אידישע וועלט פארומס

כ'מיין עס שטייט כבוד, נישט כדונג

דנ צווייטע ווארט קוקט אויס ווי "יבלו" ולפי זה אפשר איז די ערשטע ווארט כבגד

איך מוז זאגן אז ביים מעתיק זיין זיינע חידושים אויף תהלים, זעהט מען א מורא'דיגע און זעלטענע מבהיל'דיגע בקיאות אין תנ"ך פארווארפענע פסוקים מיט רש"י, מאמרי חז"ל און מדרשים, עס גיסט זיך ווי א מעיין המתגבר, און די פשט אין פסוק איז צומאל ארויסצוגיין פון התפעלות! הערליך הערליך

מיסטעריעז האט געשריבן: דנ צווייטע ווארט קוקט אויס ווי "יבלו" ולפי זה אפשר איז די ערשטע ווארט כבגד

גוטע רעיון, אפשר מיינט ער דעם פסוק
תהלים פרק קב
(כו) לְפָנִים הָאָרֶץ יָסַדְתָּ וּמַעֲשֵׂה יָדֶיךָ שָׁמָיִם:
(כז) הֵמָּה יֹאבֵדוּ וְאַתָּה תַעֲמֹד וְכֻלָּם כַּבֶּגֶד יִבְלוּ כַּלְּבוּשׁ תַּחֲלִיפֵם וְיַחֲלֹפוּ:

מיללער האט געשריבן: איך מוז זאגן אז ביים מעתיק זיין זיינע חידושים אויף תהלים, זעהט מען א מורא'דיגע און זעלטענע מבהיל'דיגע בקיאות אין תנ"ך פארווארפענע פסוקים מיט רש"י, מאמרי חז"ל און מדרשים, עס גיסט זיך ווי א מעיין המתגבר, און די פשט אין ספוק איז צומאל ארויסצוגיין פון התפעלות! הערליך הערליך

יא, איך האב דאס אויך באמערקט. בכלל זענען די שטיקלעך אסאך לענגער, (כנראה אז ער האט פארגלערנט א שיעור אין תהלים, איז דא עפעס דערמאנט דערפון אין זיינע תולדות?) און זייער אריגענעלע דרשות אויף פסוקים על דרך המדרש. רוב שטיקלעך גייען אויף א נוסח, אז דער ווארט מיינט מען תורה כמו שאמר הכתוב... אדער עס מיינט כלל ישראל כמו שאמרו חז"ל... זייער זייער אריגינעל.

יידישע קהילות האט געשריבן: אויף עמוד 168 שרייבט דער מחבר:
גם מה שאמר ויעמידם לעד לעולם, הלא מקרא מלא הוא כי הנה השמים כדונג יצלו ונאמר ג"כ(ישעי' ל"ד, ד') ונמקו כל צבא השמים,
איך ווייס נישט פון אזא פסוק.
קען אפשר איינער מציין זיין צו אזא פסוק, אדער אפילו עפעס ענדליכס?

ס'מאכט "כבגד יבלו"

ער מיינט דעם פסוק אין ישעי' נ"א ו' כי שמים כעשן נמלחו והארץ כבגד תבלה

דאס איז א דבר מצוי אין די ספרי הדרושים הקודמים אז זיי ברענגען צו פסוקים און מאמרי חז"ל פון זכרון נישט מיטן פונקטליכן לשון,

איך וואלט געזאגט ווי סטראשעלע ווי איידער די פסוקים אין תהלים

אפשר קען מיר איינער העלפן אויסליינען די פאר שורות:
ולפעמים נפש רחבה שרואה שע"י חבירו יותר מכובד ממנו גם בני אדם מתכבדין בו ??? למאן דבעי ???

תג נוצער האט געשריבן: לייג די גאנצע שטיקל געטייפט וועל מיר פרובירן בל"נ

קוקט אויס ווי ונקטי לי' שוקא למאן דבעי למיזבן
(עיין הלשון בבא בתרא כב. ופירש"י נקיט ליה שוקא - הכרז שלא ימכור איש בעיר גרוגרות אלא הוא)

עס שטימט יישר כח!

והנה ידוע שעיקר המחלוקת נתגבר ע"י שלש מדות הרעות, עין רעה ורוח גבוה ונפש רחבה, פעמים מחמת עין רעה שצרה עינו על חבירו שנתכבד יותר ממנו, וגם רוח גבוה שיש לו גאות שהוא ראוי לכבוד זה, ולפעמים נפש רחבה שרואה שע"י חבירו יותר מכובד ממנו גם בני אדם מתכבדין בו ונקטי ליה שוקא למאן דבעי למיזבן מיזבן מיניה או מזבין ליה.
מצד שלש מדות הרעות ראה תחלת המחלוקת ואח"כ נתגבר ר"ל כמו שאחז"ל (סנהדרין ז א)האי תיגרא דמיא לבידקא דמיא, וכוונתו כמו שמים עברו על גבול שלהם ושוטפים היבשה, ומכלים שדות וכרמים הטובים, כן המחלוקת מכלה כרם ישראל ר"ל אף הטובים שבהם

מיללער האט געשריבן:

תג נוצער האט געשריבן: לייג די גאנצע שטיקל געטייפט וועל מיר פרובירן בל"נ

קוקט אויס ווי ונקטי לי' שוקא למאן דבעי למיזבן
(עיין הלשון בבא בתרא כב. ופירש"י נקיט ליה שוקא - הכרז שלא ימכור איש בעיר גרוגרות אלא הוא)

עס שטימט יישר כח!

והנה ידוע שעיקר המחלוקת נתגבר ע"י שלש מדות הרעות, עין רעה ורוח גבוה ונפש רחבה, פעמים מחמת עין רעה שצרה עינו על חבירו שנתכבד יותר ממנו, וגם רוח גבוה שיש לו גאות שהוא ראוי לכבוד זה, ולפעמים נפש רחבה שרואה שע"י חבירו יותר מכובד ממנו גם בני אדם מתכבדין בו ונקטי ליה שוקא למאן דבעי למיזבן מיזבן מיניה או מזבין ליה.
מצד שלש מדות הרעות ראה תחלת המחלוקת ואח"כ נתגבר ר"ל כמו שאחז"ל (סנהדרין ז א)האי תיגרא דמיא לבידקא דמיא, וכוונתו כמו שמים עברו על גבול שלהם ושוטפים היבשה, ומכלים שדות וכרמים הטובים, כן המחלוקת מכלה כרם ישראל ר"ל אף הטובים שבהם

זייער פיין, אבער דו קומט א הערה אונטער די נקטא לי' שוקא מיט די גמרא, ווייל רוב מענטשן וועלן נישט פארשטיין די לשון, כנלענ"ד

קומט - אולי - א הערה בסוגריים "(ע"פ לשון הגמ' ב"ב כ"ב.)"

אבער איך וויל דערמאנען דעם עולם, אז די ארבעט פון מעתיקים איז נישט צו זיין פארנומען מיט הגהה און מ"מ. דאס פארלענגערט די ארבעט פאר ענק און פאר די מגיהים.
דאס באלאנגט פאר די מגיהים, זיי האבן עקספערטיז אין דעם, און זענען דן לויטן גאנצן שטיקל, און לויטן גאנצן ספר.
ווי איך האב שוין געשריבן, אויב פילט איר - מעתיק - אז דא באלאנגט א הערה/מ"מ וכדומה, שרייבט עס צו (@@מיט סימנים, פארשטייט זיך@@) און געגאנגען ווייטער, זייט אבער נישט פארנומען מיט דעם. אל תשיג גבול רעך...

בייגעלייגט א אויסטויש אין אישי מיט איינער פון די מעתיקים:

Re: #000
געשיקט אום : פרייטאג ינואר 23, 2015 3:01 pm
דורך יידישע קהילות

יישר כח.
דו ארבעטס צו שווער. ווי איך האב גשריבן אויף כמה מקומות אין די אשכולות: דער מעתיק דארף נישט זיין פארנומען מיט פאררעכטן אדער מגיה זיין. טייפ אפ, און וואו דו ביסט מסופק שרייב א ??. עס וואלט געגאנגען אסאך שנעלער פאר דיר - און פאר מיר!
בכל אופן תודה רבה מאוד, זכות המחבר יגן עליך.
איך בעט דו זאלסט זיך מזרז זיין צוצענדיגן דעם עמוד (און אפשר אויך פרישע עמודים) ווי אמשנעלסטן.
גוט שבת!

Re:#000
געשיקט אום : מאנטאג ינואר 26, 2015 11:52 am
דורך XXXXXX

איך האב זיך טאקע געווינדערט ווען די האסט געזאגט אז א עמוד נעמט א האלבע שעה, ווען ביי מיר האט דער דריטעל אדער האלבע עמוד געדויערט א סאך סאך מער ווי דעם.
וועל נאך פרובירען היינט עפעס צו טוהן ווייטער, פאר איך גיי אהיים פארען שניי שטורעם.

כתב יד מעתיק ב' וכתב יד המחבר

כתב יד מעתיק א' וכתב יד מעתיק ב'

יאפין האט געשריבן: איך טו נישט יארען אין כתב"י נאר טעג, אבער איך זעה אז אלע בלעטער וואס דו ברענגסט וואו ביידע האבען געשריבען איז עס קודם דער מעתיק און דערנאך די מחבר.

מען קען ווייטער זאגען ביידע צדדים, אבער דאס איז קלאר אז דער כתב מחבר איז געווען שפעטער.

לאו דוקא ( ווי דו קענסט זעהן אין דעם דוגמא וואס איך שטעל דא), ווי ס'זעהט אויס איז עס געווען א בשותפות'דיגער פראיעקט, אמאל האט דער סופר-מעתיק געשריבן און אמאל דער מחבר זעלבסט,

אבער למאי נפק"מ ווער ס'איז געווען פריער צי שפעטער, סך הכל איין זאך וואס איך זאג אז דער באנד חידושים איז נישט געשריבן געווארן דורכן מחבר אליין, נאר דורך נאך 2 מעתיקים סופרים, די סיבה דערפון קען מען שפעקולירן, און לדעתי איז עס נוגע למעשה צו וויסן לגבי עריכה והגה

אה יעצט ברענגסטו שוין עפעס, ווייל לויט דיין פריערדיגע משלים וואלט מען געקענט זאגען אז כתב מחבר איז אין די עלטערע יארען וכתב מעתיק איז רבינו אין די יונגע יארען, אבער ועכשיו אז די האסט געברענגט א פארקערטען בלעטעל, דהיינו מקודם כתב רבינו ואח"כ כתב המעתיק, א"כ אי אפשר לומר כן.

סטראשעלע האט געשריבן: איר זיינט גערעכט מיט אלעם וואס איר זאגט, אז ס'איז פארהאן א מציאות דער כתב זאל אביסל נשתנה ווערן במשך השנים ולפי הקולמוס והדיו, הכל אמת ויציב,
אבער האט נישט קיין שייכות לניד"ד, די דריי כתבים וואס כ'האב געברענגט דוגמאות דערפון, זענען פון דריי מענטשן בלי שום ספק בעולם,
אני ב"ה ג"כ מתמצה בזה רבות בשנים, און ווי איר זאגט ס'איז זיך שווער צו טענה'ן אויף א זאך וואס מ'דארף האבן דערצו בדרך כלל זייער א דקות'דיגע הרגשה און טביעת עין, אבער באמת לגבי ניד"ד זעהט מען עס קלאר, ס'איז אזוי בולט דער חילוק, ס'איז בכלל נישט בגדר ספק, דעם מספר הדפים איז אויך דער כתב פון די מעתיקים, וכן המפתח. אולי האט דער מחבר עס אפגעשריבן אויף צעטעלעך און עס געגעבן פאר משרתיו עושי רצונו אריינצושרייבן אינעם פנקס, און כמה פעמים האט ער עס אליין געטאן, מ'זעהט טאקע אז זיין כתב איז אמאל דיקער און אמאל דינער לפי הקולמוס, אבער אינעם תבנית וצורת הכתב איז נישטא קיין שינויים, ווידעראום די אנדערע 2 כתבים זענען כרחוק מזרח ממערב פון דעם כתב, וז"פ

אני על משמרתי אעמודה, אדרבה לאמיר פרעגן א דריטן מומחה המקובל על שנינו, איך שלאג פאר מ'זאל דאס ווייזן פאר הרב ר' שמערל ציטראנענבוים שליט"א עורך קובץ כרם שלמה, ער איז דער "גרעסטער" מומחה אויף כתבי יד בדורינו, בפרט מגדולי אשכנז, און לאמיר הערן וואס ער זאגט, איך בין גרייט מקבל צו זיין א קנס אויב זאגט ער אנדערש ווי איך האב דא געשריבן!

וואס זאגן די אנדערע חכמים וידענים בינינו?

איך האב שוין אויך געטוהן אסאך אין כתבי יד, דער וועג צו וויסן צו עס איז דער זעלבער כתב צו נישט איז דורך צושטעלן און מדמה זיין די צורת האותיות איין כתב צום אנדערן, ווי אויך דעם אופן פון אויסלייג. דער צווייטער טעסט איז נאר א טעסט צווישן אן אייגן לשון אדער נאכשרייבן יענעם'ס לשון, כמובן.
איך האב צוגעשטעלט אותיות, און זיי זעהן אויס ענדליך להפליא. באטראכט די אותיות ב', ד', ז', ל' מ', ץ' און די אייגנארטיגע ת'. אויך באטראכט די אותיות המחוברות, למשל נ+ו, וכדומה.
אויך זע איך די זעלבע סארט אויסלייג אין ביידע כתב יד, למשל, ביים סוף פסוק "וכו'" אנשטאט "וגו'", און נאך.
די סיבה פון דעם שינוי איז הויפזעכליך צוליב דעם טויש פון דעם פעדער, אויך מסתם זענען געווען שטיקלעך וואס ער האט געשריבן במתינות ומתוך הרחבת הדעת, אנדערע זענען געשריבן געווארן אונטער אנדערע אמשטענדן.
אדרבה פרעג ר' שמערל ציטראנבוים, לאמיר דא הערן זיין מיינונג.
אני צריך לקצר.