אטענטאט פארזוך?

די אחראים: יאנאש , אור המקיף , אחראי , געלעגער

אוועטאר
ריעל ניוז
שר האלף
תגובות: 1653
זיך איינגעשריבן אום:מיטוואך יוני 16, 2021 10:50 pm

Re: טראמפ אטענטאט פארזוך - שבת חקת תשפ"ד

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך ריעל ניוז »

קנאפער ידען האט געשריבן: מאנטאג יולי 22, 2024 1:40 pm
ריעל ניוז האט געשריבן: מאנטאג יולי 22, 2024 1:32 pm
ברדלס האט געשריבן: מאנטאג יולי 22, 2024 1:19 pm
ריעל ניוז האט געשריבן: דאנערשטאג יולי 18, 2024 4:34 pm
וויינרייך

גוגל טרענסלעיט פון ענגליש צו דייטש שרייבט אויך 'ערמארדונג' אדער 'מארד'.
#פעיק ניוז
https://translate.google.com/?sl=en&tl= ... =translate
https://translate.google.com/?sl=en&tl= ... =translate
דאס דארף צו ווייזן דאס?!
ריעל ניוז האט געשריבן: מיטוואך יולי 17, 2024 12:19 pm
יצחק אייזיקל האט געשריבן: מיטוואך יולי 17, 2024 12:17 pm
אריגינעל פאר 400 יאר צוריק האט עס אפשר נישט געמיינט, וויאזוי ס'ווערט באנוצט היינט מיינט עס יא.
ריכטיג. אין ווערטערביכער פון די לעצטע צענדליגער יארן זעט מען אטענטאט אלס א ווארט פאר א מארד.
assassination מיינט מארד, און דערפאר שרייבט מען נישט אויף ענגליש assassination נאר assassination attempt.

אבער assassination attempt מיינט Attentat ווי @ברדלס האט צוגעוויזן. און במילא וואלט נישט געמאכט קיין סענס צו שרייבן "אטענטאט פרואוו".
ניין. קוק צוריק דעם גאנצן שמועס דארט. עניוועי.
שבתי בוים
שר חמישים ומאתים
תגובות: 473
זיך איינגעשריבן אום:דאנערשטאג אפריל 20, 2017 9:29 am

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך שבתי בוים »

באקומען אין אישי פון אן ערפארענעם מגיה:

ס'איז לענ"ד קלאר אז אין אידיש נוצט מען דאס ווארט 'אטענטאט' אויף assassination, פאליטישע דערמארדונג.

יא, 'אטענטאט' קען טעכניש 'אויך' גענוצט ווערן פאר אן 'אטענטאט-פארזוך', און יא, אריגינעל האט 'אטענטאט' באדייט דוקא אן 'אטענטאט-פארזוך', אבער דאס ווארט האט אנגענומען אויך דעם צווייטן משמעות, פון א געלונגענעם דורכגעפירטן פאליטישן מארד, און אזוי ווערט עס פאקטיש גענוצט לאורך הדורות.

היינט איז לחלוטין נישט משנה וואס דאס ווארט האט געמיינט אין אנהייב אדער אמאל. די שאלה וואס איז נוגע למעשה איז אך ורק איבער דעם היינטיגן באדייט. (אומצאליגע ווערטער נעמען אן פרישע באדייטן דורכאויס די יארן, און צומאל אפילו פונקט דאס פארקערטע פונעם אריגינעלן.) און אינעם אידיש פון לכה"פ די לעצטע 100 יאר ווערט 'אטענטאט' געווענליך גענוצט ווי סינאנים מיטן ענגלישן assassination.

און איינמאל 'אטענטאט' ווערט בעיקר גענוצט פאר א 'דורכגעפירטן מארד', איז פראקטישער אז מ'זאל נישט נוצן דאס זעלבע ווארט אויך פאר אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט'. ס'איז פראקטיש צו וויסן א חילוק צווישן 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט קענעדי' און 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט טראמפ'.

ובכן: 'אטענטאט-פרואוו'.

אזוי ווי דער חילוק צווישן assassination און assassination attempt.
אויך אין עברית איז דא 'התנקשות' (אטענטאט) און 'ניסיון ההתנקשות' (אטענטאט-פארזוך).

(און ס'לאזט זיך קלערן אז צוליב דער סיבה שרייבן פיל ווערטערביכער 'אטענטאט' נאר ביי assassination attemp, און ביי assassination וועלן זיי שרייבן 'פאליטישע מארד'. דאס איז אונז אבער נישט מחייב וויבאלד למעשה איז עס נישט געווארן אנגענומען און 'אטענטאט' ווערט דורך אלעמען באנוצט אויך פאר 'פאליטישע מארד'.)

דאס איז נישט מיין פארשלאג, נאר אין די לעצטע צענדליגער יארן ווערט למעשה דאס ווארט 'אטענטאט' בעיקר באנוצט צו רעדן פון א 'געלונגענעם אטענטאט'. און ווען עס רעדט זיך פון אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט' לייגט מען געווענליך צו א ווארט קלארצושטעלן אז ס'איז נישט געלונגען, ווי אטענטאט-פארזוך אדער אטענטאט-פרואוו.

די ביידע זאכן -- סיי אז 'אטענטאט' איז גענוצט געווארן פאר א געלונגענעם מארד (להוציא פון א מארד-פרואוו) און סיי אז ביי א מארד-פרואוו האט מען געווענליך צוגעלייגט א ווארט צו אטענטאט) קען איבערגעוויזן ווערן דורך:

1) קוקן אין ביכער.

אומצאליגע מאל טרעפט מען אין ביכער, אמאליגע ווי היינטיגע, דאס ווארט 'אטענטאט' ווי אן עקוויוואלענט צו 'פאליטישע מארד'.

פארהאן צופיל ביישפילן צו אנהייבן אויסרעכענען, נאר לאמיר ברענגען איינס פון זלמן רייזען (באוואוסטער שרייבער און שפראך-מומחה), ווי ער שרייבט: "נאכן אטענטאט אויף פרעזידענט מאקינלי". דאס הייסט ער נוצט 'אטענטאט' פאר א 'דורכגעפירטן מארד'.

יעצט א ביישפיל אז ווען ס'האט זיך גערעדט פון אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט' האט מען געווענליך צוגעלייגט א ווארט. אט איז א ציטאט פון א בוך געשריבן מיט א 100 יאר צוריק: "זיי האבן שוין געמאכט עטליכע נישט-געלונגענע אטענטאטען קעגן דעם קייזער אלעקסאנדער דעם צווייטן"… (אויב דאס ווארט 'אטענטאט' אליין וואלט געמיינט אן 'אטענטאט-פרואוו', וואלט דער שרייבער נישט געהאט קיין שום סיבה ארויסצושרייבן 'נישט-געלונגענע אטענטאטן' און ס'וואלט געווען סתם א טאפלט לשון.)

נאך איין דוגמא: אין א ביכל פון 1936 (געשריבן דורך יהושע ראפאפארט, זעט אויס צו זיין א גרויסער שרייבער און איבערזעצער) שרייבט ער: "איר יינגערער שוועסטער איז נאר וואס דערשאסן געווארן, אן א געריכט, ביים אטענטאט-פרווו [=פרואוו] קעגן אדמיראל פון…"

אסאך ביכער האבן דאס ווארט 'אטענטאט' אלס חלק פון זייער נאמען, און זיי באשרייבן 'געלונגענע אטענטאטן', א שטייגער ווי 'טראצקי אטענטאט', 'דער אטענטאט אין סאראיעווא', 'אטענטאט אויף פרעזידענט נארוטאוויטש', וכו' וכו'.

און דא רעדט זיך פון ביכער געשריבן צענדליגער יאר צוריק, איז פשט אז בדרך כלל איז 'אטענטאט' גענוצט געווארן און פארשטאנען געווארן אלס א 'געלונגענער אטענטאט'.

אלזא, צו זאגן אז 'אטענטאט' סתם האט געמיינט בלויז 'אטענטאט-פרואוו' און דאס ארויסשרייבן 'אטענטאט-פארזוך/פרואוו' איז א נייע
המצאה, איז קעגן א מציאות.

אויך אין היימישע ביכער זעט מען ווי אטענטאט ווערט גענוצט פאר א געלונגענע מארד, און אין פעלער ווען ס'איז אומסוקסעספול לייגט מען צו א ווארט דאס קלארצושטעלן. איין ביישפיל איז א היימישע קאמיקס בוך (פון 2022): "קיינער רירט זיך נישט פון פלאץ. דאס קען זיין אן אטענטאט פארזוך." 'אטענטאט' אליין, ווייזט אויס, איז נישט גענוג. פארהאן נאך צענדליגער דוגמאות, אבער אטו כי רוכלא.

אגב, עס שיינט ווי 'אטענטאט' איז אזוי ווייט געווארן ווי סינאנים מיט 'געצילטע אטאקע' אז מ'האט אויך אנגעהויבן נוצן דעם טערמין בלשון מושאל, א שטייגער ווי א קעפל אין 'דאס אידישע ווארט' (געשריבן דורך הרב משה שערער): 'דער אטענטאט אויפ'ן אידישן יחוס' אדער 'דער בג"ץ אטענטאט אויפן תורה ישוב'. נאך א ביישפיל: 'דער אטענטאט אויף די פראפעסיאנעלע פאראיינען' ('פרייע טריבונע', 1930).


2) קוקן וויאזוי דאס ווארט איז גענוצט געווארן אין אויסגאבעס/צייטונגען.

אומצאליגע מאל געפינען מיר אין פובליקאציעס ווי דאס ווארט 'אטענטאט' סתם איז גענוצט געווארן ביי 'אויסגעפירטע אטענטאטן'. פון דעם היימישן 'דאס אידישע ליכט' ביז דעם פראפעסיאנעלן 'דאס אידישע ווארט', און פיל אנדערע זשורנאלן און בלעטער. (דאס אידישע ליכט, וועלנדיג ערקלערן דעם באדייט פון 'אטענטאט', שרייבט ביי איין פלאץ איינגערינגלט דאס ווארט 'התנקשות'.)

אין 'פארווערטס' טרעפט מען א קעפל: "אָפּקלאַנג פֿון אַן אַטענטאַט -- Repercussions of an Assassination" (געשריבן דורך גענאדי עסטרייך, וועלכער איז, ווי גוגל זאגט, א "לאנגיעריגער פראפעסאר און שרייבער אויף אידיש"). אזוי טרעפט מען דארט נאך צענדליגער מאל רעדן וועגן [געלונגענע] אטענטאטן (אויף פרעזידענט קענעדי, אויף פרעזידענט מעקינלי, וכו').

צענדליגער מאל האב איך געטראפן אין ארכיוון פון היימישע מאגאזינען (צווישן די יארן 2005 און 2024) דאס ווארט אטענטאט, און אלעמאל האט זיך עס באצויגן צו א געלונגענעם אטענטאט. רעדנדיג פון אינצידענטן וואו דער פרואוו איז נישט געלונגען, איז געשטאנען אטענטאט-פרואוו אדער -פארזוך.

און דאס אלעס האט זיך זייער קלאר אפגעשפיגלט אויך די וואך ביי דער יעצטיגער טראמפ שיסעריי, ווען אלע היימישע צייטונגען און מאגאזינען האבן נאטירליך געשריבן אטענטאט-פארזוך/פרואוו און נישט סתם אטענטאט (און אפילו אויף די דעקלעך און אין די קעפלעך, וואו מ'זוכט צו נוצן וואס ווייניגער ווערטער):

'מאמענט' שרייבט אויפן דעקל: אטענטאט פארזוך (אין אונטערקעפל: אטענטאט פרואוו)

'דער בליק' שרייבט אויפ'ן דעקל: אטענטאט פארזוך

'די וואך/שריפט' שרייבט אויפ'ן דעקל (שמעון ראלניצקי) וועגן: פרעזידענטליכע אטענטאטן (און כ'גלייב ער באשרייבט סוקסעספולע אטענטאטן, נישט אטענטאט-פרואוון).

'היימשטאט' קעפל אויפ'ן דעקל: אמעריקע אין שאק נאך אטענטאט פארזוך

'די צייטונג' שרייבט אין קעפל אויף דער פאדערשטער זייט: אטענטאט פארזוך

'דער בלאט' שרייבט אויפ'ן הויפט קעפל 'אטענטאט', אבער אויפ'ן אונטערשטן חלק דעקל שטייט אין א קעפל "אטענטאט-פרואוו" (און כ'בין זייער נייגעריג צו זען אין זייערע ארכיוון אויב זיי האבן שוין אויך בעבר גענוצט 'אטענטאט' פאר אן אומגעלונגענעם אטענטאט.)

'דער איד' איז דער איינציגער וואס האט זיך ארויסגעשטעלט מיט'ן שרייבן בכוונה תחילה אויפן הויפט קעפל 'אטענטאט', און אינעווייניג שרייבן זיי אן ערקלערונג אז 'אטענטאט' מיינט אויטאמאטיש בלויז אן 'אטענטאט-פארזוך', און "אין פאל עס געלונגט יא אומצוברענגען דעם פאליטישן פיגור, איז עס אן אויסגעפירטער אטענטאט. א פאליטישער מארד".
במחילת כבוד דער איד הרמה, איז דאס פשוט נישט אמת, ווייל, ווי געזאגט, געפינען מיר אומצאליגע מאל וואו מ'האט גענוצט דאס ווארט 'אטענטאט' ביי 'אויסגעפירטע אטענטאטן' (פון 'דאס אידישע ליכט' ביז 'דאס אידישע ווארט'), דאס הייסט אז 'אטענטאט' איז געווען גענוג קלאר פאר יעדן אז מרעדט פון אן 'אויסגעפירטע אטענטאט'.

אייגנטליך טרעפט מען די באווייזן אין 'דער איד' אליין.
אט ליינט וואס שטייט די וואך אין זייער ארטיקל וועגן אטענטאטן: "אין יאר '75 זענען פארגעקומען צוויי אטענטאט-פרואוון אין איין חודש…" אויב 'אטענטאט' אליין מיינט בלויז אן 'אטענטאט-פרואוו', צו וואס שרייבן 'אטענטאט-פרואוון'? ס'איז דאך סתם א טאפלט לשון?
אבער אויב זאל מען וועלן פארענטפערן אז דער איד שרייבט עס נאר היינט ווען נישט יעדער ווייסט פון זייער אנטדעקונג אז אטענטאט סתם מיינט אטענטאט-פרואוו, געפינט מען א געוואלדיגע פירכא אין א קעפל פון 'דער איד' וואס זיי ברענגען פון 100 יאר צוריק (זע בילד) ווואס ליינט זיך:
רוזוועלט שילדערט ניט-געלונגענעם אטענטאט

שפאנענדיג ווייטער צו 'דער איד' פון תשמ"א, ליינט זיך דער הויפט קעפל: "גאן קאנטראל דעבאטע באנייט צוליב דעם געפרואווטן אטענטאט אויף רעיגען"
דארף מען נאך א קלארערן באווייז אז מ'האט אלע יארן דוקא פרובירט נישט צו נוצן סתם אטענטאט ביי אן אטענטאט-פארזוך???

פון דער אנדערער זייט געפינען מיר אויך ווי 'דער איד' האט יא גענוצט דאס ווארט אטענטאט אליין פאר א געלונגענעם פאליטישן מארד.
אין 'דער איד' פון תשכ"ח ביי די נייעס וועגן קענעדי הייבט זיך אן די הויפט נייעס בזה הלשון: "דער אטענטאט אויף סענאטאר ראבערט קענעדי האט אויפגעטרייסלט אמעריקע"


3) נאכקוקנדיג וויאזוי היימישע אידן שמועסן צווישן זיך אויפ'ן אינטערנעט ווי אייוועלט וכדו', זעט מען קלאר אז 'אטענטאט' ווערט גענוצט צו רעדן פון א 'געלונגענעם אטענטאט', און ווען ס'איז נישט געלונגען שרייבט מען 'אטענטאט פרואוו' אדער 'אטענטאט פארזוך'.
ווידער קען יעדער אליין נאכזוכן, אבער איין ביישפיל: "ר' מענדל גרינבערג, געוועזענער הויז בחור, דעקט אויף עפעס א מעשה מיט אן אטענטאט-פרואוו פון די ציונים אויפן רבי'ן." שטעל זיך פאר אויב מ'זאל ליינען 'אן אטענטאט אויפן סאטמארער רבין'!' דער אטעם וואלט זיך אפגעשטעלט…

און פאר א סיבה זענען מענטשן געווארן איבערראשט צו זען אויפן קעפל פון דער איד און בלאט דאס ווארט אטענטאט אליין. ווייל נאטירליך איז ביי אונז אטענטאט סינאנים מיט assassination.


אויך אין א. ראט'ס ווערטער אוצר שטייט ביי 'אטענטאט': הינריכטונג, מארד, הריגה, רציחה." דאס ווייזט גאנץ קלאר אז דאס איז דער אנגענומענער באדייט פון אטענטאט סתם.


אלזא, הלכה למעשה, זע איך נישט קיין שום סיבה צו וועלן גיין טוישן דעם אופן וויאזוי דאס ווארט ווערט היינט (און די לעצטע 100 יאר) פארשטאנען און גענוצט:
סתם 'אטענטאט' באדייט 'פאליטישע דערמארדונג', סינאנים מיט assassination.

ביי אן אומגעלונגענעם אטענטאט שרייבט מען 'אטענטאט-פארזוך', 'אטענטאט-פרואוו', 'אומגעלונגענער אטענטאט' וכדו' (ס'זאל זיין קלאר אז דער אטענטאט איז נישט געלונגען).

אויף דעם אופן פארמיידט מען די צוויידייטיגקייט פון 'אטענטאט' (וואס היסטאריש טרעפט מען דאס ווארט סיי אויף געלונגענע און סיי אויף אומגעלונגענע אטענטאטן, אזוי ווי ס'איז נאך היינט מער-ווייניגער אין דייטש), וואס קען ברענגען א צעמישעניש פאר'ן ליינער צי מ'רעדט פון א געלונגענעם אדער אומגעלונגענעם אטענטאט. אויב הערט מען א נייעס אז סאיז געווען אן אטענטאט אויף פרעזידענט פוטין, פארוואס זאל מען נישט באלד וויסן אויב ס'איז געלונגען אדער ס'איז (ליידער) דורכגעפאלן און פוטין לעבט און לאכט. זעענדיג א נייעס אדער ארטיקל איבער אן 'אטענטאט אויף פלוני', דארף זיין קלאר אויב דא רעדט זיך פון אן אייגנטליכן מארד אדער בלויז א פרואוו צו מארדן.
(איי, אפשר זאל סתם 'אטענטאט' מיינען אן אטענטאט-פארזוך און ביי א סוקסעספולן אטענטאט זאל מען שרייבן 'געלונגענער אטענטאט'? איה"נ, ס'וואלט פונקט אזוי געקענט ארבעטן, אבער פאקטיש איז דער מציאות, ווי פריער איבערגעוויזן, אז אטענטאט באטראכט מען היינט ווי סינאנים מיט'ן ענגלישן assassination, ממילא, נישט געקוקט אויף עטימאלאגיע, איז היינט מער פראקטיש צו טון דאס פארקערטע.)

אבער, וויבאלד דער ציל איז בלויז צו ברענגען קלארקייט אין באנוץ פונעם ווארט (און נישט ווייל ס'איז אומריכטיג צוליב שפראכליכע אדער היסטארישע סיבות), איז דער דערמאנטער חילוק נישט קיין אבסאלוטער חוק ולא יעבור, נאר אין א פאל וואו ס'איז יא קלאר פונעם קאנטעקסט די געצילטע משמעות פונעם ווארט, איז נישט אפגעפרעגט צו נוצן אטענטאט אפילו אויף א פרואוו (למשל: 'דער אטענטאט איז נישט געלונגען'… כאטש אין ענגליש וואלט מען נישט געקענט שרייבן 'די assassination איז נישט געלונגען', נאר 'די assassination attempt איז נישט געלונגען'). אזוי אויך קען מען נוצן 'אטענטאטאר' אויפ'ן אומגעלונגענעם מערדער, אפילו אויב דער אטענטאט-פרואוו איז נישט געלונגען (ד.ה. אז ער איז למעשה נישט קיין מערדער).
אטעטשמענטס
אטענטאט 2.jpg
אטענטאט 2.jpg (175.69 KiB) געזען 1040 מאל
אטענטאט 3.jpg
אטענטאט 3.jpg (241.72 KiB) געזען 1040 מאל
אטענטאט 4.jpg
אטענטאט 4.jpg (233.15 KiB) געזען 1040 מאל
דוד חיים
שר העשר
תגובות: 26
זיך איינגעשריבן אום:זונטאג אפריל 29, 2018 4:00 pm

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך דוד חיים »

שבתי בוים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 3:43 pm
באקומען אין אישי פון אן ערפארענעם מגיה:

ס'איז לענ"ד קלאר אז אין אידיש נוצט מען דאס ווארט 'אטענטאט' אויף assassination, פאליטישע דערמארדונג.

יא, 'אטענטאט' קען טעכניש 'אויך' גענוצט ווערן פאר אן 'אטענטאט-פארזוך', און יא, אריגינעל האט 'אטענטאט' באדייט דוקא אן 'אטענטאט-פארזוך', אבער דאס ווארט האט אנגענומען אויך דעם צווייטן משמעות, פון א געלונגענעם דורכגעפירטן פאליטישן מארד, און אזוי ווערט עס פאקטיש גענוצט לאורך הדורות.

היינט איז לחלוטין נישט משנה וואס דאס ווארט האט געמיינט אין אנהייב אדער אמאל. די שאלה וואס איז נוגע למעשה איז אך ורק איבער דעם היינטיגן באדייט. (אומצאליגע ווערטער נעמען אן פרישע באדייטן דורכאויס די יארן, און צומאל אפילו פונקט דאס פארקערטע פונעם אריגינעלן.) און אינעם אידיש פון לכה"פ די לעצטע 100 יאר ווערט 'אטענטאט' געווענליך גענוצט ווי סינאנים מיטן ענגלישן assassination.

און איינמאל 'אטענטאט' ווערט בעיקר גענוצט פאר א 'דורכגעפירטן מארד', איז פראקטישער אז מ'זאל נישט נוצן דאס זעלבע ווארט אויך פאר אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט'. ס'איז פראקטיש צו וויסן א חילוק צווישן 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט קענעדי' און 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט טראמפ'.

ובכן: 'אטענטאט-פרואוו'.

אזוי ווי דער חילוק צווישן assassination און assassination attempt.
אויך אין עברית איז דא 'התנקשות' (אטענטאט) און 'ניסיון ההתנקשות' (אטענטאט-פארזוך).

(און ס'לאזט זיך קלערן אז צוליב דער סיבה שרייבן פיל ווערטערביכער 'אטענטאט' נאר ביי assassination attemp, און ביי assassination וועלן זיי שרייבן 'פאליטישע מארד'. דאס איז אונז אבער נישט מחייב וויבאלד למעשה איז עס נישט געווארן אנגענומען און 'אטענטאט' ווערט דורך אלעמען באנוצט אויך פאר 'פאליטישע מארד'.)

דאס איז נישט מיין פארשלאג, נאר אין די לעצטע צענדליגער יארן ווערט למעשה דאס ווארט 'אטענטאט' בעיקר באנוצט צו רעדן פון א 'געלונגענעם אטענטאט'. און ווען עס רעדט זיך פון אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט' לייגט מען געווענליך צו א ווארט קלארצושטעלן אז ס'איז נישט געלונגען, ווי אטענטאט-פארזוך אדער אטענטאט-פרואוו.

די ביידע זאכן -- סיי אז 'אטענטאט' איז גענוצט געווארן פאר א געלונגענעם מארד (להוציא פון א מארד-פרואוו) און סיי אז ביי א מארד-פרואוו האט מען געווענליך צוגעלייגט א ווארט צו אטענטאט) קען איבערגעוויזן ווערן דורך:

1) קוקן אין ביכער.

אומצאליגע מאל טרעפט מען אין ביכער, אמאליגע ווי היינטיגע, דאס ווארט 'אטענטאט' ווי אן עקוויוואלענט צו 'פאליטישע מארד'.

פארהאן צופיל ביישפילן צו אנהייבן אויסרעכענען, נאר לאמיר ברענגען איינס פון זלמן רייזען (באוואוסטער שרייבער און שפראך-מומחה), ווי ער שרייבט: "נאכן אטענטאט אויף פרעזידענט מאקינלי". דאס הייסט ער נוצט 'אטענטאט' פאר א 'דורכגעפירטן מארד'.

יעצט א ביישפיל אז ווען ס'האט זיך גערעדט פון אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט' האט מען געווענליך צוגעלייגט א ווארט. אט איז א ציטאט פון א בוך געשריבן מיט א 100 יאר צוריק: "זיי האבן שוין געמאכט עטליכע נישט-געלונגענע אטענטאטען קעגן דעם קייזער אלעקסאנדער דעם צווייטן"… (אויב דאס ווארט 'אטענטאט' אליין וואלט געמיינט אן 'אטענטאט-פרואוו', וואלט דער שרייבער נישט געהאט קיין שום סיבה ארויסצושרייבן 'נישט-געלונגענע אטענטאטן' און ס'וואלט געווען סתם א טאפלט לשון.)

נאך איין דוגמא: אין א ביכל פון 1936 (געשריבן דורך יהושע ראפאפארט, זעט אויס צו זיין א גרויסער שרייבער און איבערזעצער) שרייבט ער: "איר יינגערער שוועסטער איז נאר וואס דערשאסן געווארן, אן א געריכט, ביים אטענטאט-פרווו [=פרואוו] קעגן אדמיראל פון…"

אסאך ביכער האבן דאס ווארט 'אטענטאט' אלס חלק פון זייער נאמען, און זיי באשרייבן 'געלונגענע אטענטאטן', א שטייגער ווי 'טראצקי אטענטאט', 'דער אטענטאט אין סאראיעווא', 'אטענטאט אויף פרעזידענט נארוטאוויטש', וכו' וכו'.

און דא רעדט זיך פון ביכער געשריבן צענדליגער יאר צוריק, איז פשט אז בדרך כלל איז 'אטענטאט' גענוצט געווארן און פארשטאנען געווארן אלס א 'געלונגענער אטענטאט'.

אלזא, צו זאגן אז 'אטענטאט' סתם האט געמיינט בלויז 'אטענטאט-פרואוו' און דאס ארויסשרייבן 'אטענטאט-פארזוך/פרואוו' איז א נייע
המצאה, איז קעגן א מציאות.

אויך אין היימישע ביכער זעט מען ווי אטענטאט ווערט גענוצט פאר א געלונגענע מארד, און אין פעלער ווען ס'איז אומסוקסעספול לייגט מען צו א ווארט דאס קלארצושטעלן. איין ביישפיל איז א היימישע קאמיקס בוך (פון 2022): "קיינער רירט זיך נישט פון פלאץ. דאס קען זיין אן אטענטאט פארזוך." 'אטענטאט' אליין, ווייזט אויס, איז נישט גענוג. פארהאן נאך צענדליגער דוגמאות, אבער אטו כי רוכלא.

אגב, עס שיינט ווי 'אטענטאט' איז אזוי ווייט געווארן ווי סינאנים מיט 'געצילטע אטאקע' אז מ'האט אויך אנגעהויבן נוצן דעם טערמין בלשון מושאל, א שטייגער ווי א קעפל אין 'דאס אידישע ווארט' (געשריבן דורך הרב משה שערער): 'דער אטענטאט אויפ'ן אידישן יחוס' אדער 'דער בג"ץ אטענטאט אויפן תורה ישוב'. נאך א ביישפיל: 'דער אטענטאט אויף די פראפעסיאנעלע פאראיינען' ('פרייע טריבונע', 1930).


2) קוקן וויאזוי דאס ווארט איז גענוצט געווארן אין אויסגאבעס/צייטונגען.

אומצאליגע מאל געפינען מיר אין פובליקאציעס ווי דאס ווארט 'אטענטאט' סתם איז גענוצט געווארן ביי 'אויסגעפירטע אטענטאטן'. פון דעם היימישן 'דאס אידישע ליכט' ביז דעם פראפעסיאנעלן 'דאס אידישע ווארט', און פיל אנדערע זשורנאלן און בלעטער. (דאס אידישע ליכט, וועלנדיג ערקלערן דעם באדייט פון 'אטענטאט', שרייבט ביי איין פלאץ איינגערינגלט דאס ווארט 'התנקשות'.)

אין 'פארווערטס' טרעפט מען א קעפל: "אָפּקלאַנג פֿון אַן אַטענטאַט -- Repercussions of an Assassination" (געשריבן דורך גענאדי עסטרייך, וועלכער איז, ווי גוגל זאגט, א "לאנגיעריגער פראפעסאר און שרייבער אויף אידיש"). אזוי טרעפט מען דארט נאך צענדליגער מאל רעדן וועגן [געלונגענע] אטענטאטן (אויף פרעזידענט קענעדי, אויף פרעזידענט מעקינלי, וכו').

צענדליגער מאל האב איך געטראפן אין ארכיוון פון היימישע מאגאזינען (צווישן די יארן 2005 און 2024) דאס ווארט אטענטאט, און אלעמאל האט זיך עס באצויגן צו א געלונגענעם אטענטאט. רעדנדיג פון אינצידענטן וואו דער פרואוו איז נישט געלונגען, איז געשטאנען אטענטאט-פרואוו אדער -פארזוך.

און דאס אלעס האט זיך זייער קלאר אפגעשפיגלט אויך די וואך ביי דער יעצטיגער טראמפ שיסעריי, ווען אלע היימישע צייטונגען און מאגאזינען האבן נאטירליך געשריבן אטענטאט-פארזוך/פרואוו און נישט סתם אטענטאט (און אפילו אויף די דעקלעך און אין די קעפלעך, וואו מ'זוכט צו נוצן וואס ווייניגער ווערטער):

'מאמענט' שרייבט אויפן דעקל: אטענטאט פארזוך (אין אונטערקעפל: אטענטאט פרואוו)

'דער בליק' שרייבט אויפ'ן דעקל: אטענטאט פארזוך

'די וואך/שריפט' שרייבט אויפ'ן דעקל (שמעון ראלניצקי) וועגן: פרעזידענטליכע אטענטאטן (און כ'גלייב ער באשרייבט סוקסעספולע אטענטאטן, נישט אטענטאט-פרואוון).

'היימשטאט' קעפל אויפ'ן דעקל: אמעריקע אין שאק נאך אטענטאט פארזוך

'די צייטונג' שרייבט אין קעפל אויף דער פאדערשטער זייט: אטענטאט פארזוך

'דער בלאט' שרייבט אויפ'ן הויפט קעפל 'אטענטאט', אבער אויפ'ן אונטערשטן חלק דעקל שטייט אין א קעפל "אטענטאט-פרואוו" (און כ'בין זייער נייגעריג צו זען אין זייערע ארכיוון אויב זיי האבן שוין אויך בעבר גענוצט 'אטענטאט' פאר אן אומגעלונגענעם אטענטאט.)

'דער איד' איז דער איינציגער וואס האט זיך ארויסגעשטעלט מיט'ן שרייבן בכוונה תחילה אויפן הויפט קעפל 'אטענטאט', און אינעווייניג שרייבן זיי אן ערקלערונג אז 'אטענטאט' מיינט אויטאמאטיש בלויז אן 'אטענטאט-פארזוך', און "אין פאל עס געלונגט יא אומצוברענגען דעם פאליטישן פיגור, איז עס אן אויסגעפירטער אטענטאט. א פאליטישער מארד".
במחילת כבוד דער איד הרמה, איז דאס פשוט נישט אמת, ווייל, ווי געזאגט, געפינען מיר אומצאליגע מאל וואו מ'האט גענוצט דאס ווארט 'אטענטאט' ביי 'אויסגעפירטע אטענטאטן' (פון 'דאס אידישע ליכט' ביז 'דאס אידישע ווארט'), דאס הייסט אז 'אטענטאט' איז געווען גענוג קלאר פאר יעדן אז מרעדט פון אן 'אויסגעפירטע אטענטאט'.

אייגנטליך טרעפט מען די באווייזן אין 'דער איד' אליין.
אט ליינט וואס שטייט די וואך אין זייער ארטיקל וועגן אטענטאטן: "אין יאר '75 זענען פארגעקומען צוויי אטענטאט-פרואוון אין איין חודש…" אויב 'אטענטאט' אליין מיינט בלויז אן 'אטענטאט-פרואוו', צו וואס שרייבן 'אטענטאט-פרואוון'? ס'איז דאך סתם א טאפלט לשון?
אבער אויב זאל מען וועלן פארענטפערן אז דער איד שרייבט עס נאר היינט ווען נישט יעדער ווייסט פון זייער אנטדעקונג אז אטענטאט סתם מיינט אטענטאט-פרואוו, געפינט מען א געוואלדיגע פירכא אין א קעפל פון 'דער איד' וואס זיי ברענגען פון 100 יאר צוריק (זע בילד) ווואס ליינט זיך:
רוזוועלט שילדערט ניט-געלונגענעם אטענטאט

שפאנענדיג ווייטער צו 'דער איד' פון תשמ"א, ליינט זיך דער הויפט קעפל: "גאן קאנטראל דעבאטע באנייט צוליב דעם געפרואווטן אטענטאט אויף רעיגען"
דארף מען נאך א קלארערן באווייז אז מ'האט אלע יארן דוקא פרובירט נישט צו נוצן סתם אטענטאט ביי אן אטענטאט-פארזוך???

פון דער אנדערער זייט געפינען מיר אויך ווי 'דער איד' האט יא גענוצט דאס ווארט אטענטאט אליין פאר א געלונגענעם פאליטישן מארד.
אין 'דער איד' פון תשכ"ח ביי די נייעס וועגן קענעדי הייבט זיך אן די הויפט נייעס בזה הלשון: "דער אטענטאט אויף סענאטאר ראבערט קענעדי האט אויפגעטרייסלט אמעריקע"


3) נאכקוקנדיג וויאזוי היימישע אידן שמועסן צווישן זיך אויפ'ן אינטערנעט ווי אייוועלט וכדו', זעט מען קלאר אז 'אטענטאט' ווערט גענוצט צו רעדן פון א 'געלונגענעם אטענטאט', און ווען ס'איז נישט געלונגען שרייבט מען 'אטענטאט פרואוו' אדער 'אטענטאט פארזוך'.
ווידער קען יעדער אליין נאכזוכן, אבער איין ביישפיל: "ר' מענדל גרינבערג, געוועזענער הויז בחור, דעקט אויף עפעס א מעשה מיט אן אטענטאט-פרואוו פון די ציונים אויפן רבי'ן." שטעל זיך פאר אויב מ'זאל ליינען 'אן אטענטאט אויפן סאטמארער רבין'!' דער אטעם וואלט זיך אפגעשטעלט…

און פאר א סיבה זענען מענטשן געווארן איבערראשט צו זען אויפן קעפל פון דער איד און בלאט דאס ווארט אטענטאט אליין. ווייל נאטירליך איז ביי אונז אטענטאט סינאנים מיט assassination.


אויך אין א. ראט'ס ווערטער אוצר שטייט ביי 'אטענטאט': הינריכטונג, מארד, הריגה, רציחה." דאס ווייזט גאנץ קלאר אז דאס איז דער אנגענומענער באדייט פון אטענטאט סתם.


אלזא, הלכה למעשה, זע איך נישט קיין שום סיבה צו וועלן גיין טוישן דעם אופן וויאזוי דאס ווארט ווערט היינט (און די לעצטע 100 יאר) פארשטאנען און גענוצט:
סתם 'אטענטאט' באדייט 'פאליטישע דערמארדונג', סינאנים מיט assassination.

ביי אן אומגעלונגענעם אטענטאט שרייבט מען 'אטענטאט-פארזוך', 'אטענטאט-פרואוו', 'אומגעלונגענער אטענטאט' וכדו' (ס'זאל זיין קלאר אז דער אטענטאט איז נישט געלונגען).

אויף דעם אופן פארמיידט מען די צוויידייטיגקייט פון 'אטענטאט' (וואס היסטאריש טרעפט מען דאס ווארט סיי אויף געלונגענע און סיי אויף אומגעלונגענע אטענטאטן, אזוי ווי ס'איז נאך היינט מער-ווייניגער אין דייטש), וואס קען ברענגען א צעמישעניש פאר'ן ליינער צי מ'רעדט פון א געלונגענעם אדער אומגעלונגענעם אטענטאט. אויב הערט מען א נייעס אז סאיז געווען אן אטענטאט אויף פרעזידענט פוטין, פארוואס זאל מען נישט באלד וויסן אויב ס'איז געלונגען אדער ס'איז (ליידער) דורכגעפאלן און פוטין לעבט און לאכט. זעענדיג א נייעס אדער ארטיקל איבער אן 'אטענטאט אויף פלוני', דארף זיין קלאר אויב דא רעדט זיך פון אן אייגנטליכן מארד אדער בלויז א פרואוו צו מארדן.
(איי, אפשר זאל סתם 'אטענטאט' מיינען אן אטענטאט-פארזוך און ביי א סוקסעספולן אטענטאט זאל מען שרייבן 'געלונגענער אטענטאט'? איה"נ, ס'וואלט פונקט אזוי געקענט ארבעטן, אבער פאקטיש איז דער מציאות, ווי פריער איבערגעוויזן, אז אטענטאט באטראכט מען היינט ווי סינאנים מיט'ן ענגלישן assassination, ממילא, נישט געקוקט אויף עטימאלאגיע, איז היינט מער פראקטיש צו טון דאס פארקערטע.)

אבער, וויבאלד דער ציל איז בלויז צו ברענגען קלארקייט אין באנוץ פונעם ווארט (און נישט ווייל ס'איז אומריכטיג צוליב שפראכליכע אדער היסטארישע סיבות), איז דער דערמאנטער חילוק נישט קיין אבסאלוטער חוק ולא יעבור, נאר אין א פאל וואו ס'איז יא קלאר פונעם קאנטעקסט די געצילטע משמעות פונעם ווארט, איז נישט אפגעפרעגט צו נוצן אטענטאט אפילו אויף א פרואוו (למשל: 'דער אטענטאט איז נישט געלונגען'… כאטש אין ענגליש וואלט מען נישט געקענט שרייבן 'די assassination איז נישט געלונגען', נאר 'די assassination attempt איז נישט געלונגען'). אזוי אויך קען מען נוצן 'אטענטאטאר' אויפ'ן אומגעלונגענעם מערדער, אפילו אויב דער אטענטאט-פרואוו איז נישט געלונגען (ד.ה. אז ער איז למעשה נישט קיין מערדער).
עס איז א שיינע לאנגע דרשה. אבער פשוט קעגן דעם מציאות. אלע יארן אין אלע צייטונגען האט 'אטענטאט' געמיינט א 'פראבע צו טויטען' דעם פאליטישן באאמטן. וכדו'. איי מען טרעפט אמאל וואו מען שרייבט אטענטאט-פרואוו. איז עס ממש איינמאל פון הונדערט. רובו ככולו האט מען געשריבן אטענטאט 'נאר' דארט וואו די פראבע צו הרגענען איז דורכגעפאלן. מען האט געקענט שרייבן אומגעלונגענער אטענטאט. אז די פראבע יענעם צו טויטן איז דורכגעפאלן.
איך וועל ארויפלייגן נאר איין ביישפיל יעצט. דעם טאג ווען מ'האט געשאסן סענאטאר קענעדי, ווען אין "דער טאג מארגן זשורנאל" איז עס נאך געווען נאר אן 'אטענטאט'. א טאג שפעטער, ווען ער איז שוין געווען טויט, עקזיסטירט שוין נישט דאס ווארט אטענטאט. מען שרייבט נאר 'טויט' אדער 'מארד'
דוד חיים
שר העשר
תגובות: 26
זיך איינגעשריבן אום:זונטאג אפריל 29, 2018 4:00 pm

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך דוד חיים »

2022.jpg
2022.jpg (216.13 KiB) געזען 938 מאל
2023.jpg
2023.jpg (267.4 KiB) געזען 938 מאל
שבתי בוים
שר חמישים ומאתים
תגובות: 473
זיך איינגעשריבן אום:דאנערשטאג אפריל 20, 2017 9:29 am

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך שבתי בוים »

דוד חיים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 4:25 pm
שבתי בוים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 3:43 pm
באקומען אין אישי פון אן ערפארענעם מגיה:

ס'איז לענ"ד קלאר אז אין אידיש נוצט מען דאס ווארט 'אטענטאט' אויף assassination, פאליטישע דערמארדונג.

יא, 'אטענטאט' קען טעכניש 'אויך' גענוצט ווערן פאר אן 'אטענטאט-פארזוך', און יא, אריגינעל האט 'אטענטאט' באדייט דוקא אן 'אטענטאט-פארזוך', אבער דאס ווארט האט אנגענומען אויך דעם צווייטן משמעות, פון א געלונגענעם דורכגעפירטן פאליטישן מארד, און אזוי ווערט עס פאקטיש גענוצט לאורך הדורות.

היינט איז לחלוטין נישט משנה וואס דאס ווארט האט געמיינט אין אנהייב אדער אמאל. די שאלה וואס איז נוגע למעשה איז אך ורק איבער דעם היינטיגן באדייט. (אומצאליגע ווערטער נעמען אן פרישע באדייטן דורכאויס די יארן, און צומאל אפילו פונקט דאס פארקערטע פונעם אריגינעלן.) און אינעם אידיש פון לכה"פ די לעצטע 100 יאר ווערט 'אטענטאט' געווענליך גענוצט ווי סינאנים מיטן ענגלישן assassination.

און איינמאל 'אטענטאט' ווערט בעיקר גענוצט פאר א 'דורכגעפירטן מארד', איז פראקטישער אז מ'זאל נישט נוצן דאס זעלבע ווארט אויך פאר אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט'. ס'איז פראקטיש צו וויסן א חילוק צווישן 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט קענעדי' און 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט טראמפ'.

ובכן: 'אטענטאט-פרואוו'.

אזוי ווי דער חילוק צווישן assassination און assassination attempt.
אויך אין עברית איז דא 'התנקשות' (אטענטאט) און 'ניסיון ההתנקשות' (אטענטאט-פארזוך).

(און ס'לאזט זיך קלערן אז צוליב דער סיבה שרייבן פיל ווערטערביכער 'אטענטאט' נאר ביי assassination attemp, און ביי assassination וועלן זיי שרייבן 'פאליטישע מארד'. דאס איז אונז אבער נישט מחייב וויבאלד למעשה איז עס נישט געווארן אנגענומען און 'אטענטאט' ווערט דורך אלעמען באנוצט אויך פאר 'פאליטישע מארד'.)

דאס איז נישט מיין פארשלאג, נאר אין די לעצטע צענדליגער יארן ווערט למעשה דאס ווארט 'אטענטאט' בעיקר באנוצט צו רעדן פון א 'געלונגענעם אטענטאט'. און ווען עס רעדט זיך פון אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט' לייגט מען געווענליך צו א ווארט קלארצושטעלן אז ס'איז נישט געלונגען, ווי אטענטאט-פארזוך אדער אטענטאט-פרואוו.

די ביידע זאכן -- סיי אז 'אטענטאט' איז גענוצט געווארן פאר א געלונגענעם מארד (להוציא פון א מארד-פרואוו) און סיי אז ביי א מארד-פרואוו האט מען געווענליך צוגעלייגט א ווארט צו אטענטאט) קען איבערגעוויזן ווערן דורך:

1) קוקן אין ביכער.

אומצאליגע מאל טרעפט מען אין ביכער, אמאליגע ווי היינטיגע, דאס ווארט 'אטענטאט' ווי אן עקוויוואלענט צו 'פאליטישע מארד'.

פארהאן צופיל ביישפילן צו אנהייבן אויסרעכענען, נאר לאמיר ברענגען איינס פון זלמן רייזען (באוואוסטער שרייבער און שפראך-מומחה), ווי ער שרייבט: "נאכן אטענטאט אויף פרעזידענט מאקינלי". דאס הייסט ער נוצט 'אטענטאט' פאר א 'דורכגעפירטן מארד'.

יעצט א ביישפיל אז ווען ס'האט זיך גערעדט פון אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט' האט מען געווענליך צוגעלייגט א ווארט. אט איז א ציטאט פון א בוך געשריבן מיט א 100 יאר צוריק: "זיי האבן שוין געמאכט עטליכע נישט-געלונגענע אטענטאטען קעגן דעם קייזער אלעקסאנדער דעם צווייטן"… (אויב דאס ווארט 'אטענטאט' אליין וואלט געמיינט אן 'אטענטאט-פרואוו', וואלט דער שרייבער נישט געהאט קיין שום סיבה ארויסצושרייבן 'נישט-געלונגענע אטענטאטן' און ס'וואלט געווען סתם א טאפלט לשון.)

נאך איין דוגמא: אין א ביכל פון 1936 (געשריבן דורך יהושע ראפאפארט, זעט אויס צו זיין א גרויסער שרייבער און איבערזעצער) שרייבט ער: "איר יינגערער שוועסטער איז נאר וואס דערשאסן געווארן, אן א געריכט, ביים אטענטאט-פרווו [=פרואוו] קעגן אדמיראל פון…"

אסאך ביכער האבן דאס ווארט 'אטענטאט' אלס חלק פון זייער נאמען, און זיי באשרייבן 'געלונגענע אטענטאטן', א שטייגער ווי 'טראצקי אטענטאט', 'דער אטענטאט אין סאראיעווא', 'אטענטאט אויף פרעזידענט נארוטאוויטש', וכו' וכו'.

און דא רעדט זיך פון ביכער געשריבן צענדליגער יאר צוריק, איז פשט אז בדרך כלל איז 'אטענטאט' גענוצט געווארן און פארשטאנען געווארן אלס א 'געלונגענער אטענטאט'.

אלזא, צו זאגן אז 'אטענטאט' סתם האט געמיינט בלויז 'אטענטאט-פרואוו' און דאס ארויסשרייבן 'אטענטאט-פארזוך/פרואוו' איז א נייע
המצאה, איז קעגן א מציאות.

אויך אין היימישע ביכער זעט מען ווי אטענטאט ווערט גענוצט פאר א געלונגענע מארד, און אין פעלער ווען ס'איז אומסוקסעספול לייגט מען צו א ווארט דאס קלארצושטעלן. איין ביישפיל איז א היימישע קאמיקס בוך (פון 2022): "קיינער רירט זיך נישט פון פלאץ. דאס קען זיין אן אטענטאט פארזוך." 'אטענטאט' אליין, ווייזט אויס, איז נישט גענוג. פארהאן נאך צענדליגער דוגמאות, אבער אטו כי רוכלא.

אגב, עס שיינט ווי 'אטענטאט' איז אזוי ווייט געווארן ווי סינאנים מיט 'געצילטע אטאקע' אז מ'האט אויך אנגעהויבן נוצן דעם טערמין בלשון מושאל, א שטייגער ווי א קעפל אין 'דאס אידישע ווארט' (געשריבן דורך הרב משה שערער): 'דער אטענטאט אויפ'ן אידישן יחוס' אדער 'דער בג"ץ אטענטאט אויפן תורה ישוב'. נאך א ביישפיל: 'דער אטענטאט אויף די פראפעסיאנעלע פאראיינען' ('פרייע טריבונע', 1930).


2) קוקן וויאזוי דאס ווארט איז גענוצט געווארן אין אויסגאבעס/צייטונגען.

אומצאליגע מאל געפינען מיר אין פובליקאציעס ווי דאס ווארט 'אטענטאט' סתם איז גענוצט געווארן ביי 'אויסגעפירטע אטענטאטן'. פון דעם היימישן 'דאס אידישע ליכט' ביז דעם פראפעסיאנעלן 'דאס אידישע ווארט', און פיל אנדערע זשורנאלן און בלעטער. (דאס אידישע ליכט, וועלנדיג ערקלערן דעם באדייט פון 'אטענטאט', שרייבט ביי איין פלאץ איינגערינגלט דאס ווארט 'התנקשות'.)

אין 'פארווערטס' טרעפט מען א קעפל: "אָפּקלאַנג פֿון אַן אַטענטאַט -- Repercussions of an Assassination" (געשריבן דורך גענאדי עסטרייך, וועלכער איז, ווי גוגל זאגט, א "לאנגיעריגער פראפעסאר און שרייבער אויף אידיש"). אזוי טרעפט מען דארט נאך צענדליגער מאל רעדן וועגן [געלונגענע] אטענטאטן (אויף פרעזידענט קענעדי, אויף פרעזידענט מעקינלי, וכו').

צענדליגער מאל האב איך געטראפן אין ארכיוון פון היימישע מאגאזינען (צווישן די יארן 2005 און 2024) דאס ווארט אטענטאט, און אלעמאל האט זיך עס באצויגן צו א געלונגענעם אטענטאט. רעדנדיג פון אינצידענטן וואו דער פרואוו איז נישט געלונגען, איז געשטאנען אטענטאט-פרואוו אדער -פארזוך.

און דאס אלעס האט זיך זייער קלאר אפגעשפיגלט אויך די וואך ביי דער יעצטיגער טראמפ שיסעריי, ווען אלע היימישע צייטונגען און מאגאזינען האבן נאטירליך געשריבן אטענטאט-פארזוך/פרואוו און נישט סתם אטענטאט (און אפילו אויף די דעקלעך און אין די קעפלעך, וואו מ'זוכט צו נוצן וואס ווייניגער ווערטער):

'מאמענט' שרייבט אויפן דעקל: אטענטאט פארזוך (אין אונטערקעפל: אטענטאט פרואוו)

'דער בליק' שרייבט אויפ'ן דעקל: אטענטאט פארזוך

'די וואך/שריפט' שרייבט אויפ'ן דעקל (שמעון ראלניצקי) וועגן: פרעזידענטליכע אטענטאטן (און כ'גלייב ער באשרייבט סוקסעספולע אטענטאטן, נישט אטענטאט-פרואוון).

'היימשטאט' קעפל אויפ'ן דעקל: אמעריקע אין שאק נאך אטענטאט פארזוך

'די צייטונג' שרייבט אין קעפל אויף דער פאדערשטער זייט: אטענטאט פארזוך

'דער בלאט' שרייבט אויפ'ן הויפט קעפל 'אטענטאט', אבער אויפ'ן אונטערשטן חלק דעקל שטייט אין א קעפל "אטענטאט-פרואוו" (און כ'בין זייער נייגעריג צו זען אין זייערע ארכיוון אויב זיי האבן שוין אויך בעבר גענוצט 'אטענטאט' פאר אן אומגעלונגענעם אטענטאט.)

'דער איד' איז דער איינציגער וואס האט זיך ארויסגעשטעלט מיט'ן שרייבן בכוונה תחילה אויפן הויפט קעפל 'אטענטאט', און אינעווייניג שרייבן זיי אן ערקלערונג אז 'אטענטאט' מיינט אויטאמאטיש בלויז אן 'אטענטאט-פארזוך', און "אין פאל עס געלונגט יא אומצוברענגען דעם פאליטישן פיגור, איז עס אן אויסגעפירטער אטענטאט. א פאליטישער מארד".
במחילת כבוד דער איד הרמה, איז דאס פשוט נישט אמת, ווייל, ווי געזאגט, געפינען מיר אומצאליגע מאל וואו מ'האט גענוצט דאס ווארט 'אטענטאט' ביי 'אויסגעפירטע אטענטאטן' (פון 'דאס אידישע ליכט' ביז 'דאס אידישע ווארט'), דאס הייסט אז 'אטענטאט' איז געווען גענוג קלאר פאר יעדן אז מרעדט פון אן 'אויסגעפירטע אטענטאט'.

אייגנטליך טרעפט מען די באווייזן אין 'דער איד' אליין.
אט ליינט וואס שטייט די וואך אין זייער ארטיקל וועגן אטענטאטן: "אין יאר '75 זענען פארגעקומען צוויי אטענטאט-פרואוון אין איין חודש…" אויב 'אטענטאט' אליין מיינט בלויז אן 'אטענטאט-פרואוו', צו וואס שרייבן 'אטענטאט-פרואוון'? ס'איז דאך סתם א טאפלט לשון?
אבער אויב זאל מען וועלן פארענטפערן אז דער איד שרייבט עס נאר היינט ווען נישט יעדער ווייסט פון זייער אנטדעקונג אז אטענטאט סתם מיינט אטענטאט-פרואוו, געפינט מען א געוואלדיגע פירכא אין א קעפל פון 'דער איד' וואס זיי ברענגען פון 100 יאר צוריק (זע בילד) ווואס ליינט זיך:
רוזוועלט שילדערט ניט-געלונגענעם אטענטאט

שפאנענדיג ווייטער צו 'דער איד' פון תשמ"א, ליינט זיך דער הויפט קעפל: "גאן קאנטראל דעבאטע באנייט צוליב דעם געפרואווטן אטענטאט אויף רעיגען"
דארף מען נאך א קלארערן באווייז אז מ'האט אלע יארן דוקא פרובירט נישט צו נוצן סתם אטענטאט ביי אן אטענטאט-פארזוך???

פון דער אנדערער זייט געפינען מיר אויך ווי 'דער איד' האט יא גענוצט דאס ווארט אטענטאט אליין פאר א געלונגענעם פאליטישן מארד.
אין 'דער איד' פון תשכ"ח ביי די נייעס וועגן קענעדי הייבט זיך אן די הויפט נייעס בזה הלשון: "דער אטענטאט אויף סענאטאר ראבערט קענעדי האט אויפגעטרייסלט אמעריקע"


3) נאכקוקנדיג וויאזוי היימישע אידן שמועסן צווישן זיך אויפ'ן אינטערנעט ווי אייוועלט וכדו', זעט מען קלאר אז 'אטענטאט' ווערט גענוצט צו רעדן פון א 'געלונגענעם אטענטאט', און ווען ס'איז נישט געלונגען שרייבט מען 'אטענטאט פרואוו' אדער 'אטענטאט פארזוך'.
ווידער קען יעדער אליין נאכזוכן, אבער איין ביישפיל: "ר' מענדל גרינבערג, געוועזענער הויז בחור, דעקט אויף עפעס א מעשה מיט אן אטענטאט-פרואוו פון די ציונים אויפן רבי'ן." שטעל זיך פאר אויב מ'זאל ליינען 'אן אטענטאט אויפן סאטמארער רבין'!' דער אטעם וואלט זיך אפגעשטעלט…

און פאר א סיבה זענען מענטשן געווארן איבערראשט צו זען אויפן קעפל פון דער איד און בלאט דאס ווארט אטענטאט אליין. ווייל נאטירליך איז ביי אונז אטענטאט סינאנים מיט assassination.


אויך אין א. ראט'ס ווערטער אוצר שטייט ביי 'אטענטאט': הינריכטונג, מארד, הריגה, רציחה." דאס ווייזט גאנץ קלאר אז דאס איז דער אנגענומענער באדייט פון אטענטאט סתם.


אלזא, הלכה למעשה, זע איך נישט קיין שום סיבה צו וועלן גיין טוישן דעם אופן וויאזוי דאס ווארט ווערט היינט (און די לעצטע 100 יאר) פארשטאנען און גענוצט:
סתם 'אטענטאט' באדייט 'פאליטישע דערמארדונג', סינאנים מיט assassination.

ביי אן אומגעלונגענעם אטענטאט שרייבט מען 'אטענטאט-פארזוך', 'אטענטאט-פרואוו', 'אומגעלונגענער אטענטאט' וכדו' (ס'זאל זיין קלאר אז דער אטענטאט איז נישט געלונגען).

אויף דעם אופן פארמיידט מען די צוויידייטיגקייט פון 'אטענטאט' (וואס היסטאריש טרעפט מען דאס ווארט סיי אויף געלונגענע און סיי אויף אומגעלונגענע אטענטאטן, אזוי ווי ס'איז נאך היינט מער-ווייניגער אין דייטש), וואס קען ברענגען א צעמישעניש פאר'ן ליינער צי מ'רעדט פון א געלונגענעם אדער אומגעלונגענעם אטענטאט. אויב הערט מען א נייעס אז סאיז געווען אן אטענטאט אויף פרעזידענט פוטין, פארוואס זאל מען נישט באלד וויסן אויב ס'איז געלונגען אדער ס'איז (ליידער) דורכגעפאלן און פוטין לעבט און לאכט. זעענדיג א נייעס אדער ארטיקל איבער אן 'אטענטאט אויף פלוני', דארף זיין קלאר אויב דא רעדט זיך פון אן אייגנטליכן מארד אדער בלויז א פרואוו צו מארדן.
(איי, אפשר זאל סתם 'אטענטאט' מיינען אן אטענטאט-פארזוך און ביי א סוקסעספולן אטענטאט זאל מען שרייבן 'געלונגענער אטענטאט'? איה"נ, ס'וואלט פונקט אזוי געקענט ארבעטן, אבער פאקטיש איז דער מציאות, ווי פריער איבערגעוויזן, אז אטענטאט באטראכט מען היינט ווי סינאנים מיט'ן ענגלישן assassination, ממילא, נישט געקוקט אויף עטימאלאגיע, איז היינט מער פראקטיש צו טון דאס פארקערטע.)

אבער, וויבאלד דער ציל איז בלויז צו ברענגען קלארקייט אין באנוץ פונעם ווארט (און נישט ווייל ס'איז אומריכטיג צוליב שפראכליכע אדער היסטארישע סיבות), איז דער דערמאנטער חילוק נישט קיין אבסאלוטער חוק ולא יעבור, נאר אין א פאל וואו ס'איז יא קלאר פונעם קאנטעקסט די געצילטע משמעות פונעם ווארט, איז נישט אפגעפרעגט צו נוצן אטענטאט אפילו אויף א פרואוו (למשל: 'דער אטענטאט איז נישט געלונגען'… כאטש אין ענגליש וואלט מען נישט געקענט שרייבן 'די assassination איז נישט געלונגען', נאר 'די assassination attempt איז נישט געלונגען'). אזוי אויך קען מען נוצן 'אטענטאטאר' אויפ'ן אומגעלונגענעם מערדער, אפילו אויב דער אטענטאט-פרואוו איז נישט געלונגען (ד.ה. אז ער איז למעשה נישט קיין מערדער).
עס איז א שיינע לאנגע דרשה. אבער פשוט קעגן דעם מציאות. אלע יארן אין אלע צייטונגען האט 'אטענטאט' געמיינט א 'פראבע צו טויטען' דעם פאליטישן באאמטן. וכדו'. איי מען טרעפט אמאל וואו מען שרייבט אטענטאט-פרואוו. איז עס ממש איינמאל פון הונדערט. רובו ככולו האט מען געשריבן אטענטאט 'נאר' דארט וואו די פראבע צו הרגענען איז דורכגעפאלן. מען האט געקענט שרייבן אומגעלונגענער אטענטאט. אז די פראבע יענעם צו טויטן איז דורכגעפאלן.
איך וועל ארויפלייגן נאר איין ביישפיל יעצט. דעם טאג ווען מ'האט געשאסן סענאטאר קענעדי, ווען אין "דער טאג מארגן זשורנאל" איז עס נאך געווען נאר אן 'אטענטאט'. א טאג שפעטער, ווען ער איז שוין געווען טויט, עקזיסטירט שוין נישט דאס ווארט אטענטאט. מען שרייבט נאר 'טויט' אדער 'מארד'

דער מגיה ענטפערט:

דו שרייבסט אז "א טאג שפעטער, ווען ער איז שוין געווען טויט, עקזיסטירט שוין נישט דאס ווארט אטענטאט. מען שרייבט נאר 'טויט' אדער 'מארד'."

האסט דורכגעליינט דאס וואס דו האסט געברענגט? ווייל איך זע אויף דעם זעלבן בלאט דאס ווארט אטענטאט 4 מאל… (זע בילד)

אויף איין פלאץ (אונטער'ן קעפל "מערדער וועט מעגליך וועלן פארוואנדלען פראצעס" וכו') ליינט זיך ווי פאלגנד: 

"פון זיין ברודער, פרעזידענט דזשאן פ. קענעדי, וואס איז אויך אומגעקומען אין אן אטענטאט אויף אים". 

וואס??? "אומגעקומען אין אן אטענטאט"? ווי איז דאס בכלל שייך? זאגסט דאך אז 'אטענטאט' איז בלויז אויב ס'איז 'נישט' געלונגען!

ווייטער ליינען מיר דא (זע לינקע זייט אונטער קעפל "נייעס וועגן קענעדי'ס טויט רופט ארויס גרויס טרויער"): 
"די נייעס אז סענאטאר ראבערט קענעדי איז געשטארבן פון דעם אטענטאט" 
הא??? נאכ'ן שרייבן 'מארד' און 'טויט' שרייבט ער ווייטער 'אטענטאט'??? 

א דאנק פאר'ן ברענגען נאך א הערליכן באווייז. 
איי רעסט מיי קעיס! 


און יעצט צו זיין קלאר, מ'האט אויסדריקליך גענוצט 'אטענטאט' אלס 'אטענטאט-פרואוו', און איך זאג נישט אנדערש (כאטש ס'דאכט זיך מיר אז וואס שפעטער איז אטענטאט געווארן מער איינגעגעבן פאר א געלונגענעם אטענטאט, איבערהויפט די לעצטערע יארן), ממילא איז א שאד צו ברענגען באווייזן אז אטענטאט האט געמיינט אטענטאט-פרואוו ווייל איך האלט נישט אנדערש. 
איך בין נאר מחולק מיט דעם וואס דער איד האט געשריבן אז אטענטאט מיינט 'בלויז' אן אטענטאט-פרואוו און קען נישט גענוצט ווערן פאר א סוקסעספולן מארד. דאס איז קעגן מציאות, ווי געוויזן אז מ'טרעפט שוין דאס פארקערטע לאנגע יארן. און אין צוגאב, אפגעזען וואס ס'איז געווען אמאל, האלט איך אז היינט איז 'אטענטאט' לעומת 'אטענטאט-פרואוו אדער -פארזוך' גענוג שטארק איינגעגעבן ביי אונז אז ס'איז נישטא קיין שום סיבה עס צו וועלן טוישן און פרובירן צוריקדרייען דעם זייגער אז 'אטענטאט' סתם זאל מיינען 'אטענטאט-פרואוו' און א געלונגענע אטענטאט זאל הייסן "אן אויסגעפירטער אטענטאט" אדער "א פאליטישער מארד", ווי 'דער איד' האט געשריבן.
אטעטשמענטס
אטענטאט 5.jpg
אטענטאט 5.jpg (236.23 KiB) געזען 842 מאל
קוואל וואסער
שר האלף
תגובות: 1831
זיך איינגעשריבן אום:דאנערשטאג אקטאבער 04, 2018 5:44 pm

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך קוואל וואסער »

שבתי בוים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 3:43 pm
באקומען אין אישי פון אן ערפארענעם מגיה:

ס'איז לענ"ד קלאר אז אין אידיש נוצט מען דאס ווארט 'אטענטאט' אויף assassination, פאליטישע דערמארדונג.

און איינמאל 'אטענטאט' ווערט בעיקר גענוצט פאר א 'דורכגעפירטן מארד', איז פראקטישער אז מ'זאל נישט נוצן דאס זעלבע ווארט אויך פאר אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט'. ס'איז פראקטיש צו וויסן א חילוק צווישן 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט קענעדי' און 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט טראמפ'.

ובכן: 'אטענטאט-פרואוו'.
יישר כח פאר מאכן די קעיס. איך ליין שוין ב"ה פילע צענדליגער יארן, שוין אסאך מאל געזען די ווארט אטענטאט, און "קיינמאל" אבער "קיינמאל" האט עס נישט געמיינט "פארזוך" אן קיין באגלייטונג ווערטער. סתם אטענטאט האט איבעראל געמיינט געלונגען אן אויסנאם, און אויב סאיז נישט געלונגען האט מען עפעס צוגעשריבן ווי "אטענטאט פארזוך" אד"ג. וויפיל כהאב געליינט איז דאס נישט געווען אנדערש אפילו איינמאל אין הונדערט.

קוק למשל איבעראל אויף די אטענטאט, געלונגען, קעגן קרוין פרינץ פון עסטרייך, וואס האט אונטערגעצינדן די ערשטע וועלט מלחמה. דארט שטייט אזויפיל מאל אטענטאט סתם בנוסף ווען סשטייט אויך דערמארדערט אדער אומגעברענגט וכו'. אדער למשל ביי אלע באשרייבונגען אויף די אטענטאט "פארזוכן" קעגן היטלער ימש"ו, שטייט קיינמאל נישט אטענטאט סתם, נאר אלץ מיט נאך א ווארט אז סאיז נישט געלונגען.

לחיים.
אם אסק שמים שם אתה - ואציעה שאול הנך
אוועטאר
farshlufen
שר שלשים אלף
תגובות: 36793
זיך איינגעשריבן אום:פרייטאג נאוועמבער 16, 2007 8:26 am
לאקאציע:אויף די פאליצעס אין ספרים שאנק

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך farshlufen »

שבתי בוים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 3:43 pm
א באזונדערן דאנק, פאר די תוכנ'פולע קאמענטאר.
דאע"ג דכבר למד הרבה פעמים כל התורה והמצות, מ"מ כשיגיע המועד חייב לשאול ולדרוש בהלכות כל מועד ומועד בזמנו [ב"ח]
אוועטאר
גרשון
שר חמשת אלפים
תגובות: 5407
זיך איינגעשריבן אום:מאנטאג פעברואר 18, 2019 11:01 pm

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך גרשון »

שבתי בוים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 3:43 pm
היינט איז לחלוטין נישט משנה וואס דאס ווארט האט געמיינט אין אנהייב אדער אמאל. די שאלה וואס איז נוגע למעשה איז אך ורק איבער דעם היינטיגן באדייט. (אומצאליגע ווערטער נעמען אן פרישע באדייטן דורכאויס די יארן, און צומאל אפילו פונקט דאס פארקערטע פונעם אריגינעלן.) און אינעם אידיש פון לכה"פ די לעצטע 100 יאר ווערט 'אטענטאט' געווענליך גענוצט ווי סינאנים מיטן ענגלישן assassination.
איך מיין דאס איז נישט ריכטיג.

צוערשט, ס'איז אמת אז מ'דארף נישט אייביג קוקן אויפ'ן אפשטאם פונעם ווארט, נאר דאס מציאות האט אסאך אריינצורעדן. אבער דאס דארף אויך א גרויסן באלאנס, און קיין איין ערפארענער שרייבער מאכט נישט דערפון א בלענק טשעק. אויב יא, קען זיך דער גאנצער פארום דא פארמאכן.

יעצט ער ברענגט אליין די ווערטערביכער וואס שרייבן אנדערש. די אלע ווערטערביכער זענען פון די לעצטע הונדערט יאר, און טייל פון די לעצטע צען יאר. אזלא, כלל-יידיש האט זיכער קיינמאל נישט אנגענומען דעם טויש.

דארפסטו מאכן א קעיס אז היימיש אידיש האט דערביי אנגענומען אנדערש ווי כלל-יידיש. דאס מאכט דעם דערמאנטן ארגומענט נאך שווערער. אויב היימיש אידיש עסט זיך איין מיט א טעות -- און איך רעד ווען ס'איז אויסדריקליך א טעות -- איז דער דעת נוטה אז מ'זאל עס צוריקדרייען. נישט אייביג איז עס שייך, אבער ס'איז א שטארקע נקודה.

צוריק צו אטענטאט, איך האב שוין אויבן געשריבן אז ס'איז בכלל נישט קיין סתירה ס'זאל מיינען ביידע. ווען איינער פירט דורך א געצילטן מארד, האט ער בהכרח קודם דורכגעפירט אן אטענטאט, ממילא איז ריכטיג צו זאגן אז קענעדי איז געשטארבן אין אן אטענטאט. ס'איז אזוי ווי מ'זאל זאגן אז די רעגירונג איז געווארן אומגעווארפן אין א קאנספיראציע. "קאנספיראציע" באציט זיך דא אוודאי צו דעם געהיימען פלאן אומצואווארפן די רעגירונג, אבער נאכ'ן עס דורכפירן סוקסעספול בלייבט עס נאך אלץ א קאנספיראציע -- אן אויסגעפירטע קאנספיראציע.

איי, "דער איד" האט געשריבן ביים שיסן רעיגען אז ס'איז געווען אן "אטענטאט פרואוו"? דאס צייגט אונז קלאר אז דער טעות איז שוין כאטש דרייסיג יאר אלט. אבער פון דא ביז זאגן אז "אין די לעצטע הונדערט יאר האט יעדער געשריבן אזוי" איז א היבש-ווייטער מהלך.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
אוועטאר
קנאפער ידען
שר החסד
תגובות: 35000
זיך איינגעשריבן אום:זונטאג יאנואר 06, 2013 10:06 pm
לאקאציע:וואו ג-ט ב"ה וויל

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך קנאפער ידען »

גרשון האט געשריבן: מיטוואך יולי 24, 2024 5:47 pm
צוריק צו אטענטאט, איך האב שוין אויבן געשריבן אז ס'איז בכלל נישט קיין סתירה ס'זאל מיינען ביידע. ווען איינער פירט דורך א געצילטן מארד, האט ער בהכרח קודם דורכגעפירט אן אטענטאט, ממילא איז ריכטיג צו זאגן אז קענעדי איז געשטארבן אין אן אטענטאט. ס'איז אזוי ווי מ'זאל זאגן אז די רעגירונג איז געווארן אומגעווארפן אין א קאנספיראציע. "קאנספיראציע" באציט זיך דא אוודאי צו דעם געהיימען פלאן אומצואווארפן די רעגירונג, אבער נאכ'ן עס דורכפירן סוקסעספול בלייבט עס נאך אלץ א קאנספיראציע -- אן אויסגעפירטע קאנספיראציע.
אבער אויב נוצט מען אטענטאט אויך פאר אן געצילטן מארד, היות ער האט דאך למעשה געמאכט אן אטענטאט, איז אוודאי ריכטיג צו זיין קלאר אינעם קעפל אז 'דער יעצטיגער אטענטאט וואס מ'רעדט איז נישט א מארד, נאר בלויז אן אטענטאט'.

אפשר נישט 'אטענטאט פרואוו' אבער אמווייניגסטנס 'דורכגעפאלענער אטענטאט' אדער 'אומגעלונגענער אטענטאט'.
בילד
מ'זעמיר אויף ברעיק פאר א וויילע (זעט דערוועגן דא ). אי"ה צום ווידערזען!

ביטע מיר נישט קאנטעקטן אויף סיי וואספארא וועג. אן אויסנאם איז טעקניקעל אירע וואס העלפן אנדערע און דארף הילף דערמיט
אוועטאר
גרשון
שר חמשת אלפים
תגובות: 5407
זיך איינגעשריבן אום:מאנטאג פעברואר 18, 2019 11:01 pm

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך גרשון »

@קנאפער ידען אינ'אמת'ן וואלט געקומען "אויסגעפירטער אטענטאט" ווען ס'איז געלונגען, און סתם אטענטאט אויפ'ן עצם פרואוו.

אבער אפשר טאקע אז ס'איז שוין וויאזוי ס'איז, איז דיין פארשלאג א גוטער אויסוועג.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
אוועטאר
קנאפער ידען
שר החסד
תגובות: 35000
זיך איינגעשריבן אום:זונטאג יאנואר 06, 2013 10:06 pm
לאקאציע:וואו ג-ט ב"ה וויל

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך קנאפער ידען »

גרשון האט געשריבן: מיטוואך יולי 24, 2024 6:25 pm
@קנאפער ידען אינ'אמת'ן וואלט געקומען "אויסגעפירטער אטענטאט" ווען ס'איז געלונגען, און סתם אטענטאט אויפ'ן עצם פרואוו.

אבער אפשר טאקע אז ס'איז שוין וויאזוי ס'איז, איז דיין פארשלאג א גוטער אויסוועג.
כ'זע נישט וואס ביסט מער צופרידן מיט 'אויסגעפירטער אטענטאט' (פאר א הייפעטעריקעל אינ'אמת'ן). אויב 'אטענטאט' מיינט עכט 'אסעסינאציע פרואוו' דאן איז אן 'אויסגעפירטער פרואוו' א מאדנע לשון...
בילד
מ'זעמיר אויף ברעיק פאר א וויילע (זעט דערוועגן דא ). אי"ה צום ווידערזען!

ביטע מיר נישט קאנטעקטן אויף סיי וואספארא וועג. אן אויסנאם איז טעקניקעל אירע וואס העלפן אנדערע און דארף הילף דערמיט
loyodea
שר האלפיים
תגובות: 2305
זיך איינגעשריבן אום:מאנטאג יולי 20, 2020 8:00 pm

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך loyodea »

דוד חיים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 4:25 pm
שבתי בוים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 3:43 pm
באקומען אין אישי פון אן ערפארענעם מגיה:

ס'איז לענ"ד קלאר אז אין אידיש נוצט מען דאס ווארט 'אטענטאט' אויף assassination, פאליטישע דערמארדונג.

יא, 'אטענטאט' קען טעכניש 'אויך' גענוצט ווערן פאר אן 'אטענטאט-פארזוך', און יא, אריגינעל האט 'אטענטאט' באדייט דוקא אן 'אטענטאט-פארזוך', אבער דאס ווארט האט אנגענומען אויך דעם צווייטן משמעות, פון א געלונגענעם דורכגעפירטן פאליטישן מארד, און אזוי ווערט עס פאקטיש גענוצט לאורך הדורות.

היינט איז לחלוטין נישט משנה וואס דאס ווארט האט געמיינט אין אנהייב אדער אמאל. די שאלה וואס איז נוגע למעשה איז אך ורק איבער דעם היינטיגן באדייט. (אומצאליגע ווערטער נעמען אן פרישע באדייטן דורכאויס די יארן, און צומאל אפילו פונקט דאס פארקערטע פונעם אריגינעלן.) און אינעם אידיש פון לכה"פ די לעצטע 100 יאר ווערט 'אטענטאט' געווענליך גענוצט ווי סינאנים מיטן ענגלישן assassination.

און איינמאל 'אטענטאט' ווערט בעיקר גענוצט פאר א 'דורכגעפירטן מארד', איז פראקטישער אז מ'זאל נישט נוצן דאס זעלבע ווארט אויך פאר אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט'. ס'איז פראקטיש צו וויסן א חילוק צווישן 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט קענעדי' און 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט טראמפ'.

ובכן: 'אטענטאט-פרואוו'.

אזוי ווי דער חילוק צווישן assassination און assassination attempt.
אויך אין עברית איז דא 'התנקשות' (אטענטאט) און 'ניסיון ההתנקשות' (אטענטאט-פארזוך).

(און ס'לאזט זיך קלערן אז צוליב דער סיבה שרייבן פיל ווערטערביכער 'אטענטאט' נאר ביי assassination attemp, און ביי assassination וועלן זיי שרייבן 'פאליטישע מארד'. דאס איז אונז אבער נישט מחייב וויבאלד למעשה איז עס נישט געווארן אנגענומען און 'אטענטאט' ווערט דורך אלעמען באנוצט אויך פאר 'פאליטישע מארד'.)

דאס איז נישט מיין פארשלאג, נאר אין די לעצטע צענדליגער יארן ווערט למעשה דאס ווארט 'אטענטאט' בעיקר באנוצט צו רעדן פון א 'געלונגענעם אטענטאט'. און ווען עס רעדט זיך פון אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט' לייגט מען געווענליך צו א ווארט קלארצושטעלן אז ס'איז נישט געלונגען, ווי אטענטאט-פארזוך אדער אטענטאט-פרואוו.

די ביידע זאכן -- סיי אז 'אטענטאט' איז גענוצט געווארן פאר א געלונגענעם מארד (להוציא פון א מארד-פרואוו) און סיי אז ביי א מארד-פרואוו האט מען געווענליך צוגעלייגט א ווארט צו אטענטאט) קען איבערגעוויזן ווערן דורך:

1) קוקן אין ביכער.

אומצאליגע מאל טרעפט מען אין ביכער, אמאליגע ווי היינטיגע, דאס ווארט 'אטענטאט' ווי אן עקוויוואלענט צו 'פאליטישע מארד'.

פארהאן צופיל ביישפילן צו אנהייבן אויסרעכענען, נאר לאמיר ברענגען איינס פון זלמן רייזען (באוואוסטער שרייבער און שפראך-מומחה), ווי ער שרייבט: "נאכן אטענטאט אויף פרעזידענט מאקינלי". דאס הייסט ער נוצט 'אטענטאט' פאר א 'דורכגעפירטן מארד'.

יעצט א ביישפיל אז ווען ס'האט זיך גערעדט פון אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט' האט מען געווענליך צוגעלייגט א ווארט. אט איז א ציטאט פון א בוך געשריבן מיט א 100 יאר צוריק: "זיי האבן שוין געמאכט עטליכע נישט-געלונגענע אטענטאטען קעגן דעם קייזער אלעקסאנדער דעם צווייטן"… (אויב דאס ווארט 'אטענטאט' אליין וואלט געמיינט אן 'אטענטאט-פרואוו', וואלט דער שרייבער נישט געהאט קיין שום סיבה ארויסצושרייבן 'נישט-געלונגענע אטענטאטן' און ס'וואלט געווען סתם א טאפלט לשון.)

נאך איין דוגמא: אין א ביכל פון 1936 (געשריבן דורך יהושע ראפאפארט, זעט אויס צו זיין א גרויסער שרייבער און איבערזעצער) שרייבט ער: "איר יינגערער שוועסטער איז נאר וואס דערשאסן געווארן, אן א געריכט, ביים אטענטאט-פרווו [=פרואוו] קעגן אדמיראל פון…"

אסאך ביכער האבן דאס ווארט 'אטענטאט' אלס חלק פון זייער נאמען, און זיי באשרייבן 'געלונגענע אטענטאטן', א שטייגער ווי 'טראצקי אטענטאט', 'דער אטענטאט אין סאראיעווא', 'אטענטאט אויף פרעזידענט נארוטאוויטש', וכו' וכו'.

און דא רעדט זיך פון ביכער געשריבן צענדליגער יאר צוריק, איז פשט אז בדרך כלל איז 'אטענטאט' גענוצט געווארן און פארשטאנען געווארן אלס א 'געלונגענער אטענטאט'.

אלזא, צו זאגן אז 'אטענטאט' סתם האט געמיינט בלויז 'אטענטאט-פרואוו' און דאס ארויסשרייבן 'אטענטאט-פארזוך/פרואוו' איז א נייע
המצאה, איז קעגן א מציאות.

אויך אין היימישע ביכער זעט מען ווי אטענטאט ווערט גענוצט פאר א געלונגענע מארד, און אין פעלער ווען ס'איז אומסוקסעספול לייגט מען צו א ווארט דאס קלארצושטעלן. איין ביישפיל איז א היימישע קאמיקס בוך (פון 2022): "קיינער רירט זיך נישט פון פלאץ. דאס קען זיין אן אטענטאט פארזוך." 'אטענטאט' אליין, ווייזט אויס, איז נישט גענוג. פארהאן נאך צענדליגער דוגמאות, אבער אטו כי רוכלא.

אגב, עס שיינט ווי 'אטענטאט' איז אזוי ווייט געווארן ווי סינאנים מיט 'געצילטע אטאקע' אז מ'האט אויך אנגעהויבן נוצן דעם טערמין בלשון מושאל, א שטייגער ווי א קעפל אין 'דאס אידישע ווארט' (געשריבן דורך הרב משה שערער): 'דער אטענטאט אויפ'ן אידישן יחוס' אדער 'דער בג"ץ אטענטאט אויפן תורה ישוב'. נאך א ביישפיל: 'דער אטענטאט אויף די פראפעסיאנעלע פאראיינען' ('פרייע טריבונע', 1930).


2) קוקן וויאזוי דאס ווארט איז גענוצט געווארן אין אויסגאבעס/צייטונגען.

אומצאליגע מאל געפינען מיר אין פובליקאציעס ווי דאס ווארט 'אטענטאט' סתם איז גענוצט געווארן ביי 'אויסגעפירטע אטענטאטן'. פון דעם היימישן 'דאס אידישע ליכט' ביז דעם פראפעסיאנעלן 'דאס אידישע ווארט', און פיל אנדערע זשורנאלן און בלעטער. (דאס אידישע ליכט, וועלנדיג ערקלערן דעם באדייט פון 'אטענטאט', שרייבט ביי איין פלאץ איינגערינגלט דאס ווארט 'התנקשות'.)

אין 'פארווערטס' טרעפט מען א קעפל: "אָפּקלאַנג פֿון אַן אַטענטאַט -- Repercussions of an Assassination" (געשריבן דורך גענאדי עסטרייך, וועלכער איז, ווי גוגל זאגט, א "לאנגיעריגער פראפעסאר און שרייבער אויף אידיש"). אזוי טרעפט מען דארט נאך צענדליגער מאל רעדן וועגן [געלונגענע] אטענטאטן (אויף פרעזידענט קענעדי, אויף פרעזידענט מעקינלי, וכו').

צענדליגער מאל האב איך געטראפן אין ארכיוון פון היימישע מאגאזינען (צווישן די יארן 2005 און 2024) דאס ווארט אטענטאט, און אלעמאל האט זיך עס באצויגן צו א געלונגענעם אטענטאט. רעדנדיג פון אינצידענטן וואו דער פרואוו איז נישט געלונגען, איז געשטאנען אטענטאט-פרואוו אדער -פארזוך.

און דאס אלעס האט זיך זייער קלאר אפגעשפיגלט אויך די וואך ביי דער יעצטיגער טראמפ שיסעריי, ווען אלע היימישע צייטונגען און מאגאזינען האבן נאטירליך געשריבן אטענטאט-פארזוך/פרואוו און נישט סתם אטענטאט (און אפילו אויף די דעקלעך און אין די קעפלעך, וואו מ'זוכט צו נוצן וואס ווייניגער ווערטער):

'מאמענט' שרייבט אויפן דעקל: אטענטאט פארזוך (אין אונטערקעפל: אטענטאט פרואוו)

'דער בליק' שרייבט אויפ'ן דעקל: אטענטאט פארזוך

'די וואך/שריפט' שרייבט אויפ'ן דעקל (שמעון ראלניצקי) וועגן: פרעזידענטליכע אטענטאטן (און כ'גלייב ער באשרייבט סוקסעספולע אטענטאטן, נישט אטענטאט-פרואוון).

'היימשטאט' קעפל אויפ'ן דעקל: אמעריקע אין שאק נאך אטענטאט פארזוך

'די צייטונג' שרייבט אין קעפל אויף דער פאדערשטער זייט: אטענטאט פארזוך

'דער בלאט' שרייבט אויפ'ן הויפט קעפל 'אטענטאט', אבער אויפ'ן אונטערשטן חלק דעקל שטייט אין א קעפל "אטענטאט-פרואוו" (און כ'בין זייער נייגעריג צו זען אין זייערע ארכיוון אויב זיי האבן שוין אויך בעבר גענוצט 'אטענטאט' פאר אן אומגעלונגענעם אטענטאט.)

'דער איד' איז דער איינציגער וואס האט זיך ארויסגעשטעלט מיט'ן שרייבן בכוונה תחילה אויפן הויפט קעפל 'אטענטאט', און אינעווייניג שרייבן זיי אן ערקלערונג אז 'אטענטאט' מיינט אויטאמאטיש בלויז אן 'אטענטאט-פארזוך', און "אין פאל עס געלונגט יא אומצוברענגען דעם פאליטישן פיגור, איז עס אן אויסגעפירטער אטענטאט. א פאליטישער מארד".
במחילת כבוד דער איד הרמה, איז דאס פשוט נישט אמת, ווייל, ווי געזאגט, געפינען מיר אומצאליגע מאל וואו מ'האט גענוצט דאס ווארט 'אטענטאט' ביי 'אויסגעפירטע אטענטאטן' (פון 'דאס אידישע ליכט' ביז 'דאס אידישע ווארט'), דאס הייסט אז 'אטענטאט' איז געווען גענוג קלאר פאר יעדן אז מרעדט פון אן 'אויסגעפירטע אטענטאט'.

אייגנטליך טרעפט מען די באווייזן אין 'דער איד' אליין.
אט ליינט וואס שטייט די וואך אין זייער ארטיקל וועגן אטענטאטן: "אין יאר '75 זענען פארגעקומען צוויי אטענטאט-פרואוון אין איין חודש…" אויב 'אטענטאט' אליין מיינט בלויז אן 'אטענטאט-פרואוו', צו וואס שרייבן 'אטענטאט-פרואוון'? ס'איז דאך סתם א טאפלט לשון?
אבער אויב זאל מען וועלן פארענטפערן אז דער איד שרייבט עס נאר היינט ווען נישט יעדער ווייסט פון זייער אנטדעקונג אז אטענטאט סתם מיינט אטענטאט-פרואוו, געפינט מען א געוואלדיגע פירכא אין א קעפל פון 'דער איד' וואס זיי ברענגען פון 100 יאר צוריק (זע בילד) ווואס ליינט זיך:
רוזוועלט שילדערט ניט-געלונגענעם אטענטאט

שפאנענדיג ווייטער צו 'דער איד' פון תשמ"א, ליינט זיך דער הויפט קעפל: "גאן קאנטראל דעבאטע באנייט צוליב דעם געפרואווטן אטענטאט אויף רעיגען"
דארף מען נאך א קלארערן באווייז אז מ'האט אלע יארן דוקא פרובירט נישט צו נוצן סתם אטענטאט ביי אן אטענטאט-פארזוך???

פון דער אנדערער זייט געפינען מיר אויך ווי 'דער איד' האט יא גענוצט דאס ווארט אטענטאט אליין פאר א געלונגענעם פאליטישן מארד.
אין 'דער איד' פון תשכ"ח ביי די נייעס וועגן קענעדי הייבט זיך אן די הויפט נייעס בזה הלשון: "דער אטענטאט אויף סענאטאר ראבערט קענעדי האט אויפגעטרייסלט אמעריקע"


3) נאכקוקנדיג וויאזוי היימישע אידן שמועסן צווישן זיך אויפ'ן אינטערנעט ווי אייוועלט וכדו', זעט מען קלאר אז 'אטענטאט' ווערט גענוצט צו רעדן פון א 'געלונגענעם אטענטאט', און ווען ס'איז נישט געלונגען שרייבט מען 'אטענטאט פרואוו' אדער 'אטענטאט פארזוך'.
ווידער קען יעדער אליין נאכזוכן, אבער איין ביישפיל: "ר' מענדל גרינבערג, געוועזענער הויז בחור, דעקט אויף עפעס א מעשה מיט אן אטענטאט-פרואוו פון די ציונים אויפן רבי'ן." שטעל זיך פאר אויב מ'זאל ליינען 'אן אטענטאט אויפן סאטמארער רבין'!' דער אטעם וואלט זיך אפגעשטעלט…

און פאר א סיבה זענען מענטשן געווארן איבערראשט צו זען אויפן קעפל פון דער איד און בלאט דאס ווארט אטענטאט אליין. ווייל נאטירליך איז ביי אונז אטענטאט סינאנים מיט assassination.


אויך אין א. ראט'ס ווערטער אוצר שטייט ביי 'אטענטאט': הינריכטונג, מארד, הריגה, רציחה." דאס ווייזט גאנץ קלאר אז דאס איז דער אנגענומענער באדייט פון אטענטאט סתם.


אלזא, הלכה למעשה, זע איך נישט קיין שום סיבה צו וועלן גיין טוישן דעם אופן וויאזוי דאס ווארט ווערט היינט (און די לעצטע 100 יאר) פארשטאנען און גענוצט:
סתם 'אטענטאט' באדייט 'פאליטישע דערמארדונג', סינאנים מיט assassination.

ביי אן אומגעלונגענעם אטענטאט שרייבט מען 'אטענטאט-פארזוך', 'אטענטאט-פרואוו', 'אומגעלונגענער אטענטאט' וכדו' (ס'זאל זיין קלאר אז דער אטענטאט איז נישט געלונגען).

אויף דעם אופן פארמיידט מען די צוויידייטיגקייט פון 'אטענטאט' (וואס היסטאריש טרעפט מען דאס ווארט סיי אויף געלונגענע און סיי אויף אומגעלונגענע אטענטאטן, אזוי ווי ס'איז נאך היינט מער-ווייניגער אין דייטש), וואס קען ברענגען א צעמישעניש פאר'ן ליינער צי מ'רעדט פון א געלונגענעם אדער אומגעלונגענעם אטענטאט. אויב הערט מען א נייעס אז סאיז געווען אן אטענטאט אויף פרעזידענט פוטין, פארוואס זאל מען נישט באלד וויסן אויב ס'איז געלונגען אדער ס'איז (ליידער) דורכגעפאלן און פוטין לעבט און לאכט. זעענדיג א נייעס אדער ארטיקל איבער אן 'אטענטאט אויף פלוני', דארף זיין קלאר אויב דא רעדט זיך פון אן אייגנטליכן מארד אדער בלויז א פרואוו צו מארדן.
(איי, אפשר זאל סתם 'אטענטאט' מיינען אן אטענטאט-פארזוך און ביי א סוקסעספולן אטענטאט זאל מען שרייבן 'געלונגענער אטענטאט'? איה"נ, ס'וואלט פונקט אזוי געקענט ארבעטן, אבער פאקטיש איז דער מציאות, ווי פריער איבערגעוויזן, אז אטענטאט באטראכט מען היינט ווי סינאנים מיט'ן ענגלישן assassination, ממילא, נישט געקוקט אויף עטימאלאגיע, איז היינט מער פראקטיש צו טון דאס פארקערטע.)

אבער, וויבאלד דער ציל איז בלויז צו ברענגען קלארקייט אין באנוץ פונעם ווארט (און נישט ווייל ס'איז אומריכטיג צוליב שפראכליכע אדער היסטארישע סיבות), איז דער דערמאנטער חילוק נישט קיין אבסאלוטער חוק ולא יעבור, נאר אין א פאל וואו ס'איז יא קלאר פונעם קאנטעקסט די געצילטע משמעות פונעם ווארט, איז נישט אפגעפרעגט צו נוצן אטענטאט אפילו אויף א פרואוו (למשל: 'דער אטענטאט איז נישט געלונגען'… כאטש אין ענגליש וואלט מען נישט געקענט שרייבן 'די assassination איז נישט געלונגען', נאר 'די assassination attempt איז נישט געלונגען'). אזוי אויך קען מען נוצן 'אטענטאטאר' אויפ'ן אומגעלונגענעם מערדער, אפילו אויב דער אטענטאט-פרואוו איז נישט געלונגען (ד.ה. אז ער איז למעשה נישט קיין מערדער).
עס איז א שיינע לאנגע דרשה. אבער פשוט קעגן דעם מציאות. אלע יארן אין אלע צייטונגען האט 'אטענטאט' געמיינט א 'פראבע צו טויטען' דעם פאליטישן באאמטן. וכדו'. איי מען טרעפט אמאל וואו מען שרייבט אטענטאט-פרואוו. איז עס ממש איינמאל פון הונדערט. רובו ככולו האט מען געשריבן אטענטאט 'נאר' דארט וואו די פראבע צו הרגענען איז דורכגעפאלן. מען האט געקענט שרייבן אומגעלונגענער אטענטאט. אז די פראבע יענעם צו טויטן איז דורכגעפאלן.
איך וועל ארויפלייגן נאר איין ביישפיל יעצט. דעם טאג ווען מ'האט געשאסן סענאטאר קענעדי, ווען אין "דער טאג מארגן זשורנאל" איז עס נאך געווען נאר אן 'אטענטאט'. א טאג שפעטער, ווען ער איז שוין געווען טויט, עקזיסטירט שוין נישט דאס ווארט אטענטאט. מען שרייבט נאר 'טויט' אדער 'מארד'
עקזעקטלי אשאד אלע דרשות, אויף א זאך וואס מ'קען אזוי גרינג זען וואס עס באדייט.
די שאלה איז אויב מ'וויל וויסן וואס אטענטאט באדייט באמת במקור, אדער מען וויל אפמאכן וואס עס זאל באדייטן לויטן אייגענעם געשמאק, געבויט אויף חסרון ידיעה מעיקרא. מאנכע שטופן דעם צווייטן וואגאן..
אוועטאר
שווערמער
שר מאה
תגובות: 193
זיך איינגעשריבן אום:מאנטאג יאנואר 02, 2023 10:27 pm
פארבינד זיך:

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך שווערמער »

שבתי בוים האט געשריבן: מיטוואך יולי 24, 2024 3:42 pm
דוד חיים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 4:25 pm
שבתי בוים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 3:43 pm
באקומען אין אישי פון אן ערפארענעם מגיה:

ס'איז לענ"ד קלאר אז אין אידיש נוצט מען דאס ווארט 'אטענטאט' אויף assassination, פאליטישע דערמארדונג.

יא, 'אטענטאט' קען טעכניש 'אויך' גענוצט ווערן פאר אן 'אטענטאט-פארזוך', און יא, אריגינעל האט 'אטענטאט' באדייט דוקא אן 'אטענטאט-פארזוך', אבער דאס ווארט האט אנגענומען אויך דעם צווייטן משמעות, פון א געלונגענעם דורכגעפירטן פאליטישן מארד, און אזוי ווערט עס פאקטיש גענוצט לאורך הדורות.

היינט איז לחלוטין נישט משנה וואס דאס ווארט האט געמיינט אין אנהייב אדער אמאל. די שאלה וואס איז נוגע למעשה איז אך ורק איבער דעם היינטיגן באדייט. (אומצאליגע ווערטער נעמען אן פרישע באדייטן דורכאויס די יארן, און צומאל אפילו פונקט דאס פארקערטע פונעם אריגינעלן.) און אינעם אידיש פון לכה"פ די לעצטע 100 יאר ווערט 'אטענטאט' געווענליך גענוצט ווי סינאנים מיטן ענגלישן assassination.

און איינמאל 'אטענטאט' ווערט בעיקר גענוצט פאר א 'דורכגעפירטן מארד', איז פראקטישער אז מ'זאל נישט נוצן דאס זעלבע ווארט אויך פאר אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט'. ס'איז פראקטיש צו וויסן א חילוק צווישן 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט קענעדי' און 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט טראמפ'.

ובכן: 'אטענטאט-פרואוו'.

אזוי ווי דער חילוק צווישן assassination און assassination attempt.
אויך אין עברית איז דא 'התנקשות' (אטענטאט) און 'ניסיון ההתנקשות' (אטענטאט-פארזוך).

(און ס'לאזט זיך קלערן אז צוליב דער סיבה שרייבן פיל ווערטערביכער 'אטענטאט' נאר ביי assassination attemp, און ביי assassination וועלן זיי שרייבן 'פאליטישע מארד'. דאס איז אונז אבער נישט מחייב וויבאלד למעשה איז עס נישט געווארן אנגענומען און 'אטענטאט' ווערט דורך אלעמען באנוצט אויך פאר 'פאליטישע מארד'.)

דאס איז נישט מיין פארשלאג, נאר אין די לעצטע צענדליגער יארן ווערט למעשה דאס ווארט 'אטענטאט' בעיקר באנוצט צו רעדן פון א 'געלונגענעם אטענטאט'. און ווען עס רעדט זיך פון אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט' לייגט מען געווענליך צו א ווארט קלארצושטעלן אז ס'איז נישט געלונגען, ווי אטענטאט-פארזוך אדער אטענטאט-פרואוו.

די ביידע זאכן -- סיי אז 'אטענטאט' איז גענוצט געווארן פאר א געלונגענעם מארד (להוציא פון א מארד-פרואוו) און סיי אז ביי א מארד-פרואוו האט מען געווענליך צוגעלייגט א ווארט צו אטענטאט) קען איבערגעוויזן ווערן דורך:

1) קוקן אין ביכער.

אומצאליגע מאל טרעפט מען אין ביכער, אמאליגע ווי היינטיגע, דאס ווארט 'אטענטאט' ווי אן עקוויוואלענט צו 'פאליטישע מארד'.

פארהאן צופיל ביישפילן צו אנהייבן אויסרעכענען, נאר לאמיר ברענגען איינס פון זלמן רייזען (באוואוסטער שרייבער און שפראך-מומחה), ווי ער שרייבט: "נאכן אטענטאט אויף פרעזידענט מאקינלי". דאס הייסט ער נוצט 'אטענטאט' פאר א 'דורכגעפירטן מארד'.

יעצט א ביישפיל אז ווען ס'האט זיך גערעדט פון אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט' האט מען געווענליך צוגעלייגט א ווארט. אט איז א ציטאט פון א בוך געשריבן מיט א 100 יאר צוריק: "זיי האבן שוין געמאכט עטליכע נישט-געלונגענע אטענטאטען קעגן דעם קייזער אלעקסאנדער דעם צווייטן"… (אויב דאס ווארט 'אטענטאט' אליין וואלט געמיינט אן 'אטענטאט-פרואוו', וואלט דער שרייבער נישט געהאט קיין שום סיבה ארויסצושרייבן 'נישט-געלונגענע אטענטאטן' און ס'וואלט געווען סתם א טאפלט לשון.)

נאך איין דוגמא: אין א ביכל פון 1936 (געשריבן דורך יהושע ראפאפארט, זעט אויס צו זיין א גרויסער שרייבער און איבערזעצער) שרייבט ער: "איר יינגערער שוועסטער איז נאר וואס דערשאסן געווארן, אן א געריכט, ביים אטענטאט-פרווו [=פרואוו] קעגן אדמיראל פון…"

אסאך ביכער האבן דאס ווארט 'אטענטאט' אלס חלק פון זייער נאמען, און זיי באשרייבן 'געלונגענע אטענטאטן', א שטייגער ווי 'טראצקי אטענטאט', 'דער אטענטאט אין סאראיעווא', 'אטענטאט אויף פרעזידענט נארוטאוויטש', וכו' וכו'.

און דא רעדט זיך פון ביכער געשריבן צענדליגער יאר צוריק, איז פשט אז בדרך כלל איז 'אטענטאט' גענוצט געווארן און פארשטאנען געווארן אלס א 'געלונגענער אטענטאט'.

אלזא, צו זאגן אז 'אטענטאט' סתם האט געמיינט בלויז 'אטענטאט-פרואוו' און דאס ארויסשרייבן 'אטענטאט-פארזוך/פרואוו' איז א נייע
המצאה, איז קעגן א מציאות.

אויך אין היימישע ביכער זעט מען ווי אטענטאט ווערט גענוצט פאר א געלונגענע מארד, און אין פעלער ווען ס'איז אומסוקסעספול לייגט מען צו א ווארט דאס קלארצושטעלן. איין ביישפיל איז א היימישע קאמיקס בוך (פון 2022): "קיינער רירט זיך נישט פון פלאץ. דאס קען זיין אן אטענטאט פארזוך." 'אטענטאט' אליין, ווייזט אויס, איז נישט גענוג. פארהאן נאך צענדליגער דוגמאות, אבער אטו כי רוכלא.

אגב, עס שיינט ווי 'אטענטאט' איז אזוי ווייט געווארן ווי סינאנים מיט 'געצילטע אטאקע' אז מ'האט אויך אנגעהויבן נוצן דעם טערמין בלשון מושאל, א שטייגער ווי א קעפל אין 'דאס אידישע ווארט' (געשריבן דורך הרב משה שערער): 'דער אטענטאט אויפ'ן אידישן יחוס' אדער 'דער בג"ץ אטענטאט אויפן תורה ישוב'. נאך א ביישפיל: 'דער אטענטאט אויף די פראפעסיאנעלע פאראיינען' ('פרייע טריבונע', 1930).


2) קוקן וויאזוי דאס ווארט איז גענוצט געווארן אין אויסגאבעס/צייטונגען.

אומצאליגע מאל געפינען מיר אין פובליקאציעס ווי דאס ווארט 'אטענטאט' סתם איז גענוצט געווארן ביי 'אויסגעפירטע אטענטאטן'. פון דעם היימישן 'דאס אידישע ליכט' ביז דעם פראפעסיאנעלן 'דאס אידישע ווארט', און פיל אנדערע זשורנאלן און בלעטער. (דאס אידישע ליכט, וועלנדיג ערקלערן דעם באדייט פון 'אטענטאט', שרייבט ביי איין פלאץ איינגערינגלט דאס ווארט 'התנקשות'.)

אין 'פארווערטס' טרעפט מען א קעפל: "אָפּקלאַנג פֿון אַן אַטענטאַט -- Repercussions of an Assassination" (געשריבן דורך גענאדי עסטרייך, וועלכער איז, ווי גוגל זאגט, א "לאנגיעריגער פראפעסאר און שרייבער אויף אידיש"). אזוי טרעפט מען דארט נאך צענדליגער מאל רעדן וועגן [געלונגענע] אטענטאטן (אויף פרעזידענט קענעדי, אויף פרעזידענט מעקינלי, וכו').

צענדליגער מאל האב איך געטראפן אין ארכיוון פון היימישע מאגאזינען (צווישן די יארן 2005 און 2024) דאס ווארט אטענטאט, און אלעמאל האט זיך עס באצויגן צו א געלונגענעם אטענטאט. רעדנדיג פון אינצידענטן וואו דער פרואוו איז נישט געלונגען, איז געשטאנען אטענטאט-פרואוו אדער -פארזוך.

און דאס אלעס האט זיך זייער קלאר אפגעשפיגלט אויך די וואך ביי דער יעצטיגער טראמפ שיסעריי, ווען אלע היימישע צייטונגען און מאגאזינען האבן נאטירליך געשריבן אטענטאט-פארזוך/פרואוו און נישט סתם אטענטאט (און אפילו אויף די דעקלעך און אין די קעפלעך, וואו מ'זוכט צו נוצן וואס ווייניגער ווערטער):

'מאמענט' שרייבט אויפן דעקל: אטענטאט פארזוך (אין אונטערקעפל: אטענטאט פרואוו)

'דער בליק' שרייבט אויפ'ן דעקל: אטענטאט פארזוך

'די וואך/שריפט' שרייבט אויפ'ן דעקל (שמעון ראלניצקי) וועגן: פרעזידענטליכע אטענטאטן (און כ'גלייב ער באשרייבט סוקסעספולע אטענטאטן, נישט אטענטאט-פרואוון).

'היימשטאט' קעפל אויפ'ן דעקל: אמעריקע אין שאק נאך אטענטאט פארזוך

'די צייטונג' שרייבט אין קעפל אויף דער פאדערשטער זייט: אטענטאט פארזוך

'דער בלאט' שרייבט אויפ'ן הויפט קעפל 'אטענטאט', אבער אויפ'ן אונטערשטן חלק דעקל שטייט אין א קעפל "אטענטאט-פרואוו" (און כ'בין זייער נייגעריג צו זען אין זייערע ארכיוון אויב זיי האבן שוין אויך בעבר גענוצט 'אטענטאט' פאר אן אומגעלונגענעם אטענטאט.)

'דער איד' איז דער איינציגער וואס האט זיך ארויסגעשטעלט מיט'ן שרייבן בכוונה תחילה אויפן הויפט קעפל 'אטענטאט', און אינעווייניג שרייבן זיי אן ערקלערונג אז 'אטענטאט' מיינט אויטאמאטיש בלויז אן 'אטענטאט-פארזוך', און "אין פאל עס געלונגט יא אומצוברענגען דעם פאליטישן פיגור, איז עס אן אויסגעפירטער אטענטאט. א פאליטישער מארד".
במחילת כבוד דער איד הרמה, איז דאס פשוט נישט אמת, ווייל, ווי געזאגט, געפינען מיר אומצאליגע מאל וואו מ'האט גענוצט דאס ווארט 'אטענטאט' ביי 'אויסגעפירטע אטענטאטן' (פון 'דאס אידישע ליכט' ביז 'דאס אידישע ווארט'), דאס הייסט אז 'אטענטאט' איז געווען גענוג קלאר פאר יעדן אז מרעדט פון אן 'אויסגעפירטע אטענטאט'.

אייגנטליך טרעפט מען די באווייזן אין 'דער איד' אליין.
אט ליינט וואס שטייט די וואך אין זייער ארטיקל וועגן אטענטאטן: "אין יאר '75 זענען פארגעקומען צוויי אטענטאט-פרואוון אין איין חודש…" אויב 'אטענטאט' אליין מיינט בלויז אן 'אטענטאט-פרואוו', צו וואס שרייבן 'אטענטאט-פרואוון'? ס'איז דאך סתם א טאפלט לשון?
אבער אויב זאל מען וועלן פארענטפערן אז דער איד שרייבט עס נאר היינט ווען נישט יעדער ווייסט פון זייער אנטדעקונג אז אטענטאט סתם מיינט אטענטאט-פרואוו, געפינט מען א געוואלדיגע פירכא אין א קעפל פון 'דער איד' וואס זיי ברענגען פון 100 יאר צוריק (זע בילד) ווואס ליינט זיך:
רוזוועלט שילדערט ניט-געלונגענעם אטענטאט

שפאנענדיג ווייטער צו 'דער איד' פון תשמ"א, ליינט זיך דער הויפט קעפל: "גאן קאנטראל דעבאטע באנייט צוליב דעם געפרואווטן אטענטאט אויף רעיגען"
דארף מען נאך א קלארערן באווייז אז מ'האט אלע יארן דוקא פרובירט נישט צו נוצן סתם אטענטאט ביי אן אטענטאט-פארזוך???

פון דער אנדערער זייט געפינען מיר אויך ווי 'דער איד' האט יא גענוצט דאס ווארט אטענטאט אליין פאר א געלונגענעם פאליטישן מארד.
אין 'דער איד' פון תשכ"ח ביי די נייעס וועגן קענעדי הייבט זיך אן די הויפט נייעס בזה הלשון: "דער אטענטאט אויף סענאטאר ראבערט קענעדי האט אויפגעטרייסלט אמעריקע"


3) נאכקוקנדיג וויאזוי היימישע אידן שמועסן צווישן זיך אויפ'ן אינטערנעט ווי אייוועלט וכדו', זעט מען קלאר אז 'אטענטאט' ווערט גענוצט צו רעדן פון א 'געלונגענעם אטענטאט', און ווען ס'איז נישט געלונגען שרייבט מען 'אטענטאט פרואוו' אדער 'אטענטאט פארזוך'.
ווידער קען יעדער אליין נאכזוכן, אבער איין ביישפיל: "ר' מענדל גרינבערג, געוועזענער הויז בחור, דעקט אויף עפעס א מעשה מיט אן אטענטאט-פרואוו פון די ציונים אויפן רבי'ן." שטעל זיך פאר אויב מ'זאל ליינען 'אן אטענטאט אויפן סאטמארער רבין'!' דער אטעם וואלט זיך אפגעשטעלט…

און פאר א סיבה זענען מענטשן געווארן איבערראשט צו זען אויפן קעפל פון דער איד און בלאט דאס ווארט אטענטאט אליין. ווייל נאטירליך איז ביי אונז אטענטאט סינאנים מיט assassination.


אויך אין א. ראט'ס ווערטער אוצר שטייט ביי 'אטענטאט': הינריכטונג, מארד, הריגה, רציחה." דאס ווייזט גאנץ קלאר אז דאס איז דער אנגענומענער באדייט פון אטענטאט סתם.


אלזא, הלכה למעשה, זע איך נישט קיין שום סיבה צו וועלן גיין טוישן דעם אופן וויאזוי דאס ווארט ווערט היינט (און די לעצטע 100 יאר) פארשטאנען און גענוצט:
סתם 'אטענטאט' באדייט 'פאליטישע דערמארדונג', סינאנים מיט assassination.

ביי אן אומגעלונגענעם אטענטאט שרייבט מען 'אטענטאט-פארזוך', 'אטענטאט-פרואוו', 'אומגעלונגענער אטענטאט' וכדו' (ס'זאל זיין קלאר אז דער אטענטאט איז נישט געלונגען).

אויף דעם אופן פארמיידט מען די צוויידייטיגקייט פון 'אטענטאט' (וואס היסטאריש טרעפט מען דאס ווארט סיי אויף געלונגענע און סיי אויף אומגעלונגענע אטענטאטן, אזוי ווי ס'איז נאך היינט מער-ווייניגער אין דייטש), וואס קען ברענגען א צעמישעניש פאר'ן ליינער צי מ'רעדט פון א געלונגענעם אדער אומגעלונגענעם אטענטאט. אויב הערט מען א נייעס אז סאיז געווען אן אטענטאט אויף פרעזידענט פוטין, פארוואס זאל מען נישט באלד וויסן אויב ס'איז געלונגען אדער ס'איז (ליידער) דורכגעפאלן און פוטין לעבט און לאכט. זעענדיג א נייעס אדער ארטיקל איבער אן 'אטענטאט אויף פלוני', דארף זיין קלאר אויב דא רעדט זיך פון אן אייגנטליכן מארד אדער בלויז א פרואוו צו מארדן.
(איי, אפשר זאל סתם 'אטענטאט' מיינען אן אטענטאט-פארזוך און ביי א סוקסעספולן אטענטאט זאל מען שרייבן 'געלונגענער אטענטאט'? איה"נ, ס'וואלט פונקט אזוי געקענט ארבעטן, אבער פאקטיש איז דער מציאות, ווי פריער איבערגעוויזן, אז אטענטאט באטראכט מען היינט ווי סינאנים מיט'ן ענגלישן assassination, ממילא, נישט געקוקט אויף עטימאלאגיע, איז היינט מער פראקטיש צו טון דאס פארקערטע.)

אבער, וויבאלד דער ציל איז בלויז צו ברענגען קלארקייט אין באנוץ פונעם ווארט (און נישט ווייל ס'איז אומריכטיג צוליב שפראכליכע אדער היסטארישע סיבות), איז דער דערמאנטער חילוק נישט קיין אבסאלוטער חוק ולא יעבור, נאר אין א פאל וואו ס'איז יא קלאר פונעם קאנטעקסט די געצילטע משמעות פונעם ווארט, איז נישט אפגעפרעגט צו נוצן אטענטאט אפילו אויף א פרואוו (למשל: 'דער אטענטאט איז נישט געלונגען'… כאטש אין ענגליש וואלט מען נישט געקענט שרייבן 'די assassination איז נישט געלונגען', נאר 'די assassination attempt איז נישט געלונגען'). אזוי אויך קען מען נוצן 'אטענטאטאר' אויפ'ן אומגעלונגענעם מערדער, אפילו אויב דער אטענטאט-פרואוו איז נישט געלונגען (ד.ה. אז ער איז למעשה נישט קיין מערדער).
עס איז א שיינע לאנגע דרשה. אבער פשוט קעגן דעם מציאות. אלע יארן אין אלע צייטונגען האט 'אטענטאט' געמיינט א 'פראבע צו טויטען' דעם פאליטישן באאמטן. וכדו'. איי מען טרעפט אמאל וואו מען שרייבט אטענטאט-פרואוו. איז עס ממש איינמאל פון הונדערט. רובו ככולו האט מען געשריבן אטענטאט 'נאר' דארט וואו די פראבע צו הרגענען איז דורכגעפאלן. מען האט געקענט שרייבן אומגעלונגענער אטענטאט. אז די פראבע יענעם צו טויטן איז דורכגעפאלן.
איך וועל ארויפלייגן נאר איין ביישפיל יעצט. דעם טאג ווען מ'האט געשאסן סענאטאר קענעדי, ווען אין "דער טאג מארגן זשורנאל" איז עס נאך געווען נאר אן 'אטענטאט'. א טאג שפעטער, ווען ער איז שוין געווען טויט, עקזיסטירט שוין נישט דאס ווארט אטענטאט. מען שרייבט נאר 'טויט' אדער 'מארד'

דער מגיה ענטפערט:

דו שרייבסט אז "א טאג שפעטער, ווען ער איז שוין געווען טויט, עקזיסטירט שוין נישט דאס ווארט אטענטאט. מען שרייבט נאר 'טויט' אדער 'מארד'."

האסט דורכגעליינט דאס וואס דו האסט געברענגט? ווייל איך זע אויף דעם זעלבן בלאט דאס ווארט אטענטאט 4 מאל… (זע בילד)

אויף איין פלאץ (אונטער'ן קעפל "מערדער וועט מעגליך וועלן פארוואנדלען פראצעס" וכו') ליינט זיך ווי פאלגנד: 

"פון זיין ברודער, פרעזידענט דזשאן פ. קענעדי, וואס איז אויך אומגעקומען אין אן אטענטאט אויף אים". 

וואס??? "אומגעקומען אין אן אטענטאט"? ווי איז דאס בכלל שייך? זאגסט דאך אז 'אטענטאט' איז בלויז אויב ס'איז 'נישט' געלונגען!

ווייטער ליינען מיר דא (זע לינקע זייט אונטער קעפל "נייעס וועגן קענעדי'ס טויט רופט ארויס גרויס טרויער"): 
"די נייעס אז סענאטאר ראבערט קענעדי איז געשטארבן פון דעם אטענטאט" 
הא??? נאכ'ן שרייבן 'מארד' און 'טויט' שרייבט ער ווייטער 'אטענטאט'??? 

א דאנק פאר'ן ברענגען נאך א הערליכן באווייז. 
איי רעסט מיי קעיס! 


און יעצט צו זיין קלאר, מ'האט אויסדריקליך גענוצט 'אטענטאט' אלס 'אטענטאט-פרואוו', און איך זאג נישט אנדערש (כאטש ס'דאכט זיך מיר אז וואס שפעטער איז אטענטאט געווארן מער איינגעגעבן פאר א געלונגענעם אטענטאט, איבערהויפט די לעצטערע יארן), ממילא איז א שאד צו ברענגען באווייזן אז אטענטאט האט געמיינט אטענטאט-פרואוו ווייל איך האלט נישט אנדערש. 
איך בין נאר מחולק מיט דעם וואס דער איד האט געשריבן אז אטענטאט מיינט 'בלויז' אן אטענטאט-פרואוו און קען נישט גענוצט ווערן פאר א סוקסעספולן מארד. דאס איז קעגן מציאות, ווי געוויזן אז מ'טרעפט שוין דאס פארקערטע לאנגע יארן. און אין צוגאב, אפגעזען וואס ס'איז געווען אמאל, האלט איך אז היינט איז 'אטענטאט' לעומת 'אטענטאט-פרואוו אדער -פארזוך' גענוג שטארק איינגעגעבן ביי אונז אז ס'איז נישטא קיין שום סיבה עס צו וועלן טוישן און פרובירן צוריקדרייען דעם זייגער אז 'אטענטאט' סתם זאל מיינען 'אטענטאט-פרואוו' און א געלונגענע אטענטאט זאל הייסן "אן אויסגעפירטער אטענטאט" אדער "א פאליטישער מארד", ווי 'דער איד' האט געשריבן.
די ראיות פון דיין מגיה מאכן מיר שוין נערוועז, בפרט צוליב די אויסרוף- און פראגע-צייכנס וואס באגלייטן זיי.

איך מיין אז קיינער האלט נישט אז אטאנטאט מיינט "נאר" א פראבע וואס איז נישט געלונגען, נאר עס מיינט א 'פלאן', וואס קען אמאל געלונגען און אמאל נישט.

ענדליך צו 'דריידל' און 'שפיצל' וואס מענטשן טוען אפ, וואס אמאל געלונגט עס און אמאל נישט.
לערן מיר אויס זאכן וואס איך ווייס נישט, איך וועל דיר קענען רופן "מורי ורבי אלופי ומיודעי"
שבתי בוים
שר חמישים ומאתים
תגובות: 473
זיך איינגעשריבן אום:דאנערשטאג אפריל 20, 2017 9:29 am

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך שבתי בוים »

דער מגיה ענטפערט: (ענטפערס זענען באלד אין קוואטאציעס.)
גרשון האט געשריבן: מיטוואך יולי 24, 2024 5:47 pm
שבתי בוים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 3:43 pm
היינט איז לחלוטין נישט משנה וואס דאס ווארט האט געמיינט אין אנהייב אדער אמאל. די שאלה וואס איז נוגע למעשה איז אך ורק איבער דעם היינטיגן באדייט. (אומצאליגע ווערטער נעמען אן פרישע באדייטן דורכאויס די יארן, און צומאל אפילו פונקט דאס פארקערטע פונעם אריגינעלן.) און אינעם אידיש פון לכה"פ די לעצטע 100 יאר ווערט 'אטענטאט' געווענליך גענוצט ווי סינאנים מיטן ענגלישן assassination.
איך מיין דאס איז נישט ריכטיג.

צוערשט, ס'איז אמת אז מ'דארף נישט אייביג קוקן אויפ'ן אפשטאם פונעם ווארט, נאר דאס מציאות האט אסאך אריינצורעדן. אבער דאס דארף אויך א גרויסן באלאנס, און קיין איין ערפארענער שרייבער מאכט נישט דערפון א בלענק טשעק. אויב יא, קען זיך דער גאנצער פארום דא פארמאכן.

יעצט ער ברענגט אליין די ווערטערביכער וואס שרייבן אנדערש. די אלע ווערטערביכער זענען פון די לעצטע הונדערט יאר, און טייל פון די לעצטע צען יאר. אזלא, כלל-יידיש האט זיכער קיינמאל נישט אנגענומען דעם טויש.
אין שריפטן וואס האלטן זיך צו כלל-יידיש געפינט מען דאך יא קלאר 'אטענטאט' אויף 'פאליטישע מארד', ווי געשריבן אויבן.
עס איז גענוצט געווארן אויף דעם אופן דורך שרייבער און זשורנאלן פון אלע מינים, אנגעהויבן פונעם פארווערטס און זלמן רייזען (פון די ייוו"א גרינדער) און געענדיגט ביי אידישע ווארט, אידישע ליכט און דער איד.
אויך טרעפט מען שוין נוצן 'נישט-געלונגענע אטענטאט' און 'אטענטאט-פרואוו' אנגעהויבן פון לכה"פ הונדערט יאר צוריק ביז היינטיגן טאג, ווי דערמאנט.
אויב אזוי, ווי איז שייך צו זאגן "כלל-יידיש האט זיכער קיינמאל נישט אנגענומען דעם טויש"?
דארפסטו מאכן א קעיס אז היימיש אידיש האט דערביי אנגענומען אנדערש ווי כלל-יידיש. דאס מאכט דעם דערמאנטן ארגומענט נאך שווערער. אויב היימיש אידיש עסט זיך איין מיט א טעות -- און איך רעד ווען ס'איז אויסדריקליך א טעות -- איז דער דעת נוטה אז מ'זאל עס צוריקדרייען. נישט אייביג איז עס שייך, אבער ס'איז א שטארקע נקודה.
איך זאג דאך אז ס'איז 'נישט' קיין טעות. ס'איז עפעס וואס אידיש (און יידיש) טוט שוין לאנגע יארן.
דער טעות לענ"ד איז צו זאגן אז אטענטאט קען מיינען בלויז 'אטענטאט-פרואוו' און אז ביי א געלונגענעם אטענטאט דארף מען שרייבן 'פאליטישע מארד', ווי 'דער איד' האט געשריבן, פרובירנדיג איבערצודרייען א מציאות וויאזוי דאס ווארט ווערט גענוצט אין חסידיש-אידיש שוין צענדליגער יארן. אויך ווערט עס אזוי פארצייכנט דורך א. ראטה.
צוריק צו אטענטאט, איך האב שוין אויבן געשריבן אז ס'איז בכלל נישט קיין סתירה ס'זאל מיינען ביידע. ווען איינער פירט דורך א געצילטן מארד, האט ער בהכרח קודם דורכגעפירט אן אטענטאט, ממילא איז ריכטיג צו זאגן אז קענעדי איז געשטארבן אין אן אטענטאט. ס'איז אזוי ווי מ'זאל זאגן אז די רעגירונג איז געווארן אומגעווארפן אין א קאנספיראציע. "קאנספיראציע" באציט זיך דא אוודאי צו דעם געהיימען פלאן אומצואווארפן די רעגירונג, אבער נאכ'ן עס דורכפירן סוקסעספול בלייבט עס נאך אלץ א קאנספיראציע -- אן אויסגעפירטע קאנספיראציע.

ריכטיג, אבער ס'גייט ווייטער ווי "קענעדי איז געשטארבן אין אן אטענטאט". מ'וועט באשרייבן "דער אטענטאט אויף קענעדי" און נוצן דאס ווארט סינאנימיש מיט 'פאליטישע מארד'.
איי, "דער איד" האט געשריבן ביים שיסן רעיגען אז ס'איז געווען אן "אטענטאט פרואוו"? דאס צייגט אונז קלאר אז דער טעות איז שוין כאטש דרייסיג יאר אלט. אבער פון דא ביז זאגן אז "אין די לעצטע הונדערט יאר האט יעדער געשריבן אזוי" איז א היבש-ווייטער מהלך.
ס'איז דאך אבער נישט נאר 'דער איד' פון דרייסיג יאר צוריק, נאר מ'טרעפט דאס זעלבע אין צייטונגען און ביכער אנגעהויבן פון לכה"פ 100 יאר צוריק ביז היינט. אלזא, ס'איז נישט קיין "טעות".
שבתי בוים
שר חמישים ומאתים
תגובות: 473
זיך איינגעשריבן אום:דאנערשטאג אפריל 20, 2017 9:29 am

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך שבתי בוים »

שבתי בוים האט געשריבן: דאנערשטאג יולי 25, 2024 5:40 pm
דער מגיה ענטפערט: (ענטפערס זענען באלד אין קוואטאציעס און רויט)
גרשון האט געשריבן: מיטוואך יולי 24, 2024 5:47 pm
שבתי בוים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 3:43 pm
היינט איז לחלוטין נישט משנה וואס דאס ווארט האט געמיינט אין אנהייב אדער אמאל. די שאלה וואס איז נוגע למעשה איז אך ורק איבער דעם היינטיגן באדייט. (אומצאליגע ווערטער נעמען אן פרישע באדייטן דורכאויס די יארן, און צומאל אפילו פונקט דאס פארקערטע פונעם אריגינעלן.) און אינעם אידיש פון לכה"פ די לעצטע 100 יאר ווערט 'אטענטאט' געווענליך גענוצט ווי סינאנים מיטן ענגלישן assassination.
איך מיין דאס איז נישט ריכטיג.

צוערשט, ס'איז אמת אז מ'דארף נישט אייביג קוקן אויפ'ן אפשטאם פונעם ווארט, נאר דאס מציאות האט אסאך אריינצורעדן. אבער דאס דארף אויך א גרויסן באלאנס, און קיין איין ערפארענער שרייבער מאכט נישט דערפון א בלענק טשעק. אויב יא, קען זיך דער גאנצער פארום דא פארמאכן.

יעצט ער ברענגט אליין די ווערטערביכער וואס שרייבן אנדערש. די אלע ווערטערביכער זענען פון די לעצטע הונדערט יאר, און טייל פון די לעצטע צען יאר. אזלא, כלל-יידיש האט זיכער קיינמאל נישט אנגענומען דעם טויש.
אין שריפטן וואס האלטן זיך צו כלל-יידיש געפינט מען דאך יא קלאר 'אטענטאט' אויף 'פאליטישע מארד', ווי געשריבן אויבן.
עס איז גענוצט געווארן אויף דעם אופן דורך שרייבער און זשורנאלן פון אלע מינים, אנגעהויבן פונעם פארווערטס און זלמן רייזען (פון די ייוו"א גרינדער) און געענדיגט ביי אידישע ווארט, אידישע ליכט און דער איד.
אויך טרעפט מען שוין נוצן 'נישט-געלונגענע אטענטאט' און 'אטענטאט-פרואוו' אנגעהויבן פון לכה"פ הונדערט יאר צוריק ביז היינטיגן טאג, ווי דערמאנט.
אויב אזוי, ווי איז שייך צו זאגן "כלל-יידיש האט זיכער קיינמאל נישט אנגענומען דעם טויש"?


דארפסטו מאכן א קעיס אז היימיש אידיש האט דערביי אנגענומען אנדערש ווי כלל-יידיש. דאס מאכט דעם דערמאנטן ארגומענט נאך שווערער. אויב היימיש אידיש עסט זיך איין מיט א טעות -- און איך רעד ווען ס'איז אויסדריקליך א טעות -- איז דער דעת נוטה אז מ'זאל עס צוריקדרייען. נישט אייביג איז עס שייך, אבער ס'איז א שטארקע נקודה.

איך זאג דאך אז ס'איז 'נישט' קיין טעות. ס'איז עפעס וואס אידיש (און יידיש) טוט שוין לאנגע יארן.
דער טעות לענ"ד איז צו זאגן אז אטענטאט קען מיינען בלויז 'אטענטאט-פרואוו' און אז ביי א געלונגענעם אטענטאט דארף מען שרייבן 'פאליטישע מארד', ווי 'דער איד' האט געשריבן, פרובירנדיג איבערצודרייען א מציאות וויאזוי דאס ווארט ווערט גענוצט אין חסידיש-אידיש שוין צענדליגער יארן. אויך ווערט עס אזוי פארצייכנט דורך א. ראטה.


צוריק צו אטענטאט, איך האב שוין אויבן געשריבן אז ס'איז בכלל נישט קיין סתירה ס'זאל מיינען ביידע. ווען איינער פירט דורך א געצילטן מארד, האט ער בהכרח קודם דורכגעפירט אן אטענטאט, ממילא איז ריכטיג צו זאגן אז קענעדי איז געשטארבן אין אן אטענטאט. ס'איז אזוי ווי מ'זאל זאגן אז די רעגירונג איז געווארן אומגעווארפן אין א קאנספיראציע. "קאנספיראציע" באציט זיך דא אוודאי צו דעם געהיימען פלאן אומצואווארפן די רעגירונג, אבער נאכ'ן עס דורכפירן סוקסעספול בלייבט עס נאך אלץ א קאנספיראציע -- אן אויסגעפירטע קאנספיראציע.

ריכטיג, אבער ס'גייט ווייטער ווי "קענעדי איז געשטארבן אין אן אטענטאט". מ'וועט באשרייבן "דער אטענטאט אויף קענעדי" און נוצן דאס ווארט סינאנימיש מיט 'פאליטישע מארד'.


איי, "דער איד" האט געשריבן ביים שיסן רעיגען אז ס'איז געווען אן "אטענטאט פרואוו"? דאס צייגט אונז קלאר אז דער טעות איז שוין כאטש דרייסיג יאר אלט. אבער פון דא ביז זאגן אז "אין די לעצטע הונדערט יאר האט יעדער געשריבן אזוי" איז א היבש-ווייטער מהלך.
ס'איז דאך אבער נישט נאר 'דער איד' פון דרייסיג יאר צוריק, נאר מ'טרעפט דאס זעלבע אין צייטונגען און ביכער אנגעהויבן פון לכה"פ 100 יאר צוריק ביז היינט. אלזא, ס'איז נישט קיין "טעות".

אוועטאר
מיסטעריעז
שר שמונת אלפים
תגובות: 8914
זיך איינגעשריבן אום:פרייטאג אוגוסט 13, 2010 2:54 pm

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך מיסטעריעז »

אקעי, דער איד האט מחליט געווען אז זיי לאזן זיך ארויס פון די פלאנטער, מאכן א נייע ווארט און פערטיג. א נטענטאט.

דערמאנט מיר פון א דוואקאדא אינעם אנדערן אשכול...

IMG_20240727_231349_809.JPG
IMG_20240727_231349_809.JPG (7.1 KiB) געזען 597 מאל
בילד
corn pops
שר חמש מאות
תגובות: 599
זיך איינגעשריבן אום:מיטוואך מאי 20, 2020 6:52 pm

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך corn pops »

מאמענט יש אומרים
20240727_233028.jpg
20240727_233028.jpg (207.85 KiB) געזען 551 מאל
corn pops
שר חמש מאות
תגובות: 599
זיך איינגעשריבן אום:מיטוואך מאי 20, 2020 6:52 pm

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך corn pops »

corn pops האט געשריבן: מוצ"ש יולי 27, 2024 11:46 pm
מאמענט יש אומרים

20240727_233028.jpg
מאמענט האט געשריבן אין אלע זייערע ארטיקלן "אטענטאט פארזוך"
נעכטן
שר שלשת אלפים
תגובות: 3218
זיך איינגעשריבן אום:מאנטאג אוגוסט 10, 2015 5:30 pm

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך נעכטן »

כ'בין נייגעריג וויאזוי 'מעלות' וואלט געשריבן
געשריבן דורך: נעכטן
אוועטאר
ברדלס
שר האלף
תגובות: 1227
זיך איינגעשריבן אום:זונטאג מארטש 17, 2024 12:27 am

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך ברדלס »

אין איין ווארט, אונזער אידיש איז כהיום זייער נשפע פון ענגליש.
און אסאך מענטשן ווען זיי ליינען "אטענטאט" מיינען זיי אז ס'איז א איבערטייטש פון assassination.

אריגינעל האט עס געמיינט א געצילטע פאליטיש-מאטיווירטע אטאקע (טעראר אטאקע איז נאר ווען איינער שטארבט יא/נישט?!), און מ'האט עס געקענט נוצן פאר ביידע פאלן, סיי ווען ער איז יא געשטארבן, און סיי ווען ער האט עס איבעגעלעבט.
פארשטייט זיך אז א קלארער שרייבער האט אויך אויסגעפירט מיט די רעזולטאטן, נישט צו לאזן דעם ליינער נייגעריג... (אזוי ווי ביי א טעראר אטאקע קען מען שרייבן וויפיל זענען אומגעקומען, צי גאר קיינער נישט...)

כהיום אז מענטשן פארמישן זיך מיט ענגליש וואו assassination מיינט הארגענען בפועל, ווערט צוביסלעך מער און מער פארגעסן דעם אריגינעלן באדייט פונעם ווארט. בלייבט איבער צו דן זיין ווי ווייט ס'איז שוין פארגעסן געווארן, אז מ'זאל עס נאך "מעגן" צוריקשטעלן..
מאך נישט קיין ריס, וועסטו נישט ברויכן קיין לאטע...
אוועטאר
היסטאריש
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4331
זיך איינגעשריבן אום:דאנערשטאג מאי 27, 2021 4:20 pm
פארבינד זיך:

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך היסטאריש »

ברדלס האט געשריבן: זונטאג יולי 28, 2024 3:42 pm
אין איין ווארט, אונזער אידיש איז כהיום זייער נשפע פון ענגליש.
און אסאך מענטשן ווען זיי ליינען "אטענטאט" מיינען זיי אז ס'איז א איבערטייטש פון assassination.

אריגינעל האט עס געמיינט א געצילטע פאליטיש-מאטיווירטע אטאקע (טעראר אטאקע איז נאר ווען איינער שטארבט יא/נישט?!), און מ'האט עס געקענט נוצן פאר ביידע פאלן, סיי ווען ער איז יא געשטארבן, און סיי ווען ער האט עס איבעגעלעבט.
פארשטייט זיך אז א קלארער שרייבער האט אויך אויסגעפירט מיט די רעזולטאטן, נישט צו לאזן דעם ליינער נייגעריג... (אזוי ווי ביי א טעראר אטאקע קען מען שרייבן וויפיל זענען אומגעקומען, צי גאר קיינער נישט...)

כהיום אז מענטשן פארמישן זיך מיט ענגליש וואו assassination מיינט הארגענען בפועל, ווערט צוביסלעך מער און מער פארגעסן דעם אריגינעלן באדייט פונעם ווארט. בלייבט איבער צו דן זיין ווי ווייט ס'איז שוין פארגעסן געווארן, אז מ'זאל עס נאך "מעגן" צוריקשטעלן..
ווי געשריבן ניצט מען נישט דעם אטענטאט טערמין ביי א סוקסעספולן אטענטאט, ווייל דאן איז עס שוין א מארד. דאס ניצט מען געווענליך ווען ס'איז דורכגעפאלן, און באדייט די זעלבע ווי 'מארד-פרואוו'.

ווילאנג ס'זענען נאך דא מענטשן וואס שרייבן אזוי, הייסט עס נישט פארגעסן אויף אזוי ווייט אז דאס אומריכטיגע זאל הייסן ריכטיג.
די פאַרגאַנגענהייט איז פאַקטיש געשען, אָבער היסטאָריע איז בלויז וואָס עמיצער האָט אַראָפּגעשריבן.
אוועטאר
היסטאריש
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4331
זיך איינגעשריבן אום:דאנערשטאג מאי 27, 2021 4:20 pm
פארבינד זיך:

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך היסטאריש »

corn pops האט געשריבן: מוצ"ש יולי 27, 2024 11:46 pm
מאמענט יש אומרים

20240727_233028.jpg
פארוואס האבן זיי נישט געשריבן זייער שטעלונג, פארוואס זיי שרייבן 'אטענטאט-פארזוך'?
די פאַרגאַנגענהייט איז פאַקטיש געשען, אָבער היסטאָריע איז בלויז וואָס עמיצער האָט אַראָפּגעשריבן.
אוועטאר
ברדלס
שר האלף
תגובות: 1227
זיך איינגעשריבן אום:זונטאג מארטש 17, 2024 12:27 am

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך ברדלס »

היסטאריש האט געשריבן: זונטאג יולי 28, 2024 4:40 pm
ברדלס האט געשריבן: זונטאג יולי 28, 2024 3:42 pm
אין איין ווארט, אונזער אידיש איז כהיום זייער נשפע פון ענגליש.
און אסאך מענטשן ווען זיי ליינען "אטענטאט" מיינען זיי אז ס'איז א איבערטייטש פון assassination.

אריגינעל האט עס געמיינט א געצילטע פאליטיש-מאטיווירטע אטאקע (טעראר אטאקע איז נאר ווען איינער שטארבט יא/נישט?!), און מ'האט עס געקענט נוצן פאר ביידע פאלן, סיי ווען ער איז יא געשטארבן, און סיי ווען ער האט עס איבעגעלעבט.
פארשטייט זיך אז א קלארער שרייבער האט אויך אויסגעפירט מיט די רעזולטאטן, נישט צו לאזן דעם ליינער נייגעריג... (אזוי ווי ביי א טעראר אטאקע קען מען שרייבן וויפיל זענען אומגעקומען, צי גאר קיינער נישט...)

כהיום אז מענטשן פארמישן זיך מיט ענגליש וואו assassination מיינט הארגענען בפועל, ווערט צוביסלעך מער און מער פארגעסן דעם אריגינעלן באדייט פונעם ווארט. בלייבט איבער צו דן זיין ווי ווייט ס'איז שוין פארגעסן געווארן, אז מ'זאל עס נאך "מעגן" צוריקשטעלן..
ווי געשריבן ניצט מען נישט דעם אטענטאט טערמין ביי א סוקסעספולן אטענטאט, ווייל דאן איז עס שוין א מארד. דאס ניצט מען געווענליך ווען ס'איז דורכגעפאלן, און באדייט די זעלבע ווי 'מארד-פרואוו'.

ווילאנג ס'זענען נאך דא מענטשן וואס שרייבן אזוי, הייסט עס נישט פארגעסן אויף אזוי ווייט אז דאס אומריכטיגע זאל הייסן ריכטיג.
@שבתי'ס מגיה האט דאך שוין באוויזן, אז במציאות האט מען עס יא גענוצט פאר ביידע, און אזוי קענסטו אויך זען אין די ווערטערביכער.

(פארשטייט זיך אז עפי"ר וועט מען עס דראמאטיזירן אינעם קעפל אלס מארד, אבער מ'וועט זיך נישט אפהאלטן פון עס נוצט צווישן די שורות).
מאך נישט קיין ריס, וועסטו נישט ברויכן קיין לאטע...
אוועטאר
היסטאריש
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4331
זיך איינגעשריבן אום:דאנערשטאג מאי 27, 2021 4:20 pm
פארבינד זיך:

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך היסטאריש »

ברדלס האט געשריבן: זונטאג יולי 28, 2024 4:50 pm
היסטאריש האט געשריבן: זונטאג יולי 28, 2024 4:40 pm
ברדלס האט געשריבן: זונטאג יולי 28, 2024 3:42 pm
אין איין ווארט, אונזער אידיש איז כהיום זייער נשפע פון ענגליש.
און אסאך מענטשן ווען זיי ליינען "אטענטאט" מיינען זיי אז ס'איז א איבערטייטש פון assassination.

אריגינעל האט עס געמיינט א געצילטע פאליטיש-מאטיווירטע אטאקע (טעראר אטאקע איז נאר ווען איינער שטארבט יא/נישט?!), און מ'האט עס געקענט נוצן פאר ביידע פאלן, סיי ווען ער איז יא געשטארבן, און סיי ווען ער האט עס איבעגעלעבט.
פארשטייט זיך אז א קלארער שרייבער האט אויך אויסגעפירט מיט די רעזולטאטן, נישט צו לאזן דעם ליינער נייגעריג... (אזוי ווי ביי א טעראר אטאקע קען מען שרייבן וויפיל זענען אומגעקומען, צי גאר קיינער נישט...)

כהיום אז מענטשן פארמישן זיך מיט ענגליש וואו assassination מיינט הארגענען בפועל, ווערט צוביסלעך מער און מער פארגעסן דעם אריגינעלן באדייט פונעם ווארט. בלייבט איבער צו דן זיין ווי ווייט ס'איז שוין פארגעסן געווארן, אז מ'זאל עס נאך "מעגן" צוריקשטעלן..
ווי געשריבן ניצט מען נישט דעם אטענטאט טערמין ביי א סוקסעספולן אטענטאט, ווייל דאן איז עס שוין א מארד. דאס ניצט מען געווענליך ווען ס'איז דורכגעפאלן, און באדייט די זעלבע ווי 'מארד-פרואוו'.

ווילאנג ס'זענען נאך דא מענטשן וואס שרייבן אזוי, הייסט עס נישט פארגעסן אויף אזוי ווייט אז דאס אומריכטיגע זאל הייסן ריכטיג.
@שבתי'ס מגיה האט דאך שוין באוויזן, אז במציאות האט מען עס יא גענוצט פאר ביידע, און אזוי קענסטו אויך זען אין די ווערטערביכער.

(פארשטייט זיך אז עפי"ר וועט מען עס דראמאטיזירן אינעם קעפל אלס מארד, אבער מ'וועט זיך נישט אפהאלטן פון עס נוצט צווישן די שורות).
איין מינוט, נישט מיטגעהאלטן די לעצטערע תגובות דא. לאמיר עס ליינען.
די פאַרגאַנגענהייט איז פאַקטיש געשען, אָבער היסטאָריע איז בלויז וואָס עמיצער האָט אַראָפּגעשריבן.
דוד חיים
שר העשר
תגובות: 26
זיך איינגעשריבן אום:זונטאג אפריל 29, 2018 4:00 pm

Re: אטענטאט פארזוך?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך דוד חיים »

שבתי בוים האט געשריבן: מיטוואך יולי 24, 2024 3:42 pm
דוד חיים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 4:25 pm
שבתי בוים האט געשריבן: דינסטאג יולי 23, 2024 3:43 pm
באקומען אין אישי פון אן ערפארענעם מגיה:

ס'איז לענ"ד קלאר אז אין אידיש נוצט מען דאס ווארט 'אטענטאט' אויף assassination, פאליטישע דערמארדונג.

יא, 'אטענטאט' קען טעכניש 'אויך' גענוצט ווערן פאר אן 'אטענטאט-פארזוך', און יא, אריגינעל האט 'אטענטאט' באדייט דוקא אן 'אטענטאט-פארזוך', אבער דאס ווארט האט אנגענומען אויך דעם צווייטן משמעות, פון א געלונגענעם דורכגעפירטן פאליטישן מארד, און אזוי ווערט עס פאקטיש גענוצט לאורך הדורות.

היינט איז לחלוטין נישט משנה וואס דאס ווארט האט געמיינט אין אנהייב אדער אמאל. די שאלה וואס איז נוגע למעשה איז אך ורק איבער דעם היינטיגן באדייט. (אומצאליגע ווערטער נעמען אן פרישע באדייטן דורכאויס די יארן, און צומאל אפילו פונקט דאס פארקערטע פונעם אריגינעלן.) און אינעם אידיש פון לכה"פ די לעצטע 100 יאר ווערט 'אטענטאט' געווענליך גענוצט ווי סינאנים מיטן ענגלישן assassination.

און איינמאל 'אטענטאט' ווערט בעיקר גענוצט פאר א 'דורכגעפירטן מארד', איז פראקטישער אז מ'זאל נישט נוצן דאס זעלבע ווארט אויך פאר אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט'. ס'איז פראקטיש צו וויסן א חילוק צווישן 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט קענעדי' און 'דער אטענטאט אויף פרעזידענט טראמפ'.

ובכן: 'אטענטאט-פרואוו'.

אזוי ווי דער חילוק צווישן assassination און assassination attempt.
אויך אין עברית איז דא 'התנקשות' (אטענטאט) און 'ניסיון ההתנקשות' (אטענטאט-פארזוך).

(און ס'לאזט זיך קלערן אז צוליב דער סיבה שרייבן פיל ווערטערביכער 'אטענטאט' נאר ביי assassination attemp, און ביי assassination וועלן זיי שרייבן 'פאליטישע מארד'. דאס איז אונז אבער נישט מחייב וויבאלד למעשה איז עס נישט געווארן אנגענומען און 'אטענטאט' ווערט דורך אלעמען באנוצט אויך פאר 'פאליטישע מארד'.)

דאס איז נישט מיין פארשלאג, נאר אין די לעצטע צענדליגער יארן ווערט למעשה דאס ווארט 'אטענטאט' בעיקר באנוצט צו רעדן פון א 'געלונגענעם אטענטאט'. און ווען עס רעדט זיך פון אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט' לייגט מען געווענליך צו א ווארט קלארצושטעלן אז ס'איז נישט געלונגען, ווי אטענטאט-פארזוך אדער אטענטאט-פרואוו.

די ביידע זאכן -- סיי אז 'אטענטאט' איז גענוצט געווארן פאר א געלונגענעם מארד (להוציא פון א מארד-פרואוו) און סיי אז ביי א מארד-פרואוו האט מען געווענליך צוגעלייגט א ווארט צו אטענטאט) קען איבערגעוויזן ווערן דורך:

1) קוקן אין ביכער.

אומצאליגע מאל טרעפט מען אין ביכער, אמאליגע ווי היינטיגע, דאס ווארט 'אטענטאט' ווי אן עקוויוואלענט צו 'פאליטישע מארד'.

פארהאן צופיל ביישפילן צו אנהייבן אויסרעכענען, נאר לאמיר ברענגען איינס פון זלמן רייזען (באוואוסטער שרייבער און שפראך-מומחה), ווי ער שרייבט: "נאכן אטענטאט אויף פרעזידענט מאקינלי". דאס הייסט ער נוצט 'אטענטאט' פאר א 'דורכגעפירטן מארד'.

יעצט א ביישפיל אז ווען ס'האט זיך גערעדט פון אן 'אומגעלונגענעם אטענטאט' האט מען געווענליך צוגעלייגט א ווארט. אט איז א ציטאט פון א בוך געשריבן מיט א 100 יאר צוריק: "זיי האבן שוין געמאכט עטליכע נישט-געלונגענע אטענטאטען קעגן דעם קייזער אלעקסאנדער דעם צווייטן"… (אויב דאס ווארט 'אטענטאט' אליין וואלט געמיינט אן 'אטענטאט-פרואוו', וואלט דער שרייבער נישט געהאט קיין שום סיבה ארויסצושרייבן 'נישט-געלונגענע אטענטאטן' און ס'וואלט געווען סתם א טאפלט לשון.)

נאך איין דוגמא: אין א ביכל פון 1936 (געשריבן דורך יהושע ראפאפארט, זעט אויס צו זיין א גרויסער שרייבער און איבערזעצער) שרייבט ער: "איר יינגערער שוועסטער איז נאר וואס דערשאסן געווארן, אן א געריכט, ביים אטענטאט-פרווו [=פרואוו] קעגן אדמיראל פון…"

אסאך ביכער האבן דאס ווארט 'אטענטאט' אלס חלק פון זייער נאמען, און זיי באשרייבן 'געלונגענע אטענטאטן', א שטייגער ווי 'טראצקי אטענטאט', 'דער אטענטאט אין סאראיעווא', 'אטענטאט אויף פרעזידענט נארוטאוויטש', וכו' וכו'.

און דא רעדט זיך פון ביכער געשריבן צענדליגער יאר צוריק, איז פשט אז בדרך כלל איז 'אטענטאט' גענוצט געווארן און פארשטאנען געווארן אלס א 'געלונגענער אטענטאט'.

אלזא, צו זאגן אז 'אטענטאט' סתם האט געמיינט בלויז 'אטענטאט-פרואוו' און דאס ארויסשרייבן 'אטענטאט-פארזוך/פרואוו' איז א נייע
המצאה, איז קעגן א מציאות.

אויך אין היימישע ביכער זעט מען ווי אטענטאט ווערט גענוצט פאר א געלונגענע מארד, און אין פעלער ווען ס'איז אומסוקסעספול לייגט מען צו א ווארט דאס קלארצושטעלן. איין ביישפיל איז א היימישע קאמיקס בוך (פון 2022): "קיינער רירט זיך נישט פון פלאץ. דאס קען זיין אן אטענטאט פארזוך." 'אטענטאט' אליין, ווייזט אויס, איז נישט גענוג. פארהאן נאך צענדליגער דוגמאות, אבער אטו כי רוכלא.

אגב, עס שיינט ווי 'אטענטאט' איז אזוי ווייט געווארן ווי סינאנים מיט 'געצילטע אטאקע' אז מ'האט אויך אנגעהויבן נוצן דעם טערמין בלשון מושאל, א שטייגער ווי א קעפל אין 'דאס אידישע ווארט' (געשריבן דורך הרב משה שערער): 'דער אטענטאט אויפ'ן אידישן יחוס' אדער 'דער בג"ץ אטענטאט אויפן תורה ישוב'. נאך א ביישפיל: 'דער אטענטאט אויף די פראפעסיאנעלע פאראיינען' ('פרייע טריבונע', 1930).


2) קוקן וויאזוי דאס ווארט איז גענוצט געווארן אין אויסגאבעס/צייטונגען.

אומצאליגע מאל געפינען מיר אין פובליקאציעס ווי דאס ווארט 'אטענטאט' סתם איז גענוצט געווארן ביי 'אויסגעפירטע אטענטאטן'. פון דעם היימישן 'דאס אידישע ליכט' ביז דעם פראפעסיאנעלן 'דאס אידישע ווארט', און פיל אנדערע זשורנאלן און בלעטער. (דאס אידישע ליכט, וועלנדיג ערקלערן דעם באדייט פון 'אטענטאט', שרייבט ביי איין פלאץ איינגערינגלט דאס ווארט 'התנקשות'.)

אין 'פארווערטס' טרעפט מען א קעפל: "אָפּקלאַנג פֿון אַן אַטענטאַט -- Repercussions of an Assassination" (געשריבן דורך גענאדי עסטרייך, וועלכער איז, ווי גוגל זאגט, א "לאנגיעריגער פראפעסאר און שרייבער אויף אידיש"). אזוי טרעפט מען דארט נאך צענדליגער מאל רעדן וועגן [געלונגענע] אטענטאטן (אויף פרעזידענט קענעדי, אויף פרעזידענט מעקינלי, וכו').

צענדליגער מאל האב איך געטראפן אין ארכיוון פון היימישע מאגאזינען (צווישן די יארן 2005 און 2024) דאס ווארט אטענטאט, און אלעמאל האט זיך עס באצויגן צו א געלונגענעם אטענטאט. רעדנדיג פון אינצידענטן וואו דער פרואוו איז נישט געלונגען, איז געשטאנען אטענטאט-פרואוו אדער -פארזוך.

און דאס אלעס האט זיך זייער קלאר אפגעשפיגלט אויך די וואך ביי דער יעצטיגער טראמפ שיסעריי, ווען אלע היימישע צייטונגען און מאגאזינען האבן נאטירליך געשריבן אטענטאט-פארזוך/פרואוו און נישט סתם אטענטאט (און אפילו אויף די דעקלעך און אין די קעפלעך, וואו מ'זוכט צו נוצן וואס ווייניגער ווערטער):

'מאמענט' שרייבט אויפן דעקל: אטענטאט פארזוך (אין אונטערקעפל: אטענטאט פרואוו)

'דער בליק' שרייבט אויפ'ן דעקל: אטענטאט פארזוך

'די וואך/שריפט' שרייבט אויפ'ן דעקל (שמעון ראלניצקי) וועגן: פרעזידענטליכע אטענטאטן (און כ'גלייב ער באשרייבט סוקסעספולע אטענטאטן, נישט אטענטאט-פרואוון).

'היימשטאט' קעפל אויפ'ן דעקל: אמעריקע אין שאק נאך אטענטאט פארזוך

'די צייטונג' שרייבט אין קעפל אויף דער פאדערשטער זייט: אטענטאט פארזוך

'דער בלאט' שרייבט אויפ'ן הויפט קעפל 'אטענטאט', אבער אויפ'ן אונטערשטן חלק דעקל שטייט אין א קעפל "אטענטאט-פרואוו" (און כ'בין זייער נייגעריג צו זען אין זייערע ארכיוון אויב זיי האבן שוין אויך בעבר גענוצט 'אטענטאט' פאר אן אומגעלונגענעם אטענטאט.)

'דער איד' איז דער איינציגער וואס האט זיך ארויסגעשטעלט מיט'ן שרייבן בכוונה תחילה אויפן הויפט קעפל 'אטענטאט', און אינעווייניג שרייבן זיי אן ערקלערונג אז 'אטענטאט' מיינט אויטאמאטיש בלויז אן 'אטענטאט-פארזוך', און "אין פאל עס געלונגט יא אומצוברענגען דעם פאליטישן פיגור, איז עס אן אויסגעפירטער אטענטאט. א פאליטישער מארד".
במחילת כבוד דער איד הרמה, איז דאס פשוט נישט אמת, ווייל, ווי געזאגט, געפינען מיר אומצאליגע מאל וואו מ'האט גענוצט דאס ווארט 'אטענטאט' ביי 'אויסגעפירטע אטענטאטן' (פון 'דאס אידישע ליכט' ביז 'דאס אידישע ווארט'), דאס הייסט אז 'אטענטאט' איז געווען גענוג קלאר פאר יעדן אז מרעדט פון אן 'אויסגעפירטע אטענטאט'.

אייגנטליך טרעפט מען די באווייזן אין 'דער איד' אליין.
אט ליינט וואס שטייט די וואך אין זייער ארטיקל וועגן אטענטאטן: "אין יאר '75 זענען פארגעקומען צוויי אטענטאט-פרואוון אין איין חודש…" אויב 'אטענטאט' אליין מיינט בלויז אן 'אטענטאט-פרואוו', צו וואס שרייבן 'אטענטאט-פרואוון'? ס'איז דאך סתם א טאפלט לשון?
אבער אויב זאל מען וועלן פארענטפערן אז דער איד שרייבט עס נאר היינט ווען נישט יעדער ווייסט פון זייער אנטדעקונג אז אטענטאט סתם מיינט אטענטאט-פרואוו, געפינט מען א געוואלדיגע פירכא אין א קעפל פון 'דער איד' וואס זיי ברענגען פון 100 יאר צוריק (זע בילד) ווואס ליינט זיך:
רוזוועלט שילדערט ניט-געלונגענעם אטענטאט

שפאנענדיג ווייטער צו 'דער איד' פון תשמ"א, ליינט זיך דער הויפט קעפל: "גאן קאנטראל דעבאטע באנייט צוליב דעם געפרואווטן אטענטאט אויף רעיגען"
דארף מען נאך א קלארערן באווייז אז מ'האט אלע יארן דוקא פרובירט נישט צו נוצן סתם אטענטאט ביי אן אטענטאט-פארזוך???

פון דער אנדערער זייט געפינען מיר אויך ווי 'דער איד' האט יא גענוצט דאס ווארט אטענטאט אליין פאר א געלונגענעם פאליטישן מארד.
אין 'דער איד' פון תשכ"ח ביי די נייעס וועגן קענעדי הייבט זיך אן די הויפט נייעס בזה הלשון: "דער אטענטאט אויף סענאטאר ראבערט קענעדי האט אויפגעטרייסלט אמעריקע"


3) נאכקוקנדיג וויאזוי היימישע אידן שמועסן צווישן זיך אויפ'ן אינטערנעט ווי אייוועלט וכדו', זעט מען קלאר אז 'אטענטאט' ווערט גענוצט צו רעדן פון א 'געלונגענעם אטענטאט', און ווען ס'איז נישט געלונגען שרייבט מען 'אטענטאט פרואוו' אדער 'אטענטאט פארזוך'.
ווידער קען יעדער אליין נאכזוכן, אבער איין ביישפיל: "ר' מענדל גרינבערג, געוועזענער הויז בחור, דעקט אויף עפעס א מעשה מיט אן אטענטאט-פרואוו פון די ציונים אויפן רבי'ן." שטעל זיך פאר אויב מ'זאל ליינען 'אן אטענטאט אויפן סאטמארער רבין'!' דער אטעם וואלט זיך אפגעשטעלט…

און פאר א סיבה זענען מענטשן געווארן איבערראשט צו זען אויפן קעפל פון דער איד און בלאט דאס ווארט אטענטאט אליין. ווייל נאטירליך איז ביי אונז אטענטאט סינאנים מיט assassination.


אויך אין א. ראט'ס ווערטער אוצר שטייט ביי 'אטענטאט': הינריכטונג, מארד, הריגה, רציחה." דאס ווייזט גאנץ קלאר אז דאס איז דער אנגענומענער באדייט פון אטענטאט סתם.


אלזא, הלכה למעשה, זע איך נישט קיין שום סיבה צו וועלן גיין טוישן דעם אופן וויאזוי דאס ווארט ווערט היינט (און די לעצטע 100 יאר) פארשטאנען און גענוצט:
סתם 'אטענטאט' באדייט 'פאליטישע דערמארדונג', סינאנים מיט assassination.

ביי אן אומגעלונגענעם אטענטאט שרייבט מען 'אטענטאט-פארזוך', 'אטענטאט-פרואוו', 'אומגעלונגענער אטענטאט' וכדו' (ס'זאל זיין קלאר אז דער אטענטאט איז נישט געלונגען).

אויף דעם אופן פארמיידט מען די צוויידייטיגקייט פון 'אטענטאט' (וואס היסטאריש טרעפט מען דאס ווארט סיי אויף געלונגענע און סיי אויף אומגעלונגענע אטענטאטן, אזוי ווי ס'איז נאך היינט מער-ווייניגער אין דייטש), וואס קען ברענגען א צעמישעניש פאר'ן ליינער צי מ'רעדט פון א געלונגענעם אדער אומגעלונגענעם אטענטאט. אויב הערט מען א נייעס אז סאיז געווען אן אטענטאט אויף פרעזידענט פוטין, פארוואס זאל מען נישט באלד וויסן אויב ס'איז געלונגען אדער ס'איז (ליידער) דורכגעפאלן און פוטין לעבט און לאכט. זעענדיג א נייעס אדער ארטיקל איבער אן 'אטענטאט אויף פלוני', דארף זיין קלאר אויב דא רעדט זיך פון אן אייגנטליכן מארד אדער בלויז א פרואוו צו מארדן.
(איי, אפשר זאל סתם 'אטענטאט' מיינען אן אטענטאט-פארזוך און ביי א סוקסעספולן אטענטאט זאל מען שרייבן 'געלונגענער אטענטאט'? איה"נ, ס'וואלט פונקט אזוי געקענט ארבעטן, אבער פאקטיש איז דער מציאות, ווי פריער איבערגעוויזן, אז אטענטאט באטראכט מען היינט ווי סינאנים מיט'ן ענגלישן assassination, ממילא, נישט געקוקט אויף עטימאלאגיע, איז היינט מער פראקטיש צו טון דאס פארקערטע.)

אבער, וויבאלד דער ציל איז בלויז צו ברענגען קלארקייט אין באנוץ פונעם ווארט (און נישט ווייל ס'איז אומריכטיג צוליב שפראכליכע אדער היסטארישע סיבות), איז דער דערמאנטער חילוק נישט קיין אבסאלוטער חוק ולא יעבור, נאר אין א פאל וואו ס'איז יא קלאר פונעם קאנטעקסט די געצילטע משמעות פונעם ווארט, איז נישט אפגעפרעגט צו נוצן אטענטאט אפילו אויף א פרואוו (למשל: 'דער אטענטאט איז נישט געלונגען'… כאטש אין ענגליש וואלט מען נישט געקענט שרייבן 'די assassination איז נישט געלונגען', נאר 'די assassination attempt איז נישט געלונגען'). אזוי אויך קען מען נוצן 'אטענטאטאר' אויפ'ן אומגעלונגענעם מערדער, אפילו אויב דער אטענטאט-פרואוו איז נישט געלונגען (ד.ה. אז ער איז למעשה נישט קיין מערדער).
עס איז א שיינע לאנגע דרשה. אבער פשוט קעגן דעם מציאות. אלע יארן אין אלע צייטונגען האט 'אטענטאט' געמיינט א 'פראבע צו טויטען' דעם פאליטישן באאמטן. וכדו'. איי מען טרעפט אמאל וואו מען שרייבט אטענטאט-פרואוו. איז עס ממש איינמאל פון הונדערט. רובו ככולו האט מען געשריבן אטענטאט 'נאר' דארט וואו די פראבע צו הרגענען איז דורכגעפאלן. מען האט געקענט שרייבן אומגעלונגענער אטענטאט. אז די פראבע יענעם צו טויטן איז דורכגעפאלן.
איך וועל ארויפלייגן נאר איין ביישפיל יעצט. דעם טאג ווען מ'האט געשאסן סענאטאר קענעדי, ווען אין "דער טאג מארגן זשורנאל" איז עס נאך געווען נאר אן 'אטענטאט'. א טאג שפעטער, ווען ער איז שוין געווען טויט, עקזיסטירט שוין נישט דאס ווארט אטענטאט. מען שרייבט נאר 'טויט' אדער 'מארד'

דער מגיה ענטפערט:

דו שרייבסט אז "א טאג שפעטער, ווען ער איז שוין געווען טויט, עקזיסטירט שוין נישט דאס ווארט אטענטאט. מען שרייבט נאר 'טויט' אדער 'מארד'."

האסט דורכגעליינט דאס וואס דו האסט געברענגט? ווייל איך זע אויף דעם זעלבן בלאט דאס ווארט אטענטאט 4 מאל… (זע בילד)

אויף איין פלאץ (אונטער'ן קעפל "מערדער וועט מעגליך וועלן פארוואנדלען פראצעס" וכו') ליינט זיך ווי פאלגנד: 

"פון זיין ברודער, פרעזידענט דזשאן פ. קענעדי, וואס איז אויך אומגעקומען אין אן אטענטאט אויף אים". 

וואס??? "אומגעקומען אין אן אטענטאט"? ווי איז דאס בכלל שייך? זאגסט דאך אז 'אטענטאט' איז בלויז אויב ס'איז 'נישט' געלונגען!

ווייטער ליינען מיר דא (זע לינקע זייט אונטער קעפל "נייעס וועגן קענעדי'ס טויט רופט ארויס גרויס טרויער"): 
"די נייעס אז סענאטאר ראבערט קענעדי איז געשטארבן פון דעם אטענטאט" 
הא??? נאכ'ן שרייבן 'מארד' און 'טויט' שרייבט ער ווייטער 'אטענטאט'??? 

א דאנק פאר'ן ברענגען נאך א הערליכן באווייז. 
איי רעסט מיי קעיס! 


און יעצט צו זיין קלאר, מ'האט אויסדריקליך גענוצט 'אטענטאט' אלס 'אטענטאט-פרואוו', און איך זאג נישט אנדערש (כאטש ס'דאכט זיך מיר אז וואס שפעטער איז אטענטאט געווארן מער איינגעגעבן פאר א געלונגענעם אטענטאט, איבערהויפט די לעצטערע יארן), ממילא איז א שאד צו ברענגען באווייזן אז אטענטאט האט געמיינט אטענטאט-פרואוו ווייל איך האלט נישט אנדערש. 
איך בין נאר מחולק מיט דעם וואס דער איד האט געשריבן אז אטענטאט מיינט 'בלויז' אן אטענטאט-פרואוו און קען נישט גענוצט ווערן פאר א סוקסעספולן מארד. דאס איז קעגן מציאות, ווי געוויזן אז מ'טרעפט שוין דאס פארקערטע לאנגע יארן. און אין צוגאב, אפגעזען וואס ס'איז געווען אמאל, האלט איך אז היינט איז 'אטענטאט' לעומת 'אטענטאט-פרואוו אדער -פארזוך' גענוג שטארק איינגעגעבן ביי אונז אז ס'איז נישטא קיין שום סיבה עס צו וועלן טוישן און פרובירן צוריקדרייען דעם זייגער אז 'אטענטאט' סתם זאל מיינען 'אטענטאט-פרואוו' און א געלונגענע אטענטאט זאל הייסן "אן אויסגעפירטער אטענטאט" אדער "א פאליטישער מארד", ווי 'דער איד' האט געשריבן.

קוק אליין איבער די אלע דריי מאל 'אטענטאט' וואס דו שטרייכסט אונטער. לאמיר עס פרובירן לייענען צוזאמען במקום 'מארד':
1) אומגעקומען אין אן אטענטאט = אומגעקומען אין א מארד...
2) פארהאלטען געווארן באלד נאכ'ן אטענטאט = פארהאלטן געווארן באלד נאכ'ן מארד (ווען ער האט נאך געלעבט...).
3) געשטארבן פון דעם אטענטאט = געשטארבן פון דעם מארד...

א בלינדער זעט דאך אז דאס איז לעכערליך און אבסורד. דער באדייט פון אטענטאט איז נישט געטוישט. עס איז א פראבע צו הרגענען, מארדען, טויטען. נאר אויב געלונגט דער אטענטאט. עס ווערט אויסגעפירט. דעמאלט שטארבט מען פונעם אטענטאט. קומט מען אום פונעם אטענטאט. אזוי ווי ביי קענעדי.
שרייב תגובה

צוריק צו “שפראך, גראמאטיק און דקדוק”