שאץ, איך ווייס נישט וויפיל מאל איך גיי דיר עס נאך שרייבן, איך געדענק נישט וויפיל מאל איך האב דיר עס שוין געשריבן. פארפאלן, איך האב אבער נישט קיין ברירה.
עס איז נישטא אין קרעטשמע - און בכלל קעניך נישט נאך איינעם - וואס צונעמט נאך אזוי גוט א זאך א_ווי דיר. דער ארטיקל איז דאכצעך לענגער ווי אלע דיינע אנדערע אפהאנדלונגען, און די ארבייט דאס צו באשרייבן און ארויסצוברענגען וואס די ווילסט איז אויך שווערער ווי די אנדערע. ס'איז אביסל א סענסעוועטיווער שמועס.
איך האב נישט קיין ווערטער! סופער! סופער! סופער! האסט דעם פראבלעם ארויסגעברענגט עפעס נישט פלעין, באמת איז צום שטוינען ווי דו האסט די זאך ארויס פון אלע זייטן און הינזיכטן. א טייל פון וואס דו שרייבסט האב איך שוין אליין געקלערט, און א טייל האסטו מיר ליכטיג געמאכט אין די אויגן, בעיקר דעם ענין אז די עלטערן אליין קענען נישט זייערע קינדער. אוי איז דאס אמת. ווארשיינליך איז דאס דער יסוד פארן גאנצן פראבלעם.
לאמיר האפן, אז עטליסט די וואס ליינען דא דיינע געשרייבעכצער, זאלן לערנען א לעקציע ווען עס וועט קומען אויף זיי די רייע בשעטו"מ...
לעניות דעתי, וואלט לפי הדור געדארפט געטוישט ווערן דעם גאנצן שדכנות סיסטעם. ס'זאל זיין גרויסע גרופעס, וואס יעדע גרופע האט א באזונדערע אפיס, און פונקט ווי מ'גייט צום דאקטאר, מ'קומט אריין אין אפיס, מ'שרייבט זיך איין, כ'האב א קינד וואס פילט נישט גוט, וכו'. דאס זעלבע זאל זיין מיט שדכנות. די טאטע קומט אראפ, לייגט אראפ בערך וואס זיין קינד איז, וועלכע סארט שידוכים ער זוכט, און ביי וועם מ'קען זיך נאכפרעגן וכו'. דאס איבריגע לאזט ער איבער פארן אפיס. יעדער מיטארבעטער אין אפיס זאל האבן אן אנדערע אויפגאבע. דער זיכט אינפארמאציע, דער טראגט אן, דער האלט א דאטא בעיס, וכו'. די מעלות דערפון זענען פילפאכיג. ערשטנס, וועלן די עלטערן אנערקענען די ארבעט פון שדכנות, ווייל זיי זעהען די גאנצע אפאראט וואס פארלאנגט זיך דערצו – בעת וואס ביז היינט טוט דער שדכן אלעס אליין. צווייטנס, קען דער אפיס ארבעטן אויף עטליכע קעיסעס אויפאמאל, אנדערש ווי אין אן איינצעלנער מענטש וואס ווערט אראפגעבינדן און קען נישט מער ווי איין צוויי אויף אמאל. ווידעראום ווען ס'איז א גאנצע גרופע, וועט נישט שטערן אויב איין ארבעטער האלט אינמיטן א קעיס, ווייל ער האט דאך נאר א קליינע חלק פון די ארבעט און קען דערווייל אנגיין מיט אנדערע קעיסעס. דריטנס, די באצאלונג וועט זיין אזוי אין אן אפיס, סיי מ'דארף נישט אזויפיל פעגערן, ווייל מ'פארשטייט אז דאס איז נישט קיין פריוואטע מענטש וואס האט מיר געטוען א טובה, נאר אן אפיס מיט באצאלטע ארבעטער. משא"כ ביי א פריוואטע מענטש וואס מ'שטופט אפ דעם שדכן מיטן באצאלן. און אויך וועט מען זיין גרייט צו צאלן מער א באדייטנדע סכום, און די בעסטע וואלט טאקע געווען, מ'זאל אויסטרעפן א באשטימטע סכום פער שעה וכדו', אז ס'זאל זיך לוינען א שווערע קעיס פונקט ווי א גרינגע. פערטנס, מ'וועט נישט אפפאטשן קיין רופער פונעם אפיס, אפילו ער איז נישט קיין עקספירינעס ארבעטער, ווייל ער וועט דאך זאגן "איך רוף פון שדכנות-אפיס פלוני" וועט מען האבן מער דרך ארץ. פיפטנס, דאס אויסכאפן וועט ווייניגער ווערן. ווייל אויב איז דער בחור שוין איינגעשריבן אין אן אפיס, און די סיסטעם וועט זיין אז "נאר" דורך דעם וועג מאכט מען א שידוך, וועט נישט קענען קומען א פריוואטע מענטש אויסכאפן, און א צווייטע אפיס זיכער נישט. זעקסטנס, דער פראבלעם פון אלט ווערן וועט אויך נישט גילטיג זיין [ווייניגסטנס אויף אזא פארנעם] ווייל אז א בחור איז איינגעשריבן אין אן אפיס, וועט ער בלייבן דארט פאר אייביג ביז ווילאנג מ'טרעפט עפעס פאר אים. [עס וואלט געדארפט זיין א סיסטעם אז יעדע שטיק צייט – צב"ש יעדע צווייטע חודש – זאל מען פראבירן פונדאסניי צו ארבעטן אויף דעם שידוך]
איך האב נישט איצט קיין צייט ממשיך זיין, המשך יבא.... בל"נ.
הער שאץ, איך קיינמאל געהאט קיין געדולד צו ליינען די אלע ארטיקלעך וועגן שדכנים, אבער איך גלייב נישט אז אפילו איינס קימט צו צי דעם ארטיקל.
אבער די ברענגסט ארויס א פוינט וואס באדערט מיר שוין לאנג, דהיינו אז די מיידלעך זענען בעסערע פאפערס ווי די בחורים.
אמאל פלעגט א בחור וויסן אז ווען מ'איז אין פובליק פירט מען זיך אויף נארמאל ווי א מענטש, מ'האט געקענט זעהן די שוואך'סטע בחורים וואס אין פובליק איז געווען שווער צו דערקענען וואס ס'איז זייער אמת'ע אינהאלט. היינט צו טאג'ס זענען די בחורים אזוי אן קיין שכל, ממש נישט צום פארשטיין, זיי ווייסן ניטאמאל אז מ'קוקט זיי נאך אויף יעדע טריט און שריט.
קען זיין אז מ'וועט מיר אנקוקן אביסל אינטערסאנט, אבער איך האלט אז די מגידי שיעורים דארפן פשוט אויסלערנען די בחורים צו "פאפן". פשוט, ווען מ'איז אין פובליק פיר דיר אויף נארמאל ווי א מענטש. ווען ביסט אין ביהמ"ד שמועס נישט ארום אגאנצן דאווענען, ווען די גייסט אין גראסערי אדער די ביסט סתם אזוי אין גאס פיר דיר אויף איידל אא"וו.
ס'קען זיין אז ס'קוקט אויס אביסל "פאני", אבער איך האלט אז ס'איז קריטיש וויכטיג.
איטעליגענט, א מורא'דיגע רעיון. אפשר וועט מען נאך ערלעדיגן אז ביי דעם דאקטאר'ס אפיס זאל מען אננעמען מעדיקעיד...
ברוב שיר ושבח, זעה איך מיט שאציגע אויגן אז מיין שדכנים ארטיקל האט געמאכט העדליינס, און גאר אסאך ליינער זענען אריין געקומען כאפן א בליק עס האלט היינט ביי איבער 18 מאות באזוכער בלויז אין דעם אשכול אליין, וואס איז משמע פון דעם אז דער עולם איז נישט אהער געקומען צוליב מיר דער שרייבער פונעם ארטיקל, ווייל מיינע אנדערע געשרייבעכטסער האט נישט געמאכט אזא שטורעם, אלא מאי איז די טעמע די לעמפל וואס רופן די ליינער, און עס איז אויך געוועהן די טעמע ביי אסאך מענטשן וואס האבן דאס באקומען צו די האנט, וואס פון דעם האב איך פארשטאנען אז די נחיצות הענין איז זייער גרויס.
אבער ווי געשמיסט האב איך נישט גענומען קיין שטעלונג און קיין מיינונג, נאר בלויז ארויס געברענגט די פשוט'ע פאקטן וואס דער מצב איז ביים היימישן ציבור בעניני שידוכים, כאטש וואס א חבר האט מיר מגלה אין אישית (ווער איז דער מעמבער דא אין אויך א שדכן?...., נו!!! גילו......) ער זאגט אז ער איז א שדכן אין ער האלט אז איך האב צו ווייניג געשריבן איבער די פאקט אז עלטערן שעצן נישט און גיבן דעם פילינג פאר שדכן כאילו זיי דארפן נישט דעם שדכן'ס טובה, און לפי דעתו האב איך נישט גענוג אראפ געריסן די עלטערן דערפאר, אבער ווי געזאגט האב איך נישט גענומען קיין שטעלונג און מיינונג נאר געזאגט פאקטן.
וואס איז יא מיין פערזענדליכע מיינונג (איינער איז דען נייגעריג אין מיין מיינונג?.... אבער אז די ליינסט מיך אפ יעצט מסתמא ביסטו יא נייגעריג) די מעשה איז אזוי, קיינער וויל נישט ארבעטן אימזיסט, מן הדין וואלט געדארפט זיין אז יעדער איד וואס האט א קינד אין די יארן, זאל אנרופן א שדכן און באשטעלן דעם שדכן זאל ארבעטן פאר אים, און געבן איינגאבע אפאר הונדערט דאללאר, און צוזאגן אז די איבריגע וועט נאכקומען ווען מ'וועט אויספירן און ענדיגן א שידוך, ער וועט אפי' באקומען א רעסיט פונעם שדכן.
דאס וועט העלפן פאר זייער אסאך אופנים, ראשית, דער דרך הטבע איז ווען א מענטש קויפט עפעס וועט ער ליב האבן וואס ער קויפט און וועט אייביג פראבירן צו פארענפערן אז דאס וואס ער האט געקויפט איז גוט, ממילא אז ער האט אויסגעקליבן א שדכן וואס ער איז גרייט יענעם צו באצאלן איינגאבע, וועט ער מוזן האלטן אז דער שדכן איז גוט און מיינט זיין טובה, ער וועט אים נישט אראפקוקן און נישט אוועק מאכן, און נישט געבן דעם געפיל אז איך דארף נישט זיינע טובות.
רביעית, אז מ'צאלט איינגאבע איז יעדער שמויגער א מחותן, וועלן זיך פארמערן שדכנים פשוט נאר פאר די איינגאבע'ס, און אז ס'איז דא שדכנים איז דא שידוכים...., וועט מען שוין נישט מוזן פרעגן די הארבע שאלה "ווי זענען די שדכנים?....", איר ווייסט ווי זענען זענען?, די גאנצע פאליש איז פול מיט זיי....
חמישית, די פראבלעם אז שדכנים ארבעטן ענדערשט פאר די צוגעזאגטע פינעף אלפים וועט נישט זיין, ווייל אז מ'האט א איינגאבע פילט דער שדכן א חוב צו ארבעטן פאר דעם וואס האט איינגעצאלט, אסאך מער ווי צו ארבעטן פאר הבטחות.
שישית, עלטערן וועלן מער נישט באשולדיגן די שדכנים איבער א געטראפענעם פעלער ביים משודך, ווייל אז מ'האט אויסגעקליבן דעם שדכן פאר געלט האט מען דאך נישט קיין טענות, (א חזן וואס האט אויסגעלערנט חזנים צו דאווענען פלעגט זאגן די ערשטע כלל אין חזנות איז צו בעטן געלט, ווייל אין א שול ווי מ'צאלט פאר א חזן וועט דער עולם נישט האבן קיין טענות נאר פארקערט מ'וועט געבן סופארט פאר א זאך וואס מ'צאלט, דאס איז א כלל אין יעדע זאך בדוק ומנוסה), שישית מיט ראשית זענען דומה אבער נישט אינגאנצן...
שביעית, די פראבלעם וואס די שדכנים טענה'ן אז מ'צאלט צו ווייניג, און די פרייז איז נאך די זעלבע ווי פאר 30 יאר, וועט אויך זיין געלעזט ווייל אפי' די פרייז בלייבט די זעלבע ווי אמאל, קומט דאך אבער צו די געלט פון די איינגאבע וואס מ'לייגט אויס פון פריער.
שמינית, ס'זאל נאר מיין מיינונג יעדער מעג מחולק זיין.
תשיעית, די יעצטיגע תגובה מיט די אויבדערמאנטע ארטיקל איבער שדכנים צוזאמען האלט שוין ביי 25,400 קערקעטערס....
אז מען רעדט שוין יא וועגן שידוכים וועל איך פארציילען וואס איך האב אדורך געמאכט.
עס איז געווען גלייך נאך מיין חתנה, און איך האב זיך געוואלט אריינלייגן און שדכנות ארויסצוהעלפען מיינע חבירים וואס זענען נאך דאן געזעצן אין ישובה, האב איך זיך געמאכט דאס פשוטע חשבון וואס אלע שנה ראשונה אינגעלייט מאכן, איך קען דאך די בחורים זי קען דאך די מיידלעך, זעמער דאך אלל סעט, קענען מיר זיך נעמען אויספירן שידוכים איינס נאכן צווייטן.
איך האב זיך אריינגעלייגט דערין, און אנגהויבן צו קאלן מענטשן אנטראגן שידוכים, איך האב שוין געהאלטן אינמוטן אפאר שטיק, ביז איך האב באגעגנט יענע מענטש וואס ער האט מיר ארויסגעשטעלט פון די שידוכים ליין.
עס איז מיר געהאט איינגעפאלן א שידוך, איך גיי צו צום פאטער, און איך זאג אים אז איך האב געוואלט אנטראגן א שידוך פאר אייער טאכטער, גלייך ווען ער האט דאס געהערט האט ער געגעבן אזא בליק אויף מיר אזוי ווי איינער זאגט גרויסע שדכנים טרייען און מיטשענען זיך צו טרעפן דאס פאסיגסטע פאר מיין טאכטער און די קליינע טוטער ווילסט מיר אנטראגן א שידוך, דאן האט ער אנגעהויבן מיט זיינע קשיות וויזוי הייסטו? זאג איך אים מיין נאמען, ווער איז דיין טאטע, שווער, זיידע, שוואגערס, אזוי ווייטער און ווייטער, וויל איך שוין אויסרעדן און לויפן ווייטער געט ער מיר א פרעג דו האסט דען לייסענס פאר שדכונות? האסט שוין אמאל בכלל אויס געפירט א שידוך? און דאן האט ער געפרעגט נאך אפאר נערישע שאלות, במילא ער פרעגט עס ווען שטיל וואלט איך איינגעפאקט און אוועקגעגאנגען, עס איז אבער געווען צווישן מענטשען, און ער האט מיר עס געפרעגט אויפן קול זיכער צומאכן אז יעדער האלט דאס מיט.
דאס איז אלעס געווען נאך פאר איך האב אים אפילו געזאגט א נאמען, אזוי רויטערהייט געב איך אים א פרעג אויב ער וויל הערן די נאמען און איך געב גלייך א זאג די נאמען, און ניטאמאל האט ער מיר אויסגעהערט, איך וויל נישט ארויסשרייבן מער פרטים וואס דארט איז געבליבען וועגן גילו, אבער ווען איך בון אוועק געגאנגען פון אים האב איך שוין געהאט אפגעמאכט אז איך בון פארטיג.
איך ווייס נישט צו איך וואלט ווען געבליבן און דעי ליין, און איך ווייס נישט צו איך בון געווען עפעס א ספעשאל שדכן, אבער ער איז זיכער נישט גערעכט געווען, ווייל ווי איך האב דעמאלטס געפילט ווען איך בון אוועקגעגאנגען פון אים אזוי אפגעפאטש און אנגעפראסקעט אז איך האב מער קיין איינעם נישט געקאלט וועגן א שידוך זייט דעמאלטס ביז איצט.
אויב די מעשה האט ווירקליך פאסירט אויף דעם פארמאט וואס דו שטעלסט עס אראפ, וואלט געווען רעכטיג זיך אנצורופן צו יענעם אחר המעשה: אנטשולדיגט, יעצט זעה איך אז איך בין טאקע נישט קיין לייסענסד שדכן, אמער, איך האב אייך געוואלט אנטראגן א נארמאלן מחותן
און א בייפאל אליין איז אויך כדאי, ווייל סוף כל סוף איז נישט יעדער געאייגנט צו רעדן צו טאטע'ס - מאמעס, און פירן א שידוך ביז צום ענד אבער בייפעלער האט ער גוטע, און אויב ווייסט דער בעל הבייפאל אז פאר א גוטע בייפאל קען ער באקומען אפאר דאללאר, לוינט אים צו טראכט...
און נאכמאל לדעת, איך בין נישט קיין שדכן, איך האב אין מיין לעבן נישט אויסגעפירט קיין שידוכים, ס'איז סתם מיינע מחשבות, אז דער עולם איז מסכים איז זיכער גוט...
יאנאש האט געשריבן:
פאטאקי, טאקע נישט קיין שיינע זאך וואס יענער האט געטון אבער עס איז שווער צו זאגן אז צוליב דעם איז א 'געלונגענער' שדכן ארויס פון די ליין, ביי יעדע ביזנעס געשענש אזעלכע זאכן.
זאג, נאכן לייענען ר' שאץ'ן'ס ארטיקל רופסטו עס נאך אן א ביזנעס? איך האב אין מיין משפחה א גאר פאפולערן שדכן, און איך האב אויך א גרויס געפיל דערצו, און איך ווייס שוין איינמאל וואספארא ביזנעס דאס איז.
(אנטשולדיגט פארן אנקומען אזוי שפעט די וואס ווייסן ווייסן אז איך בין נישט דא געווען פאר אפאר וואכן)
און איצט צו ר' שאצ'ל, איך האב נאך אין פלאן צוצולייגן מיינע הגהות אויף דיין שיינע ארטיקל, עס איז א מייסטערהאפטיגע ארבייט, אזוי שיין אראפצולייגן די פאקטן, לעת עתה ווען איך פלאן צוצוגיין צו די ארבייט וועל איך שוין וויסן וויאזוי צוצוגיין מיט די מינע מענטשען,
