אידישע וועלט פארומס

זיכענדיג אביסעל היסטאריע פונעם באשיידן שטעטל, זעה איך אז סאיז עפעס פארגעסן געווארן דא אויפן וועלטעל, ע"כ טוה איך עפענען דעם אשכול, אין מען בעהט דעם עולם ווער עס קען עפעס מרחיב זיין דא היסטאריע, זכרונות, בילדער וכדומה, זאל זיך לאזן הערן,

הישיבה הק' בבנייה

בענקעל האט געשריבן: הישיבה הק' בבנייה

Yeshivas ohr chaim tash 1963.jpg

אויף ווען איז דאס פערטיג געווארן?

http://www.kiryastash.ca/gallery.html

יליד טאהש האט געשריבן: http://www.kiryastash.ca/gallery.html

שכח
דארטן זעה איך אבער נישט צופיל אלטע בילדער,

משה צימערינג האט געשריבן:
רביה"ק האט לכתחילה געבויט די יעצטיגע ביהמ"ד הגדול פאר די ישיבה און טאקע געבויט א ריזן בנין לויט וואס מ'האט געבויט אין יענע יארן

ס'איז דא א יוד אין טאהש ר' הערש לייב וויינבערגער ני"ו וואס האט אסאך געהאלפען די טאהשע רבי זי"ע ווען די רבי האט נאך געוואוינט אין מאנטריאל, אין געהאלפען מיט'ן בויען דעם שטעטעל,זיך קענענדיג מיט'ן רבי'ן פון אונגארען. כ'אב אמאל געהערט פון אים אז ער זייענדיג זייער נאנט צום רבי'ן האט פרובירט צי טוישען דעם רבי'נס מיינונג ער זאל נישט בויען א שטעטעל זייענדיג דער וואס האט אסאך מאל געדארפט אריין שלעפען אידען די רבי זאל פשוט האבן "מנין" אין געוויסט אז ביים רבי'ן האלט זיך נישט קיין פרוטה אפילו פאר איין נאכט...

(שוין דורך געלאפען א שיינע פאר יאר זייט ער האט'ס פארציילט אבער כ'וועל פרובירען נאכזאגען כ"לשונו" והשם הטוב יכפר... בד"ו ער וואוינט אין טאהש א דארטיגער קען אים גיין פרעגען)

פארציילט ער אז אויסער דעם וואס ער האט נישט געקענט נייגען דעם רבי'נס מיינונג איבער דעם שטעטעל געבויאכץ בכלל, איבער'חזר'נדיג פאר אים די זעלבע אז "די אייבישטער ברויכ'ס! איך ברויכ'ס נישט!!..."

איז די רבי געווען דער וואס האט געהאט אפגעמאכט פונקטלעך די שטח אין אויך די גרויסקייט פונ'ם בית המדרש-ישיבה, זענענדיג דעם פלאן האט ער נישט געקענט פארשטיין וואס גייט פאר מיט'ן רבי'ן. פארוואס דארפט איר א בית המדרש מיט א ישיבה, ווען נישט זוכען מנין א טאג איז א געווינס??

האט אים די רבי געזאגט "מ'וועט'ס מאכ'ן גרעסער מיט די צייט. אבער יעצט איז אזוי, גוט" ( ווער עס ווייסט נישט מ'האט שוין גרעסער געמאכט מער פון איינמאל נאך בחייו פון רבי'ן
)

ער האט אויך פארציילט אז איינמאל פארענעדיג מיט'ן רבי'ן צום פלאץ "ווי מ'גייט אי"ה קויפען" האט די רבי געבארגט פון אים געלט פאר די וועג...

דאס איז נאר אביסעל היסטאריע בנוגע וואס די שרייבסט איבערן גרויסקייט פונ'ם בית המדרש

ס'איז דא עטלעכע ביכער וואס האב'ן ציוושען אנדערע אויך פארשידנע דאקימענטע"ן אין בילדער פון יענע צייט

לאמיר קודם מקדים זיין, אין די פאפולערע בוך דער הייליגער פלאם ווערט ברייט געשילדערט די גאנצע היסטאריע פון די שטעטל, אזוי אויך איז עס געווען הערליך באשריבן אין די יסודות פארגאנגענעם יו"ט סוכות, און א יאר פריער סוכות תשפ"א אין די וואך אין שריפט

משה צימערינג האט געשריבן: דיסקלעימער: איך בין נישט קיין טאהשער ממש אבער איך וועל שרייבן אביסל וואס איך ווייס

רבינו הקדוש זי"ע האט לכתחילה געבויט די שטעטל פאר די ישיבה

ערשטע אידן וואס האבן ארויס געמופט מיט רבינו הקדוש זי"ע
ר' מאיר פעקעטע
ר' יעקב מאיר ניימאן
ווער נאך?

רביה"ק האט לכתחילה געבויט די יעצטיגע ביהמ"ד הגדול פאר די ישיבה און טאקע געבויט א ריזן בנין לויט וואס מ'האט געבויט אין יענע יארן

ר׳ בנימין זאב זוסמאן ?
להבח״ל ר׳ חיים רפאל סעבאג ?

לייברערין האט געשריבן:

משה צימערינג האט געשריבן: דיסקלעימער: איך בין נישט קיין טאהשער ממש אבער איך וועל שרייבן אביסל וואס איך ווייס

רבינו הקדוש זי"ע האט לכתחילה געבויט די שטעטל פאר די ישיבה

ערשטע אידן וואס האבן ארויס געמופט מיט רבינו הקדוש זי"ע
ר' מאיר פעקעטע
ר' יעקב מאיר ניימאן
ווער נאך?

רביה"ק האט לכתחילה געבויט די יעצטיגע ביהמ"ד הגדול פאר די ישיבה און טאקע געבויט א ריזן בנין לויט וואס מ'האט געבויט אין יענע יארן

ר׳ בנימין זאב זוסמאן ?
להבח״ל ר׳ חיים רפאל סעבאג ?

ר' אשר ענזיל קרויס ז''ל, ער איז געווען פון די ערשטע 18 דירות, און איז פאקטיש געווען די ערשטע וואס האט זיך אריבערגעצויגן קיין טאהש.

ווער און ווען האט מען געטוישט ספעלינג פון טאשש צו טאהש? דאס ווייס איך אז די רבי ז״ל האט אמאל געזאגט פאר איינעם אז טאהש איז ר״ת טוהן און הארעווען שטענדיג

יליד טאהש האט געשריבן: ווער און ווען האט מען געטוישט ספעלינג פון טאשש צו טאהש? דאס ווייס איך אז די רבי ז״ל האט אמאל געזאגט פאר איינעם אז טאהש איז ר״ת טוהן און הארעווען שטענדיג

אין די קאנסעס פון רבי משולם פייש הראשון שטייט "טהאש" מיט א קמץ ביים ה"א.

יוד האט געשריבן:

משה צימערינג האט געשריבן: ס'איז דא א יוד אין טאהש ר' הערש לייב וויינבערגער ני"ו וואס האט אסאך געהאלפען די טאהשע רבי זי"ע ווען די רבי האט נאך געוואוינט אין מאנטריאל, אין געהאלפען מיט'ן בויען דעם שטעטעל,זיך קענענדיג מיט'ן רבי'ן פון אונגארען.

ער האט געטראפן דעם רבין די ערשטע מאל אין מאנטריאל נאכן קריג. ר' הערש לייב איז א יליד מינקאטש

יוד האט געשריבן:

משה צימערינג האט געשריבן: ער האט אויך פארציילט אז איינמאל פארענעדיג מיט'ן רבי'ן צום פלאץ "ווי מ'גייט אי"ה קויפען" האט די רבי געבארגט פון אים געלט פאר די וועג...

די מעשה איז געווען ווען די רבי זי"ע איז געפארן קיין טאהש מיט א באס פון בחורים צו אויסזאגן תהילים אויפן שטח וואס מען האט שוין געקויפט, פלעגט זיין א טאל-בוט אינמיטן די 15, עס האט געקאסט צען צענט, און די רבי האט נישט געהאט, ר' אלקנה מאיר קרויס ע"ה פלעגט עס פארציילן, ער איז לכאורה געווען א קינד

געווען אמאל א אשכול דאכט זיך @טשולענט איז געווען פותח, געווען באשריבן זיינע נסיעות קיין טאהש, באגלייט מיט זיסע מעמעריס און קרישעשלעך

קאנאדישע קאריספעדאנט האט געשריבן:
די מעשה איז געווען ווען די רבי זי"ע איז געפארן קיין טאהש מיט א באס פון בחורים צו אויסזאגן תהילים אויפן שטח וואס מען האט שוין געקויפט, פלעגט זיין א טאל-בוט אינמיטן די 15, עס האט געקאסט צען צענט, און די רבי האט נישט געהאט, ר' אלקנה מאיר קרויס ע"ה פלעגט עס פארציילן, ער איז לכאורה געווען א קינד

אפשר רעדט מסתם פון אויסזאגן תהילים ביים גרויסן בוים אין די בעק הויף פונעם ביהמ''ד הגדול, ס'איז דאן געווען א מדבר שממה, די רבי איז אנגעקומען ביים גרויסן בוים די רבי רופט זיך אן אין שטום שפראך מיט זיין זיסן תנועה- 'אי''ה דא', מ'האט אויסגעזאגט דארט תהילים, יענעם טאג איז געווען די יארצייט פון די אור החיים הקדוש, די רבי האט געהאלטן אז ער האט 'ארויסגעהאלפן' און על שם זה א נאמען געגעבן פאר די ישיבה 'ישיבת אור החיים ד'טאהש' (די בוים האט מען אראפגעשניטן בערך 15 יאר צוריק, עס איז געליגן און די זייט פאר א לאנגע צייט, אסאך מענטשן האבן גענומען שטיקלעך האלץ דערפון...) ר' אלקנה מאיר ע''ה איז שוין געווען דאן א בחור..

קאנאדישע קאריספעדאנט האט געשריבן:

יוד האט געשריבן:

משה צימערינג האט געשריבן: ס'איז דא א יוד אין טאהש ר' הערש לייב וויינבערגער ני"ו וואס האט אסאך געהאלפען די טאהשע רבי זי"ע ווען די רבי האט נאך געוואוינט אין מאנטריאל, אין געהאלפען מיט'ן בויען דעם שטעטעל,זיך קענענדיג מיט'ן רבי'ן פון אונגארען.

ער האט געטראפן דעם רבין די ערשטע מאל אין מאנטריאל נאכן קריג. ר' הערש לייב איז א יליד מינקאטש

יוד האט געשריבן:

משה צימערינג האט געשריבן: ער האט אויך פארציילט אז איינמאל פארענעדיג מיט'ן רבי'ן צום פלאץ "ווי מ'גייט אי"ה קויפען" האט די רבי געבארגט פון אים געלט פאר די וועג...

די מעשה איז געווען ווען די רבי זי"ע איז געפארן קיין טאהש מיט א באס פון בחורים צו אויסזאגן תהילים אויפן שטח וואס מען האט שוין געקויפט, פלעגט זיין א טאל-בוט אינמיטן די 15, עס האט געקאסט צען צענט, און די רבי האט נישט געהאט, ר' אלקנה מאיר קרויס ע"ה פלעגט עס פארציילן, ער איז לכאורה געווען א קינד

ישר כח פאר די פרטים פון די מעשה, ר' הערש לייב טאקע א ילוד מונקאטש האט יא געקענט די רבי פון אונגארין נאכ'ן קריג ער איז אפילו געווען זיין "מסדר קידושין" דארט אין אונגערען... געהערט פון אים אליין!

הארזים האט געשריבן:

בענקעל האט געשריבן: הישיבה הק' בבנייה

Yeshivas ohr chaim tash 1963.jpg

אויף ווען איז דאס פערטיג געווארן?

די ערשטע זמן הישיבה איז געווען קיץ תשכ"ד.

הארזים האט געשריבן:

יליד טאהש האט געשריבן: ווער און ווען האט מען געטוישט ספעלינג פון טאשש צו טאהש? דאס ווייס איך אז די רבי ז״ל האט אמאל געזאגט פאר איינעם אז טאהש איז ר״ת טוהן און הארעווען שטענדיג

אין די קאנסעס פון רבי משולם פייש הראשון שטייט "טהאש" מיט א קמץ ביים ה"א.

ווער וויל איך נישט זאג'ן כ'דארף פרעגען רשות פון זיי, אזויפוהל יא ס'האט מיט'ן טאש'ע-טאשש'ע רבי זי"ע גארנישט געהאט! ( ס'איז געווען בחורים וואס האב'ן נישט ליב געהאט דעם קאנצעפט אז די רבי ווערט אנגעריפען טאש'ע רבי נישט קיין נ"מ פארוואס זיי האב'נס נישט ליב געהאט, ס'איז נאך ציגעקימען דאס אז די רבי ווען ער פלעגט "זיך אינטערשרייב'ן פלעגט שרייב'ן טאשש מיט 2 ש דעס קען מער ווי איינער עדות זאג'ן ווער ס'האט באקומען א מתנה ( ווי א בר מצוה מתנה אדער בריוו) האט די רבי געשריבען זיין נאמען אין דערנאך "אב"ד טאשש", הגם אז אין מאנטריאל איז אויפ די שוהל געשטאנען טאש די זעלבע אויפ די "רעסיט"ס" אין אזוי אויך שפעטער אין ישיבה איז די "חק"ס זיגעל געשטאנען טאש

( געהערט האב איך אז די רבי פלעגט אויך שרייבן "טאש" ביז אז איינער וואס האט נישט ליב געהאט "טאש" האט געזאגט פאר'ן רבי'ן אז טאש איז גמ' קרי, כאטש אפילו די רבי האט געזאגט אז ער זעט נישט פארוואס מ'זאל'ס אזוי זעהן אין די צייט וואס ס'איז פונקט אזוי גמ' יקר אין שי ש"י עולמות. דאך האט די רבי פון דאן ציגעלייגט א ש (גמ' מיט'ן כולל תורה-דעס איז שוין אייגענס) איך קענ'ס נישט באשטעטיג'ן די מעשה אזויפוהל איז זיכער אז מיט 2 ש האט ער געשריבען אין די ל' יאר'ן )

לויט וויפוהל איך האב ג'הערט האט די רבי קיינמאל נישט "געשירבען טאהש" ( אויסער אין די עלטערע יאר'ן ווייס'ך נישט...)

נישט קיין סתירה מיט'ן סיפור אז די רבי האט געזאגט "טוהן אין הארעווען שטענדיג". די רבי האט נישט לוחם געווען דערקעגען ( אזויווי ער האט נישט לוחם געווען אויפ אנדערע זאכ'ן וואס ער האט געהאלטען אז ס'ב'אמת נישט מעלה ומוריד, הגם ער האט נישט ליב געהאט אז מ'איז ביזי מיט אזעלכע שטותים אין קען גאר זיין אז דאס איז געווען כעין "פסק" טאהש איז הארעווען אויפ עבודת השם אין נישט דברים של קטניות. דאך אבער האט ער נישט אפגעהאלטען נאכדערצי ווען ס'איז געווען געווענליך אזעלכע בחורים וואס האב'ן זיך געקענט אוועק רייסען פון די גמ'... אין די רבי האט זיך געפרייט אז זיי זענען זיך נישט מטפל מיט קיין ערגערס)

אויב האב'ך אמאל געהערט אז טאהש איז גמ' ש-ד-י

הגם אז אזוי האט'זיכ'ס אנגעהויבען דאך איז'ס שוין היינט אזוי אריין איו סיסטע"ם אז די וואס ג'דענקען נישט אדער ווייס'ן נישט נעמנ'ס אן ווי א באליידיגונגס!

סוי ביטע שרייבט ווייטער "טאהש"...

יוד האט געשריבן:

הארזים האט געשריבן:

יליד טאהש האט געשריבן: ווער און ווען האט מען געטוישט ספעלינג פון טאשש צו טאהש? דאס ווייס איך אז די רבי ז״ל האט אמאל געזאגט פאר איינעם אז טאהש איז ר״ת טוהן און הארעווען שטענדיג

אין די קאנסעס פון רבי משולם פייש הראשון שטייט "טהאש" מיט א קמץ ביים ה"א.

ווער וויל איך נישט זאג'ן כ'דארף פרעגען רשות פון זיי, אזויפוהל יא ס'האט מיט'ן טאש'ע-טאשש'ע רבי זי"ע גארנישט געהאט! ( ס'איז געווען בחורים וואס האב'ן נישט ליב געהאט דעם קאנצעפט אז די רבי ווערט אנגעריפען טאש'ע רבי נישט קיין נ"מ פארוואס זיי האב'נס נישט ליב געהאט, ס'איז נאך ציגעקימען דאס אז די רבי ווען ער פלעגט "זיך אינטערשרייב'ן פלעגט שרייב'ן טאשש מיט 2 ש דעס קען מער ווי איינער עדות זאג'ן ווער ס'האט באקומען א מתנה ( ווי א בר מצוה מתנה אדער בריוו) האט די רבי געשריבען זיין נאמען אין דערנאך "אב"ד טאשש", הגם אז אין מאנטריאל איז אויפ די שוהל געשטאנען טאש די זעלבע אויפ די "רעסיט"ס" אין אזוי אויך שפעטער אין ישיבה איז די "חק"ס זיגעל געשטאנען טאש

( געהערט האב איך אז די רבי פלעגט אויך שרייבן "טאש" ביז אז איינער וואס האט נישט ליב געהאט "טאש" האט געזאגט פאר'ן רבי'ן אז טאש איז גמ' קרי, כאטש אפילו די רבי האט געזאגט אז ער זעט נישט פארוואס מ'זאל'ס אזוי זעהן אין די צייט וואס ס'איז פונקט אזוי גמ' יקר אין שי ש"י עולמות. דאך האט די רבי פון דאן ציגעלייגט א ש (גמ' מיט'ן כולל תורה-דעס איז שוין אייגענס) איך קענ'ס נישט באשטעטיג'ן די מעשה אזויפוהל איז זיכער אז מיט 2 ש האט ער געשריבען אין די ל' יאר'ן )

לויט וויפוהל איך האב ג'הערט האט די רבי קיינמאל נישט "געשירבען טאהש" ( אויסער אין די עלטערע יאר'ן ווייס'ך נישט...)

נישט קיין סתירה מיט'ן סיפור אז די רבי האט געזאגט "טוהן אין הארעווען שטענדיג". די רבי האט נישט לוחם געווען דערקעגען ( אזויווי ער האט נישט לוחם געווען אויפ אנדערע זאכ'ן וואס ער האט געהאלטען אז ס'ב'אמת נישט מעלה ומוריד, הגם ער האט נישט ליב געהאט אז מ'איז ביזי מיט אזעלכע שטותים אין קען גאר זיין אז דאס איז געווען כעין "פסק" טאהש איז הארעווען אויפ עבודת השם אין נישט דברים של קטניות. דאך אבער האט ער נישט אפגעהאלטען נאכדערצי ווען ס'איז געווען געווענליך אזעלכע בחורים וואס האב'ן זיך געקענט אוועק רייסען פון די גמ'... אין די רבי האט זיך געפרייט אז זיי זענען זיך נישט מטפל מיט קיין ערגערס)

אויב האב'ך אמאל געהערט אז טאהש איז גמ' ש-ד-י

הגם אז אזוי האט'זיכ'ס אנגעהויבען דאך איז'ס שוין היינט אזוי אריין איו סיסטע"ם אז די וואס ג'דענקען נישט אדער ווייס'ן נישט נעמנ'ס אן ווי א באליידיגונגס!

סוי ביטע שרייבט ווייטער "טאהש"...

פשיהא קיינמאל נישט געוויסט די פיר הייליגע אותיות ט-א-ה-ש…

טאהש הצלה 1

טאהש הצלה 2

טאהש הצלה 3

אונטערגעציפטע אויגן האט געשריבן:

לייברערין האט געשריבן:

משה צימערינג האט געשריבן:

דיסקלעימער: איך בין נישט קיין טאהשער ממש אבער איך וועל שרייבן אביסל וואס איך ווייס

רבינו הקדוש זי"ע האט לכתחילה געבויט די שטעטל פאר די ישיבה

ערשטע אידן וואס האבן ארויס געמופט מיט רבינו הקדוש זי"ע
ר' מאיר פעקעטע
ר' יעקב מאיר ניימאן
ווער נאך?

רביה"ק האט לכתחילה געבויט די יעצטיגע ביהמ"ד הגדול פאר די ישיבה און טאקע געבויט א ריזן בנין לויט וואס מ'האט געבויט אין יענע יארן

ר׳ בנימין זאב זוסמאן ?
להבח״ל ר׳ חיים רפאל סעבאג ?

ר' אשר ענזיל קרויס ז''ל, ער איז געווען פון די ערשטע 18 דירות, און איז פאקטיש געווען די ערשטע וואס האט זיך אריבערגעצויגן קיין טאהש.

ווער נאך איז געוועהן פון די ערשטע תושבים?