צוריק צו פריער אז ווען א איד הייבט אן צו רעדן וועגן שידוכים פון זיין קינד ווייסט ער נאכנישט וואס ער זיכט, אויב איז ער א מענשט וואס לאזט ער זיך רעדן, וועט אים דער שדכן זאגן קלאר וואס איז טאקע פאסיג פאר אים און פאר זיין קינד, (מ'רעדט דא פון ערנסטע שדכנים וואס מיינען לתועלת הענין צוזאמען צו פארן א חתן מיט א כלה וואס זענען פאסיג איינער צום צווייטן, נישט פון דעי שדכנים וואס זיכן צוזאמען צו שטעלן 2 באמבע נעמען אויפן לוח המודעות צעטל...) דער שדכן האט א עבודה רבה אויפצוקלערן דעם טאטן /מאמען, אז דער שידוך איז טאקע פאסיג פאר זייער קינד, איר ווייסט וויפיל מוח וואשונג קאסט???, איר ווייסט וויפיל מ'וואלט באצאלט אין די וועלט פאר אזא איינעם וואס קען איבער מאכן יענע'מס מוח?, נישט 1000$, נאר אפאר הונדערט טאלער א שעה....,
ענדליך דער שדכן האט שוין קאנווינסט די עלטערן צו גיין א שטאפל ווייטער, מאכט זיך א צווייטע שדכן קומט אן און איז בכח אריין צו טאנצן אינדערמיט און נעמט איבער דעם שידוך צום צווייטן פאזע, און פירט אים ביזן סוף, מ'באצאלט אים פול פרייז ווייל ער האט אויסגעפירט דעם שידוך, אבער דאך ווילן די מחותנים זיין מענטשן מ'דערמאנט זיך פונעם ערשטן שדכן מ'ווארפט אים אריין 2 הונדערט טאלער און מ'איז צופרידן, יעצט לאמיר טראכטן איין מינוט, וויאזוי דארף זיך דער ערשטע שדכן פילן?, פילט ער נישט ווי צוויי סענט?, איך בין געוועהן דער וואס האט האט יענע'ס מוח אויסגעוואשן זאל מסכים זיין צו דעם שידוך און דאס באצאלט מען מיר פאר חדשים ארבעט, נאך אזא מעשה באקומט ער אפעטיט צו ארבעטן ווייטער? צו נישט, יעצט ווער וויל מיטשרייען מיט מיר...., "ווי זענען די שדכנים"???....
אז מ'רעדט שוין וועגן דעם פראבלעם פון אויסכאפן שידוכים, דארף דערמאנט ווערן לגנאי די שדכנים וואס האבן אזא מנהג אז זיי קומען אן מיט א ליסטע, איינער וואס קען אביסל די שידוכים ליין ווייסט שוין בדרך כלל וועלכע משפחות גייט צו וועלכע, ממילא קומט דער שדכן נומבער איינס צום אבי הנערה, און ברענגט אים א ליסטע פון 10 בחורים, ער זאל זיך גיין נאכפרעגן אויף אלע 10 און לייגט זיך שלאפן, אבער ווען שדכן נומבער צוויי לייגט זיך אריין אין א שידוך וואס איז געוועהן איינע פון די 10 אויסגערכנטע ביי שדכן נומ. 1, און פירט דאס צו א שטאפל ווייטער, שפרינגט אריין שדכן נומ. 1 מיט א טענה איך האב דאס אנגעטראגן צום ערשט דערפאר מוז איך דאס ענדיגן און מאכן דאס געלט, אפגערעדט אז ס'איז נישט ריכטיג ס'איז א ענין פון עני המהפך בחררה, איז דאך משמע פון אזא מעשה אז מ'רעדט פון אפאר שדכנים, אויב אזוי איז שווער א מורא'דיגע קושיא, דו הייבסט אן צו זאגן אז ס'איז נישטא קיין שדכנים, דא ברענגסטו מיר א גאנצע מעשה איין שדכן כאפט צו פונעם צווייטן, ס'טוט זיך א געכאפעכטס, ס'איז דא שדכנים פון וועמען צו כאפן וואס גייט דא פאר, אלא מאי (א דריי מיטן פינגער) דאס גופא איז דער פראבלעם, ווייל דער שדכן נומ. 2 וואס פון אים כאפט מען ארויס דעם שידוך ער ריקט זיך אין דער זייט, און צוביסלעך געט ער אויף, ווייל אז מ'כאפט שטייט ער אין דער זייט, ווערן דאך די שדכנים ווייניגער, ממילא איז שוין פארענפערט די הארבע קושיא וואס דער קעפל האט געפרעגט....., (נו? ווער ווייסט?....) "ווי זענען די שדכנים"???..., (דאס זאגט מען שוין בנוחתא אבער עכט איז עס א קושיא....)
די שידוכים סטעדש איז זייער אינטרעסאנט און ס'איז גאר קורץ, עס הייבט זיך אן ביי די 18 מיט אפאר חדשים און עס ענדיגט זיך ביי ניינצן און דריי פערטל, דאס מיינט אז ווען א טאטע צעגערט אביסל ער טראכט און באטראכט נאך און צווייפלט אביסל וועגן א שידוך, גייט ער אראפ פון טיש, ס'ווערט א פלעק, ווייל מענשטן הייבן שוין אן צו פרעגן וואס גייט פאר מיט דעם בחור צו וואס איז ער געווארן עלטער? אלא מאי ס'איז נישט גוט..., (ממש אזוי גייען די השערה'ס אויף מענטשן...) און ווי נאר דער בחור ווערט כמעט 20, גייט ער אינגאנצן אראפ פון טיש די שדכנים הערן אויף צו רופן, דא ווערן שוין די עלטערן נערוועז און מ'טוט געאיילטע שריט, איין שריט איז צו רופן דעם שדכן און זאגן בזה"ל אז דו טרעפסט מיר א שידוך קריגסטו 5 אלפים, נו פאר פינעף אלפים לוינט זיך צו ארבעטן, דער שדכן ארבעט אויף קעס און אויף כלים ביז ער טרעפט א שידוך, און עכ"ז קען ער נישט טרעפן דאס בעסטע ווייל דער בחור איז שוין אביסל אלט (ווי אלט? וואס הייסט?, כמעט 20....)
קומט אויס אז די שדכנים ווערן צוריסן, פון איין זייט וויל דער שדכן טון די געהעריגע שידוכים משדך זיין די 18 אהאלב יעריגע, פון די אנדערע זייט האט ער די נערוועזע עלטערן פון די פבראלעמאטישע קינדער (העכער 20) וואס זאגן אים צו 5 אלפים, און הלכה בידוע בישראל אז געלט רעדט, ווערט ער צוריסן אין צווייען, ער האט פרעשור פון די פראבלעמאטשע, און זיין אייגענע רצון איז צו טון געהעריגע שידוכים, נו ווער וויל דען א צוריסענע פרנסה, דעריבער פרעגן די צורייסער'ס צוריסענערהייט "ווי זענען די שדכנים"???...
ווידער איז דא א שריט וואס עלטערן טוען געאיילט, אז מ'כאפט פון וואס ס'איז דא יעצט אויפן טיש, מ'ווערט נערוועז אז דער בחור וועט בלייבן פארזעסן, געט מען א מאך א סך הכל ווער איז יעצט דא אויפן טיש, איני מיני אַה בַּא בָּא און מ'מאכט דעם ערשטן שידוך אין איילעניש אן גוט אדורך טראכט מיט שכל צו איז דאס א שידוך וואס קען אנהאלטן ביז די 120 יאר, וואס די קאנסעקווענסן זענען זייער נישט גוט, יעצט זאל אני הקטן שאץ מאץ גיין פאריכטן די וועלט, ניין, אבער דאס זענען די טריקענע פאקטן וואס דער מצב איז.
ס'איז זייער אינטרעסאנט די ירידת הדורות (מ'רעדט נישטא קיין שובבים תורות פון ירידת הדורות אין פרצות און רוחניות מ'רעדט פשוט פון די ירידה אין עניני שידוכים) לאמיר נעמען אזא יוד ווי ר' שמחה (יעדער קען אים דא?, ר' שמחה פון בתוככי קרעטשמע) "למשל" לאמיר אנעמען אז אונזער ר' שמחה איז שוין 63 יאר זיינע קינדער טוען שוין שידוכים מיט זיינע קינדער (ר' שמחה!!! ס'איז נאר א משל....) יעצט לאמיר זעהן וויאזוי איז ער אליין א חתן געווארן, וויאזוי איז צוגעגאנגען די שידוכים פון זיינע קינדער, און וויאזוי טוען זיינע קינדער שידוכים.
אין די כ' יארן האבן די מלחמה אידן געטון שידוכים, ר' יעקב פון מישקאלץ מיט ר' בערל פון בערעגסאז האבן געטון א שידוך, דער ר' יעקב האט נישט געוויסט די היסטאריע פון ר' בערל ווארום ער קומען פון מישאלץ און ער קומט פון בערעגסאז, און ביידע צדדים האבן נישט געהאט קיין צוריקהאלט פון טון דעם שידוך, און דער חתונה איז פארגעקומען אין גרענד פערעדייס (אנע זיידעס נעבאך) די מחותנים זענען געוועהן מלא שמחה נאך אזא מלחמה צו זעהן א נייע דור וכו' וכו', (דא לאז איך שוין די בדחנים רעדן פון די הרגישים....) בערך אזוי האט ר' שמחה זעלבסט חתונה געהאט.
דער דור ריקט זיך ר' שמחה איז ב"ה זוכה צו א שיינע משפחה, זיינע אייגענע קינדער וואקסן אונטער, מ'שטייט שוין אין שידוכים, מ'לאזט זיך ארויס אויפן מארק, אבער דא ווערט שוין די מעשה אביסל שווערער, מ'טראגט אים אן שידוכים פון מענטשן בערך פון זיין עלטער, די וואס זענען די ערשטע דורות געבוירן נאך די מלחמה, אט דעם נייעם ציבור קען שוין ר' שמחה פון יונגווייז, ער ווייסט פונקטליך דער האט געלערנט אין בית התלמוד און דער האט געלערנט אין צעהלים, דער האט געהאט שווערע צייטן אלץ יונגערמאן, דער האט געהאט א האלד אפ אין געשעפט, ביקצור מ'קען זיך פון יונגערהייט, אנדערשט ווי זיין אייגענע שווער און טאטע וואס האבן זיך בלויז באקענט דאהי נאך די מלחמה, נישט וויסנדיג זייער בעקראונד, און אז מ'קען זיך גוט ווערט שוין אביסל שווערע'ר דעם רצון זיך משדך צו זיין מיט יענעם ווייל מ'ווייסט דאך אלע חסרונות...., אבער דאך מאכט מען די ריכטיגע החלטות און מ'טוט שידוכים מיט די קינדער, אבער לעומת זה זענען די זיידעס אינגאנצן נישט קיין מדובר, עלטערע אידן פון מישקאלץ און פון בערגסאז זענען בכלל נישט קיין רעדע אדער עיכובים ביים שידוך, און אזוי לויפן די יארן מ'ווערט פארוואנדלט פון א טאטע צו א זיידע, און א גוטע שעה.
דער נייע דור דאס איז שוין דער דריטער דור, די קינדער פון ר' שמחה הייבן אן יעצט אין אונזער תקופה צו טון שידוכים, ר' שמחה אליין ער איז זיך שוין נישט צופיל מטפל מיט די ענינים ווייל דאס זענען שוין די אייניקלעך, אבער גאר אסאך מאל פרעגן די קינדער זיין חוות דעת איבער משפחות און שידוכים, דא קומט אבער צו נאך אסאך מער ידיעות, ווייל ווען ר' שמחה אליין האט געטון שידוכים מיט זיינע קינדער, האט ער נאר געהאט א פראבלעם מיט די מחותנים וועמען ער האט געקענט אינגערהייט, אבער מיט די זיידעס האט ער נישט געהאט קיין פראבלעם ווי געשמיסט זענען די אידן פון מישקאלץ און פון בערעגסאז נישט קיין עיכוב, אבער זיינע קינדער האבן שוין יא א פראבלעם מיט די זיידעס, אויסער דעם וואס זיי האבן דעם פראבלעם אז מ'קען די מחותנים פון זייער עידש, קען ער דאך די נייע זיידעס די 65 יעריגע וואס זענען די יעצטיגע זיידעס, מ'קען דאך יענד'נס היסטאריע, און אז מ'קען זיך צו גוט ברענגט דאס צו וויסן יעדנס חסרונות, וואס איז א שטארקע עיכוב צו טון שידוכים, ס'איז היינט א נארמאלע זאך א טאטע זאל זאגן אז דער חתן געפעלט מיר דער טאטע אויך אבער דער זיידעס ער איז דאך א שטיקל פויער ער מאכט מיר קידוש פארן ליינען יעדע וואך שבת..., צו אפי' דער זיידע איז א ערליכע וויל נישט דער ווייב ווייל זי קען דעם באב'ן פון קליידער געשעפט....
פארשטייט יעדער אז נאך אזא טיילונג ווערט א שטיקל קריזיס אין די שידוכים פעלד, ווייל אמאל זענען געוועהן 4 טויזנט משפחות וואס דאס האט געמיינט א גוטע פאר הונדערט משפחות פון יעדן קאטעגאריע, אפאר הונדערט פון די גאר פרומע, אפאר הונדערט פון די מעסיגע, אפאר הונדערט פון די בעת בתי'שע או מער בעסערע, אבער נאכן טיילונג און פון אפאר הונדערט פון יעדן קאטעגאריע געווארן צוטיילט אויף העלפט, ווערט דאך די אויסוואל קלענער, קומט נאך צו א פראבלעם אז אויב דער ציבור ווערט קלענער קען מען זיך נאך בעסער ווי פריער פארן טיילונג מ'איז דאך מער נאנט איינער צום צווייטן, וויל נאכן ריס אינעם חסידות איז די גאנצע קהילה מער פאראייניגט, און אז מ'איז צו נאנט וויל מען זיך נישט משדך זיין ווייל מ'קען זיך צו גוט, און מ'קען אלע חסרונות.
וועלן דאך זיין קלוגע מענטשן וואס זאגן איך וויל בלייבן נוטראל, איך וועל נישט נעמען קיין צד, אזוי וועל איך קענען גרינג שידוכים טון, איך וועל קענען נעמען פון דעי צד און פון דעי צד, איז אבער די מעשה פונקט פארקערט, ווייל דער נוטראלע מענטש קען נאר נעמען א מעסיגע מענטש, א נוטראלע מענטש קען נישט נעמען אן עקסטרעמע נאנאש'ער חסיד, און קען נישט נעמען קיין עקסטרעמע הודו-נאנאש'ער חסיד, ווייל אז ער איז נוטראל וויל ער נישט זיינע קינדער זאלן ווערן עקסטרעם, און האבן צוויי איידעמער איינער עקסטרעם אהער און איינער עקסטרעם אהין, מ'וועט זיך דאך רייסן שבת איבער זיין טיש..., זאל ער נעמען נאר א מעסיגע איז דאך זיכער נאר דא א קליינע אויסוואל, רוב עולם האט דאך א מיינונג.
השתא דאתינא להכא, אז ס'ווערט א פראבלעם וועגן די טיילונג אין די הויפן, שטעלט זיך א פראגע ווי שטייט איין דער שדכן אליין?, ער איז מער פארן נאנאש'ער אדער פארן הודו-נאנאש'ער?..., אויב דאווענט ער ביים נאנאש'ער וועט דאך דער הודו נאנאשער נישט וועלן ער זאל אים אנטראגן שידוכים ווייל ער מיינט דאך נישט ריכטיג זיין אינטרעס, ער איז דאך פון די אנדערע, פון די שקצים, ציט ער איין דעם פאסיק פארן שדכן, ווערט דאך דער שדכן אויסגעמאגערט, הייבט זיך אן צו מומרלען א טענה "ווי זענען די שדכנים"???....
אמאל זענען פארהאן שדכנים וואס ווייסן באמת נישט וואס זיי טוען, מ'האקט צוזאם טויט מיט רויט, און ס'ווערט א שידוך, אין פאקט אז די עלטערע שדכנים ווערן ממש קראנק ווען זיי זעהן צו די נייע שידוכים, ס'נעמט זיי טעג זיך צו בארואיגן אז יענקל פון מאנסי האט זיך משדך געוועהן מיט קליין פון קלעמענטי, ס'איז דאך ממש א הימל געשריי, עד כדי כך אז זיי שפירן אז זיי קענען נישט עקזעסטירן אינעם שדכנות פעלד, אויב קען געשעהן אזעלכע שידוכים פארגייט זיי דעם אפעטיט, וואס געשעהט די נייע שדכנים זענען דאך אום ערפארן, און די אלטע שדכנים זיצן מיט א פארגאנגענעם אפעטיט, דא פרעגן שוין די שדכנים אליין אונזער קעפל, "ווי זענען די שדכנים"???....
די עלטערע שדכנים באשולדיגן די נייע אומערפארענע שדכנים, אז זיי זענען שולדיג אין די מצב פון סעפערעישאן'ס ל"ע צווישן אונזער ציבור, ווייל זיי האבן מתחילה אן נישט געטארט צוזאמען שטעלן אזא שידוך, (אין אמת'ן קען מען נישט אינגאנצן באשולדיגן די שדכנים, שולדיג זענען אביסל די עלטערן ווייל ווען דער שדכן טראגט אים אן וואס איז באמת פאסיג ווערט ער באליידיגט ווי געשמיסט אויבן, לייגט ער נאר פאר די שידוכים וואס יענער וויל הערן, ממילא געשעהט וואס געשעהט) אפגערעדט אז אויב חלילה ס'געשעהט אזא אומגליק אז א פאר פאלק צושייד זיך ל"ע, איז די ערשטע אדרעס איינעם צו באשולדיגן איז דער שדכן, מיט די טענה דו האסט אונז פאר'נער'ט, האסט אונז פארקויפט ליגנט, יעצט שטעלט זיך ארויס דעם בילד, וואס פאר א סחורה ער / זי איז, זייער אסאך מאל נעמט דאס דער שדכן פערזענדליך, און נאך א פסק פון א אנגעווייטאגטע מחותן אז ער איז שולדיג אויף יענעמס גט וויל ער אפי' נישט אויפהייבן א טעלעפאן צו גיין ווייטער מיט זיין סדר היום, פרעגט מען שוין מיט א פשטות און צובראכנקייט "ווי זענען די שדכנים"???....
איר ווייסט ווי זיי זענען? אונטער די באנק צוקוועטשט, אנשטאט די עלטערן זאלן זיך אליין באשולדיגן איבער זייער חינוך וויאזוי זיי האבן נישט אויסגעריסן די שלעכטע מדות פון זייער קינד, צו זיך אליין באשלודיגן פארוואס זיי האבן זיך אריין געשטעקט דעם נאז, אדער געהעצט די קינדער איינער קעגן צווייטן, באשולדיגט מען גאר דעם שדכן.
2) אויב דער שדכן האט שוין צוזאמגעברענגט די בחור צו די מחותן און די מחותנת'טע צום מיידל, (ערשטע צוויי סטעפס), דאן אפילו ס'ווערט נישט צום סוף, געבן ביידע צדדים $200.
אן סעיף ב' וועט קיין שדכנים נישט זיין, אזויווי ס'שוין יעצט נישט דא..
* מיטגעהאלטן שוין ווי א שדכן האט שווער געאראבעט און צוזאמגעברענגט א שידוך. נאא\כן לחיים "פאפט"(פתח פיי מיט א פינטל) ארויס א גבר אלים, "איך האב עס די ערשטע אנגעטראגן!" מחצה שלי! (א גוטער...). איי דו האסט דאך שוין לאנג אויפגעגעבן און ס'האט אין ערגעץ נישט געפירט בשעתך, עד שבא השני און געאקערט און געזייט און געשניטן? "אבער איך האב די ערשטע...!" כ'מיין.. איך האב דאך געקאלט די ערשטע!
די אמת איז מדארף האבען 2 שדכנים 1 מצד החתן אין 1 מצד הכלה וואס יעדער זויכט די בעסטע פאר זיין זייט אזוי ווי א Lawyer אין ווען זיי קיומען זיך דרויך ברענגט מען די 2 צדדים צי סיינען די פעפערס. איך ווייס פין פאקט אז מענטשען גיין צי שדכנים אין צאלען $10.000אז מזאל ברענגען א טאפ מיידעל אדער בחור ווען די אייגנע סחורה איז נאר א -B אין די שדכן ברענגט א +A ווען די שדכן ווייסט אז ער נערט אריין איין צד.
