מלבין זיין, וויי טון, אומדירעקט אדער ווען עס איז ריכטיג
עס איז באקאנט פאר יעדן די הארבקייט פון פארשעמען – טשעפענען איינעם, עס איז דא אן א שיעור מאמרי חז"ל, מעשיות בימינו, וואס מען קען אלס ליידן פארן ווייטון א צווייטן יוד, און כ"ש ווען מען ברענגט יענעם צו טרערן, וואס דאס איז דאס ארגסטע.
איז לאמיר אייך פארציילן א מעשה, וואס עס קען זיך מאכן, און עס מאכט זיך טאג טעגליך, און כ'קען באשטיין צו הערן פון די למדנים דא וואס מ'דארף צו טון אין אזא פאל.
וזאת למודעי: כ'מיין נישט דייקא די מעשה וואס כ'גיי אראפברענגען, כ'מיין יעדע געדאנק פון טשעפענען אדער ווייטון, אדער ברענגען צו טרערן איינעם אומדירעקט, אדער דירעקט ווען עס האט זיך אויסגעפעלט.
זיצט א בחור אין ישיבה, גראדע זייער א וואוילער בחור, ער איז שוין לאנג אריבער דעם תיפח, כ'קען נישט און כ'דארף נישט מסביר זיין וויאזוי דער בחור פארברענגט זיינע טעג אין ישיבה, זייענדיג פון די שארית הפליטה, ווואס ביי יעדע פראבלעם וואס א אכצען יעריגער שמויגער האט מיט א משגיח, מאכט ער זיכער אויסצושרייען בקול רם: לאמיר פרעגן יחזקאל, ער איז שוין זיכער דורך אזאנס... עס טוט וויי עד דכדוכה של נפש! כ'מיין אז יעדער פארשטייט אז צו טרעטן אויף זיינע געפילן איז ס'ערגסטע.
ביום מן הימים, קומט ער אהיים, די גאנצע פאמיליע – די וואס קוקן אים אן יעדע נאכט מיט אזא בליק: ווילאנג נאך וועסטו אונז אויפהאלטן דא?.. – קוקט עפעס אויס פרייליכער, ער פילט עפעס א שמחה אין די לופט, זיין טאטע רופט אים צו, גיי זיי מוחל אריין אין ספרים געשעפט שטעל דיר ביי די דריטע אייל מיט א גרינע ספר אין די הענט, בקיצור, כ'וויל נישט מאריך זיין אין די עצם המעשה, עס קוקט אויס גוט, מ'שמועסט אפ בעשוי אויף מארגן 12 אזייגער אינדערפרי, ער קען נישט שלאפן פאר התרגשות, פיינעלי עס קומט בעשוי, ב"ה עס גייט דורך בשלום, מ'שמועסט אפ אז אין א שעה וועט זיין לחיים אי"ה.
למעשה האט דער טאטע פון די מיידל באשלאסן צו פרעגן נאך "איינעם", נישט ווייל ער האט נאך געהאט ספיקות, ער האט געוואלט די שידוך, נאר פשוט צו הערן נאך גוטע גריסן אויף זיין כמעט חתן, למעשה האט יענער עפעס געקרומט מיט די נאז, און דא האט זיך די שידוך גענדיגט.
יעצט דער געוועזענער כמעט חתן גייט אהיים, און דא ענדיגט זיך זיין לעבן. ער פאלט אריין אין בעט מיט בכיות נוראות, פארגיסט אן א שיעור טרערן, און אין הארצן פילט ער א טינא בלב אויפן פערזאן וואס ער האט געמיינט אז ער גייט זיין זיין שווער.
מיין שאלה איז אזוי: מ'קען נישט זאגן אז ער האט געטון עפעס שלעכט. ער האט אלע רעכטן צו פרובירן א בעסערע שידוך פאר זיין טאכטער. אבער למעשה האט ער געברענגט אן א שיעור טרערן ביי א איד.
צו קען ער ליידן פאר דעם? דארף ער אויף דעם תשובה טאן?
איך האב מיטגעהאלטן אזא מעשה (נישט א שידוך – נאר אזא געדאנק, ווי איינער האט איינעם געטשעפעט טוענדיג נאר וואס עס איז ריכטיג געווען אין דעם פאל) און איך קען מעיד זיין אז ווען דער באטראפענער דערמאנט זיך דערפון קען ער וויינען בכיות נוראות אפילו יעצט האלטנדיג א יאר נאך די פאסירונג.
כ'האב געפרעגט אפאר ניקים אין אישי די שאלה, איינער ענטפערט מיר: וואס עפעס זאל ער ליידן? ער דארף טון וואס איז ריכטיג און דאס איבריגע דארף אים נישט אנגיין! ער האט נישט געהאט קיין ברירה, און ער דארף פארדעם נישט ליידן.
ווידער א צווייטער ענטפערט מיר: ער דארף זיכער יענעם איבערבעטן און אז נישט קען ער ח"ו ליידן אויף בייידע וועלטן, און ער איז עס מסביר מיט די באקאנטע משל אז ווייטון יענעם איז א שפיל מיט פייער. און ווען מ'שפילט מיט פייער בריט מען זיך אפ. אפגעזען שולדיג צו נישט.
ביידע האבן נישט געברענגט קיין מקורות פון חז"ל.
ווידעראום א דריטער האט מיר געגעבן א פשוטע עצה: עפן אויף א אשכול, די למדנים דא וועלן דיר שוין וויסן צו ענטפערן.
און פארדעם בין איך דא.
מה בדינו? דארף מען זיך בכלל צוטון מאכן פון אזא זאך? פארשטייט זיך אז לכתחילה זאל מען איבערבעטן און פטור אן עסק, אבער אויב יענער איז נישט מוחל, אדער עס איז שווער אים צו טרעפן, ווי שטארק דארף מען מורא האבן דערפון?
כ'בעט יעדן דא וואס ווייסט עפעס אין די נושא, זאל ביטע מסביר זיין זיין שטעלונג מיט מקורות אויב מעגליך פון מאמרי חז"ל, ספרי מוסר, א.א.וו.
תודה למפרע
איז לאמיר אייך פארציילן א מעשה, וואס עס קען זיך מאכן, און עס מאכט זיך טאג טעגליך, און כ'קען באשטיין צו הערן פון די למדנים דא וואס מ'דארף צו טון אין אזא פאל.
וזאת למודעי: כ'מיין נישט דייקא די מעשה וואס כ'גיי אראפברענגען, כ'מיין יעדע געדאנק פון טשעפענען אדער ווייטון, אדער ברענגען צו טרערן איינעם אומדירעקט, אדער דירעקט ווען עס האט זיך אויסגעפעלט.
זיצט א בחור אין ישיבה, גראדע זייער א וואוילער בחור, ער איז שוין לאנג אריבער דעם תיפח, כ'קען נישט און כ'דארף נישט מסביר זיין וויאזוי דער בחור פארברענגט זיינע טעג אין ישיבה, זייענדיג פון די שארית הפליטה, ווואס ביי יעדע פראבלעם וואס א אכצען יעריגער שמויגער האט מיט א משגיח, מאכט ער זיכער אויסצושרייען בקול רם: לאמיר פרעגן יחזקאל, ער איז שוין זיכער דורך אזאנס... עס טוט וויי עד דכדוכה של נפש! כ'מיין אז יעדער פארשטייט אז צו טרעטן אויף זיינע געפילן איז ס'ערגסטע.
ביום מן הימים, קומט ער אהיים, די גאנצע פאמיליע – די וואס קוקן אים אן יעדע נאכט מיט אזא בליק: ווילאנג נאך וועסטו אונז אויפהאלטן דא?.. – קוקט עפעס אויס פרייליכער, ער פילט עפעס א שמחה אין די לופט, זיין טאטע רופט אים צו, גיי זיי מוחל אריין אין ספרים געשעפט שטעל דיר ביי די דריטע אייל מיט א גרינע ספר אין די הענט, בקיצור, כ'וויל נישט מאריך זיין אין די עצם המעשה, עס קוקט אויס גוט, מ'שמועסט אפ בעשוי אויף מארגן 12 אזייגער אינדערפרי, ער קען נישט שלאפן פאר התרגשות, פיינעלי עס קומט בעשוי, ב"ה עס גייט דורך בשלום, מ'שמועסט אפ אז אין א שעה וועט זיין לחיים אי"ה.
למעשה האט דער טאטע פון די מיידל באשלאסן צו פרעגן נאך "איינעם", נישט ווייל ער האט נאך געהאט ספיקות, ער האט געוואלט די שידוך, נאר פשוט צו הערן נאך גוטע גריסן אויף זיין כמעט חתן, למעשה האט יענער עפעס געקרומט מיט די נאז, און דא האט זיך די שידוך גענדיגט.
יעצט דער געוועזענער כמעט חתן גייט אהיים, און דא ענדיגט זיך זיין לעבן. ער פאלט אריין אין בעט מיט בכיות נוראות, פארגיסט אן א שיעור טרערן, און אין הארצן פילט ער א טינא בלב אויפן פערזאן וואס ער האט געמיינט אז ער גייט זיין זיין שווער.
מיין שאלה איז אזוי: מ'קען נישט זאגן אז ער האט געטון עפעס שלעכט. ער האט אלע רעכטן צו פרובירן א בעסערע שידוך פאר זיין טאכטער. אבער למעשה האט ער געברענגט אן א שיעור טרערן ביי א איד.
צו קען ער ליידן פאר דעם? דארף ער אויף דעם תשובה טאן?
איך האב מיטגעהאלטן אזא מעשה (נישט א שידוך – נאר אזא געדאנק, ווי איינער האט איינעם געטשעפעט טוענדיג נאר וואס עס איז ריכטיג געווען אין דעם פאל) און איך קען מעיד זיין אז ווען דער באטראפענער דערמאנט זיך דערפון קען ער וויינען בכיות נוראות אפילו יעצט האלטנדיג א יאר נאך די פאסירונג.
כ'האב געפרעגט אפאר ניקים אין אישי די שאלה, איינער ענטפערט מיר: וואס עפעס זאל ער ליידן? ער דארף טון וואס איז ריכטיג און דאס איבריגע דארף אים נישט אנגיין! ער האט נישט געהאט קיין ברירה, און ער דארף פארדעם נישט ליידן.
ווידער א צווייטער ענטפערט מיר: ער דארף זיכער יענעם איבערבעטן און אז נישט קען ער ח"ו ליידן אויף בייידע וועלטן, און ער איז עס מסביר מיט די באקאנטע משל אז ווייטון יענעם איז א שפיל מיט פייער. און ווען מ'שפילט מיט פייער בריט מען זיך אפ. אפגעזען שולדיג צו נישט.
ביידע האבן נישט געברענגט קיין מקורות פון חז"ל.
ווידעראום א דריטער האט מיר געגעבן א פשוטע עצה: עפן אויף א אשכול, די למדנים דא וועלן דיר שוין וויסן צו ענטפערן.
און פארדעם בין איך דא.
מה בדינו? דארף מען זיך בכלל צוטון מאכן פון אזא זאך? פארשטייט זיך אז לכתחילה זאל מען איבערבעטן און פטור אן עסק, אבער אויב יענער איז נישט מוחל, אדער עס איז שווער אים צו טרעפן, ווי שטארק דארף מען מורא האבן דערפון?
כ'בעט יעדן דא וואס ווייסט עפעס אין די נושא, זאל ביטע מסביר זיין זיין שטעלונג מיט מקורות אויב מעגליך פון מאמרי חז"ל, ספרי מוסר, א.א.וו.
תודה למפרע
