סוכות - א שטוב מיט ענני הכבוד!
מיר טרעטן שוין אריין אינעם הייליגן יום טוב סוכות, דער זמן שמחתינו, שטייענדיג נאך די דערהויבענע און לעכטיגע ימים נוראים אין וועלכע מיר האבן מתפלל געווען פארן בורא עולם און זוכה געווען צו מחילה סליחה וכפרה, כִּי בַיּוֹם הַזֶּה יְכַפֵּר עֲלֵיכֶם לְטַהֵר אֶתְכֶם מִכֹּל חַטֹאתֵיכֶם לִפְנֵי ה' תִּטְהָרוּ, און אצינד זענען מיר זוכה אריבערצומישן א נייע בלעטל און אנהייבן פון דאסניי, מיט א התחדשות און א פרישקייט, אריינצוגיין אינעם הייליגן סוכה די צילא דמהימנותא, די שאָטן פון די שכינה הקדושה און ווערן דערנענטערט צו השי"ת.
מאמר א'
די השפעות פון סוכות - חג האסיף
מיר דארפן בלויז אויסשטרעקן די הענט און נעמען
צום ערשט לאמיר אנהייבן מיט א טרעפליכן אריינפיר, א שיינע הקדמה צום מהות פונעם יום טוב סוכות.
מיר געפונען אין די פרשת משפטים (און ענדליך צו דעם אין פרשת כי תשא) וואו די תורה הקדושה רעדט פון די שלש רגלים, זאגט די תורה "וְחַג הָאָסִף בְּצֵאת הַשָּׁנָה בְּאָסְפְּךָ אֶת מַעֲשֶׂיךָ מִן הַשָׂדֶה", סוכות ווערט אנגערופן 'חג האסיף' צוליב דעם וואס דעמאלטס זאמלט מען איין און מען נעמט אריין די געשניטענע תבואה פון די פעלדער צו די הייזער. האבן צדיקים געטייטשט אז דא ליגט א פיל-טיפערע כוונה, און ווי מיר וועלן דאס מסביר זיין מיט א משל לויט אונזערע פארשטענדליכע מושגים:
געווען איז אמאל א יונגערמאן א בן תורה און א בן עליה, ר' יחיאל, וואס האט באשלאסן נאך זיין חתונה מקיים צו זיין דעם "והוי גולה למקום תורה" און האט זיך געצויגן קיין ארץ ישראל, דארט האט ער זיך צוריק אריינגעזעצט אין ישיבה און געהארעוועט על התורה ועל העבודה מיט גרויס התמדה, בשעת ער מיט זיין בני בית זענען זיך מסתפק במועט, זיי לעבן אויף די ארימע רווחים וואס זי ברענגט אריין פון איר ארבעט און אויף זיין מאָגערע כולל געהאלט.
די יארן בלייבן נישט שטיין, ר' יחיאל האט שוין א שטוב מיט קינדער בליעה"ר, און זיין מצב הפרנסה ווערט שווערער און שווערער. דאס ביסל געלט וואס ער ברענגט אהיים איז שוין פון לאנג נישט גענוג צו שפייזן די פאמיליע, אֵין הקומץ משביע, עס דעקט קוים אביסל ברויט און נויטיגע עסן, ווער רעדט נאך פון קליידונג, שיך, אדער אנדערע וויכטיגע הוצאות וואס קומען כסדר אונטער. אלע יארן ביז אהער האט ער טאקע באוויזן צו לעבן בצמצום און בדחקות אָן צו בעטן פון קיינעם, אבער ער שפירט אז ער קען שוין נישט ווייטער, עס קען נישט אזוי אָנגיין.
נישט האבענדיג קיין צוויי ברירות איז ער זיך מתגבר אויף די בושה און אומאיינגענעמליכקייט, ער הייבט אויף א טעלעפאן צו זיין פאטער וועלכער איז א פארמעגליכער איד און האט יארן צוריק שוין מרמז געווען אז ער איז גרייט איהם אויסצוהאלטן און ארויסהעלפן פינאנציעל, טראצדעם וואס יחיאל האט זיך טאקע איינגעהאלטן פון נעמען די אלע יארן, אבער יעצט איז ממש נישט געבליבן קיין אנדערע אויסוואל, און רעדנדיגע מיט זיין טאטן הייבט ער אָן צו אריינצוּווארפן א וואָרט איבער זיין געדרוקטן צושטאנד. זיין פאטער הערט זיך צו מיט געפיל, און נאך איידער ער ענדיגט ארויסברענגן זיין פארלאנג, זאגט איהם דער טאטע העפליך, "מיין קינד, קיין שום פראבלעם, איך שיק דיר שוין א שיינע סכום אזוי אז דו זאלסט האבן בריוח, דו דארפסט זיך נישט זארגן".
יחיאל אטעמט אפ, ער האפט אז זיין השתדלות האט טאקע עושה פירות געווען און זיין טאטע וועט זיך ווארים אנרופן אויף זיין בקשה. עס גייען אבער אדורך א וואך, צוויי, און אפילו דריי, און דערווייל זעהט מען נישט קיין זכר פון די געלט וואס דער טאטע האט איהם צוגעזאגט. יעדן טאג אהיימקומענדיג פון כולל זוכט ער באלד אינעם פּאָסט קעסטל אויב ס'איז אנגעקומען א קאָנווערט פונעם ווייטן אמעריקע, אבער אָן ערפאלג, אויסער אפאר דאקומענטן און בִּיל'ס האט דארט גארנישט געווארט אויף איהם. ער ווארט מיט שפאנונג צו באקומען א טעלעפאן רוף פון א שליח, אפשר האט זיין טאטע געשיקט דאס געלט מיט א צווייטן, אבער אֵין קול ואין עונה, קיינער רופט איהם נישט.
ער איז צובראכן ווי א שארב, ער שעמט זיך שרעקליך צו בעטן נאָכאַמאָל, אבער ההכרח לא יגונה, אז מ'מוז מוז מען. דעם קומענדיגן מאל וואס ער רעדט צו זיין טאטע הייבט ער אָן צו קרעכצן און זאגן אז ער גיבט זיך ממש נישט קיין עצה און ער דארף הילף. זיין טאטע זאגט איהם תיכף מיט די זעלבע העפליכקייט, "קיין שום פראבלעם, יחיאל, איך שיק דיר שוין, איך בין דא דיר צו העלפן, אלעס וועט אי"ה זיין אין ארדענונג"... יחיאל האט געהאפט אז דאסמאל האט דער טאטע בעסער פארשטאנען דעם רמז און ער וועט זיך נישט אזוי לאנג פארזוימען מקיים צו זיין די הבטחה, אבער אודך, די זעלבע זאך חַזר'ט זיך איבער, ער ווארט און ווארט און דאס געלט קומט נישט אָן.
ווען יחיאל האט שוין געדארפט בעטן דאס דריטע מאל, האט ער זיך מער נישט געקענט באהערשן, זיין קול ווערט געשטיקט און ער פלאצט אויס אין א יאמערליכן געוויין, ער וויינט און וויינט און קען ממש נישט קומען צום ווארט, ער פראבירט צו ערקלערן פאר זיין פאטער אין וואס פאר א ענגשאפט ער לעבט, שוין חדשים וואס זיינע קינדער באקומען נישט געהעריג צו עסן, זיי דרייען זיך ארום מיט אלטע אפגעריבענע קליידער, ער פארמאגט חובות איבערן קאפ, און אזוי ווייטער, און דערווייל ווארט ער יעדן טאג אויף דאס געלט און עס קומט נישט... פון די אנדערע זייט טעלעפאן הערשט א טאטאלע שטילקייט, עס איז קענטיג אז זיין טאטע איז געכאפט געווארן אין שאק.
ענדליך ווען יחיאל שטעלט אפ זיין געוויין, פרעגט איהם דער טאטע "וואס הייסט אז עס קומט נישט? די געלט איז עפעס נישט אדורכגעגאנגען אין באַנק?!", דא איז געקומען די רייע פון יחיאל זיך צו וואונדערן אויף צוריק מיט שטוינונג "אין באנק? וועלכע באנק? פון וואס רעדסטו? איך האב געזוכט אינעם פאָסט קעסטל".
דער טאטע שרייט, "יחיאל וואס איז מיט די באנק קאנטע וואס כ'האב געעפנט פאר דיר אין ארץ ישראל באלד נאכדעם וואס דו האסט זיך אהינגעצויגן, און איך שיק דיר דארט געלט יעדן חודש? איך האב דיר אלעמאל שיין געגעבן, און יעצט ווען דו האסט געבעטן מער האב איך מוסיף געווען כהנה וכהנה, איך האב דיר שוין צוויי מאל אריינגעלייגט דארט א ריזיגע סכום געלט, און כ'האב געהאפט אז דאס איז גענוג דיר צו שטעלן אויף די פיס!".
יחיאל האט געמיינט אז ער חלש'ט אוועק. ער דערמאנט זיך עפעס אז מ'האט טאקע גערעדט יארן צוריק פון א באנק-אקאונט, זיין טאטע האט דעמאלטס געזאגט אזעלעכע האלבע ווערטער ברמיזה, און פאר יחיאל'ן האט זיך געדאכט אז ס'איז געווען נישט מער ווי א מחשבה טובה פון וואס ס'איז קיינמאל גארנישט געווארן למעשה. ווי עס שטעלט זיך ארויס האט דער טאטע איהם געעפנט א קאנטע און כסדר אריינגעלייגט דארט געלט, לויט'ן חשבון ליגן דארט שווערע טויזנטע דאלארן וואס האבן זיך אנגעזאמלט במשך די יארן, ער איז ממש אן עושר! ער איז געבענטשט! ער דארף נאר אויסשטרעקן זיינע הענט און דאס נעמען.
מיט דעם האבן בעלי מוסר ערקלערט דעם נאמען פונעם יום טוב "חג האסיף". מיר האלטן יעצט נאך די ימים נוראים ווען יעדער איד שטייט און בעהט מיט געוויין, מחילה, סליחה, כפרה, לעבן, געזונט, פרנסה, נחת, אזויפיל תפלות און בקשות. אצינד זאגט אונז הקב"ה, רבי איד דו ביסט געבענטשט, סלחתי כדבריך! איך האב דיר געגעבן און געגעבן, איך האב דיר משפיע געווען פון אלעם גוטן, יעצט איז די צייט אויסצושטרעקן די הענט און דאס נעמען.
אינעם יום טוב סוכות 'זאמלען' מיר איין די גוטע השפעות, און מיר שניידן די פירות פון אונזערע תפילות אין די הייליגע טעג שעברו עלינו לטובה, אמן כן יהי רצון.
מאמר ב'
וואס באדייט א 'דירת עראי'?
צו וועלכע סוכות איז די כוונה
די תורה הקדושה זאגט אין פרשת אמור (כ"ג מ"ב) בַּסֻּכֹּת תֵּשְׁבוּ שִׁבְעַת יָמִים... לְמַעַן יֵדְעוּ דֹרֹתֵיכֶם כִּי בַסֻּכּוֹת הוֹשַׁבְתִּי אֶת בְּנֵי יִשְׂרָאֵל בְּהוֹצִיאִי אוֹתָם מֵאֶרֶץ מִצְרָיִם וגו' מיר זענען באפוילן געווארן צו זיצן אין א סוכה במשך זיבן טעג, אלס א זכר צו די סוכות אין וועלכע די אידן זענען געזעצן אין מדבר אין די תקופה ווען זיי זענען ארויסגעגאנגען פון מצרים.
עס איז באקאנט די מחלוקת וואס די גמרא ברענגט אין מסכת סוכה (דף י"א:) דתניא כי בסכות הושבתי את בני ישראל, ענני כבוד היו דברי רבי אליעזר, רבי עקיבא אומר סוכות ממש עשו להם. דאס הייסט אז ווען די תורה זאגט "כִּי בַסֻּכּוֹת הוֹשַׁבְתִּי אֶת בְּנֵי יִשְׂרָאֵל" וועלכע סוכות מיינט מען? לויט רבי אליעזר איז די כוונה צו די ענני הכבוד, די וואלקענעס מיט וועלכע השי"ת האט ארומגענומען כלל ישראל און זיי באשיצט פון אלע זייטן, און לויט רבי עקיבא איז די כוונה צו 'סוכות' ממש, ווייל בשעת מ'האט גערוהט אין מדבר (צווישן איין מסע און די אנדערע) האבן די אידן אויפגעשטעלט אזעלכע בודקעס אדער געצעלטן זיך צו באשיצן פון די זון.
קומט אויס אז מיר האבן דא א מחלוקת וועלכע זאך מיר ווילן דערמאנען מיט אונזערע סוכות, אויב ס'איז א זכר צו ענני הכבוד אדער צו פשוט'ע געצעלטן. וואס לכאורה איז דער ענין א פלא און א זאך וואס מיר געפונען נישט ביי אנדערע מצוות, אז ס'זאל זיין א מחלוקת אין די עיקר טעם המצוה, אין די עצם יסוד המצוה, וואס די תורה וויל דא. און ווי מיר פארשטייען בפשטות זענען די צוויי שיטות גאר ווייט איינס פונעם צווייטן און ס'קען באדייטן אויף צוויי גאנץ-אנדערע זאכן.
מבטל זיין די אייגענע 'אני' און יֶשׁוּת
נאר כדי צו פארשטיין דעם ענין, לאמיר זיך אביסל אפשטעלן און מתבונן זיין וואו מיר האלטן אין די יעצטיגע טעג, פון וואו קומען מיר און וואו אהין גייען מיר? און בכלל וואס איז די פנימיות פונעם זמן און די גרויסע שמחה אינעם יום טוב סוכות.
מיר האלטן דאָך אצינד נאך אזעלכע גרויסע און הייליגע ימים נוראים אין וועלכע מיר האבן ממליך געווען דעם אייבישטער און תשובה געטוהן, און ווי עס איז מבואר אין ספרים הקדושים איז די תכלית פון די הייליגע טעג אז א איד זאל זיך אינגאנצן מבטל זיין צום אייבישטער, דער 'איך' וואס עקזיסטירט און לעבט א גאנץ יאר זאל ווערן בטל ומבוטל צום רצון השי"ת. ווי מיר ווייסן, שוין אנגעהויבן פון חודש אלול איז א זמן פון "אֲנִי לְדוֹדִי וְדוֹדִי לִי" וואס באדייט אז דער 'אני' פונעם איד דארף ווערן אויס, עס זאל נישט זיין קיין אייגענע מציאות אדער א 'יש' פאר זיך, נאר פון יעצט און ווייטער זאל עס זיין געקניפט און געבינדן שטענדיג מיט'ן 'לדודי'. דער איד דארף אוועקווארפן זיינע שלעכטע געוואוינהייטן און נישט גוטע מעשים און זיך דערנענטערן צום רבונו של עולם.
און די זעלבע איז ווען עס קומט צו יום כיפור, דארף דער איד קומען צו גיין מיט הכנעה און התבטלות, מיט א צובראכן הארץ פיל מיט תשובה און חרטה אויפן עבר, ער לייגט אוועק זיין גאנצע אנוכיות אין די זייט, ווי מיר האבן דערמאנט באריכות אינעם פריערדיגן שיעור, אז יום כיפור איז דער זמן פון ונפשי כעפר לכל תהיה און גענצליכע התבטלות, ואנכי עפר ואפר. נאך מער, די משנה (יומא פ"ח מ"ט) לערנט אונז "עֲבֵרוֹת שֶׁבֵּין אָדָם לַחֲבֵרוֹ אֵין יוֹם הַכִּפּוּרִים מְכַפֵּר עַד שֶׁיְּרַצֶּה אֶת חֲבֵרוֹ" אויב א איד וויל זוכה זיין צו מחילת עוונות אויף עבירות וואס ער האט געזינדיגט קעגן אנדערע, דארף ער זיי קודם מפייס זיין און איבערבעטן, און נאר נאכדעם וועט השי"ת איהם מוחל זיין. בפנימיות הענין קען מען ערקלערן, פארוואס טאקע איז די מחילה נאר חל נאכדעם וואס מ'האט יענעם איבערגעבעטן, דער אייבישטער איז דאָך דער אדון הסליחות, ער קען מוחל זיין וועמען ער וויל, פארוואס דארף מען קודם מרצה זיין דעם חבר? נאר ווילאנג דער מענטש איז זיך נישט מכניע און ער בעהט נישט איבער, איז א סימן אז ער האלט נאך אָן זיין אייגענעם 'אני' ער האט נאך זיינע קפידות און חשבונות, און דעריבער האט ער נישט קיין כפרה אויף זיין זינד. נאר נאכדעם וואס דער מענטש 'לאזט גיין' און ער איז גרייט צוריק צו ציען פון זיין זייט, ער בעהט יענעם איבער און ער ווארפט אוועק אלע חשבונות און אייגענע געפילן, יעצט איז ער ראוי פאר א מחילה און טהרה פון הימל.
פון אט דעם הייליגן און ריינעם פלאץ קען א איד אריינקומען און זיך דערנענטערן צו די צילא דמהימנותא, נאר נאך די עבודה פון אני לדודי און פון זיך גענצליך מבטל זיין און מכניע זיין צום בורא עולם, דערמיט קען מען זיך באמת דערנענטערן צו איהם און קומען זיצן כיבכול אין זיין הייליגן שאָטן.
די יום טוב סוכות איז קעגן יעקב אבינו ע"ה
אצינד לאמיר אביסל אריינבליקן אין די פנימיות פון מצות סוכה. דער טור ברענגט אין הלכות ראש חודש (או"ח סי' תי"ז) און די מקור דערפון איז אין מדרש, אז די שלש רגלים זענען קעגן די דריי אבות אברהם יצחק ויעקב, פסח איז קעגן אברהם אבינו וואס האט געגעבן צו עסן מַצות פאר די דריי מלאכים וועלכע זענען געקומען צו איהם, שבועות איז קעגן יצחק אבינו, וויבאלד די קול שופר ביי מתן תורה איז געווען פונעם אֵילוֹ של יצחק ביי די עקידה, און סוכות איז כנגד יעקב אבינו ווי עס שטייט (בראשית ל"ג י"ז) וּלְמִקְנֵהוּ עָשָׂה סֻכֹּת.
ביי יעקב אבינו איז טאקע די ערשטע מאל אין די תורה וואו מ'געפונט בכלל דער ענין פון א סוכה, ווי די תורה זאגט אינעם אויבנדערמאנטן פסוק "וְיַעֲקֹב נָסַע סֻכֹּתָה וַיִּבֶן לוֹ בָּיִת וּלְמִקְנֵהוּ עָשָׂה סֻכֹּת עַל כֵּן קָרָא שֵׁם הַמָּקוֹם סֻכּוֹת", און די ספרים זענען מבאר אז עס האט א שייכות מיט די מצות סוכה אין וועלכע מיר זענען עוסק.
וואס איז טאקע די קשר און די שייכות צווישן וְיַעֲקֹב נָסַע סֻכֹּתָה מיט די מצוה פון סוכה?
די תשובה דערפון ליגט אפשר אין די השתלשלות און די פאסירונגען וואס האבן זיך אפגעשפילט מיט יעקב אבינו ביז אהין. מיר געדענקן אלע די מעשה ווי יעקב אבינו האט אויסגעפאָפּט עשו און אוועקגענומען פון איהם די ברכות דורכ'ן אָנטוהן זיינע בגדים אז עס זאל זיך דאַכטן פאר יצחק אז ער איז באמת עשו. עשו איז דעמאלטס געווארן אין כעס אויף יעקב און האט איהם געוואלט הארגענען, דעריבער האט רבקה אמנו געראָטן פאר יעקב אז ער זאל אנטלויפן צו לבן, און ער זאל דארט וואוינען א שטיק צייט ביז די מצב וועט זיך בארואיגן.
אז מען קוקט אריין אין די פסוקים אין סוף פרשת תולדות (כ"ז מ"ג), זעהט מען אז רבקה זאגט צו יעקב, וְעַתָּה בְנִי שְׁמַע בְּקֹלִי וְקוּם בְּרַח לְךָ אֶל לָבָן אָחִי וגו' וְיָשַׁבְתָּ עִמּוֹ יָמִים אֲחָדִים "עַד אֲשֶׁר תָּשׁוּב חֲמַת אָחִיךָ" דו זאלסט וואוינען ביי לבן פאר אייניגע טעג ביז עס וועט זיך בארואיגן די צאָרן פון דיין ברודער, און גלייך נאכדעם שטייט נאָכאַמאָל אינעם קומענדיגן פסוק "עַד שׁוּב אַף אָחִיךָ מִמְךָ" וואס באדייט ממש די זעלבע זאך. לכאורה דארף מען פארשטיין פארוואס די תורה האט געדאָפלט דעם ענין צוויי מאל, ווי אויך די וואָרט עַד שׁוּב אַף אָחִיךָ 'מִמְךָ' זעהט אויס איבריג, וויבאלד מיר ווייסן דאָך שוין אז די כעס פון עשו איז געווען אויף יעקב.
אין ספר שיח שרפי קודש ווערט געברענגט בשם הרה"ק רבי יעקב דוד פון אמשינאוו זי"ע (אזוי אויך ווערט דאס געברענגט בשם נאך צדיקים וגדולים) וואס האט געטייטשט לויט'ן כלל וואס שלמה המלך לערנט אונז (משלי כ"ז) "כמים הפנים לפנים כן לב האדם לאדם", איין הארץ שפירט דעם אנדערן. און דעריבער ווען א מענטש וויל אז זיין חבר זאל זיך בארואיגן און נאכלאזן פון זיין שווער הארץ קעגן איהם, איז די עצה אז צום ערשט זאל מען זיך אליינס בארואיגן און באזייטיגן די שווערע געפילן פון כעס און שנאה וואס מען האט אויף יענעם, און דאס ווירקט פון זיך אליינס אז יענער זאל זיך אויך בארואיגן און שפירן די זעלבע, ווייל די הערצער שפירן זיך. און דאס האט דא רבקה געזאגט צו יעקב "עַד שׁוּב אַף אָחִיךָ מִמְךָ" ביז ס'וועט זיך בארואיגן 'דיין' כעס וואס דו האסט אויף דיין ברודער [דער "אַף אָחִיךָ" וואס דו האסט אין דיין הארץ קעגן עשו, וועט זיך בארואיגן "מִמְךָ" און ס'וועט אוועקגיין פון דיר] דעמאלטס וועט ממילא אויך
אוועקגיין די כעס וואס דיין ברודער האט אין זיין הארץ קעגן דיר.
די עבודה פון התבטלות און הכנעה
אביסל טיפער גערעדט, לערנט איהם זיין מאמע רבקה דא, אז כדי צו קענען אויפשטעלן די י"ב שבטי קה און זיין דער טאטע פון כלל ישראל פעלט זיך אויס א געוואלדיגע עבודה פון הכנעה און התבטלות, יעקב אבינו דארף זיך מכניע און מבטל זיין צום אייבישטער, מקבל זיין אלעס באהבה, נישט לעבן מיט קיין חשבונות און געפילן קעגן אנדערע, נאר ער דארף מסלק זיין אלע זיינע שלעכטע הֶרְגֵשִׁים קעגן עשו. די עבודה ליגט אויף איהם! און נאר ווען ער וועט זיך פירן אזוי וועט ער צוקומען צו זיין מדריגה פון זיין דער בחיר האבות וואס איז זוכה אויפצושטעלן די
הייליגע שבטים.
ביז יעצט איז יעקב געווען דער אִישׁ תָּם ישֵׁב אֹהָלִים, ער זיצט אין בית המדרש און ישיבה, ער איז אויסגעטוהן פון אלע הבלי עולם הזה. דארט איז טאקע גרינג צו ווערן דערנענטערט צום אייבישטער און איהם דינען ווי עס דארף צו זיין. אבער אצינד -זאגט איהם זיין מאמע- איז געקומען די צייט ווען דו גייסט ארויס אין די וועלט, דו גייסט זיצן ביי לבן הארמי אינדערהיים, און ס'איז גארנישט אזוי לייכט, מען איז ארומגענומען מיט גשמיות'דיגע מענטשן, מיט פאָפּער'ס און שקרנים, דארט זיך צו קענען האלטן פעסט און זיך נאך אלס מבטל זיין צום הנהגת הבורא, מקבל זיין יעדע זאך באהבה און שטענדיג מוותר זיין און וויסן אז אזוי האט דער אייבישטער געוואלט און ממילא איז עס לטובה, איז שוין גאר א גרויסע עבודה, און דאס דארף יעצט יעקב אבינו עררייכן.
וכך הוה, אלעס גייט טאקע אויף דעם אופן, לבן שטייט איהם אין וועג און זוכט איהם מצער צו זיין און וויי טוהן וואו ער קען נאר, ער פאָפּט איהם אויס דורכ'ן געבן לאה אנשטאט רחל, און יעקב דארף ארבעטן שווער נאך זיבן גאנצע יאר בלויז צוליב די שקר פון לבן, אבער יעקב אבינו איז זיך נישט מתרעם, ער האט נישט קיין טענות - נישט אויפן אייבישטער און נישט אויף זיינע עלטערן וואס האבן איהם אהערגעשיקט, ער ווערט נישט געפאלן ביי זיך אדער צובראכן, נאר ער לעבט מיט ביטול און הכנעה, וואס איז אגב מרומז אינעם נאמען 'יעקב' זעלבסט, א לשון פון עקב, די אונטערשטע פערשט פונעם פיס און די נידריגסטע פלאץ אינעם גוף.
ווי שיין איז דער ענין מרומז אין פסוק (ויצא כ"ט כ') וַיַּעֲבֹד יַעֲקֹב בְּרָחֵל שֶׁבַע שָׁנִים וַיִּהְיוּ בְעֵינָיו כְּיָמִים אֲחָדִים, ווען יעקב האט געארבעט די נאך זיבן יאר פאר רחל, איז עס געווען אין זיינע אויגן "כְּיָמִים אֲחָדִים" ווי איינצעלענע טעג, ער איז עס מקבל באהבה און האט נישט קיין טענות, ווייל דאס איז טאקע וואס זיין מאמע רבקה האט איהם פאָראויס געזאגט וְקוּם בְּרַח לְךָ אֶל לָבָן אָחִי וגו' וְיָשַׁבְתָּ עִמּוֹ "יָמִים אֲחָדִים", דאס גייט זיין דיין עבודה ביי לבן אין שטוב, דארט וועסטו מוזן האָרעווען אויף דיינע מידות זיך מבטל צו זיין אינגנאצן צום רצון הבורא ברוך הוא, און דאס איז ער טאקע דא מקיים מיט'ן גאנצן הארץ.
די באגעגעניש פון יעקב מיט עשו
נאך די גאנצע תקופה וואס יעקב אבינו דינט דעם אייבישטער מיט התבטלות און הכנעה צום אייבישטער בבית לבן, קומט טאקע זיין באגעגעניש מיט זיין ברודער עשו. [צום ערשט האט ער זיך אנגעשטויסן אינעם שָׂרוֹ של עשו, דער מלאך וואס האט זיך געראנגלט מיט איהם, און ווי עס שטייט אין מגלה עמוקות (פר' האזינו) איז די מעשה פאָרגעקומען יום כיפור ביינאכט, טאקע דעמאלטס, אינעם הויכפונקט-זמן פון התבטלות צום אייבישטער, און דער מלאך זאגט איהם אז פון יעצט און ווייטער וועט ער ווערן אנגערופן 'ישראל' וואס ווייזט אויף די הויכע מדריגה פון כלל ישראל, אויף די ריינקייט און שיינקייט פון א איד אין יעדן מצב]. ווען עשו באגעגנט איהם איז שוין טאקע נישט גארנישט געבליבן פון זיין כעס, אדרבה, דא ווערט עשו אינגאנצן בטל ומבוטל צו יעקב, ער לויפט איהם אנקעגן, וַיָּרָץ עֵשָׂו לִקְרָאתוֹ וַיְחַבְּקֵהוּ וַיִּפֹּל עַל צַוָּארָו וַיִּשָּׁקֵהוּ, און ווי חז"ל זאגן "באותה שעה נכמרו רחמיו" עשו'ס הארץ איז געווארן איבערגעדרייט און ער האט רחמנות געהאט אויף יעקב.
יעקב'ס עבודה איז אנגעקומען צום שלימות, ער האט מתקן געווען זיינע מידות און זיינע מעשים אויף די העכסטע דרגא פונקט ווי רבקה האט איהם געהייסן, און דעריבער האט שוין עשו'ס שנאה און כעס נישט געקענט בלייבן שטיין נאר עס איז אינגאנצן צופאלן.
ויעקב נסע סכתה - לעבן מיט ביטול
פון דארט קומט יעקב אבינו אָן קיין סוכות, וְיַעֲקֹב נָסַע סֻכֹּתָה, ווייל אצינד איז יעקב אבינו שוין באמת אנגעקומען צום שפיץ און צו די תכלית הידיעה פון לעבן מיט ביטול צו השי"ת, יעקב אבינו האט געארבעט אויף זיך די אלע יארן אנצוקומען צו א מצב אין וועלכע ער איז זיך אינגאנצן מבטל, עס עקזיסטירט נישט אין איהם קיין שום 'אני' וואס פארנעמט אן ארט, אדרבה, ער איז כולו לשמים, ער לעבט און טוט בלויז וואס השי"ת וויל פון איהם און וויאזוי מ'פירט איהם פון אויבן אזוי איז איהם גוט, נישט קיין חילוק אויב ס'קומט אָן גרינג אדער נישט.
דעריבער גייט יעקב קיין סוכות, א פלאץ וואס ווערט אנגערופן על שם די סוכה וועלכע איז א אוהל עראי, א פשוט'ע געצעלט, ס'איז שוואך און צייטווייליג און נישט אזוי באקוועם, און דערמאנט פארן מענטש אז 'איך' בין גארנישט און 'איך' דארף גארנישט, א איד וואס לעבט מיט'ן רבונו של עולם זוכט נישט קיין קביעות אין עולם הזה, ער זוכט נישט צו בויען זיין אייגענע אני מיט א שטארקע שטאנד און באקוועמליכקייט, אדרבה ער לעבט א לעבן פון 'עראי' וואס איז מרמז אויף התבטלות און ענוה, ער איז שטענדיג גרייט זיך אונטערצוּווארפן און אוועקצוגעבן זיינע אייגענע געפילן און באקוועמליכקייט ווען עס קומט צום רצון השי"ת, אני לדודי ודודי לי.
סוכות קומען מיר צו די הכרה פון לעבן מיט התבטלות
הכלל, האבן מיר שוין א שטיקל דערהער וואס די סוכה באדייט. חג הסוכות איז די יום טוב פון יעקב אבינו, דער יום טוב אין וועלכע מיר כאפן זיך אָן עטוואס אין די וועגן פון יעקב, נאכן אדורכגיין די הייליגע טעג ביז אהער, טעג פון ביטול און התבטלות צום אייבישטער, טעג פון טהרה און ריינקייט, אצינד קומט מען צו צום תכלית, צו די טיפע און אמת'ע השגה אז אונזער גאנצע עולם הזה זאל אריבערגיין צו א מצב פון 'דירת עראי', פון וויסן און געדענקן אז דער 'אני' פארנעמט נישט קיין אָרט, עס איז בלויז א טפל צום אייבישטער און אונזער גאנצע ציל און שטרעבן איז איהם צו דינען און טוהן זיין רצון בשלימות.
פונקט ווי ביי יעקב אבינו, נאכדעם וואס ער האט זוכה געווען זיך אינגאנצן מבטל צו זיין, טראץ זיינע שווערע מצבים און זיינע מיטמאכענישן פון עשו מיט לבן, לעבט ער ווייטער מיט אמונה און בטחון, און ער קומט אָן צו די טיפע הכרה פון לעבן בלויז מיט'ן בורא עולם אליינס, וְיַעֲקֹב נָסַע סֻכֹּתָה, ער ווייסט און אנערקענט אז די גשמיות'דיגע קנינים און עולם הזה זענען גארנישט, עס מאכט נישט אויס וויפיל איך האב יא אדער נישט, אדער וויפיל יענער האט מער ווי מיר, ווייל דאס אלעס איז נישט וויכטיג און נישט דער עיקר.
אט דאס איז דער לימוד וואס דער 'דירת עראי' פון יום טוב סוכות לערנט אונז. רבי איד הייב אָן צו לעבן העכער! לאז טאקע דיין 'אני ואפסי' בלייבן אוועקגעפּאַקט אפילו נאך די ימים נוראים, הייב אָן צו פארשטיין אז מ'מוז נישט אלעס האבן, מ'קען זיין א שמח בחלקו מיט וואס מ'האט יא, מ'קען זוכן צופרידנקייט און שמחה אין יעדן מצב, מ'דארף נישט ווערן איבערגענומען פון יעדע עוולה אדער עגמת נפש וואס פלוני אדער אלמוני האט אונז גורם געווען. עס איז מיר גוט מיט מיין קליינע סוכה'לע וואס פארמאגט כמעט גארנישט אין זיך, קוים א קליינע ד' על ד' מיט א הונקעדיגע טיש און אפאר צוזאמלייג בענקלעך, וואס דארף איך דען מער פון דעם אויב אינעווייניג אין מיין הארץ ארבעט איך אויף זיך, איך בין עוסק צו זיין צופרידן, איך האָרעווע אויף מיינע מידות, איך בין זיך מכניע און מוותר און מעביר על מידותיו, איך בין מקבל באהבה און איך ריק זיך א טריט נענטער צום אייבישטער, וואס קען דען זיין בעסער פון דעם?
וויאזוי איז מען זוכה צו ענני הכבוד?
דערמיט קומען מיר צוריק צו פארענטפערן די סתירה מיט וועלכע מיר האבן אנגעהויבן, וואס איז די סוכה? א זכר צו ענני הכבוד אדער א זכר צו סוכות ממש? דער תירוץ איז אז ביידע זענען אמת! ווי דער שפת אמת און נאך ספרים הקדושים זענען מבאר, אז וואס מער א איד מאכט א זכר צו 'סוכות ממש' און ער הייבט אָן צו לעבן מיט העכערקייט, ער פארשטייט אז גאנץ עולם הזה איז נישט מער ווי א דבר עראי און דעריבער איז ער איז זיך מבטל צו השי"ת, אלס מער וועט ער באקומען אין די זעלבע צייט רוחניות'דיגע 'ענני הכבוד' וואס וועלן איהם ארומנעמען, באגלייטן, און באשיצן פון אלעם בייזן.
די סוכה איז באמת כולל אין זיך ביידע ענינים. דער אייבישטער בעהט זיך ביי אונז נאך די הייליגע טעג אז מיר זאלן לעבן מיט התבטלות צו איהם, וויסן אז אלעס אנדערש איז נישט וויכטיג און נישט חשוב. און ווען מיר טוען דאס זענען מיר זוכה צו ענני הכבוד פון סייעתא דשמיא און השפעות טובות וואס מ'שענקט אונז פון הימל.
און דאס איז א מציאות וואס מ'קען זעהן בחוש! ווען א איד געדענקט אריינצוברענגן די געפיל פון 'עראי' אין זיין שטוב, דאס הייסט א שטענדיגע התבטלות צום רצון ה' אז כל מה דעביד רחמנא לטב עביד, א צופרידנקייט אפילו ווען מ'האט נישט אלעס, שומעים חרפתם ואינם משיבים - אפילו ווען יענער האט מיך געטשעפעט אדער אריינגעזאגט ווער איך נישט אויס מענטש, איך קען מוחל זיין און מוותר זיין, איך קען זיך מבטל זיין און פארקוקן אויף מיין כבוד, איז פשוט אז דאס גאנצע לעבן און די גאנצע שטוב ווערט דערהויבן, עס ווערט אן "ענני הכבוד'יגע סארט שטוב", א שטוב וואס איז געבענטשט מיט שמחה און שלוות הנפש און מיט די גרעסטע מאס ברכה וואס קען נאר זיין.
סוכה איז מסוגל משפיע צו זיין אחדות און ליבשאפט
דאס איז אויך דער ענין וואס איז מבואר אין ספרים הקדושים אז סוכה איז מרמז אויף אחדות, ווי עס איז די לשון הגמרא (סוכה כ"ז:) "כָּל הָאֶזְרָח בְּיִשְׂרָאֵל יֵשְׁבוּ בַּסֻּכֹּת - מלמד שכל ישראל ראוים לישב בסוכה אחת" אז אלע אידן זענען ראוי צו זיצן אין איין סוכה (די גמרא וויל דארט ארויסלערנען א דין אז מ'קען יוצא זיין די מצוה אין א געבאָרגטע סוכה, עיין שם) וואס בדרך רמז האבן צדיקים געטייטשט אז מצות סוכה איז מסוגל צוזאמצוברענגן גאנץ כלל ישראל אינאיינעם.
אזוי אויך שטייט אז א סוכה דארף זיין "כוכבים נראין מתוכה" מען דארף קענען זעהן די שטערנס פון די סוכה, וואס איז אויך מרמז אויף אחדות און אהבת ישראל, וויבאלד חז"ל זאגן אונז אז "ישראל נמשלו לכוכבים" די אידן זענען צוגעגליכן צו די שטערן, וואס די מהות פון מצות סוכה איז אז ס'זאל זיין אט די 'כוכבים' נראין מתוכה, מ'זאל זעהן און באמערקן א צווייטע איד, מ'זאל זיך אומקוקן און מיטפילן מיט איהם.
די זעלבע טוען מיר מיט די ד' מינים אין סוכות, וועלכע זענען מרמז אלע סארטן מדריגות פון כלל ישראל, די צדיקים די בינונים און די רשעים, און מיר בינדן זיי צוזאמען מיט אחדות און ליבשאפט ווי מיר זאגן ביים דאווענען אין די יוצרות פון יום טוב.
און דאס איז דירעקט פארבינדן מיט די מציאות פון מצות סוכה, וויבאלד ווען א איד לעבט מיט א העכערע סארט בליק אויפן לעבן, ער לעבט מיט התבטלות פון זיין אייגענעם אני, ער גייט אריין אין א מצב פון 'עראי' און ער איז דבוק אין השי"ת, דעמאלטס איז מען באמת מסוגל סוֹבֵל צו זיין יעדן איינעם און פארנעמען יעדעם.
ווען מען לעבט א לעבן פון תכלית און העכערקייט און מ'קריכט ארויס פון די אייגענע 'אני', דאן פאלן אוועק ווי פון זיך אליינס אלע סארטן נארישע הקפדות, טענות ומענות, שווערע געפילן,
און חשבונות וואס מ'האט מיט דעם און מיט יענעם. אדרבה, דער מענטש ווערט דערהויבן, ער איז זוכה צו התרוממות און צו ווערן איין שטיק אהבת ה' און אהבת ישראל, און עס איז באמת "כל ישראל ראוים לישב בסוכה אחת".
מאמר ג'
ווען מ'איז זיך מבטל צום רצון ה'
די כוח פון התבטלות צום רצון השי"ת
צום שלוס לאמיר מסיים זיין מענין לענין באותו ענין, מיט א מעשה נפלא וואס מיר האבן זוכה געווען צו הערן אין די יעצטיגע טעג פון א כלי ראשון:
ראובן איז א איד א ערליכער בעל תשובה, טראצדעם וואס ער איז אויפגעוואקסן אין א משפחה וואס איז נישט פרום, און אלע ארום איהם זענען נאך ליידער ווייט פון תורה ומצוות, האט ער זוכה געווען נתקרב צו ווערן צום דרך התורה, און שוין לאנגע יארן וואס ער פירט זיך ערליך און איז מקפיד על קלה כבחמורה, ער זוכט צו לערנען נאך און נאך און קונה זיין ידיעות התורה, ער ארבעט אויף זיך, און שטייגט כסדר העכער און העכער.
מיט עטליכע יאר צוריק האט ער געהאט א סכסוך מיט זיין שותף אין ביזנעס, און ס'איז געקומען צו א מצב אין וועלכע מ'האט שוין נישט געקענט בלייבן צוזאמען, נאר מען האט זיך געמוזט צוטיילן. געבליבן איז דעמאלטס אז דער שותף קויפט אויס ראובנ'ס חלק, און ראובן פארלאזט די ביזנעס אינגאנצן.
ראובן האט געמאכט א חשבון וויפיל ער האלט אז עס קומט זיך איהם באמת פאר זיין חלק השותפות, און אזויפיל האט ער פארלאנגט פון זיין שותף. די פראבלעם איז אבער געווען אז דער
שותף האט האט איהם ניטאמאל געפרעגט און נישט געוואלט אויסהערן דערוועגן, און דעריבער האט ער איהם געגעבן א פיל קלענערע סכום ווי וואס ער האט ערווארטעט, און איהם מסלק געווען דערמיט פון די שותפות שלא ביושר.
ראובן האט סייווי נישט געהאט קיין סאך ברירות דעמאלטס, און ער האט געמוזט שווייגן און אָננעמען דאס ביסל וואס ער האט באקומען, אבער אין הארץ האט עס איהם שטארק וויי געטוהן וויסענדיג אז ער איז געווארן בא'עוול'ט און בארויבט פון א באדייטנדע סכום געלט. איבערהויפט ווען ער האט געקלערט ביי זיך אז ס'וועט נאך קומען א טאג ווען ער וועט וויכטיג דארפן דאס געלט, למשל ווען ער וועט האלטן ביי חתונה מאכן זיינע קינדער וכדומה, וואס דעמאלטס וועט זיך עס נאך מער אויספעלן.
אבער וויבאלד ער האט געלערנט און געהערט אז דער רבונו של עולם איז דער מנהיג לבירה, ער פירט די וועלט מיט א פונקטליכע חשבון, און דער רבוש"ע ווייסט גענוי אז ס'קומט זיך איהם מער, איז ראובן געגאנגען מיט א תמימות און גענומען א ליידיגע טשעק פון זייער ביזנעס, און ער האט אריינגעשריבן דארט די ריכטיגע סכום וואס זיין שותף קומט איהם באמת, און אויבן ביי די שורה וואו מ'שרייבט אריין די דאטום, האט ער געשריבן "ווען דער אייבישטער וועט וועלן אז איך זאל באקומען דאס געלט"... און ער האט זיך אוועקגעלייגט דעם (ווערדלאזן) טשעק אלס א מזכרת.
ראובן דערציילט: יארן זענען פארביי זייט יענע פאסירונג און מיינע קינדער זענען אונטערגעוואקסן. ווען ס'איז געקומען די תקופה פון חתונה מאכן, באקום איך איין טאג א אומערווארטעטע רוף פון מיין געוועזענעם שותף, אָן קיין שום השתדלות אדער סיי וועלכע פעולה פון מיין זייט, און דער שותף זאגט מיר, "דעמאלטס ווען מיר האבן זיך צוטיילט מיט'ן געשעפט האב איך דיר געגעבן א געוויסע סכום, למעשה שפיר איך שלעכט קלערנדיג אז ס'איז לכאורה געווען צו ווייניג און כ'בין באגאנגען א עוולה דערמיט, דעריבער האב איך באשלאסן דיר אפצוצאלן און געבן יעצט א פיל גרעסערן סכום", און דער שותף האט מיר געשיקט א טשעק מיט... גענוי יענע סכום וואס איך האב געהאלטן אז עס קומט זיך מיר! אָנדעם וואס איך האב איהם אפילו אמאל געזאגט דעם סכום וואס איך פארלאנג!
דאס איז א קליינע דוגמא פון ווען א איד לעבט מיט התבטלות צום הנהגת הבורא, און ער ווייסט און גלייבט אז "ווען דער אייבישטער וועט וועלן אז איך זאל באקומען דאס געלט" וועל איך דאס באקומען, איז ער זוכה צו זעהן די ענני הכבוד מן השמים וואס באגלייטן איהם און נעמען איהם ארום.
פארשטייט זיך אז נישט יעדער איינער איז זוכה צו די זעלבע מאָס התגלות, און נישט אלעמאל קען מען דאס באלד זעהן מיט די אויגן. אבער אונזער עבודה איז צו ארבעטן, צו פראבירן, זיך ריקן פאָראויס א טריט נאך א טריט אינעם ריכטונג פון התבטלות צו השי"ת, אפצולאזן נאך אביסל פון די אייגענע אני ואפסי, און אריינברענגן נאך א קליינע בליק פון 'עראי' אין אונזער שטוב. ובשם ה' נעשה ונצליח, דאס וועט אונז ברענגן צו א געבענטשטע אָרט, א לעבן וואס איז ארומגענומען מיט ענני הכבוד און השראת השכינה, און דאס וועט אריינשיינען א אמת'ע 'זמן שמחתינו' אין אונזער טאג טעגליכע לעבן בסייעתא דשמיא, אכי"ר.
לסיכום געדענק:
• נאך די הייליגע טעג זענען מיר געבענטשט! השי"ת האט געהערט אונזערע תפלות און איז משפיע אויף אונז אלעם גוטן, סוכות איז דער 'חג האסיף' ווען מיר נעמען דאס אפ.
• די סוכה לערנט אונז צו לעבן אויף א אופן פון עראי און התבטלות, צו זיין א שמח בחלקו מיט וואס מ'האט יא, זיך מבטל זיין צום רצון ה' און אלעס מקבל זיין באהבה.
• אז מ'לעבט אזוי ווערט די גאנצע שטוב אן "ענני הכבוד'יגע סארט שטוב", א שטוב וואס איז געבענטשט מיט שמחה און שלוות הנפש און מיט די גרעסטע מאס ברכה וואס קען נאר זיין.
כָּל שִׁבְעַת הַיָמִים צֵא מִדִירַת קְבַע
די גמרא זאגט (סוכה ב.) בסוכות תשבו שבעת ימים - אמרה תורה כל שבעת הימים צא מדירת קבע ושב בדירת עראי, טייטשט הגה"ק רבי צדוק הכהן פון לובלין זי"ע אז במשך די זיבן טעג פון סוכות דארף דער מענטש שטייגן כסדר העכער, ער דארף אלס מער ארויסקריכן פונעם געדאנק אז עולם הזה איז א קביעות'דיגע זאך, נאר יעדע רגע דארף ער אנערקענען און אנקומען מער און מער צו די פארשטאנד אז עולם הזה איז נישט מער ווי א דירת עראי. און דאס באדייט "כל שבעת הימים צא מדירת קבע ושב בדירת עראי" דאס איז אן אנגייענדע עבודה יעדע רגע פון די זיבן טעג, עס דארף אלס ווערן שטערקער און קלארער ביים מענטש.
(פרי צדיק, כ"ו)
א פרייליכן יום טוב!
זיך איינצושרייבן צו באקומען די "מיט א טיפערן בליק"
דורך אי-מעיל בעז"ה [email protected]
מאמר א'
די השפעות פון סוכות - חג האסיף
מיר דארפן בלויז אויסשטרעקן די הענט און נעמען
צום ערשט לאמיר אנהייבן מיט א טרעפליכן אריינפיר, א שיינע הקדמה צום מהות פונעם יום טוב סוכות.
מיר געפונען אין די פרשת משפטים (און ענדליך צו דעם אין פרשת כי תשא) וואו די תורה הקדושה רעדט פון די שלש רגלים, זאגט די תורה "וְחַג הָאָסִף בְּצֵאת הַשָּׁנָה בְּאָסְפְּךָ אֶת מַעֲשֶׂיךָ מִן הַשָׂדֶה", סוכות ווערט אנגערופן 'חג האסיף' צוליב דעם וואס דעמאלטס זאמלט מען איין און מען נעמט אריין די געשניטענע תבואה פון די פעלדער צו די הייזער. האבן צדיקים געטייטשט אז דא ליגט א פיל-טיפערע כוונה, און ווי מיר וועלן דאס מסביר זיין מיט א משל לויט אונזערע פארשטענדליכע מושגים:
געווען איז אמאל א יונגערמאן א בן תורה און א בן עליה, ר' יחיאל, וואס האט באשלאסן נאך זיין חתונה מקיים צו זיין דעם "והוי גולה למקום תורה" און האט זיך געצויגן קיין ארץ ישראל, דארט האט ער זיך צוריק אריינגעזעצט אין ישיבה און געהארעוועט על התורה ועל העבודה מיט גרויס התמדה, בשעת ער מיט זיין בני בית זענען זיך מסתפק במועט, זיי לעבן אויף די ארימע רווחים וואס זי ברענגט אריין פון איר ארבעט און אויף זיין מאָגערע כולל געהאלט.
די יארן בלייבן נישט שטיין, ר' יחיאל האט שוין א שטוב מיט קינדער בליעה"ר, און זיין מצב הפרנסה ווערט שווערער און שווערער. דאס ביסל געלט וואס ער ברענגט אהיים איז שוין פון לאנג נישט גענוג צו שפייזן די פאמיליע, אֵין הקומץ משביע, עס דעקט קוים אביסל ברויט און נויטיגע עסן, ווער רעדט נאך פון קליידונג, שיך, אדער אנדערע וויכטיגע הוצאות וואס קומען כסדר אונטער. אלע יארן ביז אהער האט ער טאקע באוויזן צו לעבן בצמצום און בדחקות אָן צו בעטן פון קיינעם, אבער ער שפירט אז ער קען שוין נישט ווייטער, עס קען נישט אזוי אָנגיין.
נישט האבענדיג קיין צוויי ברירות איז ער זיך מתגבר אויף די בושה און אומאיינגענעמליכקייט, ער הייבט אויף א טעלעפאן צו זיין פאטער וועלכער איז א פארמעגליכער איד און האט יארן צוריק שוין מרמז געווען אז ער איז גרייט איהם אויסצוהאלטן און ארויסהעלפן פינאנציעל, טראצדעם וואס יחיאל האט זיך טאקע איינגעהאלטן פון נעמען די אלע יארן, אבער יעצט איז ממש נישט געבליבן קיין אנדערע אויסוואל, און רעדנדיגע מיט זיין טאטן הייבט ער אָן צו אריינצוּווארפן א וואָרט איבער זיין געדרוקטן צושטאנד. זיין פאטער הערט זיך צו מיט געפיל, און נאך איידער ער ענדיגט ארויסברענגן זיין פארלאנג, זאגט איהם דער טאטע העפליך, "מיין קינד, קיין שום פראבלעם, איך שיק דיר שוין א שיינע סכום אזוי אז דו זאלסט האבן בריוח, דו דארפסט זיך נישט זארגן".
יחיאל אטעמט אפ, ער האפט אז זיין השתדלות האט טאקע עושה פירות געווען און זיין טאטע וועט זיך ווארים אנרופן אויף זיין בקשה. עס גייען אבער אדורך א וואך, צוויי, און אפילו דריי, און דערווייל זעהט מען נישט קיין זכר פון די געלט וואס דער טאטע האט איהם צוגעזאגט. יעדן טאג אהיימקומענדיג פון כולל זוכט ער באלד אינעם פּאָסט קעסטל אויב ס'איז אנגעקומען א קאָנווערט פונעם ווייטן אמעריקע, אבער אָן ערפאלג, אויסער אפאר דאקומענטן און בִּיל'ס האט דארט גארנישט געווארט אויף איהם. ער ווארט מיט שפאנונג צו באקומען א טעלעפאן רוף פון א שליח, אפשר האט זיין טאטע געשיקט דאס געלט מיט א צווייטן, אבער אֵין קול ואין עונה, קיינער רופט איהם נישט.
ער איז צובראכן ווי א שארב, ער שעמט זיך שרעקליך צו בעטן נאָכאַמאָל, אבער ההכרח לא יגונה, אז מ'מוז מוז מען. דעם קומענדיגן מאל וואס ער רעדט צו זיין טאטע הייבט ער אָן צו קרעכצן און זאגן אז ער גיבט זיך ממש נישט קיין עצה און ער דארף הילף. זיין טאטע זאגט איהם תיכף מיט די זעלבע העפליכקייט, "קיין שום פראבלעם, יחיאל, איך שיק דיר שוין, איך בין דא דיר צו העלפן, אלעס וועט אי"ה זיין אין ארדענונג"... יחיאל האט געהאפט אז דאסמאל האט דער טאטע בעסער פארשטאנען דעם רמז און ער וועט זיך נישט אזוי לאנג פארזוימען מקיים צו זיין די הבטחה, אבער אודך, די זעלבע זאך חַזר'ט זיך איבער, ער ווארט און ווארט און דאס געלט קומט נישט אָן.
ווען יחיאל האט שוין געדארפט בעטן דאס דריטע מאל, האט ער זיך מער נישט געקענט באהערשן, זיין קול ווערט געשטיקט און ער פלאצט אויס אין א יאמערליכן געוויין, ער וויינט און וויינט און קען ממש נישט קומען צום ווארט, ער פראבירט צו ערקלערן פאר זיין פאטער אין וואס פאר א ענגשאפט ער לעבט, שוין חדשים וואס זיינע קינדער באקומען נישט געהעריג צו עסן, זיי דרייען זיך ארום מיט אלטע אפגעריבענע קליידער, ער פארמאגט חובות איבערן קאפ, און אזוי ווייטער, און דערווייל ווארט ער יעדן טאג אויף דאס געלט און עס קומט נישט... פון די אנדערע זייט טעלעפאן הערשט א טאטאלע שטילקייט, עס איז קענטיג אז זיין טאטע איז געכאפט געווארן אין שאק.
ענדליך ווען יחיאל שטעלט אפ זיין געוויין, פרעגט איהם דער טאטע "וואס הייסט אז עס קומט נישט? די געלט איז עפעס נישט אדורכגעגאנגען אין באַנק?!", דא איז געקומען די רייע פון יחיאל זיך צו וואונדערן אויף צוריק מיט שטוינונג "אין באנק? וועלכע באנק? פון וואס רעדסטו? איך האב געזוכט אינעם פאָסט קעסטל".
דער טאטע שרייט, "יחיאל וואס איז מיט די באנק קאנטע וואס כ'האב געעפנט פאר דיר אין ארץ ישראל באלד נאכדעם וואס דו האסט זיך אהינגעצויגן, און איך שיק דיר דארט געלט יעדן חודש? איך האב דיר אלעמאל שיין געגעבן, און יעצט ווען דו האסט געבעטן מער האב איך מוסיף געווען כהנה וכהנה, איך האב דיר שוין צוויי מאל אריינגעלייגט דארט א ריזיגע סכום געלט, און כ'האב געהאפט אז דאס איז גענוג דיר צו שטעלן אויף די פיס!".
יחיאל האט געמיינט אז ער חלש'ט אוועק. ער דערמאנט זיך עפעס אז מ'האט טאקע גערעדט יארן צוריק פון א באנק-אקאונט, זיין טאטע האט דעמאלטס געזאגט אזעלעכע האלבע ווערטער ברמיזה, און פאר יחיאל'ן האט זיך געדאכט אז ס'איז געווען נישט מער ווי א מחשבה טובה פון וואס ס'איז קיינמאל גארנישט געווארן למעשה. ווי עס שטעלט זיך ארויס האט דער טאטע איהם געעפנט א קאנטע און כסדר אריינגעלייגט דארט געלט, לויט'ן חשבון ליגן דארט שווערע טויזנטע דאלארן וואס האבן זיך אנגעזאמלט במשך די יארן, ער איז ממש אן עושר! ער איז געבענטשט! ער דארף נאר אויסשטרעקן זיינע הענט און דאס נעמען.
מיט דעם האבן בעלי מוסר ערקלערט דעם נאמען פונעם יום טוב "חג האסיף". מיר האלטן יעצט נאך די ימים נוראים ווען יעדער איד שטייט און בעהט מיט געוויין, מחילה, סליחה, כפרה, לעבן, געזונט, פרנסה, נחת, אזויפיל תפלות און בקשות. אצינד זאגט אונז הקב"ה, רבי איד דו ביסט געבענטשט, סלחתי כדבריך! איך האב דיר געגעבן און געגעבן, איך האב דיר משפיע געווען פון אלעם גוטן, יעצט איז די צייט אויסצושטרעקן די הענט און דאס נעמען.
אינעם יום טוב סוכות 'זאמלען' מיר איין די גוטע השפעות, און מיר שניידן די פירות פון אונזערע תפילות אין די הייליגע טעג שעברו עלינו לטובה, אמן כן יהי רצון.
מאמר ב'
וואס באדייט א 'דירת עראי'?
צו וועלכע סוכות איז די כוונה
די תורה הקדושה זאגט אין פרשת אמור (כ"ג מ"ב) בַּסֻּכֹּת תֵּשְׁבוּ שִׁבְעַת יָמִים... לְמַעַן יֵדְעוּ דֹרֹתֵיכֶם כִּי בַסֻּכּוֹת הוֹשַׁבְתִּי אֶת בְּנֵי יִשְׂרָאֵל בְּהוֹצִיאִי אוֹתָם מֵאֶרֶץ מִצְרָיִם וגו' מיר זענען באפוילן געווארן צו זיצן אין א סוכה במשך זיבן טעג, אלס א זכר צו די סוכות אין וועלכע די אידן זענען געזעצן אין מדבר אין די תקופה ווען זיי זענען ארויסגעגאנגען פון מצרים.
עס איז באקאנט די מחלוקת וואס די גמרא ברענגט אין מסכת סוכה (דף י"א:) דתניא כי בסכות הושבתי את בני ישראל, ענני כבוד היו דברי רבי אליעזר, רבי עקיבא אומר סוכות ממש עשו להם. דאס הייסט אז ווען די תורה זאגט "כִּי בַסֻּכּוֹת הוֹשַׁבְתִּי אֶת בְּנֵי יִשְׂרָאֵל" וועלכע סוכות מיינט מען? לויט רבי אליעזר איז די כוונה צו די ענני הכבוד, די וואלקענעס מיט וועלכע השי"ת האט ארומגענומען כלל ישראל און זיי באשיצט פון אלע זייטן, און לויט רבי עקיבא איז די כוונה צו 'סוכות' ממש, ווייל בשעת מ'האט גערוהט אין מדבר (צווישן איין מסע און די אנדערע) האבן די אידן אויפגעשטעלט אזעלכע בודקעס אדער געצעלטן זיך צו באשיצן פון די זון.
קומט אויס אז מיר האבן דא א מחלוקת וועלכע זאך מיר ווילן דערמאנען מיט אונזערע סוכות, אויב ס'איז א זכר צו ענני הכבוד אדער צו פשוט'ע געצעלטן. וואס לכאורה איז דער ענין א פלא און א זאך וואס מיר געפונען נישט ביי אנדערע מצוות, אז ס'זאל זיין א מחלוקת אין די עיקר טעם המצוה, אין די עצם יסוד המצוה, וואס די תורה וויל דא. און ווי מיר פארשטייען בפשטות זענען די צוויי שיטות גאר ווייט איינס פונעם צווייטן און ס'קען באדייטן אויף צוויי גאנץ-אנדערע זאכן.
מבטל זיין די אייגענע 'אני' און יֶשׁוּת
נאר כדי צו פארשטיין דעם ענין, לאמיר זיך אביסל אפשטעלן און מתבונן זיין וואו מיר האלטן אין די יעצטיגע טעג, פון וואו קומען מיר און וואו אהין גייען מיר? און בכלל וואס איז די פנימיות פונעם זמן און די גרויסע שמחה אינעם יום טוב סוכות.
מיר האלטן דאָך אצינד נאך אזעלכע גרויסע און הייליגע ימים נוראים אין וועלכע מיר האבן ממליך געווען דעם אייבישטער און תשובה געטוהן, און ווי עס איז מבואר אין ספרים הקדושים איז די תכלית פון די הייליגע טעג אז א איד זאל זיך אינגאנצן מבטל זיין צום אייבישטער, דער 'איך' וואס עקזיסטירט און לעבט א גאנץ יאר זאל ווערן בטל ומבוטל צום רצון השי"ת. ווי מיר ווייסן, שוין אנגעהויבן פון חודש אלול איז א זמן פון "אֲנִי לְדוֹדִי וְדוֹדִי לִי" וואס באדייט אז דער 'אני' פונעם איד דארף ווערן אויס, עס זאל נישט זיין קיין אייגענע מציאות אדער א 'יש' פאר זיך, נאר פון יעצט און ווייטער זאל עס זיין געקניפט און געבינדן שטענדיג מיט'ן 'לדודי'. דער איד דארף אוועקווארפן זיינע שלעכטע געוואוינהייטן און נישט גוטע מעשים און זיך דערנענטערן צום רבונו של עולם.
און די זעלבע איז ווען עס קומט צו יום כיפור, דארף דער איד קומען צו גיין מיט הכנעה און התבטלות, מיט א צובראכן הארץ פיל מיט תשובה און חרטה אויפן עבר, ער לייגט אוועק זיין גאנצע אנוכיות אין די זייט, ווי מיר האבן דערמאנט באריכות אינעם פריערדיגן שיעור, אז יום כיפור איז דער זמן פון ונפשי כעפר לכל תהיה און גענצליכע התבטלות, ואנכי עפר ואפר. נאך מער, די משנה (יומא פ"ח מ"ט) לערנט אונז "עֲבֵרוֹת שֶׁבֵּין אָדָם לַחֲבֵרוֹ אֵין יוֹם הַכִּפּוּרִים מְכַפֵּר עַד שֶׁיְּרַצֶּה אֶת חֲבֵרוֹ" אויב א איד וויל זוכה זיין צו מחילת עוונות אויף עבירות וואס ער האט געזינדיגט קעגן אנדערע, דארף ער זיי קודם מפייס זיין און איבערבעטן, און נאר נאכדעם וועט השי"ת איהם מוחל זיין. בפנימיות הענין קען מען ערקלערן, פארוואס טאקע איז די מחילה נאר חל נאכדעם וואס מ'האט יענעם איבערגעבעטן, דער אייבישטער איז דאָך דער אדון הסליחות, ער קען מוחל זיין וועמען ער וויל, פארוואס דארף מען קודם מרצה זיין דעם חבר? נאר ווילאנג דער מענטש איז זיך נישט מכניע און ער בעהט נישט איבער, איז א סימן אז ער האלט נאך אָן זיין אייגענעם 'אני' ער האט נאך זיינע קפידות און חשבונות, און דעריבער האט ער נישט קיין כפרה אויף זיין זינד. נאר נאכדעם וואס דער מענטש 'לאזט גיין' און ער איז גרייט צוריק צו ציען פון זיין זייט, ער בעהט יענעם איבער און ער ווארפט אוועק אלע חשבונות און אייגענע געפילן, יעצט איז ער ראוי פאר א מחילה און טהרה פון הימל.
פון אט דעם הייליגן און ריינעם פלאץ קען א איד אריינקומען און זיך דערנענטערן צו די צילא דמהימנותא, נאר נאך די עבודה פון אני לדודי און פון זיך גענצליך מבטל זיין און מכניע זיין צום בורא עולם, דערמיט קען מען זיך באמת דערנענטערן צו איהם און קומען זיצן כיבכול אין זיין הייליגן שאָטן.
די יום טוב סוכות איז קעגן יעקב אבינו ע"ה
אצינד לאמיר אביסל אריינבליקן אין די פנימיות פון מצות סוכה. דער טור ברענגט אין הלכות ראש חודש (או"ח סי' תי"ז) און די מקור דערפון איז אין מדרש, אז די שלש רגלים זענען קעגן די דריי אבות אברהם יצחק ויעקב, פסח איז קעגן אברהם אבינו וואס האט געגעבן צו עסן מַצות פאר די דריי מלאכים וועלכע זענען געקומען צו איהם, שבועות איז קעגן יצחק אבינו, וויבאלד די קול שופר ביי מתן תורה איז געווען פונעם אֵילוֹ של יצחק ביי די עקידה, און סוכות איז כנגד יעקב אבינו ווי עס שטייט (בראשית ל"ג י"ז) וּלְמִקְנֵהוּ עָשָׂה סֻכֹּת.
ביי יעקב אבינו איז טאקע די ערשטע מאל אין די תורה וואו מ'געפונט בכלל דער ענין פון א סוכה, ווי די תורה זאגט אינעם אויבנדערמאנטן פסוק "וְיַעֲקֹב נָסַע סֻכֹּתָה וַיִּבֶן לוֹ בָּיִת וּלְמִקְנֵהוּ עָשָׂה סֻכֹּת עַל כֵּן קָרָא שֵׁם הַמָּקוֹם סֻכּוֹת", און די ספרים זענען מבאר אז עס האט א שייכות מיט די מצות סוכה אין וועלכע מיר זענען עוסק.
וואס איז טאקע די קשר און די שייכות צווישן וְיַעֲקֹב נָסַע סֻכֹּתָה מיט די מצוה פון סוכה?
די תשובה דערפון ליגט אפשר אין די השתלשלות און די פאסירונגען וואס האבן זיך אפגעשפילט מיט יעקב אבינו ביז אהין. מיר געדענקן אלע די מעשה ווי יעקב אבינו האט אויסגעפאָפּט עשו און אוועקגענומען פון איהם די ברכות דורכ'ן אָנטוהן זיינע בגדים אז עס זאל זיך דאַכטן פאר יצחק אז ער איז באמת עשו. עשו איז דעמאלטס געווארן אין כעס אויף יעקב און האט איהם געוואלט הארגענען, דעריבער האט רבקה אמנו געראָטן פאר יעקב אז ער זאל אנטלויפן צו לבן, און ער זאל דארט וואוינען א שטיק צייט ביז די מצב וועט זיך בארואיגן.
אז מען קוקט אריין אין די פסוקים אין סוף פרשת תולדות (כ"ז מ"ג), זעהט מען אז רבקה זאגט צו יעקב, וְעַתָּה בְנִי שְׁמַע בְּקֹלִי וְקוּם בְּרַח לְךָ אֶל לָבָן אָחִי וגו' וְיָשַׁבְתָּ עִמּוֹ יָמִים אֲחָדִים "עַד אֲשֶׁר תָּשׁוּב חֲמַת אָחִיךָ" דו זאלסט וואוינען ביי לבן פאר אייניגע טעג ביז עס וועט זיך בארואיגן די צאָרן פון דיין ברודער, און גלייך נאכדעם שטייט נאָכאַמאָל אינעם קומענדיגן פסוק "עַד שׁוּב אַף אָחִיךָ מִמְךָ" וואס באדייט ממש די זעלבע זאך. לכאורה דארף מען פארשטיין פארוואס די תורה האט געדאָפלט דעם ענין צוויי מאל, ווי אויך די וואָרט עַד שׁוּב אַף אָחִיךָ 'מִמְךָ' זעהט אויס איבריג, וויבאלד מיר ווייסן דאָך שוין אז די כעס פון עשו איז געווען אויף יעקב.
אין ספר שיח שרפי קודש ווערט געברענגט בשם הרה"ק רבי יעקב דוד פון אמשינאוו זי"ע (אזוי אויך ווערט דאס געברענגט בשם נאך צדיקים וגדולים) וואס האט געטייטשט לויט'ן כלל וואס שלמה המלך לערנט אונז (משלי כ"ז) "כמים הפנים לפנים כן לב האדם לאדם", איין הארץ שפירט דעם אנדערן. און דעריבער ווען א מענטש וויל אז זיין חבר זאל זיך בארואיגן און נאכלאזן פון זיין שווער הארץ קעגן איהם, איז די עצה אז צום ערשט זאל מען זיך אליינס בארואיגן און באזייטיגן די שווערע געפילן פון כעס און שנאה וואס מען האט אויף יענעם, און דאס ווירקט פון זיך אליינס אז יענער זאל זיך אויך בארואיגן און שפירן די זעלבע, ווייל די הערצער שפירן זיך. און דאס האט דא רבקה געזאגט צו יעקב "עַד שׁוּב אַף אָחִיךָ מִמְךָ" ביז ס'וועט זיך בארואיגן 'דיין' כעס וואס דו האסט אויף דיין ברודער [דער "אַף אָחִיךָ" וואס דו האסט אין דיין הארץ קעגן עשו, וועט זיך בארואיגן "מִמְךָ" און ס'וועט אוועקגיין פון דיר] דעמאלטס וועט ממילא אויך
אוועקגיין די כעס וואס דיין ברודער האט אין זיין הארץ קעגן דיר.
די עבודה פון התבטלות און הכנעה
אביסל טיפער גערעדט, לערנט איהם זיין מאמע רבקה דא, אז כדי צו קענען אויפשטעלן די י"ב שבטי קה און זיין דער טאטע פון כלל ישראל פעלט זיך אויס א געוואלדיגע עבודה פון הכנעה און התבטלות, יעקב אבינו דארף זיך מכניע און מבטל זיין צום אייבישטער, מקבל זיין אלעס באהבה, נישט לעבן מיט קיין חשבונות און געפילן קעגן אנדערע, נאר ער דארף מסלק זיין אלע זיינע שלעכטע הֶרְגֵשִׁים קעגן עשו. די עבודה ליגט אויף איהם! און נאר ווען ער וועט זיך פירן אזוי וועט ער צוקומען צו זיין מדריגה פון זיין דער בחיר האבות וואס איז זוכה אויפצושטעלן די
הייליגע שבטים.
ביז יעצט איז יעקב געווען דער אִישׁ תָּם ישֵׁב אֹהָלִים, ער זיצט אין בית המדרש און ישיבה, ער איז אויסגעטוהן פון אלע הבלי עולם הזה. דארט איז טאקע גרינג צו ווערן דערנענטערט צום אייבישטער און איהם דינען ווי עס דארף צו זיין. אבער אצינד -זאגט איהם זיין מאמע- איז געקומען די צייט ווען דו גייסט ארויס אין די וועלט, דו גייסט זיצן ביי לבן הארמי אינדערהיים, און ס'איז גארנישט אזוי לייכט, מען איז ארומגענומען מיט גשמיות'דיגע מענטשן, מיט פאָפּער'ס און שקרנים, דארט זיך צו קענען האלטן פעסט און זיך נאך אלס מבטל זיין צום הנהגת הבורא, מקבל זיין יעדע זאך באהבה און שטענדיג מוותר זיין און וויסן אז אזוי האט דער אייבישטער געוואלט און ממילא איז עס לטובה, איז שוין גאר א גרויסע עבודה, און דאס דארף יעצט יעקב אבינו עררייכן.
וכך הוה, אלעס גייט טאקע אויף דעם אופן, לבן שטייט איהם אין וועג און זוכט איהם מצער צו זיין און וויי טוהן וואו ער קען נאר, ער פאָפּט איהם אויס דורכ'ן געבן לאה אנשטאט רחל, און יעקב דארף ארבעטן שווער נאך זיבן גאנצע יאר בלויז צוליב די שקר פון לבן, אבער יעקב אבינו איז זיך נישט מתרעם, ער האט נישט קיין טענות - נישט אויפן אייבישטער און נישט אויף זיינע עלטערן וואס האבן איהם אהערגעשיקט, ער ווערט נישט געפאלן ביי זיך אדער צובראכן, נאר ער לעבט מיט ביטול און הכנעה, וואס איז אגב מרומז אינעם נאמען 'יעקב' זעלבסט, א לשון פון עקב, די אונטערשטע פערשט פונעם פיס און די נידריגסטע פלאץ אינעם גוף.
ווי שיין איז דער ענין מרומז אין פסוק (ויצא כ"ט כ') וַיַּעֲבֹד יַעֲקֹב בְּרָחֵל שֶׁבַע שָׁנִים וַיִּהְיוּ בְעֵינָיו כְּיָמִים אֲחָדִים, ווען יעקב האט געארבעט די נאך זיבן יאר פאר רחל, איז עס געווען אין זיינע אויגן "כְּיָמִים אֲחָדִים" ווי איינצעלענע טעג, ער איז עס מקבל באהבה און האט נישט קיין טענות, ווייל דאס איז טאקע וואס זיין מאמע רבקה האט איהם פאָראויס געזאגט וְקוּם בְּרַח לְךָ אֶל לָבָן אָחִי וגו' וְיָשַׁבְתָּ עִמּוֹ "יָמִים אֲחָדִים", דאס גייט זיין דיין עבודה ביי לבן אין שטוב, דארט וועסטו מוזן האָרעווען אויף דיינע מידות זיך מבטל צו זיין אינגנאצן צום רצון הבורא ברוך הוא, און דאס איז ער טאקע דא מקיים מיט'ן גאנצן הארץ.
די באגעגעניש פון יעקב מיט עשו
נאך די גאנצע תקופה וואס יעקב אבינו דינט דעם אייבישטער מיט התבטלות און הכנעה צום אייבישטער בבית לבן, קומט טאקע זיין באגעגעניש מיט זיין ברודער עשו. [צום ערשט האט ער זיך אנגעשטויסן אינעם שָׂרוֹ של עשו, דער מלאך וואס האט זיך געראנגלט מיט איהם, און ווי עס שטייט אין מגלה עמוקות (פר' האזינו) איז די מעשה פאָרגעקומען יום כיפור ביינאכט, טאקע דעמאלטס, אינעם הויכפונקט-זמן פון התבטלות צום אייבישטער, און דער מלאך זאגט איהם אז פון יעצט און ווייטער וועט ער ווערן אנגערופן 'ישראל' וואס ווייזט אויף די הויכע מדריגה פון כלל ישראל, אויף די ריינקייט און שיינקייט פון א איד אין יעדן מצב]. ווען עשו באגעגנט איהם איז שוין טאקע נישט גארנישט געבליבן פון זיין כעס, אדרבה, דא ווערט עשו אינגאנצן בטל ומבוטל צו יעקב, ער לויפט איהם אנקעגן, וַיָּרָץ עֵשָׂו לִקְרָאתוֹ וַיְחַבְּקֵהוּ וַיִּפֹּל עַל צַוָּארָו וַיִּשָּׁקֵהוּ, און ווי חז"ל זאגן "באותה שעה נכמרו רחמיו" עשו'ס הארץ איז געווארן איבערגעדרייט און ער האט רחמנות געהאט אויף יעקב.
יעקב'ס עבודה איז אנגעקומען צום שלימות, ער האט מתקן געווען זיינע מידות און זיינע מעשים אויף די העכסטע דרגא פונקט ווי רבקה האט איהם געהייסן, און דעריבער האט שוין עשו'ס שנאה און כעס נישט געקענט בלייבן שטיין נאר עס איז אינגאנצן צופאלן.
ויעקב נסע סכתה - לעבן מיט ביטול
פון דארט קומט יעקב אבינו אָן קיין סוכות, וְיַעֲקֹב נָסַע סֻכֹּתָה, ווייל אצינד איז יעקב אבינו שוין באמת אנגעקומען צום שפיץ און צו די תכלית הידיעה פון לעבן מיט ביטול צו השי"ת, יעקב אבינו האט געארבעט אויף זיך די אלע יארן אנצוקומען צו א מצב אין וועלכע ער איז זיך אינגאנצן מבטל, עס עקזיסטירט נישט אין איהם קיין שום 'אני' וואס פארנעמט אן ארט, אדרבה, ער איז כולו לשמים, ער לעבט און טוט בלויז וואס השי"ת וויל פון איהם און וויאזוי מ'פירט איהם פון אויבן אזוי איז איהם גוט, נישט קיין חילוק אויב ס'קומט אָן גרינג אדער נישט.
דעריבער גייט יעקב קיין סוכות, א פלאץ וואס ווערט אנגערופן על שם די סוכה וועלכע איז א אוהל עראי, א פשוט'ע געצעלט, ס'איז שוואך און צייטווייליג און נישט אזוי באקוועם, און דערמאנט פארן מענטש אז 'איך' בין גארנישט און 'איך' דארף גארנישט, א איד וואס לעבט מיט'ן רבונו של עולם זוכט נישט קיין קביעות אין עולם הזה, ער זוכט נישט צו בויען זיין אייגענע אני מיט א שטארקע שטאנד און באקוועמליכקייט, אדרבה ער לעבט א לעבן פון 'עראי' וואס איז מרמז אויף התבטלות און ענוה, ער איז שטענדיג גרייט זיך אונטערצוּווארפן און אוועקצוגעבן זיינע אייגענע געפילן און באקוועמליכקייט ווען עס קומט צום רצון השי"ת, אני לדודי ודודי לי.
סוכות קומען מיר צו די הכרה פון לעבן מיט התבטלות
הכלל, האבן מיר שוין א שטיקל דערהער וואס די סוכה באדייט. חג הסוכות איז די יום טוב פון יעקב אבינו, דער יום טוב אין וועלכע מיר כאפן זיך אָן עטוואס אין די וועגן פון יעקב, נאכן אדורכגיין די הייליגע טעג ביז אהער, טעג פון ביטול און התבטלות צום אייבישטער, טעג פון טהרה און ריינקייט, אצינד קומט מען צו צום תכלית, צו די טיפע און אמת'ע השגה אז אונזער גאנצע עולם הזה זאל אריבערגיין צו א מצב פון 'דירת עראי', פון וויסן און געדענקן אז דער 'אני' פארנעמט נישט קיין אָרט, עס איז בלויז א טפל צום אייבישטער און אונזער גאנצע ציל און שטרעבן איז איהם צו דינען און טוהן זיין רצון בשלימות.
פונקט ווי ביי יעקב אבינו, נאכדעם וואס ער האט זוכה געווען זיך אינגאנצן מבטל צו זיין, טראץ זיינע שווערע מצבים און זיינע מיטמאכענישן פון עשו מיט לבן, לעבט ער ווייטער מיט אמונה און בטחון, און ער קומט אָן צו די טיפע הכרה פון לעבן בלויז מיט'ן בורא עולם אליינס, וְיַעֲקֹב נָסַע סֻכֹּתָה, ער ווייסט און אנערקענט אז די גשמיות'דיגע קנינים און עולם הזה זענען גארנישט, עס מאכט נישט אויס וויפיל איך האב יא אדער נישט, אדער וויפיל יענער האט מער ווי מיר, ווייל דאס אלעס איז נישט וויכטיג און נישט דער עיקר.
אט דאס איז דער לימוד וואס דער 'דירת עראי' פון יום טוב סוכות לערנט אונז. רבי איד הייב אָן צו לעבן העכער! לאז טאקע דיין 'אני ואפסי' בלייבן אוועקגעפּאַקט אפילו נאך די ימים נוראים, הייב אָן צו פארשטיין אז מ'מוז נישט אלעס האבן, מ'קען זיין א שמח בחלקו מיט וואס מ'האט יא, מ'קען זוכן צופרידנקייט און שמחה אין יעדן מצב, מ'דארף נישט ווערן איבערגענומען פון יעדע עוולה אדער עגמת נפש וואס פלוני אדער אלמוני האט אונז גורם געווען. עס איז מיר גוט מיט מיין קליינע סוכה'לע וואס פארמאגט כמעט גארנישט אין זיך, קוים א קליינע ד' על ד' מיט א הונקעדיגע טיש און אפאר צוזאמלייג בענקלעך, וואס דארף איך דען מער פון דעם אויב אינעווייניג אין מיין הארץ ארבעט איך אויף זיך, איך בין עוסק צו זיין צופרידן, איך האָרעווע אויף מיינע מידות, איך בין זיך מכניע און מוותר און מעביר על מידותיו, איך בין מקבל באהבה און איך ריק זיך א טריט נענטער צום אייבישטער, וואס קען דען זיין בעסער פון דעם?
וויאזוי איז מען זוכה צו ענני הכבוד?
דערמיט קומען מיר צוריק צו פארענטפערן די סתירה מיט וועלכע מיר האבן אנגעהויבן, וואס איז די סוכה? א זכר צו ענני הכבוד אדער א זכר צו סוכות ממש? דער תירוץ איז אז ביידע זענען אמת! ווי דער שפת אמת און נאך ספרים הקדושים זענען מבאר, אז וואס מער א איד מאכט א זכר צו 'סוכות ממש' און ער הייבט אָן צו לעבן מיט העכערקייט, ער פארשטייט אז גאנץ עולם הזה איז נישט מער ווי א דבר עראי און דעריבער איז ער איז זיך מבטל צו השי"ת, אלס מער וועט ער באקומען אין די זעלבע צייט רוחניות'דיגע 'ענני הכבוד' וואס וועלן איהם ארומנעמען, באגלייטן, און באשיצן פון אלעם בייזן.
די סוכה איז באמת כולל אין זיך ביידע ענינים. דער אייבישטער בעהט זיך ביי אונז נאך די הייליגע טעג אז מיר זאלן לעבן מיט התבטלות צו איהם, וויסן אז אלעס אנדערש איז נישט וויכטיג און נישט חשוב. און ווען מיר טוען דאס זענען מיר זוכה צו ענני הכבוד פון סייעתא דשמיא און השפעות טובות וואס מ'שענקט אונז פון הימל.
און דאס איז א מציאות וואס מ'קען זעהן בחוש! ווען א איד געדענקט אריינצוברענגן די געפיל פון 'עראי' אין זיין שטוב, דאס הייסט א שטענדיגע התבטלות צום רצון ה' אז כל מה דעביד רחמנא לטב עביד, א צופרידנקייט אפילו ווען מ'האט נישט אלעס, שומעים חרפתם ואינם משיבים - אפילו ווען יענער האט מיך געטשעפעט אדער אריינגעזאגט ווער איך נישט אויס מענטש, איך קען מוחל זיין און מוותר זיין, איך קען זיך מבטל זיין און פארקוקן אויף מיין כבוד, איז פשוט אז דאס גאנצע לעבן און די גאנצע שטוב ווערט דערהויבן, עס ווערט אן "ענני הכבוד'יגע סארט שטוב", א שטוב וואס איז געבענטשט מיט שמחה און שלוות הנפש און מיט די גרעסטע מאס ברכה וואס קען נאר זיין.
סוכה איז מסוגל משפיע צו זיין אחדות און ליבשאפט
דאס איז אויך דער ענין וואס איז מבואר אין ספרים הקדושים אז סוכה איז מרמז אויף אחדות, ווי עס איז די לשון הגמרא (סוכה כ"ז:) "כָּל הָאֶזְרָח בְּיִשְׂרָאֵל יֵשְׁבוּ בַּסֻּכֹּת - מלמד שכל ישראל ראוים לישב בסוכה אחת" אז אלע אידן זענען ראוי צו זיצן אין איין סוכה (די גמרא וויל דארט ארויסלערנען א דין אז מ'קען יוצא זיין די מצוה אין א געבאָרגטע סוכה, עיין שם) וואס בדרך רמז האבן צדיקים געטייטשט אז מצות סוכה איז מסוגל צוזאמצוברענגן גאנץ כלל ישראל אינאיינעם.
אזוי אויך שטייט אז א סוכה דארף זיין "כוכבים נראין מתוכה" מען דארף קענען זעהן די שטערנס פון די סוכה, וואס איז אויך מרמז אויף אחדות און אהבת ישראל, וויבאלד חז"ל זאגן אונז אז "ישראל נמשלו לכוכבים" די אידן זענען צוגעגליכן צו די שטערן, וואס די מהות פון מצות סוכה איז אז ס'זאל זיין אט די 'כוכבים' נראין מתוכה, מ'זאל זעהן און באמערקן א צווייטע איד, מ'זאל זיך אומקוקן און מיטפילן מיט איהם.
די זעלבע טוען מיר מיט די ד' מינים אין סוכות, וועלכע זענען מרמז אלע סארטן מדריגות פון כלל ישראל, די צדיקים די בינונים און די רשעים, און מיר בינדן זיי צוזאמען מיט אחדות און ליבשאפט ווי מיר זאגן ביים דאווענען אין די יוצרות פון יום טוב.
און דאס איז דירעקט פארבינדן מיט די מציאות פון מצות סוכה, וויבאלד ווען א איד לעבט מיט א העכערע סארט בליק אויפן לעבן, ער לעבט מיט התבטלות פון זיין אייגענעם אני, ער גייט אריין אין א מצב פון 'עראי' און ער איז דבוק אין השי"ת, דעמאלטס איז מען באמת מסוגל סוֹבֵל צו זיין יעדן איינעם און פארנעמען יעדעם.
ווען מען לעבט א לעבן פון תכלית און העכערקייט און מ'קריכט ארויס פון די אייגענע 'אני', דאן פאלן אוועק ווי פון זיך אליינס אלע סארטן נארישע הקפדות, טענות ומענות, שווערע געפילן,
און חשבונות וואס מ'האט מיט דעם און מיט יענעם. אדרבה, דער מענטש ווערט דערהויבן, ער איז זוכה צו התרוממות און צו ווערן איין שטיק אהבת ה' און אהבת ישראל, און עס איז באמת "כל ישראל ראוים לישב בסוכה אחת".
מאמר ג'
ווען מ'איז זיך מבטל צום רצון ה'
די כוח פון התבטלות צום רצון השי"ת
צום שלוס לאמיר מסיים זיין מענין לענין באותו ענין, מיט א מעשה נפלא וואס מיר האבן זוכה געווען צו הערן אין די יעצטיגע טעג פון א כלי ראשון:
ראובן איז א איד א ערליכער בעל תשובה, טראצדעם וואס ער איז אויפגעוואקסן אין א משפחה וואס איז נישט פרום, און אלע ארום איהם זענען נאך ליידער ווייט פון תורה ומצוות, האט ער זוכה געווען נתקרב צו ווערן צום דרך התורה, און שוין לאנגע יארן וואס ער פירט זיך ערליך און איז מקפיד על קלה כבחמורה, ער זוכט צו לערנען נאך און נאך און קונה זיין ידיעות התורה, ער ארבעט אויף זיך, און שטייגט כסדר העכער און העכער.
מיט עטליכע יאר צוריק האט ער געהאט א סכסוך מיט זיין שותף אין ביזנעס, און ס'איז געקומען צו א מצב אין וועלכע מ'האט שוין נישט געקענט בלייבן צוזאמען, נאר מען האט זיך געמוזט צוטיילן. געבליבן איז דעמאלטס אז דער שותף קויפט אויס ראובנ'ס חלק, און ראובן פארלאזט די ביזנעס אינגאנצן.
ראובן האט געמאכט א חשבון וויפיל ער האלט אז עס קומט זיך איהם באמת פאר זיין חלק השותפות, און אזויפיל האט ער פארלאנגט פון זיין שותף. די פראבלעם איז אבער געווען אז דער
שותף האט האט איהם ניטאמאל געפרעגט און נישט געוואלט אויסהערן דערוועגן, און דעריבער האט ער איהם געגעבן א פיל קלענערע סכום ווי וואס ער האט ערווארטעט, און איהם מסלק געווען דערמיט פון די שותפות שלא ביושר.
ראובן האט סייווי נישט געהאט קיין סאך ברירות דעמאלטס, און ער האט געמוזט שווייגן און אָננעמען דאס ביסל וואס ער האט באקומען, אבער אין הארץ האט עס איהם שטארק וויי געטוהן וויסענדיג אז ער איז געווארן בא'עוול'ט און בארויבט פון א באדייטנדע סכום געלט. איבערהויפט ווען ער האט געקלערט ביי זיך אז ס'וועט נאך קומען א טאג ווען ער וועט וויכטיג דארפן דאס געלט, למשל ווען ער וועט האלטן ביי חתונה מאכן זיינע קינדער וכדומה, וואס דעמאלטס וועט זיך עס נאך מער אויספעלן.
אבער וויבאלד ער האט געלערנט און געהערט אז דער רבונו של עולם איז דער מנהיג לבירה, ער פירט די וועלט מיט א פונקטליכע חשבון, און דער רבוש"ע ווייסט גענוי אז ס'קומט זיך איהם מער, איז ראובן געגאנגען מיט א תמימות און גענומען א ליידיגע טשעק פון זייער ביזנעס, און ער האט אריינגעשריבן דארט די ריכטיגע סכום וואס זיין שותף קומט איהם באמת, און אויבן ביי די שורה וואו מ'שרייבט אריין די דאטום, האט ער געשריבן "ווען דער אייבישטער וועט וועלן אז איך זאל באקומען דאס געלט"... און ער האט זיך אוועקגעלייגט דעם (ווערדלאזן) טשעק אלס א מזכרת.
ראובן דערציילט: יארן זענען פארביי זייט יענע פאסירונג און מיינע קינדער זענען אונטערגעוואקסן. ווען ס'איז געקומען די תקופה פון חתונה מאכן, באקום איך איין טאג א אומערווארטעטע רוף פון מיין געוועזענעם שותף, אָן קיין שום השתדלות אדער סיי וועלכע פעולה פון מיין זייט, און דער שותף זאגט מיר, "דעמאלטס ווען מיר האבן זיך צוטיילט מיט'ן געשעפט האב איך דיר געגעבן א געוויסע סכום, למעשה שפיר איך שלעכט קלערנדיג אז ס'איז לכאורה געווען צו ווייניג און כ'בין באגאנגען א עוולה דערמיט, דעריבער האב איך באשלאסן דיר אפצוצאלן און געבן יעצט א פיל גרעסערן סכום", און דער שותף האט מיר געשיקט א טשעק מיט... גענוי יענע סכום וואס איך האב געהאלטן אז עס קומט זיך מיר! אָנדעם וואס איך האב איהם אפילו אמאל געזאגט דעם סכום וואס איך פארלאנג!
דאס איז א קליינע דוגמא פון ווען א איד לעבט מיט התבטלות צום הנהגת הבורא, און ער ווייסט און גלייבט אז "ווען דער אייבישטער וועט וועלן אז איך זאל באקומען דאס געלט" וועל איך דאס באקומען, איז ער זוכה צו זעהן די ענני הכבוד מן השמים וואס באגלייטן איהם און נעמען איהם ארום.
פארשטייט זיך אז נישט יעדער איינער איז זוכה צו די זעלבע מאָס התגלות, און נישט אלעמאל קען מען דאס באלד זעהן מיט די אויגן. אבער אונזער עבודה איז צו ארבעטן, צו פראבירן, זיך ריקן פאָראויס א טריט נאך א טריט אינעם ריכטונג פון התבטלות צו השי"ת, אפצולאזן נאך אביסל פון די אייגענע אני ואפסי, און אריינברענגן נאך א קליינע בליק פון 'עראי' אין אונזער שטוב. ובשם ה' נעשה ונצליח, דאס וועט אונז ברענגן צו א געבענטשטע אָרט, א לעבן וואס איז ארומגענומען מיט ענני הכבוד און השראת השכינה, און דאס וועט אריינשיינען א אמת'ע 'זמן שמחתינו' אין אונזער טאג טעגליכע לעבן בסייעתא דשמיא, אכי"ר.
לסיכום געדענק:
• נאך די הייליגע טעג זענען מיר געבענטשט! השי"ת האט געהערט אונזערע תפלות און איז משפיע אויף אונז אלעם גוטן, סוכות איז דער 'חג האסיף' ווען מיר נעמען דאס אפ.
• די סוכה לערנט אונז צו לעבן אויף א אופן פון עראי און התבטלות, צו זיין א שמח בחלקו מיט וואס מ'האט יא, זיך מבטל זיין צום רצון ה' און אלעס מקבל זיין באהבה.
• אז מ'לעבט אזוי ווערט די גאנצע שטוב אן "ענני הכבוד'יגע סארט שטוב", א שטוב וואס איז געבענטשט מיט שמחה און שלוות הנפש און מיט די גרעסטע מאס ברכה וואס קען נאר זיין.
כָּל שִׁבְעַת הַיָמִים צֵא מִדִירַת קְבַע
די גמרא זאגט (סוכה ב.) בסוכות תשבו שבעת ימים - אמרה תורה כל שבעת הימים צא מדירת קבע ושב בדירת עראי, טייטשט הגה"ק רבי צדוק הכהן פון לובלין זי"ע אז במשך די זיבן טעג פון סוכות דארף דער מענטש שטייגן כסדר העכער, ער דארף אלס מער ארויסקריכן פונעם געדאנק אז עולם הזה איז א קביעות'דיגע זאך, נאר יעדע רגע דארף ער אנערקענען און אנקומען מער און מער צו די פארשטאנד אז עולם הזה איז נישט מער ווי א דירת עראי. און דאס באדייט "כל שבעת הימים צא מדירת קבע ושב בדירת עראי" דאס איז אן אנגייענדע עבודה יעדע רגע פון די זיבן טעג, עס דארף אלס ווערן שטערקער און קלארער ביים מענטש.
(פרי צדיק, כ"ו)
א פרייליכן יום טוב!
זיך איינצושרייבן צו באקומען די "מיט א טיפערן בליק"
דורך אי-מעיל בעז"ה [email protected]
