אידישע וועלט פארומס

שמחת עולם האט געשריבן:

קנאפער ידען האט געשריבן:

מאָזעס האט געשריבן: איינער קען קלאר מאכן פארוואס זשע שרייבן מיר "יודיש" אזוי: "אידיש" מיט אן אלף, לכאורה איז אסך ריכטיגער צו שרייבן אט אזוי: "יידיש"?

פארוואס עפעס? ווא זעסטו - אין אונזער היימישן אידיש אז צוויי יו"ד'ען זאלן געזאגט ווערן מיט א חיריק?

מיר געפונען בעיקר צוויי אופנים ארויסצושרייבן דאס ווארט: "יידיש" און "אידיש", אויך זענען דא אזעלכע וואס שרייבן "יודיש". אלע דריי וועגן זענען בעצם נישט 100 פראצענט ריכטיג. פארוואס?
די גראמאטיק פון דאס יידישע שפראך איז געבויעט אויף די גראמאטיק פון דאס דויטשע שפראך, און ווי מען שרייבט א U אויף דויטש (ווי למשל JUDE) ווערט געשריבן אויף יידיש א וא"ו (יוד), דארט ווי מען שרייבט אויף דויטש א Ü אדער א i (ווי למשל J ÜD ISCH) שרייבט מען אויף יידיש א "י" (דארף זיין אזוי: י יד יש), דאס הייסט אז לויט די יידישע גראמאטיק איז דער בעסטע וועג צו שרייבן "יידיש". די פראבלעם דערפון איז אבער, אז אויף לשה"ק געפונען מיר נישט אז דארט ווי דער "י" ווערט גענוצט אלץ consonant זאל קומען גלייך נאך איר א "י" וואס איז א vowel (וידם אהרן, ויגש אליו... מען קען עס נישט שרייבן: ויידם, וייגש...), ממילא איז דאס נישט אויסגעהאלטן לויט די לשה"ק דקדוק. (כאטש וואס אויף יידיש געפונען מיר אסאך זאכן וועלכע זענען נישט אויסגעהאלטן לויט דקדוק).
די אנדערע וועג פון שרייבן "אידיש" איז אויסגעהאלטן לויט דקדוק אבער איז נאר ריכטיג פאר די ארץ ישראל'דיגער.
און די אופן פון שרייבן "יודיש" איז טאקע זייער שיין, אבער ריכטיג איז עס נישט ווייל עס גייט נישט לויט די כללים פון יידיש.

איין גרויסע שוועריגקייט מיט שרייבען 'איד' (וואס דערפאר בין איך זיך טאקע מונע דערפון), איז דאס לויט די כללים קען מען נישט ענדיגען א ווארט פאר אן 'א' מיט אן אפענע וואקאל (לדוגמא 'א אוגערקע'), נאר מען מוז עס פארמאכען מיט א 'ן' (לדוגמא 'אן אשכול'). לויט דעם וועט אויסקומען אז מען וועט מוזען שרייבען 'אן איד', און דער ליינער וועט מוזען משנה זיין צוויי ווערטער לויט זיין אקצענט.

לגבי דעם וואס איר שרייבט אז מען טרעפט נישט אין לשה"ק א י' נאך א חיריק י', איז נישט אינגאנצען ריכטיג, ווייל א חיריק בתנועה גדולה איז מלא. עס טרעפט זיך טאקע נישט אזוי פיהל א חיריק מלא נאך א י', אבער מיר זאגען לדוגמא יעדען טאג אין ויושע 'וייראו' (דער ר' האט א שוא נע ווייל עס קומט נאך א חיריק מלא).

מיין פערזענליכע פרעפערענץ איז 'יודיש' ווייל עס זעהט אויס בעסער פארען אויג (לענ"ד), כאטש עס שטימט טאקע נישט אזוי גוט.

לעצטנס באמערקט ווי איינער האט גענוצט דעם באקאנטן אויסדרוק "מה 'קול' הרעש" , אבער אזוי ווי ביי אונז קען מען נישט קיין חילוק צווישן קוף - כף, האט ער געשריבן "מה 'כל' הרעש". נאך א שטיקל זוך דא אויף אייוועלט שטעלט זיך ארויס, אז די טעות איז גאר שטארק אריינגעכאפט, א ריזן עולם מאכט דעם טעות.

בלעטל האט געשריבן: לעצטנס באמערקט ווי איינער האט גענוצט דעם באקאנטן אויסדרוק "מה 'קול' הרעש" , אבער אזוי ווי ביי אונז קען מען נישט קיין חילוק צווישן קוף - כף, האט ער געשריבן "מה 'כל' הרעש". נאך א שטיקל זוך דא אויף אייוועלט שטעלט זיך ארויס, אז די טעות איז גאר שטארק אריינגעכאפט, א ריזן עולם מאכט דעם טעות.

עס דאכט זיך מיר אז דו ביזט דער מיטען טעות, און דאס ריכטיגע איז מה כל הרעש.

א שנעלע גוגעל זוכעניש צייגט אז עס איז לכאורה מה כל הרעש.

א שנעלע גוגל זוכעניש.. חחח

מיסטעריעז האט געשריבן: א‎ ‎קעפל‎ ‎בּיי‎ ‎די‎ ‎נייעס:
מיאמי פלארידע‎ ‎-‎ ‎ר' יוסף ראסקין דעמארדעט‎ ‎ל"ע גייענדיג אין שול

1‎ ‎דערמארדערט‎

‎ ‎2וויאזוי‎ ‎דארף‎ ‎מען‎ ‎זאגן,‎גייענדיג אין שול,‎ ‎אדער‎ ‎צום‎ ‎שול‎?‎

1. די ריכטיגע וועג איז צו שרייבן "ערמארדעט". די רי'ש פאר די טי'ת קומט דארט נישט אריין.

2. דא ביי די נייעס וואלט מען געדארפט (לכאורה) שרייבן "גייענדיג צו שול".

מיסטעריעז האט געשריבן: לדעתי איז די ר' נישט איבריג.
פארגלייך עס צו ענגליש וכו'

אויב ווילט איר שרייבן יידיש מיט די כללים פון ענגליש, קען איך אייך נישט העלפן.

מיסטעריעז האט געשריבן: צו שול? וואסארא גערעדעכץ אידאס? אדער 'צום שול' אדער 'צו א שול'

דא איז א אשכול פון שרייבן, נישט פון רעדן. ווען איך האב אייך געענטפערט אויף אייער פראגע, האב איך נישט געשריבן אין וועלט אריין (נאר אין אייוועלט) , נאר אביסל אדורך געטוהן די נושא. איך וועל נאך אמאל בל"נ אין א געלעגענהייט עס דא אביסל פארברייטערן.

מיסטעריעז האט געשריבן: מה שנוגע אראפצונעמען דעם ד' איז דא אן אנדער אשכול

איר האט דא געפרעגט, איך האב דא געענטפערט.

שמחת עולם האט געשריבן:

מיסטעריעז האט געשריבן: לדעתי איז די ר' נישט איבריג.
פארגלייך עס צו ענגליש וכו'

אויב ווילט איר שרייבן יידיש מיט די כללים פון ענגליש, קען איך אייך נישט העלפן.

איך האב געשריבן 'פארגלייך' עס צו ענגליש.

שמחת עולם האט געשריבן:

מיסטעריעז האט געשריבן: צו שול? וואסארא גערעדעכץ אידאס? אדער 'צום שול' אדער 'צו א שול'

דא איז א אשכול פון שרייבן, נישט פון רעדן. ווען איך האב אייך געענטפערט אויף אייער פראגע, האב איך נישט געשריבן אין וועלט אריין (נאר אין אייוועלט) , נאר אביסל אדורך געטוהן די נושא. איך וועל נאך אמאל בל"נ אין א געלעגענהייט עס דא אביסל פארברייטערן.

און טאמער וועל איך פרעגן (עמם שרייבן...): וואס פאר א 'געשרייבעכץ איז דאס' וועט איר צופרידן זיין?
אגב איר האט געליינט דעם אשכול'ס נאמען?
און צוריק קוקנדיג זעה איך אז:

מיסטעריעז האט געשריבן: 2וויאזוי‎ ‎דארף‎ ‎מען‎ '‎זאגן',‎גייענדיג אין שול,‎ ‎אדער‎ ‎צום‎ ‎שול‎?‎

שמחת עולם האט געשריבן:

מיסטעריעז האט געשריבן: מה שנוגע אראפצונעמען דעם ד' איז דא אן אנדער אשכול

איר האט דא געפרעגט, איך האב דא געענטפערט.

איך האב נישט געפרעגט איבער דעם ד', ווען יא וואלט געווען א שאלה נומער 3

אנעים זמירות האט געשריבן:

בלעטל האט געשריבן: לעצטנס באמערקט ווי איינער האט גענוצט דעם באקאנטן אויסדרוק "מה 'קול' הרעש" , אבער אזוי ווי ביי אונז קען מען נישט קיין חילוק צווישן קוף - כף, האט ער געשריבן "מה 'כל' הרעש". נאך א שטיקל זוך דא אויף אייוועלט שטעלט זיך ארויס, אז די טעות איז גאר שטארק אריינגעכאפט, א ריזן עולם מאכט דעם טעות.

עס דאכט זיך מיר אז דו ביזט דער מיטען טעות, און דאס ריכטיגע איז מה כל הרעש.

א שנעלע גוגעל זוכעניש צייגט אז עס איז לכאורה מה כל הרעש.

איך האב אויך געוואוסט אז מ'זאגט מה 'כל' הרעש, אבער איך האב היינט געהערט פון הרב ר' מנשה רייזמאן שליט"א זאגן מה 'קול' הרעש'. קען נאכאלץ זיין אז ער האט געזאגט כל מיט א חולם, אבער ס'איז נישט משמע אזוי.

פון די 'מעלות' האב איך געלערנט א כלל אז ווען מ'שרייבט א ווארט וואס איז פונאנדער, שרייבט מען 'צע' און נישט 'צו', למעשה לויט מיין אייגענעם שכל זענען ניינציג פראצענט ווערטער 'פונאנדער'. איך מאך סענס? 'צעמישט אדער צומישט'?

קנאפער ידען האט געשריבן: אזוי שרייבט אויך איר טאכטער אין דער אידישער ווערטער אוצר.

עס איז צעמישט, צעבראכן, צעשטיקעלט וכדומה. און צוגעבינדן, צוזאמען, וכדומה.

שקויעך. אלזא איך ביניש אזוי אומגערעכט.

מאָזעס האט געשריבן:

שמחת עולם האט געשריבן:

קנאפער ידען האט געשריבן:

מאָזעס האט געשריבן: איינער קען קלאר מאכן פארוואס זשע שרייבן מיר "יודיש" אזוי: "אידיש" מיט אן אלף, לכאורה איז אסך ריכטיגער צו שרייבן אט אזוי: "יידיש"?

פארוואס עפעס? ווא זעסטו - אין אונזער היימישן אידיש אז צוויי יו"ד'ען זאלן געזאגט ווערן מיט א חיריק?

מיר געפונען בעיקר צוויי אופנים ארויסצושרייבן דאס ווארט: "יידיש" און "אידיש", אויך זענען דא אזעלכע וואס שרייבן "יודיש". אלע דריי וועגן זענען בעצם נישט 100 פראצענט ריכטיג. פארוואס?
די גראמאטיק פון דער יידישע שפראך איז געבויעט אויף דער גראמאטיק פון דער דייטשער שפראך, און ווי מען שרייבט א U אויף דויטש (ווי למשל JUDE) ווערט געשריבן אויף יידיש א וא"ו (יוד), דארט ווי מען שרייבט אויף דייטש א Ü אדער א i (ווי למשל J ÜD ISCH) שרייבט מען אויף יידיש א "י" (דארף זיין אזוי: י יד יש), דאס הייסט אז לויט דער יידישער גראמאטיק איז דער בעסטע וועג צו שרייבן "יידיש". די פראבלעם דערפון איז אבער, אז אויף לשה"ק געפונען מיר נישט אז דארט ווי דער "י" ווערט גענוצט אלץ consonant זאל קומען גלייך נאך איר א "י" וואס איז א vowel (וידם אהרן, ויגש אליו... מען קען עס נישט שרייבן: ויידם, וייגש...), ממילא איז דאס נישט אויסגעהאלטן לויט די לשה"ק דקדוק. (כאטש וואס אויף יידיש געפונען מיר אסאך זאכן וועלכע זענען נישט אויסגעהאלטן לויט דקדוק).
די אנדערע וועג פון שרייבן "אידיש" איז אויסגעהאלטן לויט דקדוק אבער איז נאר ריכטיג פאר די ארץ ישראל'דיגער.
און די אופן פון שרייבן "יודיש" איז טאקע זייער שיין, אבער ריכטיג איז עס נישט ווייל עס גייט נישט לויט די כללים פון יידיש.

יישר כח (אדער ישר כח...) ר' שמחת עולם זייער קלאר מסביר געווען און ארפ געלייגט די נושא

אן ארטיקל אין אלגעמיינער זשורנאל וועגן "יידיש" און "אידיש"

http://www.algemeiner.net/generic.asp?ID=987

גערעכטער‎ האט געשריבן: (אום 12:33)
קאליפארניע איז דריי שעה פאר ניו יארק (יעצט איז דארט 9:33)

מיסטעריעז האט געשריבן: דריי שעה נאךניו יארק

בשבילי נברא האט געשריבן:

מיסטעריעז האט געשריבן: דריי שעה נאךניו יארק

טעות

וויאזוי איז ריכטיג?

ווענצעך וויאזוי מ'טייטשט אפ דאס ווארט 'פאר', אין קאליפארניע איז דריי שעה 'פאר' ניו יארק, דהיינו דארט איז 'פריער' אין צייט, אבער באמת איז עס טאקע נישט די ריכטיגע ווארט דערפאר.

הייסט זיי רעדן פון די "נאמבערס", איי געס זיי ווייסן נישט וואס "צייט" מיינט.....

ברודער אדער ברידער? איך זעה דער בוך 'צוויי ברידער' איז געספעלט מיט א יו"ד, איך פארשטיי אז לשון יחיד איז 'ברודער' און לשון רבים איז 'ברידער', איז דאס ריכטיג?

אפטימיסט האט געשריבן: ברודער אדער ברידער? איך זעה דער בוך 'צוויי ברידער' איז געספעלט מיט א יו"ד, איך פארשטיי אז לשון יחיד איז 'ברודער' און לשון רבים איז 'ברידער', איז דאס ריכטיג?

יא.

שקויעך

וכן שוך/‎שיך וכן הרבה