אידישע וועלט פארומס

יונה כהן האט געשריבן: עס זענען געווען א לאנגע סעריע פון מאמרים איבער דער נושא עלות השחר אין דעם באבוב 45 קובץ עץ חיים.

וכמובן שכל פטפוטי דברים הנ"ל איז נישט מחייב קיין קרית יואל'ער איד קיין כי הוא זה.

farshlufen האט געשריבן:

יונה כהן האט געשריבן: עס זענען געווען א לאנגע סעריע פון מאמרים איבער דער נושא עלות השחר אין דעם באבוב 45 קובץ עץ חיים.

וכמובן שכל פטפוטי דברים הנ"ל איז נישט מחייב קיין קרית יואל'ער איד קיין כי הוא זה.

א באבובער טאר נישט וואוינען אין ק"י ?

farshlufen האט געשריבן:

יונה כהן האט געשריבן: עס זענען געווען א לאנגע סעריע פון מאמרים איבער דער נושא עלות השחר אין דעם באבוב 45 קובץ עץ חיים.

וכמובן שכל פטפוטי דברים הנ"ל איז נישט מחייב קיין קרית יואל'ער איד קיין כי הוא זה.

דער קובץ עץ חיים איז מחדש נייע זמנים און מושגים וואס קיין איינער האט זיך נישט דערמיט געפירט דאהי

יונה כהן האט געשריבן: עס זענען דא פאשידענע מקורות אז אין סיגוט גופא האט מען זיך געפירט לפי המג"א אבער דער עלות השחר האט מען גערעכנט א סאך פריער ווי דער התאחדות זמן פון עלות דהיינו 72 לפני הנץ. און לפי זה איז אין אמת'ן דער זמן המג"א נאך אפילו פריער. און עס איז שוין פארשפרייט געווארן אין א סאך שוהל'ן א קריאה פון עטליכע רבנים וואס האבען לעצטענס מעורר געווען אויף דעם.

דער מקור פון וואס איך רעדט איז, אז ס'איז ערשינען א קול קורא בזמן הגה"ק הדברי חיים והייטב לב והם חתמו על זה וואס האט געהאנגען אין אלע שוהל'ן איבער גאליציע אין אונגערין ווי מ'איז מעורר אז אין די זוממער חדשים אין איירופע (פאר מ'האט איינגעפירט daylight saving time) איז אויס געקומען זמן קר"ש זייער פרי 6'ע - 7'ע בערך, דהיינו אזא זמן פאר קר"ש איז נאר אויב מערעכנט דער עלות א סאך פריער ווי 72 און פאר דעם האבען די גאונים הנ"ל מעורר געווען אז דער עולם זאל נזהר זיין אויפצושטיין צייטליך.

א גרויסן יישר כח ר' יונה.
מיר האבן לכתחילה נישט געוואלט יעצט אנרירען די גאנצע נושא פונעם פריערדיגן עלות, אבער אזוי ווי עס איז שוין אויפגעברענגט געווארן וועלן מיר שוין יא שרייבן בקיצור נמרץ, (אפשר און א אנדערע געלעגענהייט וועלן מיר שרייבן דערוועגן באריכות).
מיר ווייסן נאר די פונקטליכע זמן פונעם נץ החמה און שקיעת החמה, און מיר רעכענען 72 מינוט פריער פארן עלות השחר וצאת הכוכבים, אבער עס זענען דא וואס זאגן אז דאס אז מען רעכענט 27 מינוט איז נאר ווען די זון איז באמצע הרקיע (תקיפת ניסן ותשרי) אבער די אנדערע צייט ווען די זון גייט שיף (ואכמ"ל) איז עס פריער, במילא קומט אויס אז דער זמן קר"ש לשיטת המג"א וואס דאס איז דאך געבויעט אויפן עלות וצאת איז פריער.
אבער למעשה האבן מיר נישט אנגענומען אזוי און אפי' לגבי מוצ"ש וואס עס איז א וודאי דאורייתא טוען מיר מלאכות תיכף נאך 27 מינוט פונעם שקיעת החמה, (הגם די רבי פאר זיך האט מחמיר געווען צו 92 [וואס דאס איז א שיטה פאר זיך] און לויט ווי טייל ווילן זאגן איז דאס אויך געווען זיכער צו מאכן ארויסצוגיין פון דעם ספק, אבער פארן ציבור האט ער זיכער נישט אזוי גע'פסק'נט), און איירופע זענען דא וואס פירן זיך יא אזוי, (און דאכטצעך אז אין די דארטיגע לוחות איז דא צוויי זמני קר"ש לשיטת המג"א), במילא לשיטת מג"א שרייבן מיר נאר איין זמן לויט 72 מינוט און נישט לפי האופק.
ווי פריער דערמאנט ווילן מיר זיך נישט יעצט אריינלאזן אין די שאלה נאר בנוגע שיטת הגר"א צו מען זאל עס יא שרייבן אדער נישט.

א שיינע שמועס דא, יישר כח ר' יונה, ויישר כח לבעל בלוח אויפן זיכוי הרבים, ובפרט פאר די קארטלעך.

יונה כהן האט געשריבן: די סיבה פאר 72 פאר מוצש"ק איז דאך ווייל אזוי האט דער דברי חיים גע'פסק'נט און ער אליין זאגט אז דער עלות איז נישט 72 פאר דער נץ. (וכן משמע להדיא בספר דרכי חיים ועוד) ווייס איך נישט פארוואס איר ברענגט אהער דער מוצ"ש זמן ווען עס איז נישט אזוי געווען דער מנהג דוקא ביי די וואס האבען מחמיר געווען לחשוב צאת הכוכבים 72 בשווה לכל השנה לכל מקום.

דאס וואלט געעוען אינטערסאנט צו זען אינעווייניג, ווייל עס אינטערסאנט וואס די חילוק איז צווישן עלות מיט צאת, אויב איז שייך צוצייכענען א פונטקליכע מראי מקום.

יונה כהן האט געשריבן: דער פריערדיגע זמן פון עלות איז נישט ווייל אזוי איז עס לפי האופק(זומער גייט די זון שיף) נאר ווייל לפי המנהג בכל התפוצות שאין לזה זמן לפי המינוטין רק משעה שמתחיל להתנוצץ אור וזה יכול להיות הרבה יותר מ72

לפי ידיעתינו האט דאס יא צו טוען לפי האופק.
די סיבה פארוואס עס איז מתחיל להתנוצץ אור איז, ווייל די זון גייט דעמאלט מער שיף און עס דארט לענגער אנצוקומען פונעם נשף ביזן אופק (ואכמ"ל) במילא דוערט עס לענגער ווי 72 מינוט איז די עלות פריער.

יונה כהן האט געשריבן: און אודאי לפי פשטות הגמ' בפסחים (ד' מיל)

וואס מיינט איר צו זאגן אז פון די גמרא איז נישט משמע?
לכאורה פון די גמרא איז יא א ראי' צו זאגן אז עס איז יא 72 מינוט, הגם מ'קען דאס פארענטפערן אז דאס רעדט זיך זיך בימי התקופה בירושלים.

יונה כהן האט געשריבן: אבל ברור שכך היתה המנהג

מקור?

יונה כהן האט געשריבן: לעצטענס איז דא וואס מאכען א סארט פשוט'ע חשבון, דהיינו לחשוב לעלות השחר לפי האופק של 72 דהיינו בירושלים (ששם חשבו הזמנים לעבודת בית המקדש) בחודש ניסן און תשרי (בזמן ששעות היום ולילה הם שוים) שאז 72 מינוט לפני הנץ ידוע שהשמש נמצא 16.1 מעלות מתחת האופק ולכן מחשבים לכל העולם כשהשמש מתחת לאופק 16.1 מעלות אז יש לקבוע העלות השחר. בדיוק כפי שנהגו בזמן חז"ל. ולעולם אינו פחות מ72

וואס מיינט איר "לעצטענס" איז נישט דאס וואס איר זאגט פריער "ברור שכך היתה המנהג"

יונה כהן האט געשריבן: איך שיהיה פאר סאטמאר חסידים כנ"ל דארף מען לכאורה אויסשטעלן דער לוח, גראפיש גערעדט, אז סתם מענשען זאלען אנעמען אז מ'דארף אנעמען דער הלכה כהמג"א אין נישט געבען פאר דעם סתם איד'עלע דעם איינדרוק אז ער האט א געהעריגע ברירה בלי שום פקפוק. ובאמת אינו כן.

דאס איז דאך געווען אונזער שאלה, צו זאל מען אבער יא שרייבן שיטת הגר"א פאר די וואס האבן ליידער פארפאסט.

ר' יונה, מיר האבן שטארק הנאה צי דיסקוסירן דעם ענין, ווייל ווי עס קוקט אויס קענען מיר נאך אסאך קליגער ווערן אין די אלע ענינים, אבער דא ווילן מיר נישט פארקריכן פונעם יעצטיגן ציל, אויסצושמועסן וואס מען זאל יא אדער נישט אריין לייגן אינעם לוח, אדער וויאזוי מ'קען עס פארבעסערן.

מיסטעריעז האט געשריבן: ר' כוסעין, מען פסק'נט (ביי אונז) ווי דעם מג"א, פינטל.
ר' לוח'ס שאלה איז שוין נאר נאך די הנחה

עיין תשובות מהרש"ג איך גדענק נישט יעצט די פונקטליכע אדרעסס. ווער עס קען עס דא ארויפלייגן תע"ב.

יידישע קהילות האט געשריבן:

מיסטעריעז האט געשריבן: ר' כוסעין, מען פסק'נט (ביי אונז) ווי דעם מג"א, פינטל.
ר' לוח'ס שאלה איז שוין נאר נאך די הנחה

עיין תשובות מהרש"ג איך גדענק נישט יעצט די פונקטליכע אדרעסס. ווער עס קען עס דא ארויפלייגן תע"ב.

מן הסתם מיינסטו או"ח סי' ל"ד, און איך פארשטיי נישט וואס דו מיינסט ארויסצוברענגען דערמיט, ער נעמט דאך אהן ווי דער גר"א בכל התוקף, דער תניא אויך...
ביי אונז האלט מען אבער נישט אזוי.

ר' יונה שליט"א
למעשה זענען מיר אביסל צימישט מיט אייער שטעלע, ווייל אויב איז באמת די זמן קר"ש מג"א נישט די ריכטיגע (ווייל מיר רעכענען נישט די ריכטיגע עלות), דעמאלט ע"כ דארף מען רעכענען די שיטת הגר"א, (ווייל די אנדערע זמן איז דאך בכלל נישט קיין זמן).
אויסער אויב מיר הייבן אן טאקע צו שרייבן אויך די זמן קר"ש לויטן פריערדיגן עלות, וואס דאס ווילן מיר אוודאי נישט ווייל דאס וועט נאר פאראורזאכן א שטורעם

יצחק דע באנקיר האט געשריבן:

farshlufen האט געשריבן:

יונה כהן האט געשריבן: עס זענען געווען א לאנגע סעריע פון מאמרים איבער דער נושא עלות השחר אין דעם באבוב 45 קובץ עץ חיים.

וכמובן שכל פטפוטי דברים הנ"ל איז נישט מחייב קיין קרית יואל'ער איד קיין כי הוא זה.

איר דערמאנט מיך, ווען איך בין געווען א בחור האב איך געלערנט אין מאנטריאל ביי הרה"ג ר' משה מנחם שליט"א דומ"ץ סאטמאר דארטן זענען די לוחת לפי האופק, אין יענע יארן איז געווארן די מהפכה איבער די עלות השחר אז לויט התאחדת רעכנט מען 72 מינוט פונעם נץ אשר ע"כ קומט אויס די עלות אביסל שפעטער ווי לפי האופק, אבער די תוצאה דערפון איז אז סוף זמן קרי"ש קומט אויס אן ערך פון 15-20 מינוט שפעטער. נו פאר אונז בחורים אז מען קען שלאפן נאך 15-20 מינוט אן זיין אן עבריין איז דאך א גרויסע זאך. איז אבער דער דיין שליט"א אריין געקומען אין ביהמ"ד אין מודיע געווען אז מען זאל זיך נישט פארלאזן אויף די נייע לוחות, ווייל היות עס זענען געווען רבנים דא אין שטאט אין מען האט אזוי קובע געווען טאר מען נישט משנה זיין ובפרט ביי א דאורייתא (זעט אויס אז אפי' קרית יואל-סאטמאר יוד קען דאס אויך מחייב זיין)

הרב ליסקא, מעשה לסתור?

KJ LIACH האט געשריבן: ר' יונה שליט"א
למעשה זענען מיר אביסל צימישט מיט אייער שטעלע, ווייל אויב איז באמת די זמן קר"ש מג"א נישט די ריכטיגע (ווייל מיר רעכענען נישט די ריכטיגע עלות), דעמאלט ע"כ דארף מען רעכענען די שיטת הגר"א, (ווייל די אנדערע זמן איז דאך בכלל נישט קיין זמן).
אויסער אויב מיר הייבן אן טאקע צו שרייבן אויך די זמן קר"ש לויטן פריערדיגן עלות, וואס דאס ווילן מיר אוודאי נישט ווייל דאס וועט נאר פאראורזאכן א שטורעם

אתמהה!

ווייל עס נישט קלאר פאר אייך וואס דער שיטה פון מג"א איז, פאר דעם זאלען מיר זאגען א כפרה מיט אלע, און מיר זאלן אינגאנצן מקיל זיין לפי הגר"א? ווי איז דער לאגיק דא?
איך מיין אז איך האב געשריבען אז ביידע חשבונות לפי המג"א האבען קראנטע יסודות נאר איך האב מוכיח געווען וואס דער אלטער מנהג איז געווען, וזה הכל.

ואין הכי נמי אז מ'קען נישט משוגע מאכען מענשען אין דאס באלאנגט באמת פאר די מנהיגים אדער פאר דער מרא דאתרא.
אבער וואס איז שלעכט צו דרוקען אין-קליינעם די זמן העלות לפי האופק פונקט ווי מ'דרוקט די זמן עלות לפי גר"א והרב? ס'איז עפעס אן איסור צו "וויסען" און צו מחמיר זיין?

פון דער אנדערע זייט, פארוואס טאקע צוליב דעם וואס מ'האט משנה געווען דער מנהג לחשבון העלות דארף מען זיך מוטשענען שבועות פארטאגס אויף צו זיין נאך 20 מינוט, 'תיקון לייל שבועות איז דאך נאר א מנהג, פארוואס זאלען נישט מענשען וויסען אז לפי המנהג המקובל מדור דור איז דער עלות פריער אין מ'קען שוין גיין אין מקוה?

ועל כולם, וואונדער איך מיך, (און עס איז נישט דער ערשטער מאל אויף אייוועלט) אפשר קענט איר מיר ציטירן ווי איך האב דא גענומען א "שטעלע" איך בין דען א רב, א פוסק, איך האב עפעס שטעלעס?

מיט ברענגען מקורות בין איך נישט מער ווי א פשוט'ער פאסטטרעגער איך האב גארניש מער ווי געשריבען וואס עס טוט זיך איבער דער נושא.

לגבי מאנטריאל איז עס טאקע מיר געווען א וואונדער, איך ווייס ווער עס האט עס דארט אנגדרייט, טייל חסידי סאטמאר דארט האבען געמיינט אז דער שטאטישער עלות קומט פון דער קליינער פאפא רב הג'ר יעקב יצחק ניימאן זצ"ל אב"ד בעלזא מאנטריאל. אבער ווי איר האט דערמאנט איז דאס געווען פון אלע רבנים אין שטאט בתוכם הג"ר שיימע זצ"ל סאטמאר רב אין מאנטריאל. די רבנים זענען ארויף בימים ההם אויף מאונט רויאל (א פארק בארג אין מיטן מאנטריאל) און קובע געווען דער זמן לפי ראות עיניהם כפי שנהגו מאות שנים בכל התפוצות לפני הזייגער והקאמפוטער דהיינו שסמכו על ראות עיניים. עכ"פ לא לפי חשבון השעון 72 דקות.

וואס א סאך רבנים דאן און היינט זענען נישט באקאנט, איז דער השפעה פון סיטי לייטס אויף וואס מ'זעט אין הימעל און התנוצצות האור וואס באמת קען עס זיין פריער נאר מ'מערקט עס נישט צוליב דער השפעה פון די ליכטיקייט פונעם שטאט וואס עס ציעט זיך אויף הונטערטער מייל ווייט ואכהמ"ל

---

נאר פאר די וואס זענען אינטערעסירט
קען מען זען דאס https://en.wikipedia.org/wiki/Light_pollution
Inspection of the area surrounding Madrid reveals that the effects of light pollution caused by a single large conglomeration can be felt up to 100 km (62 mi) away from the center.[citation needed] Global effects of light pollution are also made obvious. The entire area consisting of southern England, Netherlands, Belgium, west Germany, and northern France have a sky brightness of at least 2 to 4 times above normal (see above right). The only places in continental Europe where the sky can attain its natural darkness are in northern Scandinavia and in islands far from the continent.

In North America the situation is comparable. There is a significant problem with light pollution ranging from the Canadian Maritime Provinces to the American Southwest.[citation needed]
http://physics.fau.edu/observatory/lightpol-astro.html

וזה נוגע לכמה וכמה דברים, לדוגמא הג"ר משה באגרות משה קבע הזמן למוצ"ש ל50 מינוט שוות בעיר ניו יארק כי כך ראה בעיניו ובזמנו כבר היה הרקיע בכל רוחב ניו יארק סטעיט פאולוטעט מאור של סיטי לייטס. ובאמת לשיטת המנ"כ רואים כוכבים בלי פאולושען של סיטי לייטס עוד לפני 50 מינוט.

רב יונה, א לוח איז נישט געמאכט פאר ידועות, ס'איז געמאכט אויף למעשה. אויב האבן די רבנים אנגענומען למעשה אנדערש ווי איר זאגט אז מען האט אמאל געטון, איז דאס היינט די פסק למעשה. פינטל.

למעלה משבעים האט געשריבן: רב יונה, א לוח איז נישט געמאכט פאר ידועות, ס'איז געמאכט אויף למעשה. אויב האבן די רבנים אנגענומען למעשה אנדערש ווי איר זאגט אז מען האט אמאל געטון, איז דאס היינט די פסק למעשה. פינטל.

מסכים 100 פראצענט איבער פּסק רבנים. עס איז לפי ידיעתי נישט דא קיין "פסק" פון "רבנים" אויף דער נושא. [פינטל!]

וואס דארף מען מער ווי עס איז מעיד דער גרויסער גאון בפרט אין עניני זמנים ה"ה הרב ישראל דוד הארפענעס שליט"א און ער שרייבט בפירוש אז עס איז נישט דא הכרעה ברורה אין די פוסקים. און ביי א דאורייתא דארף מען מחמיר זיין.

http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.asp ... =&pgnum=30


איין זאך איז קלאר אז הג"ר י"ד הארפענעס שליט"א ווייסט נישט פון אזא מין "פסק למעשה".

און אויב עס איז געווען א אזא זאך אז עס "האבן די רבנים אנגענומען למעשה" פרעג איך, הבה ריאה לדבריך, ווי? ווען?

און אודאי אויב עס געפינט זיך אפילו נאר איין מענש וואס וועט הנאה האבען פון דער ידיעה ווען איז דער זמן וואס הרב הארפענעס איז ממליץ מחמיר זיין איז עס שוין א טובה!

כ'ווייס נישט ווי איר דרייט זיך, אבער די לוחות וואס קהילות געבן ארויס זענען ע"פ פסק רבנים.

למעלה משבעים האט געשריבן: כ'ווייס נישט ווי איר דרייט זיך, אבער די לוחות וואס קהילות געבן ארויס זענען ע"פ פסק רבנים.

וואסערע "קהילה" געט ארויס לוחות

למעלה משבעים האט געשריבן: כ'ווייס נישט ווי איר דרייט זיך, אבער די לוחות וואס קהילות געבן ארויס זענען ע"פ פסק רבנים.

דאס איז אייער ענטפער פאר א בקשה פון הבה ריאה לדבריך ווי איז דער פסק הרבנים?

האב איך נישט טאקע נישט קיין ענטפער צו דעם.

והבוחר יבחר.

נ.ב. אויב עס איז דא "פסק הרבנים" פארוואס דרוקט דער מו"לּ אויך דער זמן הגר"א? אויף דעם איז אויך דא א פסק רבנים?

נאר איין פראגע קלאר צו מאכן, איר ברענגט ראיות פון אלטע לוחות, פארוואס היינט פארשטייט איר איז די לוחות ע"פ דעת הדרוקער, און אמאל נישט?