די אחראים: יאנאש , אור המקיף , אחראי , געלעגער
מיר איז מאדנע אז ס'ווערט כמעט נישט גענוצט א חיריק יוד, אזש רייזען האט געמוזט אפירקראצן א טורקמענישער שבט און א לייכטער וואגן פון אזיע.
כ'האלט פונקט ווי דיר. האסט א בעסערע תירוץ? לאמיר זען:
בכלל נישט מסתבר אז די פארצייטישע אויסלייגער זאלן טוישן פון פאנעטיש ווייל ס'זעט אויס ווי א צירי. זייער אויסלייג האט געהאט פיל גרעסערע פראבלעמען.
מאדנע ביז גאר, אבער נישט אויסגעשלאסן.
א היתר? יא.שווערמער האט געשריבן: ↑ מיטוואך יוני 26, 2024 4:41 pmאלנפאלס, א קלארע היתר פון רבי'ן צו שרייבן איד, טא וואס זשע דרייסטו א קאפ?ביבליאגראף האט געשריבן: ↑ מיטוואך יוני 26, 2024 4:04 pmמציאה מצאתי, בס' עטרת יצחק להרה"צ ר' יצחק אייכענשטיין זצ"ל מקיוויאשד, בסופו, מספר בנו מוהר"ר יהודה צבי ליבוש שליט"א:
"בעת שהחליט מרן אדמו"ר מסאטמאר זצ"ל להוציא לאור מכתב עת משלו בדיעות והשקפות טהורות, נקי מדיעות כוזבות ורוח הזמן, קנו אז מכתב עת ישן שכבר יצא לאור בשם 'דער איד', וכשעבר מרן זצ"ל עם אאמו"ר המחבר זצ"ל על כל פרטי הענינים, שאל אותו בדרך התיעצות אם נשנה שם הצייטונג מ'דער איד' ל'דער יוד', ובתוך כך נכנס להחדר המשמש בקודש ר' יוסף אשכנזי ז"ל הנ"ל, אמר אבא מארי זצ"ל (בדרך צחות) ש'איד' הוא ר"ת א'פרים י'וסף ד'וב א'שכנזי כשמו של המשב"ק, וע"ז ענה מרן אדמו"ר זצ"ל, 'אויב אזוי זאל עס
בלייבן', וכך נשאר שם המכת"ע כל השנים בשם זה 'דער איד'."
נישט אלעס האט א תירוץ. קאלום C איז לויט Comprehensive English-Yiddish Dictionary פון שעכטער, און D-E איז פון היימישע שרייבערס. אויף יעדן קאלום זענען דא קשיות פון איינס צום צווייטן. איך האב אבער געוואלט מאכן איינס גרין ביי יעדער שטאַט, האב איך אויסגעקליבן וואס ס'האט מיר דעמאלט אויסגעזען ריכטיג און געשמאק צום ליינען.
וואס איך נעם ארויס אויף למעשה איז, א פולשטענדיגע לעגיטימאציע צו שרייבן ניו דזשער זי!
די קול קורא זע איך נישט.ביבליאגראף האט געשריבן: ↑ פרייטאג יוני 21, 2024 6:44 amקעפל געטוישט צום נאמען פונעם קול קורא געדרוקט אין בית יעקב זשורנאל, כסלו תרצ"א, ווען די בית יעקב שולעס האבן אנגענומען דעם אויסלייג פון ר' שלמה בירנבוים
האסט געזוכט אין א נומער פריער - חשוון תרצ"א, נומ' 59.ברדלס האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג יוני 27, 2024 5:37 pmדי קול קורא זע איך נישט.ביבליאגראף האט געשריבן: ↑ פרייטאג יוני 21, 2024 6:44 amקעפל געטוישט צום נאמען פונעם קול קורא געדרוקט אין בית יעקב זשורנאל, כסלו תרצ"א, ווען די בית יעקב שולעס האבן אנגענומען דעם אויסלייג פון ר' שלמה בירנבוים
אבער נא דיר דעם ארטיקל פונע אנגעגעבענען זשורנאל.
זאגסט גוט, צום פינטל.גרשון האט געשריבן: ↑ מיטוואך יוני 26, 2024 12:08 pmוואס איז מיין שיטה וועגן פאנעטישע אלט-אידיש? מיין איינציגע שיטה איז אז מ'דארף שרייבן 1) פראקטיש, מ'זאל פארשטיין, 2) אויסגעהאלטן לינגוויסטיש. ווען די צוויי כללים זענען זיך סותר, דארף מען טרעפן א הכרעה.
דו האסט אבער עפעס א שיטה וואס איך פארשטיי נישט גענוי. בערך פארשטיי איך אז דו ווילסט שרייבן מער "אריגינעל", נישט ווי געוויסע האבן מאדערניזירט דעם אידישן אויסלייג. אט דאס אריגינעלע אידיש איז נישט כשר פון די ליטווישע אדער אוקראינער אידן, נאר ברויך זיין פון פוילן-אונגארן, און דווקא נישט משכילים.
דיין איינציגער אויסוועג וואלט געווען צו טרעפן א בוך געשריבן אין סאמע פּישפּיקלאָדאַני מיט גענוי 243 יאר צוריק; שפעטער פון דעם איז שוין מאדערן, און עלטער איז מסתמא ארכאַאיש. דער בוך זאל פארשטייט זיך נישט זיין משכיל'יש געשטימט, נאר זיין פארפאסט דורך אן עמך איד מיט א נויגונג צו שפראך. די פראבלעם וועט נאר זיין אז דו וועסט נישט טרעפן קיין איינהייטליכער אויסלייג אין יענעם בוך, און פון רוב ווערטער וועלן פעלן וואקאלן. פארשטייט זיך אז אלע אינטערנאציאנאלע ווערטער וועלן נישט האבן קיין פלאץ אינעם נייעם וואקאבולאר, זינט זיי ציען זייער מקור גראד צו דייטשע משכילים. ביז צו דער מאדערנער תקופה איז אידיש געווען א זשארגאן וואס מ'האט געשריבן בלויז פאר פרויען און עם הארצים, אן קיין שום ליטערארישע יסודות.
אויב ביסטו עווענטועל מצליח מיט זיין ווערטערבוך, וועלן עס אנטיק ליבהאבער ווארשיינליך צעכאפן. אבער ס'זענען דא קליינע שאנסן אז אידישע שרייבערס זאלן זיך פירן לויט דעם. רוב מענטשן וואס באזוכן דעם פארום זענען אזעלכע וואס נוצן אידיש פאר פרנסה וכדומה, און וועלן נאטירליך זוכן צוצושטעלן וואס זייער אוידיענץ גלייכט.
גאולה פון לשון פון ר' שלמה בירנבוים, 16 זייטן, לוינט זיך אדורכצוליינען.
זייער אינטערעסאנט, קענסט אהערלייגן דעם גאנצן פי-די-עף?שווערמער האט געשריבן: ↑ מאנטאג יוני 24, 2024 9:12 pmשטיי איך און שטוין, כ'האב אין מיין לעבן נישט געזען אזא פארקערטע דעבאטע.
פון איין זייט שטייט ביבליאגראף און פארפירט הלמאי מ'איז אזוי אונטערטעניג צו די יידישיסטן, מ'וואלט געדארפט שרייבן מער פאנעטיש, און דער עולם קומט אריין מיט טיפזיניגע רייד פאר וואס א פראפעסיאנעלע ארטאגראפיע איז וויכטיג.
יעצט, לאמיר צוריקגיין בערך 100 יאר צוריק, צו א ביכל איבער אידיש געדרוקט אין 1929 דורך א יידישיסט זלמן רייזען. דער מחבר האט דערין פארגעשלאגן די פרינציפן פאר אידישע ארטאגראפיע, און זיינע פארשלאגן זענען אנגנומען געווארן דאן דורך ציש"א, און זענען שפעטער געווען די יסוד פון די ייווא אויסלייג. קיצור, אויב וויל מען כאפן דעם גנב איז עס דער דאזיגן רייזען.
אצינד ליינט וואס אט דער בחור שרייבט אין זיין בוך. נאך א לענגערע אנאליז איבער די פארשידענע אויסלייגן ביז זיינע צייטן, קומט א קאפיטל וואס זעט אויס אזוי:
רייזען.png
נישט געקענט בעסער ארויסברענגען ביבליגראפ'ס פונקט. כדאי ארויסצוברענגען, אז די אנדערע צד, מיט וועמען דער רייזען שפארט זיך, איז מער "עטימאלאגיש" און מער "לויט ווי אין דייטש" געשטימט.
דער דאזגע פרינציפ שפיגלט זיך אפ און אסאך יידישיסטישע אויסלייגן ווי: האנטעך, ערלעך, ווערט (שוויות), גרענעץ, מאנטיק, און נאך.
שטעלט זיך די פראגע, פארוואס זשע איז ר' ביליאגראף אזוי בייז אויך די יידישיסטן, אדער "מאדערן-אידישיזם" וואס האבן געטון אט גענוי דאס וואס ער וויל טון?
ומאידך, וואס גענוי איז די פורים תורה איבער "ליטערארישע, פראפעסניעלע שפראך", אין וועלכע מען גייט נאך אן אויסלייג וואס גייט להדיא נישט מיט די ליטעראטור שפראך, נאר מיט אן אומרעלעוואנטן ליטווישער טאג-טעגליכן שפראך?
איין באשעפער ווייסט.
און צום טעמע. ר' ביבליאגראף איז כשר גערעכט. עס איז משמע פון טייל חברה דא אז מען רעדט דא פון איינער וואס "גיי שראבן פינקטלעך וויזוי מערעט". ווי אויף וואצעפ. עס זעט נישט אויס אזוי, ער זאגט קלאר ניטש אזוי, ער מיינט מער אנצוהאלטן א עפעס פארגעסענע א'-פרעפיקס וואס האט איבערגעלאזט פוסטריט אין די אויסשפראך, און ענליכס.
נישטא קיין נארמאלע סיבה פארוואס "גיבן" ווערט פאררעכנט ריכטיגער ווי "געבן", פארוואס טייל שרייבן "טאָן", און אלע אנדערע "ריכטיגע" וועגן.
און לגבי געוויסע פרטימ'לעך:
לגבי ץ' בין איך מחולק, מ'קען יוצא זיין מיט טס', דעמאלטס, פארנאכטס אא"וו. אזויווי אין ווערטער ווי: גייטס, שטייטס, אד"ג.
דעיע און דיע ביסטו געלאדנט צו שרייבן: דער-אָ און די-אָ ווי מען שמועסט דא . וויינרייך איז אויך מסכים מיט דעם.
"אזעלכע" איז נישט קיין טענה, מען פירט זיך נישט אויסצולאזן איינגעשלונגענע אותיות. אויסער דער וואס שרייבט "שטייצעך", שטייצעך.
ליטערארן, עפעס וואס שלום עליכם און מענדעלע האבן אליין נישט געוואוסט אז זיי זענען… (אפדעיט: נאכקוקנדיג זע איך אז דאס ריכטיגע ווארט איז 'ליטעראטן'.)ביבליאגראף האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג יוני 27, 2024 12:54 amאזויפיל טוט דער שמועס אויף, אז כ'האב אריינגעבליקט אין א פי-די-עף וואס ליגט שוין לאנג ביי מיר, "פון זשארגאן צו יידיש", פון שמעון דובנאוו.
ווער האט "אויפגעלעבט" דעם אלטן זשארגאן? אה, די וועלט בארימטע ליטערארן, שלום עליכם און מענדעלע מוכר ספרים!
אלה אלהיך ישראל, די זעלבע וואס האבן אראפגעפירט פון יודישן וועג דעם יוגנט פון ליטא און רוסלאנד.
כ'האב זיי געוואלט ארויסווארפן פון פענסטער מיט זייער אויסלייג אינאיינעם.
קענסט עפענען אן עקסטערן אשכול איבער דעם (און איבער au).
כ'האב גענוצט דאס ווארט "ליטעראר" ווייל דובנאוו נוצט דארט דעם טיטל אויף זיי. לויט ווי איך האב פארשטאנען - אן נאכקוקן אין ווערטערביכער - מיינט עס א שריפט-שטעלער.
ניין, ליטעראט.ביבליאגראף האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג יולי 04, 2024 5:50 pmכ'האב גענוצט דאס ווארט "ליטעראר" ווייל דובנאוו נוצט דארט דעם טיטל אויף זיי. לויט ווי איך האב פארשטאנען - אן נאכקוקן אין ווערטערביכער - מיינט עס א שריפט-שטעלער.
(אזא ווארט "ליטעראט" האב איך נאכנישט באגעגנט. אפשר מיינסטו "ליטעראטאָר"?)
גערעכט. ס'איז אויך (אדער בלויז...) דא אין דייטש.
די אידישיסטן האבן געניצט דאס ווארט.
