די טעמים זענען געגעבן געווארן ביים מעמד הר סיני צוזאמן מיט די גאנצע תורה, אזוי ווי די גמרא זאגט אין מסכת מגילה, מאי דכתיב {נחמיה ח-יח}ויקראו בספר תורת האלהים מפורש ושום שכל ויבינו במקרא:ויקראו בספר תורת האלהיםזה מקראמפורשזה תרגוםושום שכלאלו הפסוקיןויבינו במקראאלו פיסקי טעמים: זאגט רש"יהפסוקים. היאך נפסקין:פיסקי הטעמים. הנגינות קרויין טעמים: ע"כ.
זעהט מען אז עס איז דא 2 חלקים און די טעמים 1) וויאזוי מען לערנט אפ א פסוק לויט די מיינונג פון די טעמים. (הפסוקים. היאך נפסקין:) 2) וויאזוי מען זינגט אפ די ניגוני הטעמים. (פיסקי הטעמים. הנגינות קרויין טעמים:)
עס איז וויכטיג צו וויסן אז יעדע ווארט אין די תורה האט א טראפ, אויב נישט וועט ער האבן א מקיף -(צוזאמען-געברענגט) צו די קומענדיגע ווארט, צו ווייזן אז דאס איז כאילו איין ווארט.
די כללים זענען גילטיג פאר גאנץ תנ"ך, חוץ איוב משלי און תהלים (סימן אמ"ת), וואס האבן אנדערערע טעמים און כללים.
לדעתי האט געשריבן:
די טעמים זענען געגעבן געווארן ביים מעמד הר סיני צוזאמן מיט די גאנצע תורה, אזוי ווי די גמרא זאגט אין מסכת מגילה, מאי דכתיב {נחמיה ח-יח}ויקראו בספר תורת האלהים מפורש ושום שכל ויבינו במקרא:ויקראו בספר תורת האלהיםזה מקראמפורשזה תרגוםושום שכלאלו הפסוקיןויבינו במקראאלו פיסקי טעמים: זאגט רש"יהפסוקים. היאך נפסקין:פיסקי הטעמים. הנגינות קרויין טעמים:
באמת איז עס מחלוקת אין נדרים לז:, עי"ש, און להלכה ווערט געפסקנט אין יורה דעה סימן רמ"ו סעיף ה' אז מען מעג נעמען שכר פאר תורה שבכתב אלס פיסוק טעמים (דמשמע שם אף בגדולים דלא בעו נטירותא, עי"ש. ומפורש יותר בט"ז סי' רכ"א סק"ט), והיינו כמאן דאמר לאו דאורייתא היא. פון וואו קומט עס יא? עפעס ליגט מיר אין קאפ אז דער אב"ע שרייבט אויף א פלאץ פון עזרא, און מסתמא איז זיין מקור די זעלבע גמרא, דהיינו ער לערנט אז די דרש פון דעם פסוק ויבינו במקרא אלו פסקי טעמים גייט לכולי עלמא, כאטש די גמרא ברענגט עס אלס א מקור פאר דער מא"ד וואס האלט דאורייתא היא.
לדעתי האט געשריבן:
אקַדְמָ֨אקען נאר זיין אויף א ווארט, אויב ס'איז פארהאנען לכל הפחותצוויי(העברות) [הברות](סליוועלס) צווישן דיקַדְמָ֨אאוןדַּרְגָּ֧א/מֵרְכָ֥א. דעריבער אויב וועט נישט קענען זיין אקַדְמָ֨אאויף א ווארט, וועט זיין אנטשטאט דעם אמוּנַ֣ח. אט די מונח זינגט מען מיט אן אויסגעצויגענע תנועה. המשך יבא אי"ה
די מונח אנשטאט די קדמא קומט ווען די מונח אדער קדמא איז אנהויב ווארט. ווי עס איז ביי דיין דוגמא - אם הכהן המשיח, וואס עס איז דא צוויי תנועות צווישן, ואעפ"כ איז עס מונח ווייל עס איז אנהויב ווארט.
וועגן אויסזינגען דעם מונח, האט דער ניק בעל קורא געשריבןדא.
רב טקסט האט געשריבן:
די מונח אנשטאט די קדמא קומט ווען די מונח אדער קדמא איז אנהויב ווארט. ווי עס איז ביי דיין דוגמא - אם הכהן המשיח, וואס עס איז דא צוויי תנועות צווישן, ואעפ"כ איז עס מונח ווייל עס איז אנהויב ווארט.[/url].
יישר כח פאר די מראה מקום, וויכטיגע אינפערמאציע.
לאמיר איבער חזר'ן: די סיבה פון א מנח פאר א דרגא איז ווייל די ווארט דארף זיין טעמו מלעיל?
אויב די משרת קדמא איז נישט אוועליבל קען ער לייגן אויף זיין פלאץ אנטשאט אים דעם משרתמנח
אפשר איז דער מונח נישט אוועילעבל אינמיטן ווארט, ווערט זאגט עס איז די קדמא וואס איז נישט אוועילעבל אנהייב? (מיט דעם שאלה, און אזוי מיט די ערשטע שאלה, מיין איך בעיקר צו זאגן אז בעניי פארטראג איך נישט דעם מגושם'דיגן צוגאנג, פון אוועילעביליטי, און פון זיך אן עצה געבן, און נעמען הילף, וכל המסתעף)
רב טקסט האט געשריבן:
(מיט דעם שאלה, און אזוי מיט די ערשטע שאלה, מיין איך בעיקר צו זאגן אז בעניי פארטראג איך נישט דעם מגושם'דיגן צוגאנג, פון אוועילעביליטי, און פון זיך אן עצה געבן, און נעמען הילף, וכל המסתעף)
כ'האב חלילה נישט געמיינט מגשם צו זיין, כ'האב געמאכט א משל פון א מלוכה, אזוי ווי די בעלי דקדוק רופן אן די טעמים "מלך, פקיד, שר, משרת". (ס'דא וואס מאכן א משל מיט קארן און ראוד'ס, סטאפ סיינס, וכו' און דאס לערנט מען נעבעך מיט די קינדער).
דאס וואס כ'האב געשריבן אוועליבל איז געווען צוליב דיין הערה איבער די סיבה פון דעם מנח, ממילה האב איך נישט געקענט שרייבן וואס די סיבה איז אויב איך ווייס נישט האב איך געשריבן אוועליבל, אבער ס'קען אויך זיין אז ס'איז נישט ריכטיג צו טוהן אזוי.
רב טקסט האט געשריבן:
(מיט דעם שאלה, און אזוי מיט די ערשטע שאלה, מיין איך בעיקר צו זאגן אז בעניי פארטראג איך נישט דעם מגושם'דיגן צוגאנג, פון אוועילעביליטי, און פון זיך אן עצה געבן, און נעמען הילף, וכל המסתעף)
כ'האב חלילה נישט געמיינט מגשם צו זיין, כ'האב געמאכט א משל פון א מלוכה, אזוי ווי די בעלי דקדוק רופן אן די טעמים "מלך, פקיד, שר, משרת". (ס'דא וואס מאכן א משל מיט קארן און ראוד'ס, סטאפ סיינס, וכו' און דאס לערנט מען נעבעך מיט די קינדער).
דאס וואס כ'האב געשריבן אוועליבל איז געווען צוליב דיין הערה איבער די סיבה פון דעם מנח, ממילה האב איך נישט געקענט שרייבן וואס די סיבה איז אויב איך ווייס נישט האב איך געשריבן אוועליבל, אבער ס'קען אויך זיין אז ס'איז נישט ריכטיג צו טוהן אזוי.
יישר כח.
פיין, עס איז דא אסאך זאכן וואס מען מאכט מגושם'דיגע משלים לשבר את האזן. כ'האב נאר געשריבן אז אני הקטן פארטראג דאס נישט, עס איז מער הרגשה ווי דעה.
אין דעם ערשטן שיעור האבן מיר גערעדט פון די מלכים, און דער ערשטער שרטִפְּחָ֖א. אין דעם צווייטן שיעור וועלן מיר בעז"ה רעדן פון דעם צווייטן שרזָקֵף-קָטֹ֔ן. דערזָקֵף-קָטֹ֔ן(ס'איז א צורה פון א שוא העכער איינס/צוויי פאר די לעצטע אות), איז זייער א שטארקערמפסיק.
דוגמא אֵלָ֔יו (ויקרא א' א') א ווארט וואס איז פאר אזָקֵף-קָטֹ֔ןאון דארף געזאגט ווערן "אונאיינעם" מיט די זָקֵף-קָטֹ֔ן וועט עס האבן אמוּנַ֣ח
מוּנַ֣ח, זָקֵף-קָטֹ֔ן.
דוגמא: וְאָֽמַרְתָּ֣ אֲלֵהֶ֔ם(ויקרא א' ב')
א ווארט וואס איז פאר אזָקֵף-קָטֹ֔ןאון דארף געזאגט ווערן אין איין "זאץ" מיט די זָקֵף-קָטֹ֔ן, וועט עס האבן אפַּשְׁטָא֙. פַּשְׁטָא֙איז אטעם המפסיק(זעה דגמא), אבער רוב מאל באדינט ער דעם זָקֵף-קָטֹ֔ן. (דער פקיד פַּשְׁטָא֙ קען אויך גיין אן זיין שר זָקֵף-קָטֹ֔ן. אנדערש ווי דער פקיד תְּבִ֛יר וואס קען נישט זיין אן זיין שר טִפְּחָ֖א).
פַּשְׁטָא֙, מוּנַ֣ח, זָקֵף-קָטֹ֔ן.
דוגמא: מִן־הַבָּקָר֙ וּמִן־הַצֹּ֔אן(ויקרא א' ב')
די טראפ פון אפַּשְׁטָא֙איז אויף די לעצטע אות פון די ווארט, אויב איז דא א ווארט וואס די טראפ דארף זיין אויף די אנהייב ווארט (מלעיל) וועט זיין אויף דעם ווארט צוויי טראפן, איינס סוף ווארט צו ווייזן אז דאס איז נישט קייןקַדְמָ֨א, און איינס אנהייב ווארט צו ווייזן אז די טראפ בלאנג אנהייב ווארט (מלעיל)פַּ֙שְׁטָא֙.
דוגמא: עָלֶ֨יהָ֙ שֶׁ֔מֶן(ויקרא ב' א')
ווען דארף א ווארט זיין מלעיל?
די ווארט "לנו" האט צוויי טייטשן, צו אונז, איבער-גענאכטיגט. אויב די טראף איז אויף די "ו" טייטשט עס צו אונז, ווייל א "ו" טייטשט אונז. אויב די טראפ איז אויף די "ל" טייטשט עס איבער-גענאכטיגט, פון די ווארט "לן". --- די ווארט "בנו" האט צוויי טייטשן, אין אונז, האבן מיר געבויט. אויב די טראף איז אויף די "ו" טייטשט עס אין אונז, ווייל א "ו" טייטשט אונז. אויב די טראפ איז אויף די "ב" טייטשט עס האבן מיר געבויט, פון די ווארט "בנין". --- חלב מלרע – מילך. חלב מלעיל- פעטנ'ס.
באה מלעיל, קומט. באה מלרע, איז געקומען. (רש"י בראשית כ"ט ו' - באה עם הצאן. הטעם באל"ף, ותרגומו אתיא, ורחל באה, הטעם למעלה בבי"ת, ותרגומו אתת, הראשון לשון עושה והשני לשון עשתה:)
וכן הרבה.
א ווארט וואס איז פאר אפַּשְׁטָא֙און דארף געזאגט ווערן אונאיינעם מיט די פַּשְׁטָא֙, וועט עס האבן אמַהְפַּ֤ך. (דער משרת מַהְפַּ֤ך באדינט נאר זיין פקיד פַּשְׁטָא֙. ד.ה. אז עס איז נישט דא קיין מהפך אויב ס'איז נישט דא נאכדעם א פשטא).
דוגמא: אֶל־בְּנֵ֤י יִשְׂרָאֵל֙, וְאָֽמַרְתָּ֣ אֲלֵהֶ֔ם.(ויקרא א' ב') "מֵרְכָ֥א פַּשְׁטָא֙" לא מצאתי דוגמא מפרשת ויקרא עד פרשת תזריע ולא עד בכלל, ואתכם הסליחה.
א ווארט וואס איז פאר אמַהְפַּ֤ךאון דארף געזאגט ווערן אונאיינעם מיט די מַהְפַּ֤ך, וועט עס האבן אקַדְמָ֨א.
לדעתי האט געשריבן:
די טראפ פון אפַּשְׁטָא֙איז אויף די לעצטע אות פון די ווארט, אויב איז דא א ווארט וואס די טראפ דארף זיין אויף די אנהייב ווארט (מלעיל) וועט זיין אויף דעם ווארט צוויי טראפן, איינס סוף ווארט צו ווייזן אז דאס איז נישט קייןקַדְמָ֨א, און איינס אנהייב ווארט צו ווייזן אז די טראפ בלאנג אנהייב ווארט (מלעיל)פַּ֙שְׁטָא֙.
דוגמא: עָלֶ֨יהָ֙ שֶׁ֔מֶן(ויקרא ב' א')
ווען דארף א ווארט זיין מלעיל?
די ווארט "לנו" האט צוויי טייטשן, צו אונז, איבער-גענאכטיגט. אויב די טראף איז אויף די "ו" טייטשט עס צו אונז, ווייל א "ו" טייטשט אונז. אויב די טראפ איז אויף די "ל" טייטשט עס איבער-גענאכטיגט, פון די ווארט "לן".
לנו קומט אייביג מלעיל, נישט קיין חילוק וואס עס מיינט.
לדעתי האט געשריבן:
די ווארט "בנו" האט צוויי טייטשן, אין אונז, האבן מיר געבויט. אויב די טראף איז אויף די "ו" טייטשט עס אין אונז, ווייל א "ו" טייטשט אונז. אויב די טראפ איז אויף די "ב" טייטשט עס האבן מיר געבויט, פון די ווארט "בנין".
לדעתי האט געשריבן:
באה מלעיל, קומט. באה מלרע, איז געקומען. (רש"י בראשית כ"ט ו' - באה עם הצאן. הטעם באל"ף, ותרגומו אתיא, ורחל באה, הטעם למעלה בבי"ת, ותרגומו אתת, הראשון לשון עושה והשני לשון עשתה:)
דוגמא: אֶל־בְּנֵ֤י יִשְׂרָאֵל֙, וְאָֽמַרְתָּ֣ אֲלֵהֶ֔ם.(ויקרא א' ב') "מֵרְכָ֥א פַּשְׁטָא֙" לא מצאתי דוגמא מפרשת ויקרא עד פרשת תזריע ולא עד בכלל, ואתכם הסליחה.
אנהייב דברים אחד עשר יום
לדעתי האט געשריבן:
א ווארט וואס איז פאר אמַהְפַּ֤ךאון דארף געזאגט ווערן אונאיינעם מיט די מַהְפַּ֤ך, וועט עס האבן אקַדְמָ֨א.
דוגמא: וְהִקְרִ֨יב הַכֹּהֵ֤ן אֶת-הַכֹּל֙, וְהִקְטִ֣יר הַמִּזְבֵּ֔חָה(ויקרא א' י"ג). א֣וֹ כִ֤י יִגַּע֙, בְּטֻמְאַ֣ת אָדָ֔ם(ויקרא ה' ג').
פארוואס גייסטו צוריק צו דעם גרייז, אויף דעם האבעך דאך שוין אויבן געשריבן ביי די משרתי התביר, אז עס האט נאר מיט דעם צו עס איז אנהייב ווארט.[*] זעהדאדי לשון פון דעם שער הנגינות [המיוחס] לר' משה הנקדן, 4 שורות פון אונטן, ונקוט האי כללא בידך וכו'.
[*] אזוי ווי האסט באצייכנט די שיעורים אלס שיעורים אויף מגילה, דארף דערמאנט ווערן אז עס איז דא איין יוצא מן הכלל אין תנ"ך, און טאקע אין מגילת אסתר, אין פסוק ויקהלו היהודים אשר בשושן גם ביום ארבעה עשר, דארט האט ביום א מונח, ע"פ המסרה, כאטש עס איז דא א שוא אויפן בי"ת. ואין להאריך כאן.
לדעתי האט געשריבן:
די טעמים זענען געגעבן געווארן ביים מעמד הר סיני צוזאמן מיט די גאנצע תורה, אזוי ווי די גמרא זאגט אין מסכת מגילה, מאי דכתיב {נחמיה ח-יח}ויקראו בספר תורת האלהים מפורש ושום שכל ויבינו במקרא:ויקראו בספר תורת האלהיםזה מקראמפורשזה תרגוםושום שכלאלו הפסוקיןויבינו במקראאלו פיסקי טעמים: זאגט רש"יהפסוקים. היאך נפסקין:פיסקי הטעמים. הנגינות קרויין טעמים:
באמת איז עס מחלוקת אין נדרים לז:, עי"ש, און להלכה ווערט געפסקנט אין יורה דעה סימן רמ"ו סעיף ה' אז מען מעג נעמען שכר פאר תורה שבכתב אלס פיסוק טעמים (דמשמע שם אף בגדולים דלא בעו נטירותא, עי"ש. ומפורש יותר בט"ז סי' רכ"א סק"ט), והיינו כמאן דאמר לאו דאורייתא היא. פון וואו קומט עס יא? עפעס ליגט מיר אין קאפ אז דער אב"ע שרייבט אויף א פלאץ פון עזרא, און מסתמא איז זיין מקור די זעלבע גמרא, דהיינו ער לערנט אז די דרש פון דעם פסוק ויבינו במקרא אלו פסקי טעמים גייט לכולי עלמא, כאטש די גמרא ברענגט עס אלס א מקור פאר דער מא"ד וואס האלט דאורייתא היא.
ערשטענס, וואס נעמסטו אראפ פון איהם דעםרבי, וואס דער חיד"א וועלכער איז משיג אויף איהם, על ענין זה, גיבט עס איהם כאטש.
ולגופו של ענין, כ'האב דאך געברענגט קלארע מקורות פון שלחן ערוך און טורי זהב.
איי דאס איז דאך די טענות אויפ'ן בחור. זעה וואס ער שרייבט אנהייב מסורת המסורת, וויאזוי ער לערנט די גמרא אין נדרים, ועל זה הכו על קדקדו, אבער סוף סוף אויף די טראפן מידי מחלוקת בסוגיא שם לא יצאנו, נאר לויט ביידע דעות איז עס עכ"פ מימי חכמי התלמוד ולא כדברי הבחור. און להלכה פסקנן מיר אז פסקי טעמים לאו דאורייתא.
איך קען נישט אזוי גוט די כללים ווי הרב טקסט און נאך אסאך שרייבער דא (די כללים וואס איך שרייב איז בעיקר געשטעלט אויף הרב גוטמאן'ס ספר כללי הטעמים). כ'קען נאר די בערך די כללים, (אבער מסודר אויף אן אייגנארטיגן אופן), אזוי ווי נאך אסאך אנדערע זאכן וואס כ'וואלט געקענט באשטיין אז אנדערע זאלן הנאה האבן.
גלאזער האט געשריבן:
מ'פסקנט אז מ'מעג נעמען שכר, נישט אז ס'איז לאו דאורייתא, חבל ראשונים ואחרונים שאף ר' יוחנן מודה בדבר. וכבר מפורש בזוהר הקדוש שהוא הלכה למשה מסיני.
וואו זענען די ראשונים ואחרונים וואס דו דערמאנסט? און וואו שטייט עס זהר הקדוש, אדער ווער ברענגט עס?