אידישע וועלט פארומס

הערינג מיט ברוינפען האט געשריבן:

גיב מיר א ליסט פון ניקים און איך גיי דיר קענען זאגן פונקטליך וואס יעדער גייט האלטן וועגן די נושא, ופשוט הוא.

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

הערינג מיט ברוינפען האט געשריבן:

גיב מיר א ליסט פון ניקים און איך גיי דיר קענען זאגן פונקטליך וואס יעדער גייט האלטן וועגן די נושא, ופשוט הוא.

כ'גיב דיר גערן א ליסט, אבער איך ברויך עס תיכף צוריק!

הערינג מיט ברוינפען האט געשריבן:

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

הערינג מיט ברוינפען האט געשריבן:

גיב מיר א ליסט פון ניקים און איך גיי דיר קענען זאגן פונקטליך וואס יעדער גייט האלטן וועגן די נושא, ופשוט הוא.

כ'גיב דיר גערן א ליסט, אבער איך ברויך עס תיכף צוריק!

זעהסט דיר האב איך געמיינט, דו כאפסט וואס איך מיין, איא?

אוראייניקל האט געשריבן:

עניות דעתי אין דעם נושא..

כולי עלמא מודי אז עס זענען דא צוויי סארטן כולל יונגעלייט.. אזעלכע וואס שטייגן אין תורה.. אפילו די וואס גייען נישט אויסוואקסן קיין דיינים און מג"ש.. און עס זענען אויך דא אזעלכע וואס זיצן דארט אלץ בריק צווישן די ישיבה און די כולל..

יעדער פארשטייט אליינס אז די זשאוקס זענען נישט אויף די ערשטע סארט.. און דער כולל יונגערמאן וואס פיהלט זיך געטראפן פון אזוינע ווערטלעך.. איהם מיינט מען טאקע..

תינוק האט געשריבן:

אוראייניקל האט געשריבן:

עניות דעתי אין דעם נושא..

כולי עלמא מודי אז עס זענען דא צוויי סארטן כולל יונגעלייט.. אזעלכע וואס שטייגן אין תורה.. אפילו די וואס גייען נישט אויסוואקסן קיין דיינים און מג"ש.. און עס זענען אויך דא אזעלכע וואס זיצן דארט אלץ בריק צווישן די ישיבה און די כולל..

יעדער פארשטייט אליינס אז די זשאוקס זענען נישט אויף די ערשטע סארט.. און דער כולל יונגערמאן וואס פיהלט זיך געטראפן פון אזוינע ווערטלעך.. איהם מיינט מען טאקע..

דער פראבלעם ווערט ווען איינער קומט דא שרייען הייזעריגערהייט אז זיבעציג פראצענט זענען פון די צווייטע סארט.

איך קען ממש נישט אריין גיין אין יענעם'ס קאפ. ס'מיינט אז אין יעדער כולל, איז נישט מעגליך ס'זאל זיין אפילו די מינדעסטע קול תורה, ווייל די זיבעציג פראצענט שמועסן שטותים דארף זיין סאך העכער. אדער וואלט די קאווע שטיבל געדארפט האבן מער מענטשן ווי די היכל. עס איז אבסורד. איך פארשטיי אז פאר איינער וואס 'קומט פון דארט' כלשונו, איז געשמאקער צו זאגן אז רוב עולם איז אזוי ווי איהם געווען, אבער עס איז דארף פארדאמט ווערן.

און נאכאמאל, א ווערטל איז גוט ווילאנג ס'איז א ווערטל, נישט ווען מענטשן שרייען ערנסט אז רובא דרובא פון די כולל אינגערלייט האלטן ביי אפס וכלום

בניהו האט געשריבן:

קען זיין ס׳שוין דערמאנט געווארן, אבער לויט ווי אזוי איך האב געזעהן ביי אסאך איז דאס לערנען אין כולל א יאר צוויי, אפילו ווען מ׳האט נישט געהאלטן דערביי, געווען א געוויסע שמירה פאר א געזונטערע שלום בית און אז מ׳זאל נישט טראסקענען כמה מדריגות ביים ארויסגיין ארבעטען. די מציאות עפ״ר איז ווען מ׳גייט ארבעטן א טאג נאך שבע ברכות זעהט מען שינויים אין אידישקייט.

ס׳וואלט ווען נישט געדארפט זיין אזוי, אבער צוליב וויאזוי מ׳בויעט(?) היינט די בחורים און מיידלעך אין די מוסדות איז דאס די בעסערע אפציע.

פארשטייט זיך אז די וואס הארעווענען יארן אין כולל מיט מסירת נפש קומט זיך זיי צו סערווירן אויף א גאלדענע טאץ! כלל ישראל שטאלצירט מיט זיי.

תינוק האט געשריבן:

א ווערטל איז גוט ווילאנג ס'איז א ווערטל, נישט ווען מענטשן שרייען ערנסט אז רובא דרובא פון די כולל אינגערלייט האלטן ביי אפס וכלום

שטויביג האט געשריבן:

פאקט איז אז ווען איך בין געווען אין כולל צוויי יאר צוריק האט עט ליעסט זעכציג פראצענט כולל אזוי אויסגעקוקט. א רעגולער וועיטינג רום.

און ווי איינער האט שוין ערווענט, אז איר צוקראצט אייך, זיי מוחל זעצט אייך לערנען.

ביי

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

שטויביג האט געשריבן:

פאקט איז אז ווען איך בין געווען אין כולל צוויי יאר צוריק האט עט ליעסט זעכציג פראצענט כולל אזוי אויסגעקוקט. א רעגולער וועיטינג רום.

און ווי איינער האט שוין ערווענט, אז איר צוקראצט אייך, זיי מוחל זעצט אייך לערנען.

ביי

דו רעדסט פון די כולל פון ר' י. פ.?

שטויביג האט געשריבן:

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

שטויביג האט געשריבן:

פאקט איז אז ווען איך בין געווען אין כולל צוויי יאר צוריק האט עט ליעסט זעכציג פראצענט כולל אזוי אויסגעקוקט. א רעגולער וועיטינג רום.

און ווי איינער האט שוין ערווענט, אז איר צוקראצט אייך, זיי מוחל זעצט אייך לערנען.

ביי

דו רעדסט פון די כולל פון ר' י. פ.?

ר' י.פ. איז די מסדר החברותות

שטויביג האט געשריבן:

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

שטויביג האט געשריבן:

פאקט איז אז ווען איך בין געווען אין כולל צוויי יאר צוריק האט עט ליעסט זעכציג פראצענט כולל אזוי אויסגעקוקט. א רעגולער וועיטינג רום.

און ווי איינער האט שוין ערווענט, אז איר צוקראצט אייך, זיי מוחל זעצט אייך לערנען.

ביי

דו רעדסט פון די כולל פון ר' י. פ.?

ר' י.פ. איז די מסדר החברותות

הערינג מיט ברוינפען האט געשריבן:

גיב מיר א ליסט פון ניקים און איך גיי דיר קענען זאגן פונקטליך וואס יעדער גייט האלטן וועגן די נושא, ופשוט הוא.

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

טשולדיגט, איך בין נישט הייזעריג.
והשנית, פארשטייט זיך אז די וואס זיצן עקשעלי אין כולל 6 צו 7 שעה א טאג זענען נישט פון די 70%.
א חלק פון די 70% שטופן זייער טאג אינעם כולל בנין, מיט קאווע, סעלפאון, דרומלען, תשובה ספרים שער בלעטער, וכו'.
און א גרויסע חלק איז נישט אין בנין הכולל מער ווי 2 / 3 שעה א טאג.

און יעצט קום נישט שרייען אז זיי זענען נישט כולל יונגעלייט, ווייל זיי טראגן יא דעם נאמען.

און דאס איז וואס איך רוף א דור הפלגה.
דער נאמען 'כולל יונגערמאן' און אונזער שפראך מיינט, א יונגערמאן ביז 3 / 4 יאר פון די חתונה, וואס האט נאכנישט קיין דשאב, צו ווייל ער האט נאכנישט געטראפן, צו ווייל ער טאר נאכנישט זוכן, און ער פארקירט זיך אין א כולל, איז אנוועזנד דארט 3 אדער 4 שעה, האלב דערפון איז ער וואך מיט א ספר וואס האלב פון דעם לערנט ער למעשה...
דאס זענען די 70% 'כולל יונגעלייט' פון וואס איך און נאך אנדערע דא רעדן (שרייען נישט, זענען נישט הייזעריג...)

און ווען דו און נאך אנדערע רעדן פון 'כולל יונגעלייט' רעדסטו פון יונגעלייט וואס זיצן און לערנען.

ועד כאן אומרים בשבת הגדול.

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

און איך וויל קלארשטעלן, פאר ווער ס'האט אנדערשט פארשטאנען.
א יוד וואס זיצט אין לערנט, און איז גרייט צו לעבן א דחקות'דיגן לעבן אלעס פאר תורה, אויף איהם שטייט דער וועלט, אשרי לו ואשרי חלקו.
איך האב חלילה נישט חוזק געמאכט פון בני תורה, יודן וואס תורתם אומנתם.

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

און איך וויל קלארשטעלן, פאר ווער ס'האט אנדערשט פארשטאנען.
א יוד וואס זיצט אין לערנט, און איז גרייט צו לעבן א דחקות'דיגן לעבן אלעס פאר תורה, אויף איהם שטייט דער וועלט, אשרי לו ואשרי חלקו.
איך האב חלילה נישט חוזק געמאכט פון בני תורה, יודן וואס תורתם אומנתם.

מתעלם האט געשריבן:

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

און איך וויל קלארשטעלן, פאר ווער ס'האט אנדערשט פארשטאנען.
א יוד וואס זיצט אין לערנט, און איז גרייט צו לעבן א דחקות'דיגן לעבן אלעס פאר תורה, אויף איהם שטייט דער וועלט, אשרי לו ואשרי חלקו.
איך האב חלילה נישט חוזק געמאכט פון בני תורה, יודן וואס תורתם אומנתם.

פארוואס דארף עס זיין שווארץ און ווייס?

וואס טוט זיך מיט א יונגערמאן וואס וויל באמת לערנען. און לערנט אסאך. און גוט. אפאר מאל קומט ער שפעט. אפאר מאל כאפט ער א שמועס'ל ביים קאווע שטיבל. אבער אין דזשענעראל לערנט ער, ער קומט אן, ער פארהערט זיך. וואס איז די הלכה מיט אזא יונגערמאן? מ'דארף חוזק מאכן פון אים? ער איז אין כולל, ווייל ער וויל דארט זיין.

לגבי 70 פראצענט. בעצם זאגסטו סך הכל אז ס'איז דא א פראבלעם, אז יונגעלייט וואס שטייען אויף עלעף אזייגער, ענטפערן ווען מ'פרעגט זיי וואס זיי טוען אז זיי לערנען אין כולל... דאס דארף מען טאקע עוקר זיין... מ'דארף טיילן בעדזשעס.... מ'קען זיך נישט סתם רופן א כולל יונגערמאן. מ'דארף זיך עקטשועלי צייכענען אין כולל.

נאך א פוינט. צענטער מזרח זיצן געווענליך די וואס לערנען. מערב מערבית, אדער אין פאליש (איף עפליקעבל) זיצן די שמועס'ערס... סא יעדער מעסט זיין 70 פראצענט לויט די געגענט וואו ער איז געווען...

תינוק האט געשריבן:

***


חכמים הזהרו בדבריכם.

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

הארי פלארי האט געשריבן:

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

הארי פלארי האט געשריבן:

מפי השמועה האט געשריבן:

.

דיינע ווערטער אויף כולל יונגעלייט זענען זייער נישט צו די זאך.

יעדער וואס געפונט זיך אין כולל ווייסט אז די פאקטן זענען גאר אנדערש פון וויאזוי דו שטעלסט עס אוועק.

כולל יונגעלייט זענען די חשובסטע וואס כלל ישראל פארמאגט.

אזעלכע ווערטלעך פארקלאפט זיי 'נישט' דעם אפעטיט פון לערנען, זיי האבן עפ'י רוב מער סיפוק פון די וואס מאכן אזעלכע דשאוקס.

נאר וואס? עס פארקלאפט די אפעטיט פון די תומכי תורה. אויף דיין חשבון?...

---

מ'קען פארנעמען א גוט ווארט, אבער דיינע ווערטער זענען געשריבן מיט א איבערגעטריבענע ערנסקייט.

הצלחה.

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

הערצויף צו דור הפלגה'נען דא.
די כולל יונגעלייט וואס מ'רעדט דא זענען די יונגעלייט וואס האבן חתונה געהאט די לעצטע 15 חדשים, און האבן געלאנדעט אין כולל מוצאי ש"ב, און זיצן דארט אין וועיטינג רום ווארטן פאר א ישיעה אדער א פיתתקא מן שמיא אז זיי מעגן שוין גיין זוכן ארבייט.
וואס די יונגעלייט באטרעפן אזא 70% פון די אמעריקאנע כולל יונגעלייט.

הבל הבלים! געשאסן א סטאטיסטיק אן דעקונג.

גיי אריין אין כולל, כאפ א בליק, וויפיל יונגעלייט דו זעהסט קאכן אין לערנען, אין וויפיל נישט.

כ'גיי נישט שיסן קיין נומבער ווייל דו האסט געשאסן, אבער א ריזן ציבור, די סארט יונגעלייט פון וועם די רעדסט זענען בטל ב'תתק''ס (העע.. א נומבער! חחח.)

ענטפער מיר צוריק נאך וואס דו האסט געכאפט א שפאציר אין כולל.

צלחה, ביי!...

(העי א נומבער! חחח.)
צלחה, ביי!...

און איצט אויב ווילט איר רעדן צום ענין, דאן פראבירט נישט צו פארדרייען א שמועס, ייש"כ.
און אנשטאט שיסן באמבאסטישע תגובות, מאכט איין טראפקעלע ריסוירטש און די גרויסע כוללים.

הארי פלארי האט געשריבן:

צלחה, ביי!...

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

מתעלם האט געשריבן:

כאניש וואס צו טוּן האט געשריבן:

און איך וויל קלארשטעלן, פאר ווער ס'האט אנדערשט פארשטאנען.
א יוד וואס זיצט אין לערנט, און איז גרייט צו לעבן א דחקות'דיגן לעבן אלעס פאר תורה, אויף איהם שטייט דער וועלט, אשרי לו ואשרי חלקו.
איך האב חלילה נישט חוזק געמאכט פון בני תורה, יודן וואס תורתם אומנתם.

פארוואס דארף עס זיין שווארץ און ווייס?

וואס טוט זיך מיט א יונגערמאן וואס וויל באמת לערנען. און לערנט אסאך. און גוט. אפאר מאל קומט ער שפעט. אפאר מאל כאפט ער א שמועס'ל ביים קאווע שטיבל. אבער אין דזשענעראל לערנט ער, ער קומט אן, ער פארהערט זיך. וואס איז די הלכה מיט אזא יונגערמאן? מ'דארף חוזק מאכן פון אים? ער איז אין כולל, ווייל ער וויל דארט זיין.

לגבי 70 פראצענט. בעצם זאגסטו סך הכל אז ס'איז דא א פראבלעם, אז יונגעלייט וואס שטייען אויף עלעף אזייגער, ענטפערן ווען מ'פרעגט זיי וואס זיי טוען אז זיי לערנען אין כולל... דאס דארף מען טאקע עוקר זיין... מ'דארף טיילן בעדזשעס.... מ'קען זיך נישט סתם רופן א כולל יונגערמאן. מ'דארף זיך עקטשועלי צייכענען אין כולל.

נאך א פוינט. צענטער מזרח זיצן געווענליך די וואס לערנען. מערב מערבית, אדער אין פאליש (איף עפליקעבל) זיצן די שמועס'ערס... סא יעדער מעסט זיין 70 פראצענט לויט די געגענט וואו ער איז געווען...

איז אזוי.
ווי שוין געשריבן אמאל אין אזא שמועס, איז אויך דא א מהות פון כולל יונגעלייט וואס לערנען (כמעט) דאס גאנצע זמן הלימוד פון כולל, אבער דארט הייבט זיך עס אן און דארט ענדיגט זיך עס.
א יונגערמאן וואס לערנט בערך 5 אדער 6 שעה א טאג, דאס איבריגע איז אזוי אזוי.

באמת איז דאס נישט א ריכטיגע זאך.
און דאס זענען די כולל יונגעלייט וואס דער רבי ז"ל האט נישט געוואלט זיי זאלן זיצן אין כולל.
ווייל באמת גייט ער ליידיג א גרויס חלק טאג, און בעסער זאל ער גיין ארבייטן און לערנען 2 שעה ציפרו און 2 שעה ביינאכט.

אבער, איז דא 2 זאכן.
1, ס'איז אפשר יא טובה פאר א האלב יאר, אז דער שפרינג פון 'בחור' צו 'טאטע' זאל קומען ציביסלע.
2, מיט די היינטיגע אטמעספערע אין גאס זענען אסאך יונגעלייט נישט גרייט צו אריינשפרינגען אין א ארבייט גלייך מוצאי ש"ב.

און למעשה איז דער יונגערמאן אויך קונא תורה אין די צייט.

אבער, אויף אזעלכע יונגעלייט אז מ'מאכט אמאל א ווערטל (אזוי ווי עכט היימיש האט אראפגעלייגט אין זיין אשכול) וואלט איך נאכנישט אנגערופן לצנות פון לומדי תורה...
.