אידישע וועלט פארומס

דא ווערט דערמאנט הג"ר לייביש בודק רייזמאן וועלכער איז געווען א רב אין לעמבערג, און איז געווארן אויפגענומען אלס דער ערשטער רב אין אונגוואר.

טרעפט מען פרטים אויף זיין משפחה אין די לעמבערגער ביכער?

נחוניא האט געשריבן: דא ווערט דערמאנט הג"ר לייביש בודק רייזמאן וועלכער איז געווען א רב אין לעמבערג, און איז געווארן אויפגענומען אלס דער ערשטער רב אין אונגוואר.

טרעפט מען פרטים אויף זיין משפחה אין די לעמבערגער ביכער?

אויב פארשטיי איך דארט ריכטיג, איז דאס דער עלטער-זיידע פון הגאון בעל קיצור שלחן ערוך - געבוירן אין תקס"ד. לכאורה נישט מעגליך אז ער זאל ווערן דערמאנט אין דיע רשימות. (די עלטסטער רשימות פון לעמבערג זענען פון תקנ"ה בערך.)

איינער איז מצליח צו זען די עווידענץ ביכער לעצטנס?

פיישל האט געשריבן: איינער איז מצליח צו זען די עווידענץ ביכער לעצטנס?

ביי מיר ארבייט עס געהעריג

הסרפד האט געשריבן:

פיישל האט געשריבן: איינער איז מצליח צו זען די עווידענץ ביכער לעצטנס?

ביי מיר ארבייט עס געהעריג

די לעצטע פאר טאג זע איך דאס

זייער מאדנע. נישט פאר מיר. איך האב פראבירט גלייך איידער איך האב אייך געענטפערט פריהער און עס איז געלונגן ווי געוועהנליך.

פיישל האט געשריבן:

הסרפד האט געשריבן:

פיישל האט געשריבן: איינער איז מצליח צו זען די עווידענץ ביכער לעצטנס?

ביי מיר ארבייט עס געהעריג

די לעצטע פאר טאג זע איך דאס [...]

אחרי הבירור, זעהט אויס אייז דערווייל האבן FamilySearch - לכאורה בטעות - אוועק גענומן צוטריט צום ערשטן מיקראפילם אין די סעריע, דהיינו

הסרפד האט געשריבן: [...]
מיקראפילם נומ' 2439862/7804171
1 תחלת כרך באמצע מיקראפילם ( https://www.familysearch.org/ark:/61903 ... V67D?i=270 )
101 ( https://www.familysearch.org/ark:/61903 ... V85H?i=444 )
201 ( https://www.familysearch.org/ark:/61903 ... VN1S?i=625 )
301 ( https://www.familysearch.org/ark:/61903 ... VFBY?i=804 )
366 סוף מיקראפילם באמצע הכרך ( https://www.familysearch.org/ark:/61903 ... V6TR?i=916 )
[...]

ב"ה די איבעריגע קרוב צו 3000 ארבייטן נאך געהעריג.

הסרפד האט געשריבן:

פיישל האט געשריבן:

הסרפד האט געשריבן:

פיישל האט געשריבן: איינער איז מצליח צו זען די עווידענץ ביכער לעצטנס?

ביי מיר ארבייט עס געהעריג

די לעצטע פאר טאג זע איך דאס [...]

אחרי הבירור, זעהט אויס אייז דערווייל האבן FamilySearch - לכאורה בטעות - אוועק גענומן צוטריט צום ערשטן מיקראפילם אין די סעריע, דהיינו

הסרפד האט געשריבן: [...]
מיקראפילם נומ' 2439862/7804171
1 תחלת כרך באמצע מיקראפילם ( https://www.familysearch.org/ark:/61903 ... V67D?i=270 )
101 ( https://www.familysearch.org/ark:/61903 ... V85H?i=444 )
201 ( https://www.familysearch.org/ark:/61903 ... VN1S?i=625 )
301 ( https://www.familysearch.org/ark:/61903 ... VFBY?i=804 )
366 סוף מיקראפילם באמצע הכרך ( https://www.familysearch.org/ark:/61903 ... V6TR?i=916 )
[...]

ב"ה די איבעריגע קרוב צו 3000 ארבייטן נאך געהעריג.

לויט וואס די חברה פון FamilySearch האבן מיר געשריבן, האבן זיי אוועק גענומן צוטריט צום ערשטן באנד לויט דעם (נארישן) פארלאנג פון די אוקריינער ארכיוו, וואס ככל הנראה האט נישט קיין אהנונג וואס דיע רשימות זענען, ווייל ווען יא מה בין זה לזה...

על כן, שאלתי ובקשתי: איך ארבייט אויף א געוויסע פראיעקט בנוגע דיע עווידענץ ביכער. איך בעט ווער עס האט נאר פיילס גענומן פון די ערשטע טייל פון די ערשטע באנד (#1-#366) וואס פעלן יעצט זאל מיר ביטע שיקן א קאפיע, איך וועל זייער דאנקבאר זיין.

(ביטע שיקט צו hasirpad עט-דזשימייל-דאט-קאם)

הסרפד האט געשריבן: לויט וואס די חברה פון FamilySearch האבן מיר געשריבן, האבן זיי אוועק גענומן צוטריט צום ערשטן באנד לויט דעם (נארישן) פארלאנג פון די אוקריינער ארכיוו, וואס ככל הנראה האט נישט קיין אהנונג וואס דיע רשימות זענען, ווייל ווען יא מה בין זה לזה...

על כן, שאלתי ובקשתי: איך ארבייט אויף א געוויסע פראיעקט בנוגע דיע עווידענץ ביכער. איך בעט ווער עס האט נאר פיילס גענומן פון די ערשטע טייל פון די ערשטע באנד (#1-#366) וואס פעלן יעצט זאל מיר ביטע שיקן א קאפיע, איך וועל זייער דאנקבאר זיין.

(ביטע שיקט צו hasirpad עט-דזשימייל-דאט-קאם)

ובחדא מחתא בין איך משתדל צו זעהן אז דער קרענק זאל זיך ווייטער נישט פארשפרייטן, איך האב שוין פארזיכערט נומ' 366-400, 800-1970 (און נאך איינצעלע אנדערע) בע"ה כ"י, ודי. אויב וועט מען פארהוילן דיע וועט מען זיי בל"נ קענען פארשאפן ביי מיר.

WOW שכרך הרבה מאוד!!

פיישל האט געשריבן: WOW שכרך הרבה מאוד!!

ייש"כ!

איך דארף אמאהל פארשרייבן די חידושים וואס זענען מיר צו געקומן מאז החילותי... וואס מען קען אלץ זעהן פון דיע רשימות, און וועליכע משפחות קענען האפן אויף חידושים.

לדעתי איז דא נייע סחורה אויף משפחת לאבין, לויא, אולי אויף ר' איתמר הכהן מטשיזיקוב, ועוד...

הסרפד האט געשריבן: להמחשה בעלמא:

[...]

היות איך בין שוין ווייניגער חושש אויף גילוי, קען איך שוין מודה זיין אז דאס איז נישט להמחשה בעלמא - ר' יחיאל באטווין (בעל הפאמיליע נומער לעיל) איז געוועהן מיין עלטער-עלטער-עלטער-עלטער-זיידע'ס (מצד האב) זיידע (מצד האם). איידער דיע רשימות האט מען קוים געוואוסט מיין עלטער[ד"פ]-זיידע'ס פאטער'ס נאמן; היינט ווייס איך ב"ה פון אלע זיינע זיידעס אין באבעס, און נאך דערצו איין עלטער-זיידע (ר' יחיאל'ס שווער, ר' שמחה-אהן-קיין-פאמיליע-נאמן).

מרוב שמחה אויף דעם מציאה האב איך גענוצט זיין משפחה אלץ א דוגמא.

ואם תאמר האט געשריבן: שוין אמאל געזוכט/געטראפן אין די בענדער איבער משפחת טויביש אין לעמבערג?

דער פאטער פונעם קרני ראם, הרבני ר' יעקב טויביש ז"ל מטובי ק"ק לבוב, נפטר ביום ה' לחודש תשרי שנת תקס"א לפ"ק. וזוגתו מרת אסתר.

צאצאיו:
א. הגאון רבי אהרן משה טויביש זצ"ל בעל קרני ראם זצ"ל אבד"ק יאס. וזו' מרת אסתר ע"ה
ב. הרב ר' יצחק טויביש ז"ל מלבוב
ג. מרת יוטל ע"ה, אשת הטפסר ר' יונה בלומענפעלד ז"ל

ווערט דארט דערמאנט פרטים איבער די משפחה למעלה בקודש? מער פרטים איבער זיינע קינדער?

נאך נישט געטראפן דירעקט מיט'ן משפחה פון דער קרני ראם. וואו קומט אריין ר' נחום טויביש (איהם האב איך באגעגנט)? ער איז געוועהן עפעס משפחה מיט'ן ישועות יעקב, לויט די נעמן פון זיינע קינדער.

הסרפד האט געשריבן:

ואם תאמר האט געשריבן: שוין אמאל געזוכט/געטראפן אין די בענדער איבער משפחת טויביש אין לעמבערג?

דער פאטער פונעם קרני ראם, הרבני ר' יעקב טויביש ז"ל מטובי ק"ק לבוב, נפטר ביום ה' לחודש תשרי שנת תקס"א לפ"ק. וזוגתו מרת אסתר.

צאצאיו:
א. הגאון רבי אהרן משה טויביש זצ"ל בעל קרני ראם זצ"ל אבד"ק יאס. וזו' מרת אסתר ע"ה
ב. הרב ר' יצחק טויביש ז"ל מלבוב
ג. מרת יוטל ע"ה, אשת הטפסר ר' יונה בלומענפעלד ז"ל

ווערט דארט דערמאנט פרטים איבער די משפחה למעלה בקודש? מער פרטים איבער זיינע קינדער?

נאך נישט געטראפן דירעקט מיט'ן משפחה פון דער קרני ראם. וואו קומט אריין ר' נחום טויביש (איהם האב איך באגעגנט)? ער איז געוועהן עפעס משפחה מיט'ן ישועות יעקב, לויט די נעמן פון זיינע קינדער.

ע"פ דבריך מצאתי. וואו האט ר' יונה בלומענפעלד געוואוינט, אגב?

ר' יונה בלומענפעלד האט געוואוינט אין דראהביטש.

צאצאיו פון ר' יצחק טויביש מלבוב הנ"ל:
הרבנית טויבא ע"ה, אשת הגאון רבי יעקב שמואל הכהן ראפפורט זצ"ל מלבוב.
הרבנית מרת יענטא ע"ה, אשת הרב ר' דוד שטערנהעלל ז"ל.
בנו הגאון רבי חזקיה נחום טויביש זצ"ל אבד"ק קאלימייא

ואם תאמר האט געשריבן: ר' יונה בלומענפעלד האט געוואוינט אין דראהביטש.

צאצאיו פון ר' יצחק טויביש מלבוב הנ"ל:
הרבנית טויבא ע"ה, אשת הגאון רבי יעקב שמואל הכהן ראפפורט זצ"ל מלבוב.
הרבנית מרת יענטא ע"ה, אשת הרב ר' דוד שטערנהעלל ז"ל.
בנו הגאון רבי חזקיה נחום טויביש זצ"ל אבד"ק קאלימייא

ר' יצחק איז נומ' 2056. אביו ר' יעקב איז נומ' 1387. איך בין חושש אז ר' יונה'ס פרוי איז מ' "גיטל" (מתחלף אין די אלטע שריפט), איין אלמנה פון נומ' 2692, פריהער 'האכגעבוירן', וואס איז אריבער קיין דראהביטש שפעטער.
ר' נחום ב"ר יצחק איז נומ' 822.
איך מיין אז דער קרני ראם אליינס - פון די יאהרן וואס ער האט געוואוינט אין לעמבערג - געהערט צום באנד וואס פעלט פון לאנג, 400-800 (ווייל איך מיין אז זיין משפחה נומ' איז 487)

ואם תאמר האט געשריבן: וואס איז פשט אז זי ווערט אנגערופן 'האכגעבוירן'?

די פאמיליע נאמן פון איר ערשטער מאן.
פון איהם האט זי געהאט א זוהן, וואלף, וואס איז אריבער מיט איר קיין דראהביטש, און ער איז לכאורה דער זעלבער "וואלף האכגעבוירן" וואס האט געוואוינט אין דראהביטש ביז צו זיין פטירה אין די תר"י יאהרן.

ואגב, קלאהר צו שטעלן מיין ספק: אין די עווידענץ ביכער, ווען א פרוי איז געווארן איין אלמנה צי א גרושה, האט מען איר געוועהנליך 'מפנה געוועהן' פון איר נומער. א מאהל האט מען איר געפיהרט אלץ א צירוף צו א קרוב'ס א נומער, א מאהל צו סתם א משפחה מיט א נומער בסמוך צום אלטן. ואכמ"ל בענין די אלע סימנים מכריע צו זיין לכאן ולכאן.

ביי א פרוי וואס איז געווארן איין אלמנה אדער גרושה בחיי אביה, פיהרט מען געוועהנליך צום טאטענס נומער. אבער בזה יפה כח הגרושה: ביי איר וועט שטיין 'געשידענע טאכטער' כמעט בלי יוצא מן הכלל. אבער ביי איין אלמנה קען שטיין 'טאכטער וויטווע' אדער 'פערוואנטע [=קרובה] וויטווע' אדער אפילו 'וויטווע [=אלמנה]' סתם, ויש אפילו 'ארמע וויטווע' על דרך ווי מען שרייבט ביים איבער פעהרן צו א נומער וואס האט נישט קיין שייכות.

ביי דיע פרוי שטייט 'וויטווע' סתם, אבער היות מען האט איר געפיהרט פון א ווייטע נומער, נראין הדברים אז זי געהערט באמת'ן צו דיע משפחה. ועוד, אין די אנדערע רשימה שטייט אז זי הייסט פון די היים Taber אדער Tober, פיללייכט א ט"ס במקום Tobes.

ואם תאמר האט געשריבן:
ס'איז געבליבן מעטריקלען אין דראהביטש פון יענע יארן צו זעהן פון וואו ר' יונה שטאמט?

ניין, נאר קרקעות

ואם תאמר האט געשריבן: שוין אמאל געזוכט/געטראפן אין די בענדער איבער משפחת טויביש אין לעמבערג?

דער פאטער פונעם קרני ראם, הרבני ר' יעקב טויביש ז"ל מטובי ק"ק לבוב, נפטר ביום ה' לחודש תשרי שנת תקס"א לפ"ק. וזוגתו מרת אסתר.

צאצאיו:
א. הגאון רבי אהרן משה טויביש זצ"ל בעל קרני ראם זצ"ל אבד"ק יאס. וזו' מרת אסתר ע"ה
ב. הרב ר' יצחק טויביש ז"ל מלבוב
ג. מרת יוטל ע"ה, אשת הטפסר ר' יונה בלומענפעלד ז"ל

ווערט דארט דערמאנט פרטים איבער די משפחה למעלה בקודש? מער פרטים איבער זיינע קינדער?

מהו מקור היארצייט?
דער פאטער פונעם קרני ראם, הרבני ר' יעקב טויביש ז"ל מטובי ק"ק לבוב, נפטר ביום ה' לחודש תשרי שנת תקס"א לפ"ק. וזוגתו מרת אסתר.

מקום לזהירות בספרי העווידענץ מול ספרי המעטריקל: זיווגים

איך בין דא מעורר א נקודה וואס איך וויכטיג לדעתי אז מען זאל זיך נישט צו שטארק פארלאזן אויף די עווידענץ ביכער בפני עצמן.

דהיינו: עס איז ברור למעיין במשך די יאהרן האט זיך דער מצב געטוישט לגבי וואס איז דער עיקר און וואס איז דער טפל. אין די יאהרן ביז בערך 1810 למספרם, זענען די עווידענץ ביכער כנראה געוועהן דער עיקר - די מעטריקל זענען געוועהן כמעט ווי געמאכט נאר צו האלטן חשבון פון די שינויים וואס מען דארף צו שרייבן אין די עווידענץ ביכער.

פון בערך 1830 ווייטער, זענען די מעטריקל ביכער געוועהן דער עיקר, און פון 1840 ווייטער האט מען כמעט אפ געלאזט די עווידענץ ביכער (אויסער געציילטע משפחות וואס האבן זיי גענוצט שפעטער, בפרט אין די יאהרן 1857-1859, משום מה).

אין די יאהרן פון 1810 ביז 1830 בערך איז איין ערבוביא. גאנצע משפחות פעלן א מאהל פון די מעטריקל וואס ווערן מושלם אין די עווידענץ ביכער, און אויך פארקערט.

בפרטיות, איז דאס גורם צו א נקודה פון אומפארלעסליכקייט בפרט בענייני זיווגים שונים. איך וועל צו דעם געבן צוויי דוגמאות וואס ווייזן די חסרונות און ווי מען דארף אכטונג געבן.

א.איך האב געהאט א זיידע אין לעמבערג, ר' הירש אַגידהאט ער געהייסן. ער האט געהאט איין זוהן און עטליכע טעכטער, ביניהן מיינס א באבע, חנה פייגא. פון איר רשימה אין די טויטס-מעטריקל ווייס איך אז איר מאמע האט געהייסן ' מאטל', און טאקע עס שטימט זייער גוט, ווייל עס איז אוועק א פרוי מאטל אגיד אין לעמבערג אין די יאהרן וואס עס זאל שטימן אז עס איז מיין באבע'ס מוטער, און אין די יאהרן תיכף נאך דעם טרעפט מען 'מאטל' ביי אלע אירע קינדער און ערוואקסענע אייניקליך.

למעשה, מיין באבע חנה פייגא און אירע געשוויסטער ווערן נישט פארשריבן אין די געבורטס מעטריקל. דר איינסיגסטער זכר אז מיין זיידע ר' הירש אגיד וזוגתו מ' מאטל האבן דעמאלטס געוואוינט אין לעמבערג איז אז דווקא די געבורטן און פטירות פון זייערע מערערע נפלים ל"ע זענען פארשריבן געווארן.

יעצט גיין מיר צו די עווידענץ ביכער: עס איז קלאהר אז בשעת זיינע קינדער זענען געבוירן, האט ר' הירש קיין נומער נישט געהאט (און פון זיין עלטערן טרעף איך נישט קיין זכר; לבי אומר לי אז ער איז געוועהן פון גריידינג, וואו רוב אגידס האבן געוואוינט). אבער ווען עס איז געקומן חתונה צו מאכן די קינדער סוף 1820 יאהרן, האט ער געקריגן א נומער, און מען האט פארשריבן למפרע אלע קינדער וואס ער האט געהאט ביז דעמאלטס.

אלא מאי, זיין ווייב איז פארשריבן אלץ חנה לבית ריישער - פון א לעמבערגער משפחה, מיט איין אלטן פאמיליע נומער. ווער איז דיע חנה? כדרך העווידענץ ביכער בדר"כ, שטייט נישט אז די קינדער זענען פון איר. אבער עפעס שטימט זיכער נישט דא: אין 1810-1825 האט ער געהאט קינדער מיט א 'מאטל', אין ~1828 איז זיין פרוי א 'חנה', אבער אין ~1855 איז זיין ווייב אוועק - ביי איהם אין שטוב - ושמה מ' מאטל, און דעמאלטס גיבן די קינדער נעמן נאך איר.

(איך ווייס נישט די תשובה, אבער די עווידענץ בוך שטימט זיכער נישט.)

ב.לאמיר נעמן לדוגמא די ערשטע פרוי פון ר' יששכר יאלישאב"ד ראדיחוב ו ניזנוב(עי' מש"כ viewtopic.php?p=2936155#p2936155 כאן על זוגתו השנייה מ' פרומט אם בניו).
ר' יששכר איז געוועהן פון לעמבערג, א זוהן פון הנגיד היחסן ר' יקותיאל אבלי (ישראל במקום הכהן) יאליש, א שוואגער פון הג' ר' משה דוד אשכנזי אב"ד טאלטשווא וכו'. מען טרעפט טאקע ר' יששכר אין די עווידענץ ביכער אין לעמבערג, און אויך זיין ערשטע (אומבאקאנטע) זיווג: מ' שרהלבית שרגאהנקרא ג"כ שַארגָאאו שארגער(שם אביה ר' שמעון).

אין די מעטריקל טרעפט מען נאר זייער הייראט פון 1815 - אויף גשר גאליציע (און אין די עצם מיטריקל אויף FamilySearch קען מען זעהן זייער פאמיליע נומער, וואס דאס פיהרט אונז צו צד החתן און צד הכלה). די ערשטע קינדער פון ר' יששכר'ס זו"ש טרעפט מען מיטל 1820 יאהרן.

אויב קוקט מען אין די עווידענץ ביכער, טרעפט מען אז עס שטייט אז זיי האבן זיך גע'גט, אבער עס איז נאר פארצייכנט אין 1829, נאך וואס ר' יששכר האט שוין געהאט עטליכע קינדער מזו"ש. אויף ר' יששכר שטייט וואו ער איז אריבער (ואכמ"ל), אויף זיין גרושה, אנשטאט פון איר צו שיקן לבית אביה כנהוג בספרי העווידענץ, שטייט א נייע נומער, 813, א וודאי שם בעלה השני.

יעצט, אז מען זוכט נומער 813 אויף גש"ג, טרעפט מען טאקע א ייד בשם ר' אפרים מיזער(נישט אויס צו מישן מיט די באקאנטע מיזעס/מיזיש משפחה, חאטש דער מעטריקל שרייבער האט עטליכע מאהל געמאכט דעם טעות), וואס פון די מיטל 1820 יאהרן האט טאקע געהאט קינדער מיט א פרוי שרה- און ביי איין קינד שטייט שרה לבית שעכטער, לכאורה פארגרייזט פון שארגער(Schachter>Scharger).

אבער אז מען קוקט אין די עווידענץ ביכער, טרעפט מען ר' אפרים'ס ווייב בשם רבקהלבית פיין. עס ווערט נישט דערמאנט אז די ערשטע פרוי איז אוועק - נאר אין די מעטריקל! אלע קינדער פון מ' שרה גרושת ר' יששכר זענען פארשריבן אלץ קינדער פון ר' אפרים סתם - דהיינו, אהן זעהן די מעטריקל, לכאורה מ' רבקה'ס קינדער.

(אגב, א צווייטע גרייזעלע דא... מ' שרה'ס געבורט איז פארשריבן געווארן אין 1805, ווען זי איז ע"פ חשבון געוועהן שוין 8 יאהר אלט - איך מיין אז דאס האט זיך גענומן פון א טעות פון די מעטריקל שרייבער, וואס האט אויס געטוישט צווין צוויי 'שמעון שרגא'ס)

ואם תאמר האט געשריבן: שוין אמאל געזוכט/געטראפן אין די בענדער איבער משפחת טויביש אין לעמבערג?

דער פאטער פונעם קרני ראם, הרבני ר' יעקב טויביש ז"ל מטובי ק"ק לבוב, נפטר ביום ה' לחודש תשרי שנת תקס"א לפ"ק. וזוגתו מרת אסתר.

צאצאיו:
א. הגאון רבי אהרן משה טויביש זצ"ל בעל קרני ראם זצ"ל אבד"ק יאס. וזו' מרת אסתר ע"ה
ב. הרב ר' יצחק טויביש ז"ל מלבוב
ג. מרת יוטל ע"ה, אשת הטפסר ר' יונה בלומענפעלד ז"ל

ווערט דארט דערמאנט פרטים איבער די משפחה למעלה בקודש? מער פרטים איבער זיינע קינדער?

בענין יום היארצייט של רבי יעקב טויבש אבי הקרני ראם זצ"ל.
מקור אחד מצאתי בכתבי רבי יצחק אייזיק שור נדפס במאורי גליציה שרבי יעקב טויבש נפטר בד' אב, וזוגתו מרת אסתר נפטר בי"א בטבת.
אולם עכשיו שנתגלה לי את המאטריקעל המקורי מלבוב נראה להיפך שמרת אסתר נפטר בן 60 ב July 31 13 והוא בד' אב תקע"ג שב"ק פרשת דברים לפ"ק ורבי יעקב נפטר בן 60 ב 14 DEC 30 והוא י"ז טבת תקע"ה ערש"ק פרשת שמות. וצריך ע"ע.