אידישע וועלט פארומס

עס איז כדאי צו מעיין זיין בפנים בכל דברי הריב"ש בסי תפ"ו כי לא הבאנו אלא חלק מתו"ד.

אונגארישע הייזער האט געשריבן:

אוראייניקל האט געשריבן:

סטיטשינער האט געשריבן:

סטאוו יא פיטא האט געשריבן:

יידישע קהילות האט געשריבן: פ"וו לייגן נישט בחורים ר"ת'ס תפילין?
ווייל עס קאסט צופיהל? קודם כל קען מען בארגן דעם טאטנ'ס תפילין, והשנית איז נישט א מצוה דאורייתא ווערט יעדע פרייז?

פרעגסט אדער דו זאגסט? פשטות ווייל ס'איז א מילי דחסידות

איין טעם איז דא וויבאלד מען ברויך צו האבן ריינע מחשבות. רש''י קען מען נישט מבטל זיין, אבער עכ''פ ר''ת נישט.

ולכאורה איז דאס דער טעם פון מנהג בעלזא אויך נישט צו לייגן ר"ת תפילין אין שנה ראשונה והבן..

זיכער איז דאס דער טעם!

והיינו טעמא פארוואס בחורים און שנה ראשונה יונגעלייט דאווענען נישט פארן עמוד כפי מנהג בעלזא.

תכלית, א ספק דאורייתא. בחורים דארפן נישט חושש זיין אויף א ספק דאורייתא?

יידישע קהילות האט געשריבן:

אונגארישע הייזער האט געשריבן:

אוראייניקל האט געשריבן:

סטיטשינער האט געשריבן:

סטאוו יא פיטא האט געשריבן: פרעגסט אדער דו זאגסט? פשטות ווייל ס'איז א מילי דחסידות

איין טעם איז דא וויבאלד מען ברויך צו האבן ריינע מחשבות. רש''י קען מען נישט מבטל זיין, אבער עכ''פ ר''ת נישט.

ולכאורה איז דאס דער טעם פון מנהג בעלזא אויך נישט צו לייגן ר"ת תפילין אין שנה ראשונה והבן..

זיכער איז דאס דער טעם!

והיינו טעמא פארוואס בחורים און שנה ראשונה יונגעלייט דאווענען נישט פארן עמוד כפי מנהג בעלזא.

תכלית, א ספק דאורייתא. בחורים דארפן נישט חושש זיין אויף א ספק דאורייתא?

תכלית, איר גייט מיט תכלת?

יידישע קהילות האט געשריבן:

סטיטשינער האט געשריבן:

סטאוו יא פיטא האט געשריבן:

יידישע קהילות האט געשריבן: פ"וו לייגן נישט בחורים ר"ת'ס תפילין?
ווייל עס קאסט צופיהל? קודם כל קען מען בארגן דעם טאטנ'ס תפילין, והשנית איז נישט א מצוה דאורייתא ווערט יעדע פרייז?

פרעגסט אדער דו זאגסט? פשטות ווייל ס'איז א מילי דחסידות

איין טעם איז דא וויבאלד מען ברויך צו האבן ריינע מחשבות. רש''י קען מען נישט מבטל זיין, אבער עכ''פ ר''ת נישט.

ממ"נ?!
ואדרבה!!

ווי געשמעוסט אויבען איז די קדושה פון ר''ת גרעסער. ובכלל איז די גאנצע זאך נישט מעיקר הדין זוכט מען נישט קיין חומרא דאתי לידי תקלה, משא''כ רש''י וואס איז א חיוב מעיקר הדין.

יידישע קהילות האט געשריבן:

אונגארישע הייזער האט געשריבן:

אוראייניקל האט געשריבן:

סטיטשינער האט געשריבן:

סטאוו יא פיטא האט געשריבן: פרעגסט אדער דו זאגסט? פשטות ווייל ס'איז א מילי דחסידות

איין טעם איז דא וויבאלד מען ברויך צו האבן ריינע מחשבות. רש''י קען מען נישט מבטל זיין, אבער עכ''פ ר''ת נישט.

ולכאורה איז דאס דער טעם פון מנהג בעלזא אויך נישט צו לייגן ר"ת תפילין אין שנה ראשונה והבן..

זיכער איז דאס דער טעם!

והיינו טעמא פארוואס בחורים און שנה ראשונה יונגעלייט דאווענען נישט פארן עמוד כפי מנהג בעלזא.

תכלית, א ספק דאורייתא. בחורים דארפן נישט חושש זיין אויף א ספק דאורייתא?

דו ווייסט אז עס איז דא 68 שיטות הראשוינים בענין תפילין (אויב מען איז זיי מצטרף)? רוב פון זיי מעכב בדיעבד.

סטיטשינער האט געשריבן:

יידישע קהילות האט געשריבן:

אונגארישע הייזער האט געשריבן:

אוראייניקל האט געשריבן:

סטיטשינער האט געשריבן: איין טעם איז דא וויבאלד מען ברויך צו האבן ריינע מחשבות. רש''י קען מען נישט מבטל זיין, אבער עכ''פ ר''ת נישט.

ולכאורה איז דאס דער טעם פון מנהג בעלזא אויך נישט צו לייגן ר"ת תפילין אין שנה ראשונה והבן..

זיכער איז דאס דער טעם!

והיינו טעמא פארוואס בחורים און שנה ראשונה יונגעלייט דאווענען נישט פארן עמוד כפי מנהג בעלזא.

תכלית, א ספק דאורייתא. בחורים דארפן נישט חושש זיין אויף א ספק דאורייתא?

דו ווייסט אז עס איז דא 68 שיטות הראשוינים בענין תפילין (אויב מען איז זיי מצטרף)? רוב פון זיי מעכב בדיעבד.

יא יא

ווען יידישע קהילות וועט אנפאנגען צו לייגן שמושא רבא תפילין, וועל מיר דן זיין אי"ה צו די בחורים זאלן לייגן ר"ת תפילין...

יידישע קהילות האט געשריבן:

אונגארישע הייזער האט געשריבן:

אוראייניקל האט געשריבן:

סטיטשינער האט געשריבן:

סטאוו יא פיטא האט געשריבן: פרעגסט אדער דו זאגסט? פשטות ווייל ס'איז א מילי דחסידות

איין טעם איז דא וויבאלד מען ברויך צו האבן ריינע מחשבות. רש''י קען מען נישט מבטל זיין, אבער עכ''פ ר''ת נישט.

ולכאורה איז דאס דער טעם פון מנהג בעלזא אויך נישט צו לייגן ר"ת תפילין אין שנה ראשונה והבן..

זיכער איז דאס דער טעם!

והיינו טעמא פארוואס בחורים און שנה ראשונה יונגעלייט דאווענען נישט פארן עמוד כפי מנהג בעלזא.

תכלית, א ספק דאורייתא. בחורים דארפן נישט חושש זיין אויף א ספק דאורייתא?

די ענין וואס חסידים לייגן ר"ת איז בפירוש "נישט" וועגן ספק דאורייתא, וואס אויף דעם האבן אלע גדולי הדורות ביז חסידות, און פון חסידות און וויטער וואס זענען נישט געווען פון חסידישע חדר נישט חושש געווען אויף דעם שיטה, און גאס ענין וואס חסידים לייגן יא, איז ע"פ קבלה.

יידישע קהילות האט געשריבן: ענדליך צוויי ענטפערס צו דער זאך.
אין אנדערע ווערטער, אלס ספיקא דאורייתא דארף מען נישט אנטוהן ר"ת תפילין. ריכטיג?

ריכטיג. אזוי ווי דו גייסט נישט קיין תכלת אלס ספיקא דאורייתא

ביי תכלת אידא דער באקאנטע כאפ פון רבי חיים אז ספיקא דאורייתא לחומרא איז נאר אויב ווען כ׳וועל טון די מעשה וועט מער נישט זיין קיין ספק למשל כ׳האב א ספק צו כ׳האב געגעסן א כזית מצה וועליך נאך איך עס נישט האבן מער די ספק משא״כ ביי תכלת וואס אפילו נאך כ׳על לייגן די תכלת ווייסיך ווידער נישט צו דאס איז די ריכטיגע תכלת וואס די תורה האט געהייסן מילא איז ספיקא דאורייתא לחומרא נישט מחייב צו לייגן

חמרא טבא האט געשריבן: ביי תכלת אידא דער באקאנטע כאפ פון רבי חיים אז ספיקא דאורייתא לחומרא איז נאר אויב ווען כ׳וועל טון די מעשה וועט מער נישט זיין קיין ספק למשל כ׳האב א ספק צו כ׳האב געגעסן א כזית מצה וועליך נאך איך עס נישט האבן מער די ספק משא״כ ביי תכלת וואס אפילו נאך כ׳על לייגן די תכלת ווייסיך ווידער נישט צו דאס איז די ריכטיגע תכלת וואס די תורה האט געהייסן מילא איז ספיקא דאורייתא לחומרא נישט מחייב צו לייגן

אדער ווייל מ'האט אנגענומען אז דאס איז אפילו נישט קיין ספק תכלת.
תכלית, דער תכלת שמועס קומט דא אריין אזוי ווי הלכות דופן עקומה.

יידישע קהילות האט געשריבן: אין אנדערע ווערטער, אלס ספיקא דאורייתא דארף מען נישט אנטוהן ר"ת תפילין. ריכטיג?

קלאר אזוי, און פארקערט אויך, איינמאל מ'האט אנגעטון ר"ת תפילין דארף מען נישט אנטון רש"י אלס ספיקא דאורייתא, די חילוק איז נאר אז דאט האסטו אפשר א חיוב צו לייגן רש"י אלס מנהג כלל ישראל/הלכה פסוקה/וכו'. לויט'ן קאמארנער האט די דור המדבר נאר געלייגט ר"ת תפילין, און בכלל האט מיר א ידען אמאל געזאגט אז ביז דער רמב"ם האט געטוישט צו רש"י'ס סדר בסוף ימיו האט מען געהאט אנגענומען ווי דער ר"ת. אויך געדענק איך פון אן אנדערע חסידישע גדול (משמרת שלום?) וואס פארגלייכט די מחלוקת רש"י/ר"ת צום מחלוקת שברים/תרועה וואס רב האי גאון זאגט אויף דעם (געברענגט אין רא"ש) אז מדאורייתא זענען ביידע גוט ווייל ביידע זענען צוהאקטע קולות נאר רבי אבהו האט נישט געוואלט ס'זאל אויסזעהן כשתי תורות האט ער איינגעפירט אז יעדער זאל בלאזן ביידע, זאגט ער אז דא איז די זעלבע סארט "מחלוקת" און מדאורייתא זענען דא אויך ביידע גוט.

חמרא טבא האט געשריבן: ביי תכלת אידא דער באקאנטע כאפ פון רבי חיים אז ספיקא דאורייתא לחומרא איז נאר אויב ווען כ׳וועל טון די מעשה וועט מער נישט זיין קיין ספק למשל כ׳האב א ספק צו כ׳האב געגעסן א כזית מצה וועליך נאך איך עס נישט האבן מער די ספק משא״כ ביי תכלת וואס אפילו נאך כ׳על לייגן די תכלת ווייסיך ווידער נישט צו דאס איז די ריכטיגע תכלת וואס די תורה האט געהייסן מילא איז ספיקא דאורייתא לחומרא נישט מחייב צו לייגן

דאכט זיך ס'איז א אור שמח. און דאס איז אויכט נוגע ביי ר"ת תפילין. אין אביסל א אנדערע נוסח, ספיקא דאורייתא איז נאר מחייב צי טוהן א מעשה וואס די מעשה גופא איז שולל יעדן ספק. גיין ר"ת תפילין איז נישט קיין מעשה וואס פארזיכערט דעם קיום המצוה, נאר וואס דען, גיין ר"ת ציזאמען מיט רש"י איז טאקע יא אנדערש. והיינו טעמא פארוואס רח"פ שיינבערג זצ"ל איז געגאנגען אלע שיטות בציצית אויף איינמאל ודו"ק.

יידישע קהילות האט געשריבן:

חמרא טבא האט געשריבן: ביי תכלת אידא דער באקאנטע כאפ פון רבי חיים אז ספיקא דאורייתא לחומרא איז נאר אויב ווען כ׳וועל טון די מעשה וועט מער נישט זיין קיין ספק למשל כ׳האב א ספק צו כ׳האב געגעסן א כזית מצה וועליך נאך איך עס נישט האבן מער די ספק משא״כ ביי תכלת וואס אפילו נאך כ׳על לייגן די תכלת ווייסיך ווידער נישט צו דאס איז די ריכטיגע תכלת וואס די תורה האט געהייסן מילא איז ספיקא דאורייתא לחומרא נישט מחייב צו לייגן

אדער ווייל מ'האט אנגענומעןאז דאס איז אפילו נישט קיין ספק תכלת.
תכלית, דער תכלת שמועס קומט דא אריין אזוי ווי הלכות דופן עקומה.

ווער האט?

די וואס גייען נישט תכלת.

חלב ישראל האט געשריבן: די וואס גייען נישט תכלת.

ס'איז געווען א הכרעה אז ס'איז זיכער נישט? פון ווי נעמט איר/ער דאס?

ס'איז שייך א הכרעה ביי א שאלה אין מציאות?

חלב ישראל האט געשריבן: ס'איז שייך א הכרעה ביי א שאלה אין מציאות?

לכאורה נישט. יידישע קהלות נ"י האט דאס געשריבן

חלב ישראל האט געשריבן:

יידישע קהילות האט געשריבן: אין אנדערע ווערטער, אלס ספיקא דאורייתא דארף מען נישט אנטוהן ר"ת תפילין. ריכטיג?

קלאר אזוי, און פארקערט אויך, איינמאל מ'האט אנגעטון ר"ת תפילין דארף מען נישט אנטון רש"י אלס ספיקא דאורייתא, די חילוק איז נאר אז דאט האסטו אפשר א חיוב צו לייגן רש"י אלס מנהג כלל ישראל/הלכה פסוקה/וכו'. לויט'ן קאמארנער האט די דור המדבר נאר געלייגט ר"ת תפילין, און בכלל האט מיר א ידען אמאל געזאגט אז ביז דער רמב"ם האט געטוישט צו רש"י'ס סדר בסוף ימיו האט מען געהאט אנגענומען ווי דער ר"ת. אויך געדענק איך פון אן אנדערע חסידישע גדול (משמרת שלום?) וואס פארגלייכט די מחלוקת רש"י/ר"ת צום מחלוקת שברים/תרועה וואס רב האי גאון זאגט אויף דעם (געברענגט אין רא"ש) אז מדאורייתא זענען ביידע גוט ווייל ביידע זענען צוהאקטע קולות נאר רבי אבהו האט נישט געוואלט ס'זאל אויסזעהן כשתי תורות האט ער איינגעפירט אז יעדער זאל בלאזן ביידע, זאגט ער אז דא איז די זעלבע סארט "מחלוקת" און מדאורייתא זענען דא אויך ביידע גוט.

דוכט זיך מיר אז אין די פוסקים שטייט נישט אזא זאך, אז אויב מ'האט אנגעטוהן ר"ת תפילין דארף מען שוין נישט אנטוהן רש"י'ס.
אזוי אויך זעסט דאך אז מ'מאכט א ברכה נאר אויף רש"י'ס. ווייל עס איז ווי ג'פסק'נט אזוי ווי רש"י.
כמדומה אז אפילו אויב מ'האט שוין אנג'טוהן ר"ת'ס מאכט מען נאכאלץ א ברכה אויף רש"י.
נאר אזוי פארשטיי איך פ"וו בחורים טוהן נישט אן ר"ת'ס.

סטאוו יא פיטא האט געשריבן:

חלב ישראל האט געשריבן: ס'איז שייך א הכרעה ביי א שאלה אין מציאות?

לכאורה נישט. יידישע קהלות נ"י האט דאס געשריבן

ס'איז שייך? פארוואס נישט? איך מיין אז א רב וואס קוקט אדורך די ראיות און בירורים קען אפשאצן צו עס איז בגדר ספק, בגדר וודאי אז יא, אדער בגדר וודאי אז נישט. פארוואס נישט?
אויב אויך גיי דיר ברענגן א לימאן פאר אן אתרוג, וועסטו עס באטראכטן, זוכן געוויסע סימנים ביז דו וועסט קומען צו די מסקנא אז עס איז בוודאי נישט קיין אתרוג. איך וועל דיר ברענגען, איך ווייס לאמיר זאגן עפעס א אינדיאנער סארט אתרוג וואס ענדלט האלבוועגס צו א תימנ'ע אתרוג און האלבוועגס צו א מאראקאנע אתרוג, וועסטו זאגן "ספק".

יידישע קהילות האט געשריבן:

סטאוו יא פיטא האט געשריבן:

חלב ישראל האט געשריבן: ס'איז שייך א הכרעה ביי א שאלה אין מציאות?

לכאורה נישט. יידישע קהלות נ"י האט דאס געשריבן

ס'איז שייך? פארוואס נישט? איך מיין אז א רב וואס קוקט אדורך די ראיות און בירורים קען אפשאצן צו עס איז בגדר ספק, בגדר וודאי אז יא, אדער בגדר וודאי אז נישט. פארוואס נישט?
אויב אויך גיי דיר ברענגן א לימאן פאר אן אתרוג, וועסטו עס באטראכטן, זוכן געוויסע סימנים ביז דו וועסט קומען צו די מסקנא אז עס איז בוודאי נישט קיין אתרוג. איך וועל דיר ברענגען, איך ווייס לאמיר זאגן עפעס א אינדיאנער סארט אתרוג וואס ענדלט האלבוועגס צו א תימנ'ע אתרוג און האלבוועגס צו א מאראקאנע אתרוג, וועסטו זאגן "ספק".

מיין פריינט, וואס זאל איך דיר זאגן. דער עונש דור הפלגה לאזט מיר נישט פארשטיין וואס דו רעדסט. און איך גיי זיך נישט מיהען.
דער צישטעל פון תכלת צי תפילין ר"ת איז ביי דיר א דופן עקומה.
דער צישטעל פון א לימאן צי תכלת דאס שוין יא! ווי קען א רב מכריע זייןא זאך וואס פעלט הינדערטער יארן מסורה?
וצ"ע

סטאוו יא פיטא האט געשריבן:

יידישע קהילות האט געשריבן:

סטאוו יא פיטא האט געשריבן:

חלב ישראל האט געשריבן: ס'איז שייך א הכרעה ביי א שאלה אין מציאות?

לכאורה נישט. יידישע קהלות נ"י האט דאס געשריבן

ס'איז שייך? פארוואס נישט? איך מיין אז א רב וואס קוקט אדורך די ראיות און בירורים קען אפשאצן צו עס איז בגדר ספק, בגדר וודאי אז יא, אדער בגדר וודאי אז נישט. פארוואס נישט?
אויב אויך גיי דיר ברענגן א לימאן פאר אן אתרוג, וועסטו עס באטראכטן, זוכן געוויסע סימנים ביז דו וועסט קומען צו די מסקנא אז עס איז בוודאי נישט קיין אתרוג. איך וועל דיר ברענגען, איך ווייס לאמיר זאגן עפעס א אינדיאנער סארט אתרוג וואס ענדלט האלבוועגס צו א תימנ'ע אתרוג און האלבוועגס צו א מאראקאנע אתרוג, וועסטו זאגן "ספק".

מיין פריינט, וואס זאל איך דיר זאגן. דער עונש דור הפלגה לאזט מיר נישט פארשטיין וואס דו רעדסט. און איך גיי זיך נישט מיהען.
דער צישטעל פון תכלת צי תפילין ר"ת איז ביי דיר א דופן עקומה.
דער צישטעל פון א לימאן צי תכלת דאס שוין יא! ווי קען א רב מכריע זייןא זאך וואס פעלט הינדערטער יארן מסורה?
וצ"ע

זיי מיר מוחל אויב דו האסט זיך באליידיגט. כ'האב גארנישט געמיינט.
פ"וו קען נישט א רב מחליט זיין צו ס'איז א ספק אדער א וודאי?
איך האב איצט געלייענט אז דער חזון איש האט געזאגט אויף די רעדזינער תכלת אז די סיבה פ"וו מ'האט עס נישט אנגענומען איז געווען ווייל רבני הדור האבן געזאגט אז עס איז אפילו נישט קיין ספק. ווי אויך שטייט דארט אז דער חזו"א האט געזאגט אויב זאל עס ווען זיין א ספק וואלט מען עס יא אנגעטוהן מספק.