חלב ישראל האט געשריבן:
א גרויסן דאנק הרב חוח פאר דיין הערליכן מאמר, בעיקר אויף די באשרייבונג און ציטאטן וויאזוי די גאונים און פריערדיגע ראשונים האבן זיך געשלאגן מיט די מתחדשים עד כדי מיתה ממש, ס'מיר געווען א גרויסע חידוש און מיר געגעבן אסאך חומר למחשבה.. (בכלל וואלט מיר געווען אינטערעסאנט אויב דו קענסט אפירברענגען נאך ביישפילן פון היסטאריע פון פארגעסענע הלכות וואס מ'פלעגט זיך אמאל אזוי שלאגן איבער דעם.)
דאאיז די סמבטיון מעשה בשלמות, לויט דעם מעשה איז דער פארפאסער פונעם פיוט נישט געווען דער רבי מאיר ש"ץ פון ווארמייזא נאר א צווייטער מיט'ן זעלבן נאמען וואס האט געוואוינט ערגעץ אין א מדבר אין אזיע. אויך איז זייער מאדנע וויאזוי די פיוט איז אנגעקומען פונעם אזיאנער מדבר קיין דייטשלאנד איבערהיפענדיג אלע אנדערע קהילות פון די בני עדות המזרח און ספרדים אינצווישן. די אידן פון טערקיי, ארם צובא, באגדאד, און לבנון האבן קיינמאל נישט געהערט פון דעם פיוט, פונקט ביים מהרי"ל אין מאגענצע האט עס געלאנדעט, וצעג"מ.
עס איז זייער מאדנע אז דער ר' מאיר הייסט די זעלבע און חתמ'ט זיך גענוי ווי דער מחבר פון צעהנדליגע פיוטים וואס בני אשכנז האבן געזאגט דורך אויס דעם יאהר, דעם זעלבן ר' מאיר וואס האט מחדש געוועהן עטליכע סארטן פיוטים...
כך דרכו בקודש של היעב"ץ כידוע, אבל מדחזינן בגמרא שלא גער בו רואים דלא כהיעב"ץ, אלא כיון שההוא מרבנן התכוין באמת ולש"ש לא נזפו בו.
נישט ריכטיג צי שרייבן אזוי אויפן יעב"ץ, מיר זענען צי קליין איהם צי משיג זיין, אפי' עס דאכט זיך אינז מיר פארשטייען א נאטור פון א צדיק דארף מען וויסן אז זיי זיין שרפי מעלה וואס מיט אינזערע פליישיגע אויגן קען אינז זיי נישט אפשאצן. ווי אויך האט דער יעב"ץ פארשטייט זיך געוויסט אז למעשה פירט נישט די גמרא אויס ווי ער האלט פונדעסטוועגן דאך שרייבט ער ווי אזוי ער שרייבט, און במילא איז נישט פאסיג צי מעיר זיין מדחזינן בגמרא וואס קען זיך הערן כאלו דער יעב"ץ האט דאס נישט גענומען אין חשבון
ווי אויך דאס 'אלא כיון שההוא וכו' איז נישט אין פלאץ ווען דער יעב"ץ עיקר דא איז צי שולל זיין מחשבת פסול שמא יגררו אחרים און דעמאלט איז נישט משנה וואס פאר א כוונות ער האט, במקום שיש חילול השם אין חולקין כבוד לרב (ואפי' מכוון לש"ש),
און אז דער יעב"ץ איז געבליבן ביים קשיא דארפן מיר אויכט בלייבן ביים קשיא.
[הבהרה: דאס האב איך געשריבען בשעת די אויבערשטע תגובה פון @סטאוו יא פיטא איז געווען פיל שארפער און אומפארשטענדליכער ווי עס איז יעצט, אויף די פאראכטענע תגובה זיינע בין איך מגיב עטליכע תגובות אראפציער] אסאך מאל לערנען אחרונים פשט אין גמרות אנדערש ווי ראשונים, ווי אויך האט מען שוין פריער געברענגט פון די אוהחה"ק וואס שרייבט צענדליגע מאל אין זיין ספר אז מען מעג זאגען פשט אין פסוק אנדערש ווי די חז"ל, די עיקר איז אז מען זאל נישט זאגען להלכה אנדערש ווי זיי.
באמת וואלט איך זיך נישט געדארפט באציען צו די אטאקע, היות יעדער איינער מיט א גוטע חוש הריח דארף גלייך צו דערקענען וואס איך מיין (אויך דורכ'ן זעהן מיינע אנדערע תגובות אין דער שנירעל, ווי איך האב געשריבען גאר שארף קעגען די היינטיגע משכילים וכו'), און אז עס איז נישט דא קיין מקום פארן אטאקע, נאר כדי שלא יאמרו מדשתקי רבנן ש"מ דניחא להו, ווי אויך וועלען דאך געווענטליך זיין אזעלכע וואס וועלען ווערען איבערגענומען פאר אזא הייליגע מחאה, ממילא בין איך געקומען צו ענטפערען.
גדולי עולם לדורותיהם, על אף וואס זיי האבן מיט גרויס קדושה צוליב עת לעשות לד' אדער משום איזה סיבה שהוא - וואס מיר פארשטייען נישט - זיך געקריגט אויף פריערדיגע פון זיי, האבן זיי נישט געהאלטן זיי האבן ארויס דעם מהלך פון גרעסערע ווי זיי (און אפילו אז יא קענען זיי עס זאגן און אינז נישט). שטאדירן פריערדיגע איז גאר מסוכן. מען קען נישט פארגלייכן דעם אוה"ח הק' לעומת ראשונים צי אינז פשוט'ע מענטשן לעומת דעם יעב"ץ. ועוד, זיך קריגן אין הלכה מיינט נישט נאר ד' חלקי שו"ע ותו לא. דאס אז דער יעב"ץ שרייבט מיט אזא שארפקייט כדאי נישט אריינצילאזן א שמץ פון א ספק בלבנו בדברי חז"ל, איז פיהל הארבער פון זיך דינגען אויף א הלכה
צווישן די שירות פון דיינע ווערטער - אפילו איר האט עס נישט געמיינט - האב איך געליינט אומאויסגעהאלטענע בליקן, איר האט ווארשיינליך נישט דאס געמיינט אבער היות ווי איך ווי אויך אנדערע האבן פארשטאנען אייערע ווערטער אויף א שלעכטן וועג זאלן אזעלעכע האקעלע ווערטער נישט געזאגט ווערן, עס קומען אריין דא אין אינזער וועבזייטל ערליכע אידן וואס זוכן א ריינעם פלאץ, ספעציעל דא אינעם רובריק פון ידיעת התורה וואס מאנכע קומען אריין אויף צי שעפן ידיעת התורה און הבנה און עניני הדת, ווערט די אחריות פילפאכיג מער.
סטאוו יא פיטא האט געשריבן:
גדולי עולם לדורותיהם, על אף וואס זיי האבן מיט גרויס קדושה צוליב עת לעשות לד' אדער משום איזה סיבה שהוא - וואס מיר פארשטייען נישט - זיך געקריגט אויף פריערדיגע פון זיי, האבן זיי נישט געהאלטן זיי האבן ארויס דעם מהלך פון גרעסערע ווי זיי (און אפילו אז יא קענען זיי עס זאגן און אינז נישט). ארויסהאבן פריערדיגע איז א ריין משכילישער גאנג. נישט משנה וואס האסט געשריבן אויבן צי אונטן, נעכטן צי מארגן. וואס פאר א פארגלייך איז דער אוה"ח הק' לעומת ראשונים צי אינז מגושמים לעומת דעם יעב"ץ. ועוד, זיך קריגן אין הלכה מיינט דען ד' חלקי שו"ע ותו לא? און דאס אז דער יעב"ץ שרייבט מיט אזא שארפקייט כדאי נישט אריינצילאזן א שמץ פון א ספק בלבנו בדברי חז"ל, קומט איינער 300 יאר שפעטער וואס דארף ווען אסאך מער ציטערן שלא יכשל אין אינזער וואקלדיגער דור און געט דאס א מאך אוועק מיט זיין פשוטע שכל ווייל למעשה שטייט נישט אין גמרא אזוי? דאס איז פיהל ערגער פון זיך דינגען אויף א הלכה
צווישן די שירות פון דיינע ווערטער ליינען זיך אומאויסגעהאלטענע דיעות וואס איז א עוולה צי געזאגט ווערן, עס קומען אריין דא אין אינזער וועבזייטל ערליכע אידן וואס זוכן א ריינעם פלאץ , נאך אינעם רובריק פון ידיעת התורה וואס מאנכע קומען אריין אויף צי שעפן ידיעת התורה און הבנה און עניני הדת, ווערט די אחריות פילפאכיג מער.
עס איז א באוואוסטע זאך אז יעדע גדול בישראל האט זיך זיין מהלך און זיין חלק אין די תורה, און טאמער למשל איז דא עפעס א שארפע ווארט פון די מונקאטשער רב זצ"ל אד"ג איז נישט מער ווי נארמאל צו פארשטיין אז דאס האט ער געזאגט לפי שורש נשמתו, מען דארף אבער נישט אננעמען אזוי (אויך אויב איז פונקט אין יענע פאל נישט דא א קלארע מימרא פון א אנדערע גדול קעגען דעם, ווער רעדט נאך אין אונזער פאל וואס לויט וואס @גרשון האט פריער געברענגט זענען דא חשובע מפרשי המקרא וואס ברענגען יא דער פשט פון די גמרא).
איך האב געשריבען אז די אחרונים, און דאס מיינט אויך היינטיגע ראשי ישיבה, לערנען פיל מאל פשט אין גמרא אנדערש ווי ראשונים, און אודאי דא ווי די יעב"ץ פרעגט א קשיא אויף די גמרא און ער בלייבט שווער, און איך קום נאר מציע זיין א פשוטע תירוץ, וואס בפשטות אזוי האבען געלערענט די אנדערע מפרשים וואס פרעגען נישט די קשיא, נאר די יעב"ץ מחמת זיין שארפע דרך כידוע האט נישט געשריבען דער תירוץ (ומצאנו קצת כעי"ז שאמר ר' יוחנן שאילו היה הוא בזמן החורבן היה מתקן ת"ב ביום אחר, וכעי"ז הוא לכאו' כונת היעב"ץ שאילו היה הוא שם היה נוזף בו, וצ"ע).
עס ווייזט אויס פון די אוהחה"ק אין פיל פלעצער אז יעדער איינער (וואס מיינט לש"ש און באמת) מעג זאגען פשט אין פסוק אויך אנדערש ווי חז"ל, נאר נישט להלכה, און נישט נאר קדושי עליון אזויווי עם, און אזוי האט שוין @גרשון געברענגט פריער אז די מפרשים אויף נ"ך שרייבען כמה פעמים נישט ווי די הייליגע חז"ל.
דאס וואס דו שרייבסט אז צווישן מיינע שורות וכו', טאקע דערפאר האב איך צוגעצייכענט צו מיינע פריערדיגע תגובות, און מען זעט אז דו ווייסט נישט ווי צו ליינען צווישן די שורות, גראדע האב איך דוקא געשריבען די סארט תגובות אין לשה"ק מיט די מחשבה אז די וואס ליינען די לשה"ק'דיגע תגובות זענען אידען מיט ברייטערע מוחות, איך זע אבער אז איך האב זיך טועה געווען.
און איך חזר נאכאמאל איבער אז איך בין ח"ו נישט מסכים צו די היינטיגע משכילים וואס טרעפען זיך שיטות אין ראשונים און גמרות אויף כמעט וואס מען וויל, אבער זייערע כוונה איז קלאר, אבער מיין כוונה איז נישט אזויווי זיי ח"ו, וכבר מילתי אמורה כמה פעמים שבענינים כאלו הכל תלוי בכונת הדברים, ודי בזה.
[נאכן שרייבען דאס אלעס האט @סטאוו יא פיטא פאראכטען זיינע תגובות, אזויווי מען קען זען אויבען, און איך בין זיך מתייחס צו דעם אפאר תגובות אראפציער].
סטאוו יא פיטא האט געשריבן:
גדולי עולם לדורותיהם, על אף וואס זיי האבן מיט גרויס קדושה צוליב עת לעשות לד' אדער משום איזה סיבה שהוא - וואס מיר פארשטייען נישט - זיך געקריגט אויף פריערדיגע פון זיי, האבן זיי נישט געהאלטן זיי האבן ארויס דעם מהלך פון גרעסערע ווי זיי (און אפילו אז יא קענען זיי עס זאגן און אינז נישט). שטאדירן פריערדיגע איז גאר מסוכן. מען קען נישט פארגלייכן דעם אוה"ח הק' לעומת ראשונים צי אינז פשוט'ע מענטשן לעומת דעם יעב"ץ. ועוד, זיך קריגן אין הלכה מיינט נישט נאר ד' חלקי שו"ע ותו לא. דאס אז דער יעב"ץ שרייבט מיט אזא שארפקייט כדאי נישט אריינצילאזן א שמץ פון א ספק בלבנו בדברי חז"ל, איז פיהל הארבער פון זיך דינגען אויף א הלכה
צווישן די שירות פון דיינע ווערטער - אפילו איר האט עס נישט געמיינט - האב איך געליינט אומאויסגעהאלטענע בליקן, איר האט ווארשיינליך נישט דאס געמיינט אבער היות ווי איך ווי אויך אנדערע האבן פארשטאנען אייערע ווערטער אויף א שלעכטן וועג זאלן אזעלעכע האקעלע ווערטער נישט געזאגט ווערן, עס קומען אריין דא אין אינזער וועבזייטל ערליכע אידן וואס זוכן א ריינעם פלאץ, ספעציעל דא אינעם רובריק פון ידיעת התורה וואס מאנכע קומען אריין אויף צי שעפן ידיעת התורה און הבנה און עניני הדת, ווערט די אחריות פילפאכיג מער.
אזעלכע שארפע, פערזענליכע תגובות האבן נישט קיין ארט דא.
דאס איז בנוסף צו וואס ס'איז אינגאנצן נישט ריכטיג וואס דו שרייבסט, ווי @דייקן האט ערקלערט בטוב טעם. אבער אפילו אויב דו האלטסט אזוי, קענען אנדערע האלטן אנדערש, זיי ווערן נאכנישט קיין אנגעפראסענע מגושמים און משכילים.
סטאוו יא פיטא האט געשריבן:
גדולי עולם לדורותיהם, על אף וואס זיי האבן מיט גרויס קדושה צוליב עת לעשות לד' אדער משום איזה סיבה שהוא - וואס מיר פארשטייען נישט - זיך געקריגט אויף פריערדיגע פון זיי, האבן זיי נישט געהאלטן זיי האבן ארויס דעם מהלך פון גרעסערע ווי זיי (און אפילו אז יא קענען זיי עס זאגן און אינז נישט). שטאדירן פריערדיגע איז גאר מסוכן. מען קען נישט פארגלייכן דעם אוה"ח הק' לעומת ראשונים צי אינז פשוט'ע מענטשן לעומת דעם יעב"ץ. ועוד, זיך קריגן אין הלכה מיינט נישט נאר ד' חלקי שו"ע ותו לא. דאס אז דער יעב"ץ שרייבט מיט אזא שארפקייט כדאי נישט אריינצילאזן א שמץ פון א ספק בלבנו בדברי חז"ל, איז פיהל הארבער פון זיך דינגען אויף א הלכה
צווישן די שירות פון דיינע ווערטער - אפילו איר האט עס נישט געמיינט - האב איך געליינט אומאויסגעהאלטענע בליקן, איר האט ווארשיינליך נישט דאס געמיינט אבער היות ווי איך ווי אויך אנדערע האבן פארשטאנען אייערע ווערטער אויף א שלעכטן וועג זאלן אזעלעכע האקעלע ווערטער נישט געזאגט ווערן, עס קומען אריין דא אין אינזער וועבזייטל ערליכע אידן וואס זוכן א ריינעם פלאץ, ספעציעל דא אינעם רובריק פון ידיעת התורה וואס מאנכע קומען אריין אויף צי שעפן ידיעת התורה און הבנה און עניני הדת, ווערט די אחריות פילפאכיג מער.
אזעלכע שארפע, פערזענליכע תגובות האבן נישט קיין ארט דא.
דאס איז בנוסף צו וואס ס'איז אינגאנצן נישט ריכטיג וואס דו שרייבסט, ווי @דייקן האט ערקלערט בטוב טעם. אבער אפילו אויב דו האלטסט אזוי, קענען אנדערע האלטן אנדערש, זיי ווערן נאכנישט קיין אנגעפראסענע מגושמים און משכילים.
איך האב אויסגעמעקט די פערזענליכע באגריפן, ביטע נעם דאס ארויס פון דיין תגובה אויכט.
היות איינער האט פארשטאנען (אדער געוואלט פארשטיין...) ווי כאילו איך האב ח"ו מזלזל געווען אין די הייליגע יעב"ץ, וועל איך נאר צוברענגען וואס די חקל יצחק פון ספינקא זצ"ל ברענגט אין זיין הקדמה צו די ספר עץ אבות אויף מסכת אבות להיעב"ץ, אז די בעשטה"ק האט געזאגט אז די יעב"ץ הגם ער איז נישט א חסיד איז ער דבוק די גאנצע צייט אין די ערשטע דריי מידות, ד. ה. חכמה בינה ודעת.
(דאס דערמאנט מיך פון וואס איינער האט מיך אמאל געזאגט א גוט ווארט, אז בדר"כ האלטען די חסידים פיל מער פון די ח"ח און חזו"א ווי די ליטווישע, הגם אז אויף הלכה למעשה וועלען זיי נישט אננעמען ווי זיי אזוי שטארק ווי די ליטווישע, האבען זיי אבער פיל העכערע השגות ווי די ליטווישע לגבי תורה לשמה אא"וו).
דער יעב"ץ וואונדערט זיך, איך גלייב אבער באמונה שלמה אז רבי שמואל בר נחמני האט געוואוסט וואס טוט זיך, קען טאקע זיין אז אין דעם גופא שטעקט די מחלוקת צווישן דעם יעב"ץ און ר' שמואל בר נחמני צו ס'הייסט כפירה צו נישט...
אליעזר לאנדא האט געשריבן:
דאס אז דער טעם עליון האט א שייכות מיט דער מתרגם האט א מקור אדער איז עס א השערה בעלמא ? (סמך לדבר מעשה ראובן[מחקתי טעות])
חזקוני סו"פ יתרו:
יש ברוב הדברות שתי נגינות, ללמד שבעצרת שהיא דוגמא מתן תורה ומתרגמינן הדברות, קורין כל דברת לא יהיה לך וכל דברת זכור בנגינות הגדולות, לעשות כל אחת מהן פסוק אחד, שכל אחד מהן דברה אחת לעצמה. ודברות לא תרצח, לא תנאף, לא תגנוב, לא תענה, קורין בנגינות הקטנות לעשות ד' פסוקים שהם ד' דברות. אבל בחודש שבט כשקורין בפרשת יתרו, כשאר שבתות השנה, קורין לא יהיה לך וזכור בנגינות הקטנות לעשות מכל אחת מהן ד' פסוקים, ודברות לא תרצח, לא תנאף, לא תגנוב, לא תענה, קורין בנגינות הגדולות לעשותן פסוק אחד, לפי שלא מצינו בכל המקרא פסוק משתי תיבות חוץ מאלו. ובשבועות דוקא, כמו שפירשתי למעלה. גם בדברות אנכי ולא יהיה לך יש נגינה גדולה לעשותן שתיהן פסוק אחד, לזכרון שבדבור אחד נאמרו.
איך האב פארשטאנען אז "ומתרגמינן הדברות" איז דוגמא מתן תורה, אבער דער טעם עליון האט פונקט אזוי מיט דער קורא אליינס
אפרש דברי, דער אמת איז אז טעם עליון איז לפי דער פרשיות הכתובות בתורה דהיינו ווי עס איז דא הפסק פרשה (פתוחה או סתומה) ענדיגט זיך א פסוק און טעם תחתון איז לפי דער הפסק פסוקים אשר לפנינו, און לויט דער פסוקים זענען געבויט דער טעמים און דער נקודות ופשוט הוא
דער עשרת הדברות איז נישט דער איינציגסטע פלאץ ווי עס איז דא טעם עליון און תחתון נאר און פרשת וישלח ביי מעשה ראובן (בראשית לה כב) איז אויך דא טעם עליון ותחתון כמבואר באור תורה ומנחת שי שם און דאס איז אויך געבויט אויף דער הפסק פרשה באמצע הפסוק
והנה דער טעמים זענען דאך דער וועג ווי צו ליינען איז בשלמא ביים עשרת הדברות קען מען זאגען אז אמאל ליינט מען אזוי און אמאל אזוי (שבועות ושבת אדער ציבור ויחיד) אבער וואס איז פשט אין מעשה ראובן וואס לכאורה ליינט מען אייביג איין וועג, רז"ה בספרו שערי תפלה זאגט טאקע אז עס איז א קרי וכתיב און מען ליינט טאקע אייביג בטעם תחתון כהקרי און דער טעם עליון איז נאר לפי הכתיב עיי"ש וכבר שקיל למיטרפסיה פון ר' יעקב עמדין (לוח ארש אות תס"ב) אז א קרי האט נישט קיין נקודות אדער טעמים עיי"ש באריכות כדרכו (ומ"מ דער שועה"ר בסימן תצ"ד גייעט ע"פ דרכו עם שינויים עיי"ש)
נאר אויב עס איז ריכטיג אז עס האט מיט דער מתרגם איז זייער פשוט ווייל דער מתרגם איז מתרגם איין פסוק אויף אמאל כמבואר במגילה דף כ"ג איז דער עשרת הדברות וואס כנראה האט מען מתרגם געוועהן יעדער דיבור באזונדער האט דער בעל קורא טאקע געליינט צעהן פסוקים און דער טעמים ונקודות בהתאם, און אזוי אויך פרשת ראובן וואס מען איז נישט מתרגם כמבואר במגילה דף כ"ה און דער מתרגם הייבט אהן באמצע הפסוק כמבואר שם האט אפשר דער בעל קורא אויך איינגעטיילט דער פסוק און צוויי און געטוישט דער טעמים לפי"ז און אפשר גאר איז דער הפסק פרשיות אויך געבויט אויף דער מתרגם, און לויט דעם איז זייער מובן דער חילוק בין יחיד לציבור און אויך בין שבועות לשאר השנה [הפותח שער לכל הסוגיא איז ר' דויד יצחקי בסו"ס לוח ארש הנדפס ע"י] [ואפילו לו יהבינא צו דער חוקרים אז עס איז א מח' מדינחאי ומערבאי ווייסען זיי נישט פארוואס דער חכמי טבריא שבמערבא האבען מקבל געוועהן ביידע ולפי הנ"ל יבואר]
ובדרך אגב נוראות נפלאתי אויף געוויסע בזמנינו וואס ליינען אייביג בטעם התחתון משום כל פסוקיה דלא פסק משה וכו' כטענת ר' זלמן הענא ובניגוד צו דער מנהג בכל תפוצות ישראל, עס וואלט געוועהן כדי זיי זאלען לערנען דער שטיקל לוח ארש
ב' הערות קטנות פאר דער מו"ל פון מחזור ויטרי קומט א הרב (עס איז נישט דניאל גאלדשמידט נאר ר' אריה ג"ש דער מו"ל פון ספר התרומות) אז מען וויל נישט אריין גיין אין א נושא דערמאנט מען עס נישט !!
פארגאנגענעם ערב שבת האב איך געשריבן א קורצע ריינע תגובה איבער די נושא פון אמונה בשייכות צום שמועס דא פאריגע וואך. איך האב געשפירט גוט צי זעהן אז די שמועס האט זיך איינגעשטילט, ביז נעכטן ווען איך האב געליינט דעם תגובה וואס האט זייער שלעכט אויסגענומען - איך בין יעצט ביי דער מיינונג אז דער כותב האט בכלל נישט שלעכט געמיינט און איז א ערליכע מאמין בדברי חז"ל, איר קענט זיך עס אליינס איברצייגן ביים צוריקמישן אפאר בלעטער, זעהט נאר זיינע קנאות'דיגע תגובות אויף קיסריה - דער כותב שרייבט שפעטער אז ער וואלט זיך נישט געדארפט אזוי שארף אויסדריקן אבער די אופן ווי אזוי קיסריה'ס תגובה איז געזאגט געווארן האט גערופען פאר א שארפע מחאה (מיט רעכט, און א ייש"כ פארן זיין די שליח ציבור- ס.י.פ) - גם אני אענה כן, איך וויל דא ברבים מפייס זיין דעם חשוב'ן ניק אויף די שארפע אויסדריקן וואס איך האב געניצט קעגן איהם, והתנצלותי בצדי: די ווערטער האבן גערופען פאר א שארפע מחאה. אויפן איידעלסטן אופן - דער כותב האט זיין וועג פון טראכטן - וואס איך פארשטיי נישט - און איך בין זיכער אז ער האט נישט שלעכט געמיינט, אבער עס איז געשריבן געווארן אויף א פלאטפארמע ווי עס דרייען זיך מענטשן (ואני בתוכם) וואס האבן אן אנדערע וועג פון טראכטן און ביי זיי איז אזא תגובה מערער גאר שטארקע יסודות און דערפאר וואלטן די ווערטער נישט געמעגט געשריבן ווערן.
חז"ל זענען כסדר פארנומען מיט פארשידענע זאכן וואס אין דורשין אותן נאר פאר א באשטימטע צאל תלמידים, יעדער ענין לפי זיין סענסיטיווטי פאדערט אנדערע מאסנאמען, געוויסע נושאים פאדערט א אבזערוואציע אויפן תלמיד צי ער איז שכל'דיג אומשטאנד אדער איז גענוג ערליך צי קלאר פארשטיין די האקעלע נושא און נישט חלילה פארקערט.. נעשית לו סם המוות.. די זעלבע תורה וואס קען איהם הייבן צי העכערע מדרגות קען איהם חלילה פירן צום שאול תחתית רח"ל. וואס ווערט געזאגט ברבים אויף א פלאץ ווי מען ווייסט אפילו נישט ווער דער שומע איז, פאדערט די שטרענגסטע מאס גדרים וסייגים, י"ג כברות ועוד.
דעם גוף הענין איז שוין גענוג קלאר געווארן אויסגעשמועסט איז ווער עס האט געטראפן א פראבלעם אין די תגובה האט שוין געזעהן מיין מחאה און עס האט בס"ד געווירקט להסר כל ספק מלבו, ווידעראום ווער עס פארשטייט נישט פון די ערשטע מינוט וואס איך האק אין קאפ, נישט צי איהם רעד איך - און איך בין איהם מיט א לייכטקייט דן לכף זכות אז ער האט א קלארע מסורה וואס קען שטימען מיט יענעם תגובה. והשם הטוב יכפר.
איך האף מיטן אייבערשטנס הילף צי קענען שמועסן מיט הרב דייקן אין אנדערע נושאים ווי אינז קענען זיך ענדערש אויסקומען.
בל"נ מהיום והלאה אויב איך זעה אן אומאויסגעהאלטענע תגובה, גיי איך ערשט שיקן אן אישי מיט א בקשה עס צי מעקן, און נאר נאכדעם מוחה זיין - ודע מה שתשיב איז א שווערע סוגיא. אייביג ענדערש צי פארמיידן סיי וועלעכע טענה'ריי ספעציעל אין די גאר האקעלע נושאים.
די הייליגע חז"ל האבן אונז איבערגעגעבן תורה שבעל פה המקובלת מסיני, און קיינער קען זיך פון דעם נישט אוועקרירן אדער דינגען, אפילו די גרעסטע ראשונים. אבער ווען ס'קומט צו לערנען פשט אין פסוק זעען מיר אז גאר אסאך ראשונים און אחרונים האבן געהאלטן אז מ'קען אוועקגיין פון חז"ל. דער רשב"ם - איינער פון די בעלי התוספות און וועמענ'ס פירוש אויף חלקים פון ש"ס ווערט געלערנט דורך גאנץ כלל ישראל - שרייבט (אנהייב פרשת וישב) אז חז"ל זענען נישט געליגן אזוי שטארק אין פשטות הכתובים, דעריבער זענען זייערע ווערטער נישט אייביג על צד הפשט. אויך מיין זיידע רש"י, זאגט ער ווייטער, גייט אפטמאל אוועק פון חז"ל מיט'ן אויסרייד אז ס'איז בלויז א מדרש אגדה.
בנוגע דעם יעב"ץ וואס האט דיך אזוי אויפגעשוידערט - ס'איז א טעות פון מענטשן אז צדיקים וגאונים האבן נישט געהאט קיין שום נאטורן. שרייבט דען נישט די גמרא אז שמאי איז געווען א קפדן? די גאנצע גמרא איז פול מיט מדות וטבעיות פון די תנאים ואמוראים, אריינגערעכנט אסאך וואס די גמרא ברענגט ארויס אז ס'איז נישט גוט. דער רמב"ם שרייבט אז אפילו נביאים האבן געהאט געוויסע מדות וואו זיי זענען נישט געווען הונדערט פראצענט אויסגעארבעט צו זיין אויפ'ן מיטלוועג, אריינגערעכנט דוד המלך, שלמה המלך, און אליהו הנביא. אויך אין די לעצטע דורות ווייסט יעדער זענען געווען אזעלכע וואס זענען געווען שארפערע קנאים און אנדערע וואס זענען געווען מער סאליד.
אוודאי איז נישט קיין ספק אז ס'איז אלץ געווען דקה מן הדקה און זייער גאנצע כוונה איז געווען לשם שמים. שמאי'ס קפדנות איז געווען פאר'ן אויבערשטנ'ס וועגן, אפצושטופן אזעלכע וואס מיינען נישט אינגאנצן אמת'דיג. רבן גמליאל האט אויך נישט אריינגעלאזט תלמידים וואס זענען נישט געווען בפנימיות די זעלבע ווי בחיצוניות, און מ'האט אים אפילו געוויזן פון הימל אז זיין מהלך איז אנגענומען אויבן. אבער פאר אונז ברענגט די גמרא ארויס אז דער מהלך פון הלל איז בעסער, אז דאס וואס ר' אלעזר בן עזריה האט יא געעפנט די טויערן איז געווען דווקא א מעלה.
צוריק צום יעב"ץ, אוודאי ווען דער יעב"ץ שרייבט עפעס איז עס ביי אונז זייער הייליג, אבער ווען אין פשטות הגמרא זעט מען אנדערש און ס'איז משמע פון אסאך אנדערע אז זיי האבן אזוי אפגעלערנט, איז ח"ו נישט קיין זלזול ווען מ'זאגט אז ער האט אזוי געשריבן צוליב זיין שארפקייט. ס'איז תורה וללמוד צריך.
