אידישע וועלט פארומס

ראספשע האט געשריבן: סי'ז מיר לעצטנס אויסגעקומען צו רעדן דערוועגן
מאנכע ישיבות וועלן קנס'ענען בחורים, אדער הייסן איינלייגן משכון-געלט פאר א געוויסע הנהגה וואס זיי ווילן אז דער בחור זאל זיך מחייב זיין און צישטעלן
למשל, אין א גרויסע בארימטע ישיבה אין ניו יארק, האט מען איינגעפירט אז א חתן קען נאר צוריק קומען אין ישיבה אויב ער לייגט איין אפאר הונדערט דאלער אז ער גייט זיך געהעריג צישטעלן צו סדרי הישיבה...
[די עלטערן האבן נישט געוויסט פון אזא סארט תקנה פריער....]
איז אזוי,
דער בחור האט נישט דאס געלט, צווינגט ער עס ארויס פון די עלטערן, צו די עלטערן האבן יא צו נישט...
די עלטערן זענען נישט אלעמאל די בעלי אחריות אויף זייער בחור, ווייל ס'יז נישט אין זייער הענט, כמובן...
מכל שכן ביי א חתן וואס איז שוין האלב-וועגס א מענטש פאר זיך...

גרעניצט זיך דאס דען נישט מיט 'גזל', מוציא זיין ממון שלא כדין??? [אפילו אלס משכון, גזל ע"מ למיקט ולהחזיר איז אויך אסור]
יבואו החכמים פה וישמעו חוות דעתם

שיק עס אריין פאר הרה"ג בעל וישמע משה שליט"א.
[email protected]

ווער איז דער בעל וישמע משה?

ראספשע האט געשריבן: ווער איז דער בעל וישמע משה?

הרה"ג ר' משה, דענק נישט זיין לעצטע נאמען. ער פרעגט אן אקטועלע שאלות המצויות בינינו, ביי רבני העיר בני ברק וכו' וועלכע ענטפערן דערויף, און שטעלט דאס פאר אין א פאפולערן וועכנטליכן גליון "וישמע משה".
אט איז א סעמפל, פון די וואך במדבר.

געשיקט

נאטרוליסט האט געשריבן: עס ווענדעט זיך ווען:

ווען פארלאנגט די ישיבה דאס געלט פונעם חתן, פאר'ן זמן אדער אינמיטן זמן?
אויב בעטן זיי דאס געלט פאר'ן זמן: האט דער פאטער א ברירה און זאגט פאר חתן דנן אז דו בלייבט אין כולל דעם זמן, און גייסט נישט אין ישיבה. ס'איז אפשר נישט אויסגעהאלטן פון די ישיבה צו פארלאנגען קנס/איינלייג געלט, אבער דער פאטער האט דאך א ברירה.

אויב בעטן זיי דאס געלט לאחר התחלת הזמן, איז דאס לכאורה נישט אויסגעהאלטן. ווייל איינלייג געלט בלייבט ביי די ישיבה, און זיי וועלן שטענדיג טרעפן אן אויסרייד פארוואס "נישט" צוריקצוגעבן.

סתם קנס געלט, שרייבט דאך דער בחור אונטער אז ער וועט מציית זיין צו אלע סדרי הישיבה, און א מנהל האט פולע רעכט צו קנס'ן בדיני ממונות אויב מ'האלט נישט איין די סדרים לענ"ד.

דער טאטע איז טאקע נישט שולדיג, אבער דאס איז דער סיסטעם.

דער גאנצע תגובה פארשטיי איך און אפשר אויך מסכים, אבער די לעצטע ווערטער אז "דאס איז דער סיסטעם" בין איך בשום אופן נישט מסכים. אויב איז עס נישט אויס געהאלטען איז טויש דיר דער סיסטעם.

ועשית הישר והטוב.

ראספשע האט געשריבן: זאגן פאר א חתן אנהויב זומער זמן [ער גייט הערשט חתונה האבן אינמיטן ווינטער, עס איז היינט דער שטייגער געווארן אז מען חתנ'ט זייער לאנג, מחמת סבות שונות שאכמ"ל], 'קענסט גיין אין כולל', איז בערך ווי דו זאגסט אזוי פאר א בחור 'קענסט גיין אין כולל\ארבעטן'...
א בחור אפילו א חתן, אויב האט ער נישט חתונה בקרוב, איז זיין פלאץ נישט אין כולל, ער ווערט דארט אינגאנצן ציפארן און ציפיפן, און האט היבש סייד עפעקטס
אויב אזוי איז עס כאילו מען זאגט פאר די עלטערן אזוי: 'פאר דעם גרויסן חטא וואס די האסט געטון אז דו האסט געשלאסן א שידוך מיט דיין בחור, גייט מען עם ווארפן פון ישיבה, אויסער טאמער עטץ גייטס באצאלן כך וכך....'
איז עס יושר???
איז אמאל אזוי געווען??
'דאס איז דער סיסטעם' איז קיין תירוץ נישט, עס גיבט נישט קיין היתר גובה צו זיין ממון שלא על פי דין, ארויס צווינגען געלט וואס קומט עם נישט..
אז די עלטערן גיבן עס נישט בלב שלם, נאר געצווינגענערהייט איז דער משגיח-קאלעקטאר א 'גזלן' עפ"י דין תורה, ער איז פסול לעדות, זיינע תפלות ווערן נישט נתקבל, און וועט מגולגל ווערן נאכמאל.....
אויב מען קאלעקט פון די עלטערן ווייטער שכר לימוד [אדער נעמט דער מוסד פראגראמען מיט ביידע הענט אויפן חשבון פון דעם בחור ....], איז דער חתן בחור א תלמיד הישיבה לכל דבר, טא וואס איז דער היתר ארויס צו צווינגען געלט פון עלטערן??

איר האט שטארקע טענות.

ראספשע, דו פארשטייסט אז פאר א בחור מיט ספעציעלע געברויכן מעג א ישיבה נעמען מער? זיי קוקן אן א חתן ווי א בחור מיט ספעשל געברויכן, קיין שום גניבה, עס איז אפשר אריינגעמישט נישט גוטע מידות אדער טוט מען אויס צו מיט א שטרענגע פנים, אבער בי זיך צופייערן אז זייערע תפילות ווערן נישט נתקבל, און דו זעסט שוין דעם ראש ישיבה אראפקומען אין נעקסטן גלגול אין פארעם פון א פערד, בארואיגט אייך.

מחנך האט געשריבן: ראספשע, דו פארשטייסט אז פאר א בחור מיט ספעציעלע געברויכן מעג א ישיבה נעמען מער? זיי קוקן אן א חתן ווי א בחור מיט ספעשל געברויכן, קיין שום גניבה, עס איז אפשר אריינגעמישט נישט גוטע מידות אדער טוט מען אויס צו מיט א שטרענגע פנים, אבער בי זיך צופייערן אז זייערע תפילות ווערן נישט נתקבל, און דו זעסט שוין דעם ראש ישיבה אראפקומען אין נעקסטן גלגול אין פארעם פון א פערד, בארואיגט אייך.

דיסאגרי
א חתן איז נישט קיין בחור מיט ספעציעלע געברויכן, און אפילו אויב יא, זענען זיינע עלטערן נישט שולדיג
אדער ריפאנד מען דעם שכר לימוד ציזאמען מיט די רעגירונג אוצרות [וואס מען שארט גאלד אויף זיין חשבון, כולל יונגעלייט קריגן אויך געהאלט פון דעם חשבון פון די פראגראמען כידוע...], אדער באהאנדלט מען עם גענוי ווי אלע בחורים, לכל הפחות ווי א בחור פון שיעור ד' וכדומה

און וואס איר שרייבט בנוגע 'דעם ראש הישיבה', האסטו מיך בכלל נישט אפגעוואנדן, אויב עפ"י תורה איז עס גניבה, איז נישט קיין חילוק צו דער נעמער איז דער ראש ישיבה זעלבסט אדער אן אנדערער...
[אויך האב איך נישט געשריבן 'מגולגל אין פארעם פון א פערד' דאס איז דיין הוספה]...

דברים כדרבונות...

ווערעצקי האט געשריבן: אלזא לאמיר פרובירן טראכטן אנדערש, דער חתן קומט צוריק אן קיין שום דעפאזיט, ער האט חתונה אין עטליכע חדשים ארום, פלוצלונג קומט אונטער די יארצייט פון .... ר' ישעי'לעס ברודער וועלכער ליגט אין ..... , נו, דער חתן דארף דאך איינרייסן, ער גייט דאך בקרוב אויפשטעלן א שטוב, נו, אומר ועושה, מ'נעמט א קאר און מ'פארט, (פון וואו ער נעמט די געלט? מסתמא פון זיינע עלטערן, אבער אויף דעם וועט ראספשע באלד מוחה זיין...), נו, וואס זאל די ישיבה יעצט טוהן, שרייען, סטראשענען, קנס'נען, (ראספשע לאזט דאך נישט), געווענטליך וועט דער חתן זיך אויסלאכן, פון וועם האט ער מורא? קוים פון זיין טאטע, פונעם מנהל, משגיח וכו' האט ער שוין נישט מורא, ווייל אין ערגסטן פאל אויב ציהט ער איבער דעם שטריקל און מ'פארשיקט אים פון ישיבה, וועט ער גיין אין כולל, איי זיין טאטע וועט זיך מצער זיין? וועט ער אים מסביר זיין אז זיין חברותא האט ממש פאריגע וואך באשלאסן ארויסצוגיין פון ישיבה, ווייל ער גייט בקרוב חתונה האבן, און ער האט שוין ממילא נישט קיין חברותא, ממילא איז שוין לכתחלה ער זאל נישט צוריק גיין אין ישיבה. איי קיין שום כולל וועט אים נישט אננעמען אינמיטן זמן? דאן קומט די צווייטע שטאק מיט הסברים, אז ער גייט נעמען א חברותא אין ביהמ"ד, ווייל ער וויל ענדיגן חזר'ן די הוראה/הלכות שבת/מסכתא ביז די חתונה. זיין טאטע, אויב איז ער נישט גענוג באהאווענט אין די ענינים, וועט אים ערליך גלייבן, און אלעס וועט דורכגיין בשתיקה.
ווער וועט יעצט ליידן, זיין חברותא וועלכער איז געבליבן אין ישיבה אליינס בין יום ולילה, די פארמיטאג חברותא, די נאכמיטאג, פארטאגס, ביינאכט, און חוץ פון דעם, האט ער שוין בדרך אגב איינגעמיירעט נאך א פאר בחורים צו פארן צום רב הכולל יעדן ערב ראש חודש, ווייל ס'איז א מורא'דיגער עת רצון...
אלזא, וויאזוי זאל זיך די ישיבה אן עצה געבן מיט אזא איינעם??? איינער וואס האט נישט קיין שום פרעשור, נישט פון קיין שידוכים, נישט פון קיין טאטע מאמע, פון קיינעם נישט???
האבן זיי מחליט געווען אז ס'איז דא איין וועג וואס קען אפשר ארבעטן, דהיינו פארלאנגן א דעפאזיט, וואס וויבאלד דער טאטע האלט עס נישט ביים געבן, ווייסט דער בחור אז ער וועט כאפן פונעם טאטן קאלטס און ווארעמס אויב דאס וועט גיין פארפאלען בין כותלי הישיבה, און ער האט אפשר אביסעלע פרעשור צו איינזיצן.
צו דאס איז די ריכטיגע וועג? ראספשע זאגט אז נישט.
אלזא שלאג פאר עפעס בעסער.

עמממ..... וואס שרייבט ער דא????????
האלאו, ווען דער חתן וועט פארן... ווען זיין חברותא וועט ווארטן ....., נו, עמיר רעדן דאמאלטס..
אפשר איז עס א גוטע עצה, אויב דער חתן וועט פארן אויף מקומות הקדושים, זאל מען עם נישט צוריק לאזן אין ישיבה...., קען זיין?!

דער מדובר דא איז פון א גזילה קבוע, עפעס א התחייבות פון א משגיח'ל, וואס פייניגט און רודף'ט יעדן חתן בחור, וואס האט גארנישט שלעכטס געטוען אויסער די גרויסע עוולה ער האט מסכים געווען צום שידוך, און זיך געלאזט פירן צום ווארט ווי א וואויל יונגל...
[דער חתן האט בכלל נישט חתונה דעם זמן, און פארט נישט אין ערגעץ נישט, זיינע עלטערן זענען נישט פארמעגליך, און האבן נאך א שטוב מיט קינדער אויסציהאלטן, אויסער דעם משגיח דארט, וואס דארף וויכטיג דאס געלט צו קויפן אייזקרים מסתמא..
[..די חוצפה איז פילפאכיג גרעסער, נעמליך דער משגיח'ל דארטן פארלאנגט א תנאי קודם למעשה דער טשעק זאל 'נישט' זיין אויסגעשטעלט צו די ישיבה, נאר צו ???? (בערזל ישיבה אין טאש...)]

אומאפיציעל האט געשריבן: עס איז דא צדדים לכאן ולכאן, עס ווענדט זיך אלעמאל אין די מציאות פון דעם בחור, פון די ישיבה, און פון די טאטע. געווענליךישיבות וועלן נישט טון אזעלכע הימל שרייענדע עוולות ווי ראספשע לייגט עס אראפ. אבער עס איז מן הסתם דא אויסנאמען.

כ'האב לעצטנס געהאט א שמועס מיט ר' 'געווענליך', ער זאגט מיר אז זעהט אויס אז ר' 'אומאפיציעל' קען עם נישט, און 'ראספשע' קען עם גראדע יא......

אפשר מאכט אויס א צווישנשייד צווישן א פריוואטע ישיבה און א ישיבה וואס איז געבויט מיט נכסי הקהל.

צו געזונט האט געשריבן: אפשר מאכט אויס א צווישנשייד צווישן א פריוואטע ישיבה און א ישיבה וואס איז געבויט מיט נכסי הקהל.

דאן הייבט זיך אן די ויכוח, אויב א קהל'ישע ישיבה איז מחוייב אריינצונעמען און האלטן יעדער בחור וואס זיין טאטע/זיידע געהערט צו די קהלה.

לא לנו האט געשריבן:

ראספשע האט געשריבן: סי'ז מיר לעצטנס אויסגעקומען צו רעדן דערוועגן
מאנכע ישיבות וועלן קנס'ענען בחורים, אדער הייסן איינלייגן משכון-געלט פאר א געוויסע הנהגה וואס זיי ווילן אז דער בחור זאל זיך מחייב זיין און צישטעלן
למשל, אין א גרויסע בארימטע ישיבה אין ניו יארק, האט מען איינגעפירט אז א חתן קען נאר צוריק קומען אין ישיבה אויב ער לייגט איין אפאר הונדערט דאלער אז ער גייט זיך געהעריג צישטעלן צו סדרי הישיבה...
[די עלטערן האבן נישט געוויסט פון אזא סארט תקנה פריער....]
איז אזוי,
דער בחור האט נישט דאס געלט, צווינגט ער עס ארויס פון די עלטערן, צו די עלטערן האבן יא צו נישט...
די עלטערן זענען נישט אלעמאל די בעלי אחריות אויף זייער בחור, ווייל ס'יז נישט אין זייער הענט, כמובן...
מכל שכן ביי א חתן וואס איז שוין האלב-וועגס א מענטש פאר זיך...

גרעניצט זיך דאס דען נישט מיט 'גזל', מוציא זיין ממון שלא כדין??? [אפילו אלס משכון, גזל ע"מ למיקט ולהחזיר איז אויך אסור]
יבואו החכמים פה וישמעו חוות דעתם

שיק עס אריין פאר הרה"ג בעל וישמע משה שליט"א.
[email protected]

הרב ראספשע, נאדיר א ציטאט פון גליון וישמע משה די וואך בהעלותך, דבריך עושים פירות.