אידישע וועלט פארומס

אויף דעם

היסטאריש האט געשריבן:

איז דא א ווארט וועלכע וועט ווערן געשריבן אנדערש געוואנדן אין די צוויי כללים, וואס אגב פון וואו קומט טאקע דער כלל אז עס ווענדט זיך אויב דער ווארט איז נעגאטיוו?

גרשון האט געשריבן:

אויף דעם

היסטאריש האט געשריבן:

איז דא א ווארט וועלכע וועט ווערן געשריבן אנדערש געוואנדן אין די צוויי כללים, וואס אגב פון וואו קומט טאקע דער כלל אז עס ווענדט זיך אויב דער ווארט איז נעגאטיוו?

פארוואס זאל צופרידןווערן געשריבן אנדערש געוואנדן אין וועלכע וועג מ'נעמט אן? לויט ביידע וועט מען שרייבן צו-.
און פארוואס שרייבט מען טאקע נישט צעפרידן?
דא זאגסטו אז 'פרידןהאט נישט קיין שייכות אהער. צופרידןמיינט (במקור) אז די זאך פירט דיך צו פרידן; דו ביסט אין גוטן מיט אים'. אבער מיט וואס איז עס אנדערש פון שטעכן; צעשטאכן, שיסן; צעשאסן?

פעיק ניוז האט געשריבן:

למען האמת, איך ווייס נישט וואס א. ראטה זאגט.

עס איז נישט כדברי. איך זאג פשוט וואס דער שניט און כלל איז אין די אידישע ווערטער-ביכער.

היסטאריש האט געשריבן:

פארוואס זאל צופרידןווערן געשריבן אנדערש געוואנדן אין וועלכע וועג מ'נעמט אן? לויט ביידע וועט מען שרייבן צו-.
און פארוואס שרייבט מען טאקע נישט צעפרידן?
דא זאגסטו אז 'פרידןהאט נישט קיין שייכות אהער. צופרידןמיינט (במקור) אז די זאך פירט דיך צו פרידן; דו ביסט אין גוטן מיט אים'. אבער מיט וואס איז עס אנדערש פון שטעכן; צעשטאכן, שיסן; צעשאסן?

צופרידןאיז בעצם אן אינטערסאנט ווארט, אזוי אז סאיז נישט עכט שייך ארויסצולערנען פון אנדערע ווערטער. צואון צעזענען בעצם נאר פרעפיקסן פאר ווערבן, נאר ווי יעדער ווערב קען מען אלעמאל נוצן דעם לשון־עבר אלס אדיעקטיוו. צופרידן איז בכלל נישט קיין ווערב. דערווייל האב איך נישט געקענט טרעפן נאך אן אדיעקטיוו מיט דעם פרעפיקס. סזענען דא די אדיעקטיוון צופעליגאוו צוקונפטיג, נאר איך ווייס נישט צו אין דעם פאל קען בכלל צוווערן אנגערופן א פרעפיקס.

איבער צואון צע: איך מיין אז מ'קען אייביג הערן א חילוק ביים זאגן דאס ווארט. ביי צו דריקט מען אויפ'ן צו, בעת ביי צע דריקט מען אויפ'ן קומענדיגן טראף און מ'זאגט עס באמת מיט א סגול.

טראכט פון צוגיין קעגן צע גיין, צולאזן קעגן צע לאזן, צולויפן קעגן צע לויפן, צודריקן קעגן צע דריקן, צולייגן קעגן צע לייגן, צואווארפן קעגן צע ווארפן, אא"וו.

גרשון האט געשריבן:

איבער צואון צע: איך מיין אז מ'קען אייביג הערן א חילוק ביים זאגן דאס ווארט. ביי צו דריקט מען אויפ'ן צו, בעת ביי צע דריקט מען אויפ'ן קומענדיגן טראף און מ'זאגט עס באמת מיט א סגול.

טראכט פון צוגיין קעגן צע גיין, צולאזן קעגן צע לאזן, צולויפן קעגן צע לויפן, צודריקן קעגן צע דריקן, צולייגן קעגן צע לייגן, צואווארפן קעגן צע ווארפן, אא"וו.

ביי צופרידן דריקט מען מען אויך נישט אויפ'ן 'צו'.

פעיק ניוז האט געשריבן:

ביי צופרידן דריקט מען מען אויך נישט אויפ'ן 'צו'.

נו, צופרידן איז דאך אן אויסנאם.

נאך: צופארן - צעפארן, צוגיין - צעגיין, צעשפילן - צושפילן.

גרשון האט געשריבן:

איבער צואון צע: איך מיין אז מ'קען אייביג הערן א חילוק ביים זאגן דאס ווארט. ביי צו דריקט מען אויפ'ן צו, בעת ביי צע דריקט מען אויפ'ן קומענדיגן טראף און מ'זאגט עס באמת מיט א סגול.

טראכט פון צוגיין קעגן צע גיין, צולאזן קעגן צע לאזן, צולויפן קעגן צע לויפן, צודריקן קעגן צע דריקן, צולייגן קעגן צע לייגן, צואווארפן קעגן צע ווארפן, אא"וו.

למדן וצדיק האט געשריבן:

און יא, דער לשון־רבים איז חגאות, אפילו ס'איז לשון זכר.

וויכטיג צוצולייגן, אין אידיש איז עס יא לשון נקיבה. ס'קומט צו שרייבן די חגא, נישט דער חגא.

גרשון האט געשריבן:

איבער צואון צע: איך מיין אז מ'קען אייביג הערן א חילוק ביים זאגן דאס ווארט. ביי צו דריקט מען אויפ'ן צו, בעת ביי צע דריקט מען אויפ'ן קומענדיגן טראף און מ'זאגט עס באמת מיט א סגול.

טראכט פון צוגיין קעגן צע גיין, צולאזן קעגן צע לאזן, צולויפן קעגן צע לויפן, צודריקן קעגן צע דריקן, צולייגן קעגן צע לייגן, צואווארפן קעגן צע ווארפן, אא"וו.

דאס איז סתם אזוי בכלל איינער פון די חילוקים פון קאנווערבן און פרעפיקסן. ביי דער, בא,אד"ג, איז נישט דער דגוש אויפ'ן פרעפיקס, משאי"כ ביי מיט, צו, אנ־, איז דער דגוש אלעמאל אויפ'ן קאנווערב.

הלבלר בקולמסו האט געשריבן:

פעיק ניוז האט געשריבן:

ביי צופרידן דריקט מען מען אויך נישט אויפ'ן 'צו'.

נו, צופרידן איז דאך אן אויסנאם.

נאך: צופארן - צעפארן, צוגיין - צעגיין, צעשפילן - צושפילן.

ווייל ווען איינער איז צופרידן גייט איהם נישט אהן די קלייניקייטן. . .

גרשון האט געשריבן:

איבער צואון צע: איך מיין אז מ'קען אייביג הערן א חילוק ביים זאגן דאס ווארט. ביי צו דריקט מען אויפ'ן צו, בעת ביי צע דריקט מען אויפ'ן קומענדיגן טראף און מ'זאגט עס באמת מיט א סגול.

טראכט פון צוגיין קעגן צע גיין, צולאזן קעגן צע לאזן, צולויפן קעגן צע לויפן, צודריקן קעגן צע דריקן, צולייגן קעגן צע לייגן, צואווארפן קעגן צע ווארפן, אא"וו.

למדן וצדיק האט געשריבן:

היסטאריש האט געשריבן:

פארוואס זאל צופרידןווערן געשריבן אנדערש געוואנדן אין וועלכע וועג מ'נעמט אן? לויט ביידע וועט מען שרייבן צו-.
און פארוואס שרייבט מען טאקע נישט צעפרידן?
דא זאגסטו אז 'פרידןהאט נישט קיין שייכות אהער. צופרידןמיינט (במקור) אז די זאך פירט דיך צו פרידן; דו ביסט אין גוטן מיט אים'. אבער מיט וואס איז עס אנדערש פון שטעכן; צעשטאכן, שיסן; צעשאסן?

צופרידןאיז בעצם אן אינטערסאנט ווארט, אזוי אז סאיז נישט עכט שייך ארויסצולערנען פון אנדערע ווערטער. צואון צעזענען בעצם נאר פרעפיקסן פאר ווערבן, נאר ווי יעדער ווערב קען מען אלעמאל נוצן דעם לשון־עבר אלס אדיעקטיוו. צופרידן איז בכלל נישט קיין ווערב. דערווייל האב איך נישט געקענט טרעפן נאך אן אדיעקטיוו מיט דעם פרעפיקס. סזענען דא די אדיעקטיוון צופעליגאוו צוקונפטיג, נאר איך ווייס נישט צו אין דעם פאל קען בכלל צוווערן אנגערופן א פרעפיקס.

כ'הער, ש'כח.

ניין, ס'האט נישט קיין שייכות. אין ענגליש איז דא א חילוק צווישן that און which, און מ'קען אפשר מאכן דעם זעלבן חילוק אין אידיש. למעשה מיין איך איז מען נישט מקפיד אין אידיש.

גרשון האט געשריבן:

איבער צואון צע: איך מיין אז מ'קען אייביג הערן א חילוק ביים זאגן דאס ווארט. ביי צו דריקט מען אויפ'ן צו, בעת ביי צע דריקט מען אויפ'ן קומענדיגן טראף און מ'זאגט עס באמת מיט א סגול.

טראכט פון צוגיין קעגן צע גיין, צולאזן קעגן צע לאזן, צולויפן קעגן צע לויפן, צודריקן קעגן צע דריקן, צולייגן קעגן צע לייגן, צואווארפן קעגן צע ווארפן, אא"וו.

אט אזוי!

שכח פארן בארייכן דעם וועלטל מיט דיינע רייכע ידיעות.

(יעצט זיי נישט מגיה מיין תגובה...)

גרשון האט געשריבן:

ניין, ס'האט נישט קיין שייכות. אין ענגליש איז דא א חילוק צווישן that און which, און מ'קען אפשר מאכן דעם זעלבן חילוק אין אידיש. למעשה מיין איך איז מען נישט מקפיד אין אידיש.

איך מיין אז אין ענגליש קומט צו זאגן who ווען מען רעדט פון א יחיד, ווידעראום ביי א רבים קען מען זאגן סיי who און סיי that.
(אזוי ליגט מיר אין זיכרון הערן פון א מומחה.)

דאס קען שוין אריינגיין אינעם ענגליש גראמאטיק אשכול...

ווען מ'רעדט פון חפצים קומט צו זאגן thatאדער which: י The keyboard that I'm using.

ווען מ'רעדט פון מענטשן איז whoריכטיג: The person who writes on Ivelt .

דאס איז אויך שייך ווען מ'רעדט פון אסאך מענטשן: The peoplewho write on Ivelt .

נאר ווען ס'ווערט א קאלעקטיוו מיט א נייעם נאמען, קען אויך thatווערן געניצט: The typeperson who/that writes on Ivelt .

דער חילוק פון whichאון thatאיז ווי פאלגנד: Thatקומט ווען דאס קומט מסביר זיין פון וואס מ'רעדט, ווען אן דעם וואלט מען עס נישט געוואוסט. דאקעגן whichאיז ווען ס'איז קלאר פון וואס מ'רעדט און מ'דארף עס נישט אנצייגן, נאר ס'קומט צולייגן אינפארמאציע.

לאמיר נעמען א ביישפיל דעם זאץ: The light bulb that is always flickering finally went to the trash . דער מיטלסטער (אנגעצייכנטער) חלק פונעם זאץ קען האבן צוויי סיבות פארוואס מ'שרייבט עס: 1. ווייל ס'איז דא אסאך באלבס אינעם צימער און ער וויל אנצייגן פון וועלכן ער רעדט. 2. ס'איז נאר דא איין באלב און ער רעדט זיכער פון דעם, נאר ער וויל פשוט דערציילן אז דער באלב בלינקט אייביג און דעריבער איז עס געגאנגען אין מיסט.

אינעם ערשטן ביישפיל ווען מען ניצן thatאון מ'וועט נישט לייגן קיין קאמעס. אינעם צווייטן ביישפיל וועט מען ניצן whichאון ס'וועט זיך געווענליך פארלאנגען א קאמע פארדעם און נאכדעם: The light bulb, which is always flickering , finally went to the trash .

אנטשולדיגט די אלע וואס גייען ווערן נערוועז פון דער תגובה.

בעל הנס האט געשריבן:

א מאדנער טעות וואס מען זעט אסאך מאל מענטשן פארטוישן זיך איז אינגערלייט/יוגנערלייט, מיט אן איבריגן ר'.

אינגעלייט
יונגעלייט

איבריג
איבעריג

חיים שטיין האט געשריבן:

בעל הנס האט געשריבן:

א מאדנער טעות וואס מען זעט אסאך מאל מענטשן פארטוישן זיך איז אינגערלייט/יוגנערלייט, מיט אן איבריגן ר'.

אינגעלייט
יונגעלייט

איבריג
איבעריג

תנא-קמא האט געשריבן:

מאדנע טעות איט איז

מיינסט מסתם מאדענע טעות...

הלבלר בקולמסו האט געשריבן:

תנא-קמא האט געשריבן:

מאדנע טעות איט איז

מיינסט מסתם מאדענע טעות...

מאדנער טעות.