישט זייער מהלך כלפי ציונות, טראצדעם וואס רבינו האט אזוי שטארק גע'אסר'ט. איך בין ח"ו נישט מהרהר אחרי רבו. רבינו הק' איז געווען דער חכימא דיהודאי, דער גדול הדור אין אלע הינזיכטן, תורה עבודה וגמילות חסדים, פרישות קדושה צדקות ענווה וכו' וכו' וכו', עד אין לשער ולספר כלל. איך בין ברור כשמש אז ער האט געהאט דערויף א לעכטיגע אויסגעהאלטענע מהלך, וואס איז כל כולו לשם שמים ועל פי תורה. נאר אני הקטן מתלמידי תלמידיו וואלט געוואלט פארשטיין אזא זאך.
איך פארשטיי נישט, דער רבי איז נישט געוועהן קיין בן גרים, פון וועמען האט דער קדושת יו"ט א הסכמה? און פון וועמען האט דער יט"ל א הסכמה? און פון וועמען האבן די ספרי חת"ס א הסכמה?
למשל פונעם בד"ץ עדה החרדית, (אפילו זיי זענען אונטער אים, זענען זיי געווען אנערקענטע גדולי ישראל, און דער רבי האט נישט געהאט קיין פראבלעם צו געבן אן הסכמה "אויף" זיי). אדער פון מער פרעמדע אנערקענטע צדיקי הדור, למשל רבי איציקל מפשעווארסק, וואס רבינו האט מורא'דיג געהאלטן פון אים, און ער האט געהאט אסאך אנהענגער איבער די וועלט. אדער אפילו "באבא סאלי", וועלכער איז געווען אנערקענט ביי א גרויס חלק כלל ישראל אלס קדוש וצדיק אמת, און זיינ'ס אן הסכמה וואלט אסאך געהאלפן אין די מערכה קדושה ביי א גרויסן ציבור, בפרט יוצאי תימן וספרד. (אגב, דער צדיק האט זייער געהאלטן פונעם ויואל משה, ער האט עס דורכגעלערנט און מפליא געווען, ואכמ"ל). וכדומה וכדומה, עס זענען געווען גענוג גרויסע אידן, וואס דער רבי האט נישט געהאט קיין שום פראבלעם מיט זיי. דאס וואס מען האט פריער געענטפערט אז דער קדושת יו"ט און ייט"ל האבן אויך נישט גענומען הסכמות, דאס איז לכאורה א ראי' אז מען האט נישט גוט פארשטאנען מיין שאלה (במחילת כבוד כל החברים היקרים). איך בין ח"ו נישט מהרהר אויף קיין שום צדיק אמת, זיי זענען בלי שום ספק געווען אויסגעהאלטן אין אלע זייערע פעולות, איך וויל נאר פשוט פארשטיין דעם מהלך, נו? וואס איז דער ענטפער אז זיי האבן אויך נישט גענומען? די פראגע איז דען נאר אויף רבינו? איך האב בפירוש געשריבן אז די פראגע איז אויף אלע צדיקים, דער רבי איז נאר א משל לדוגמא, און אין הכי נמי די זעלבע פראגע איז אויף זיי, פארוואס טאקע האט דער ייט"ל נישט גענומען אן הסכמה? ביי רבינו איז די שאלה אפשר נאך שטארקער, וויבאלד דער ייט"ל און דער קדושת יו"ט האבן נישט געמאכט קיינע ספרים לעמוד בפרץ, זיי האבן געשריבן חידושי תורה (הגם עס איז אריינגעלייגט אסאך הדרכה און אפילו מלחמה נגד מתחדשים, איז אבער דער עיקר תוכן און צורת הספר א חידושי תורה ספר), משא"כ רבינו האט ספעציעל געמאכט א ויואל משה און אן על הגאולה ועל התמורה ללחום מלחמות השם, און ער האט נישט געוואלט זיין דער "לוחם"... ער האט געוואלט עס זאל באמת באמת אויפטאן ביי אלע שיכטן פון אידן, איז די פליאה שטארקער, אז ווען ער וואלט גענומען הסכמות פון אנדערע, "נישט סאטמארע" רבנים, וואלט מעגליך די השפעה פונעם ספר אנגעקומען ווייטער ארויס אין די אידישע וועלט, וואס דאס איז דאך געווען זיין גאנצער ציל, דעריבער איז די שאלה שטארקער, וק"ל.
במח״ג אבער וואסארא פנים האט א רבי, וואס פארשטייט אז קיינער איז נישט ראוי עם צו געבן אן הסכמה? בד״א, די גזירה פון נישט ערנען פון קיין ספר אן קיין הסכמה, איז פון די ועד ארבע ארצות
כדבר הזה אנו נאמר גם לענין מה שהזהיר מרן החתם סופר זלה"ה שלא להביט בספר בלי הסכמות, לפי שיצאו לאור הרבה ספרי מינות ואפשר להכשל אם אין יודעין מבטן מי יצאו הדברים. אמנם בימיו היה זה תיקון לפי שהמסכימים היו גדולי ישראל, מאחר שרובו של כלל ישראל הלכו בדרך הטובה והישרה, ובחרו להם מנהיגים שהיו צדיקים וקדושים, לפיכך היה זה תיקון לקבל הסכמות, אשר יתנו עידיהן על טיב הספרים ומחברם, אבל בעוה"ר בדור השפל הזה בעיקבתא דמשיחא וכאשר ניבאו לנו חז"ל איך יהיו פני הדור, בזמנים הללו נחשבים אנשים המשתייכים לכתות הכופרים לראשי הדור והן הנה שרי המסכימים, וזה גרע מספרי מינות עצמם, וא"כ אין זה תקנה כלל לחששא הנ"ל. פרשת שלח. דברי יואל.
פון דעם קוקט אויס אז דער רבי האט נישט געהאלטן אז ס'איז בכלל מאסגעבענד היינטיגע צייטן דאס ענין פון הסכמות. ס'איז נישט מעלה ומוריד.
נשמה, דאס איז מער א התמרמרות אויפן מצב, דאס זאגט נישט חלילה אז דערפאר מעג מען שוין קוקן אין ספרים וואס האבן נישט קיין הסכמות, ואין בי"ד יכול לבטל דברי בי"ד חבירו אא"כ גדול הימנו... אבער כ'דענק אויך ער ברענגט דעם רעיון אויך אין די תשובות, כ'ווארט איינער זאל אהערשטעלן.
מען זעהט אז אסאך גדולי ישראל תלמידי החת"ס האבן געהאלטן אז א אדם מפורסם וואס מען ווייסט זיין השקפה הטהורה דארף נישט קיין הסכמה, אויב איז דער איד מאסגעבענד צו געבן אן הסכמה, איז ער באגלייבט פאר זיין אייגן ספר אויך, אויב איז ער נישט נאמן פאר זיין אייגן ספר איז זיין הסכמה פאר אנדערע אויך נישט ווערט און אסאך הסכמות פאר ספרי גדולי ישראל ווערט ארויסגעברענגט אז באמת א"צ להסכמה רק מחמת ענוותנותו וכו', לדוגמא ראה בהסכמה לס' צרור החיים להגה"ק ר' שמעלקא מסעליש, וס' ק"ן סופר מכתב ק"ה איך האב אמאל געהערט אז הגה"צ ר"א מקיוויאשד זצ"ל האבן געבעטן פון מרן מסאטמאר אן הסכמה על ספרו שאר ישוב, און דער רבי האט אים געזאגט אז עס איז נישט לפי כבודו צו נעמען א הסכמה, ותברא מצידו וויל בריש ספרו שרייבט ער אס במהד"ת וועט ער דריקן די הסכמה וואס ער האט פון הביד"צ בירושלים ווידער איז דא הסכמות וואס זענען אויפן מו"ל, אז ער איז נאמן ארויסצוגעבן די ספרים פון א גדול.
