ביהמ"ק נישט געווען אין ירושלים??
איידער איר דווח'ט דעם ממי שאמרו פארן טראולן אדער רעדן ווי אן אפיקורס רח"ל, הערט מיר אויס ביז צום סוף.
אזוי ווי דער עולם האט זיך נישט געוואשן היינט אפשר געדענקט מען נישט, אבער ביים בענטשן זאגט מען רחם נא וכו' על ישראל עמיך על ירושלים עירך ועל ציון משכן כבודך ועל מלכות בית דוד משיחך ועל הבית הגדול והקדוש שנקרא שמך עליו. וואס איז דער ציון וואס מען דערמאנט דא? קען נישט זיין דעם בית המקדש, ווייל דאס זאגט מען דאך עקסטער. קען נישט זיין ירושלים, ווייל דאס זאגט מען דאך עקסטער.
תשעה באב גייט מען זאגן אי"ה (אפילו נאך משיח גייט קומען. נישט אז איך האב א מקור דערויף, איך שטעל זיך נאר פאר, ווייל עס גייט דאך זיין א יו"ט) מנחם ציון ובונה ירושלים. זעלבע פראגע וואס איז דעם חילוק פון ציון און ירושלים?
ראש השנה האבן מיר געזאגט ותמלוך אתה לבדך בהר ציון משכן כבודך ובירושלים עיר קדשך. ענק זעהן שוין מיין פוינט, איא?
און אזוי קען מען אריינגיין אין נ"ך און זעהן וויפיל מאהל ווערט דעמאנט ירושלים עקסטער פון ציון. רש"י האט שוין געבאדערט די פראגע און ער ענטפערט: (יומא עז:) ציון איז אינדרויסן פון ירושלים!
און אזוי אויך שרייבט דער אבן העזרא (ויקרא א יא).
און דער רבינו יונה פרקי אבות פרק א משנה ב': כי הקב"ה בחר בישראל מכל האומות וארץ ישראל מכל הארצות ובחר ירושלים מכל ארץ ישראל ובחר מירושלם ציון כמו שנאמר (תהלים קל"ב י"ג) כי בחר ה' בציון אוה למושב לו. ובחר מכל בבית הבחירה בשביל העבודה שכתוב בה רצון שנא' (ויקרא א' ג') לרצונו לפני ה'. הנה לך כי מפני העבודה נברא כל העולם כלו.
יעצט אז מיר ווייסן שוין אז זיי זענען צוויי עקסטערע זאכן, וואס איז וואס?
דער מלבי"ם (תהלים קמ"ז יב) ערקלערט דעם פסוק "שבחי ירושלים את ה' הללו אלקיך ציון": ויש הבדל בין ציון וירושלים, שבציון ישבו החכמים והשרים והם יהללו מצד שהיא השגחתו הפלאיית, ובירושלים ישבו ההמון והם ישבחו מצד השגחתו הכוללת.
למעשה פאסט דא דער עולם, גיי איך נישט באמיטשען מיט אלע מקורות. אבער גאר אסאך מפרשים נעמען אן אזוי ווי דער מלבי"ם:
ירושלים האבן געוואוינט דער המון עם,
ציון איז געווען צוטיילט אין צוויי:
איין חלק (הר ציון) פארן מקום המקדש,סנהדרין און אנדערע רוחניות'ידע פונקציעס.
און איין חלק פאר די משפחת המלוכה והשרים.
דער ראגעטשאווער שרייבט דאך טאקע אין א תשובה וועגן די ציונים, אז זיי האבן זיך א גוטער נאמען געגעבן. ווייל מיר זעהן טאקע אז אין ציון האבן געוואוינט די זינדיגע און רייכע... (סוף בית שני)
נאך אן אינטערעסאנטע זאך זעהן מיר, אז ווען די פסוקים רעדן פונעם רוחניות'דיגע חלק פון ירושלים, זאגט ער גאר אפט ציון. חז"ל קוקט טאקע אן "בת ציון" ווי כולו רוחני. למשל ויצא בת ציון - אלו תנוקות של בית רבן. אדער אוהב ה' את שערי ציון - זה השערים המצוינים בהלכה, און אמאל קען אפילו דער נביא לייגן ציון איבער אלעס, דהיינו גאנץ ארץ ישראל אנרופן ציון.
איין שטארקע פראגע אויף דעם איז דא, ביי מוסף יו"ט זאגט מען: והביאנו לציון עירך ולירושלים בית מקדשך בשמחת עולם. דאס צופראסקעט דאך דעם גאנצן בנין. הגם דער אבודרהם איז טאקע גורס ולירושלים עיר קדשך. און אין חידושי הריטב"א ר"ה לב. זאגט ער אפילו מער: ואילו תפילת המוספין אינו אלא שיאמר השבינו לירושלים עירך ולציון בית מקדשך. וואס טוט מען טאטע'ניו מיט אונזער ניסוח?
קומט דער גר"א און איז מסביר הערליך. מיר ווייסן דאך אז לעתיד לבוא גייט דאך דער מקום המקדש זיין אזוי גרויס ווי ירושלים. במילא דאס איז פשט אינעם פיוט: ולירושלים - און דו זאלסט אונז אריינברענגען צום היינטיגן ירושלים, וואס דעמאלטס גייט דארט זיין - בית מקדשך - דעם גאנצן בית המקדש.
אדער האב איך געזעהן שיין, אז די נוסח איז דאך דער נוסח הרמב"ם. און דער רמב"ם קומט אויס לשיטתו. ווייל די משנה אין מסכת סוכה זאגט "בראשונה היה לולב ניטל במקדש שבעה ובמדינה יום אחד". ווער איז דער מדינה? רש"י האלט אז דאס מיינט ירושלים, אבער דער רמב"ם האלט אז מדינה מיינט גאנץ ארץ ישראל חוץ פון ירושלים. קומט אויס אז לויטן רמב"ם ווערט ירושלים נאכגעשלעפט נאכן מקום המקדש צו האבן די זעלבע הלכות (נישט אין טומאה וטהרה וואס דארט איז דא עשר מעלות). במילא פארדעם האט דער רמב"ם געשריבן ולירושלים בית מקדשך, ווייל מיר ווילן קענען האבן אין ירושלים די דינים פונעם בית המקדש. כפתור ופרח! ווי זאגט ר' אלי סטאפאנסקי? א געשמאק!!
הגם ביז ווי פונקטליך איז געגאנגען ציון, האב איך צוויי ברירות.
א. אדער זאגן וואס די חוקרים טענה'ן אז זיי ווייסן. וויל איך נישט.
ב. אדער זאגן וואס אונזערע חכמים זאגן. די פראבלעם איז אז דארט איז מלא מחלוקת וסתירות (עס איז דא ווי עס שטייט ציון בצפון, אנדערע בדרום, אנדערע במערב. רש"י אליינס זאגט אז ירושלים איז געווען ארומגענומען מיט ציון, במילא מעגליך אז יעדער איז גערעכט.).
נאכאמאל, די מהלך האט נאך קשיות, געוואוסע פלעצער וואס איז שווער אריינצוזעצן דעם ציון אדער ירושלים. אבער דאס איז דאס מערסטע אנגענומענע מהלך פון רוב רובו ראשונים ואחרונים.
והשתא דאתית להכי, האט איר דריי ברירות טאקע:
א. זיך ווייטער האלטן ביי אייערס, און דווחנ'ן אויף מיין גלאטע חוצפה פון שרייבן אז דער בית המקדש איז נישט אין ירושלים.
ב. ברענגען אנדערע מקורות און אדרבה, לאמיר האבן א געשמאקע וויכוח.
ג. זאגן א דאנק אין אייער אייגנארטיגע שפראך ובדיעבד מיטן דריקן דעם בוהן פינגער.
אזוי ווי דער עולם האט זיך נישט געוואשן היינט אפשר געדענקט מען נישט, אבער ביים בענטשן זאגט מען רחם נא וכו' על ישראל עמיך על ירושלים עירך ועל ציון משכן כבודך ועל מלכות בית דוד משיחך ועל הבית הגדול והקדוש שנקרא שמך עליו. וואס איז דער ציון וואס מען דערמאנט דא? קען נישט זיין דעם בית המקדש, ווייל דאס זאגט מען דאך עקסטער. קען נישט זיין ירושלים, ווייל דאס זאגט מען דאך עקסטער.
תשעה באב גייט מען זאגן אי"ה (אפילו נאך משיח גייט קומען. נישט אז איך האב א מקור דערויף, איך שטעל זיך נאר פאר, ווייל עס גייט דאך זיין א יו"ט) מנחם ציון ובונה ירושלים. זעלבע פראגע וואס איז דעם חילוק פון ציון און ירושלים?
ראש השנה האבן מיר געזאגט ותמלוך אתה לבדך בהר ציון משכן כבודך ובירושלים עיר קדשך. ענק זעהן שוין מיין פוינט, איא?
און אזוי קען מען אריינגיין אין נ"ך און זעהן וויפיל מאהל ווערט דעמאנט ירושלים עקסטער פון ציון. רש"י האט שוין געבאדערט די פראגע און ער ענטפערט: (יומא עז:) ציון איז אינדרויסן פון ירושלים!
און אזוי אויך שרייבט דער אבן העזרא (ויקרא א יא).
און דער רבינו יונה פרקי אבות פרק א משנה ב': כי הקב"ה בחר בישראל מכל האומות וארץ ישראל מכל הארצות ובחר ירושלים מכל ארץ ישראל ובחר מירושלם ציון כמו שנאמר (תהלים קל"ב י"ג) כי בחר ה' בציון אוה למושב לו. ובחר מכל בבית הבחירה בשביל העבודה שכתוב בה רצון שנא' (ויקרא א' ג') לרצונו לפני ה'. הנה לך כי מפני העבודה נברא כל העולם כלו.
יעצט אז מיר ווייסן שוין אז זיי זענען צוויי עקסטערע זאכן, וואס איז וואס?
דער מלבי"ם (תהלים קמ"ז יב) ערקלערט דעם פסוק "שבחי ירושלים את ה' הללו אלקיך ציון": ויש הבדל בין ציון וירושלים, שבציון ישבו החכמים והשרים והם יהללו מצד שהיא השגחתו הפלאיית, ובירושלים ישבו ההמון והם ישבחו מצד השגחתו הכוללת.
למעשה פאסט דא דער עולם, גיי איך נישט באמיטשען מיט אלע מקורות. אבער גאר אסאך מפרשים נעמען אן אזוי ווי דער מלבי"ם:
ירושלים האבן געוואוינט דער המון עם,
ציון איז געווען צוטיילט אין צוויי:
איין חלק (הר ציון) פארן מקום המקדש,סנהדרין און אנדערע רוחניות'ידע פונקציעס.
און איין חלק פאר די משפחת המלוכה והשרים.
דער ראגעטשאווער שרייבט דאך טאקע אין א תשובה וועגן די ציונים, אז זיי האבן זיך א גוטער נאמען געגעבן. ווייל מיר זעהן טאקע אז אין ציון האבן געוואוינט די זינדיגע און רייכע... (סוף בית שני)
נאך אן אינטערעסאנטע זאך זעהן מיר, אז ווען די פסוקים רעדן פונעם רוחניות'דיגע חלק פון ירושלים, זאגט ער גאר אפט ציון. חז"ל קוקט טאקע אן "בת ציון" ווי כולו רוחני. למשל ויצא בת ציון - אלו תנוקות של בית רבן. אדער אוהב ה' את שערי ציון - זה השערים המצוינים בהלכה, און אמאל קען אפילו דער נביא לייגן ציון איבער אלעס, דהיינו גאנץ ארץ ישראל אנרופן ציון.
איין שטארקע פראגע אויף דעם איז דא, ביי מוסף יו"ט זאגט מען: והביאנו לציון עירך ולירושלים בית מקדשך בשמחת עולם. דאס צופראסקעט דאך דעם גאנצן בנין. הגם דער אבודרהם איז טאקע גורס ולירושלים עיר קדשך. און אין חידושי הריטב"א ר"ה לב. זאגט ער אפילו מער: ואילו תפילת המוספין אינו אלא שיאמר השבינו לירושלים עירך ולציון בית מקדשך. וואס טוט מען טאטע'ניו מיט אונזער ניסוח?
קומט דער גר"א און איז מסביר הערליך. מיר ווייסן דאך אז לעתיד לבוא גייט דאך דער מקום המקדש זיין אזוי גרויס ווי ירושלים. במילא דאס איז פשט אינעם פיוט: ולירושלים - און דו זאלסט אונז אריינברענגען צום היינטיגן ירושלים, וואס דעמאלטס גייט דארט זיין - בית מקדשך - דעם גאנצן בית המקדש.
אדער האב איך געזעהן שיין, אז די נוסח איז דאך דער נוסח הרמב"ם. און דער רמב"ם קומט אויס לשיטתו. ווייל די משנה אין מסכת סוכה זאגט "בראשונה היה לולב ניטל במקדש שבעה ובמדינה יום אחד". ווער איז דער מדינה? רש"י האלט אז דאס מיינט ירושלים, אבער דער רמב"ם האלט אז מדינה מיינט גאנץ ארץ ישראל חוץ פון ירושלים. קומט אויס אז לויטן רמב"ם ווערט ירושלים נאכגעשלעפט נאכן מקום המקדש צו האבן די זעלבע הלכות (נישט אין טומאה וטהרה וואס דארט איז דא עשר מעלות). במילא פארדעם האט דער רמב"ם געשריבן ולירושלים בית מקדשך, ווייל מיר ווילן קענען האבן אין ירושלים די דינים פונעם בית המקדש. כפתור ופרח! ווי זאגט ר' אלי סטאפאנסקי? א געשמאק!!
הגם ביז ווי פונקטליך איז געגאנגען ציון, האב איך צוויי ברירות.
א. אדער זאגן וואס די חוקרים טענה'ן אז זיי ווייסן. וויל איך נישט.
ב. אדער זאגן וואס אונזערע חכמים זאגן. די פראבלעם איז אז דארט איז מלא מחלוקת וסתירות (עס איז דא ווי עס שטייט ציון בצפון, אנדערע בדרום, אנדערע במערב. רש"י אליינס זאגט אז ירושלים איז געווען ארומגענומען מיט ציון, במילא מעגליך אז יעדער איז גערעכט.).
נאכאמאל, די מהלך האט נאך קשיות, געוואוסע פלעצער וואס איז שווער אריינצוזעצן דעם ציון אדער ירושלים. אבער דאס איז דאס מערסטע אנגענומענע מהלך פון רוב רובו ראשונים ואחרונים.
והשתא דאתית להכי, האט איר דריי ברירות טאקע:
א. זיך ווייטער האלטן ביי אייערס, און דווחנ'ן אויף מיין גלאטע חוצפה פון שרייבן אז דער בית המקדש איז נישט אין ירושלים.
ב. ברענגען אנדערע מקורות און אדרבה, לאמיר האבן א געשמאקע וויכוח.
ג. זאגן א דאנק אין אייער אייגנארטיגע שפראך ובדיעבד מיטן דריקן דעם בוהן פינגער.
