עזריאל האט געשריבן:
איירינן בעדות ממון, שיכול לעזור לראובן לגבות חובו משמעון, ובזה לא שייך התראה.
(הספק שלך יל''ע בגוף הלאו דלא יגיד אי קאי גם אעדים שראו אחד שעבר עבירה ולא התרו בו, אבל לא שייך לגמ' הנ''ל. ובזכרוני שיש איסור על עד אחד להעיד על פלוני שעבר עבירה, כי אינו נאמן והו''ל לשון הרע, ויל''ע אם דומה לעדים בלי התראה, ובאמת הרי עדים שהעידו באחד שהרג את הנפש ולא התרו בו, מהימנינן להו ומכניסין את הרוצח לכיפה, אך כנ''ל יל''ע אם יש בזה לאו דאם לא יגיד)
דיין איינגערינגעלטע איז מיין שאלה. איך האב וועגן דעם געלייגט די די ווערטער ׳בבי תרי פשיטא דאורייתא הוא אם לא יגיד ונשא עונו׳ אין באולד, צו ווייזן אז איך באצי זיך צו די עצם חיוב עדות - וכשתדייק תראה ששאלתי ״איכאחיוב עדות גם בזהאו לא״.
עזריאל האט געשריבן:
איירינן בעדות ממון, שיכול לעזור לראובן לגבות חובו משמעון, ובזה לא שייך התראה.
(הספק שלך יל''ע בגוף הלאו דלא יגיד אי קאי גם אעדים שראו אחד שעבר עבירה ולא התרו בו, אבל לא שייך לגמ' הנ''ל. ובזכרוני שיש איסור על עד אחד להעיד על פלוני שעבר עבירה, כי אינו נאמן והו''ל לשון הרע, ויל''ע אם דומה לעדים בלי התראה, ובאמת הרי עדים שהעידו באחד שהרג את הנפש ולא התרו בו, מהימנינן להו ומכניסין את הרוצח לכיפה, אך כנ''ל יל''ע אם יש בזה לאו דאם לא יגיד)
במס' שבועות דף ל"ד. מביא הגמ' שיטת ר"י הגלילי ד'מאו ראה או ידע' דרשינן דאינו חייב קרבן שבועה אלא על עדות המתקיימת בראיה או ידיעה בלבד, דהיינו רק בעדות ממון, ומקשה הגמרא מדברי רב אחא דמחייב בנזקין ע"פ אומדנא, א"כ גם בדיני נפשות משכחת עדות ידיעה בלא ראיה, והקשו שם התוס' דמהיכ"ת דרב אחא סובר כן גם בדיני נפשות, ואדרבה במס' סנהדרין משמע דלא אמר רב אחא כן בדיני נפשות, ויעויי"ש מה שתירצו התוס', אמנם בהגהות ר"י ברלין שם, וכן הוא בזכר יצחק סי' י"ח, ובאו"ש הל' עדות פ"ד הל' א', כתבו לתרץ דאף שאין הורגים ע"פ אומדנא, מ"מ מכניסים אותו לכיפה, וא"כ זה שמקשה הגמ' דמשכחת עדות ידיעה בדיני נפשות, עכ"פ מבואר מהאחרונים הנ"ל שיש חיוב להגיד עדות כדי להכניסו לכיפה, וראה בשי' ר' שמואל מכות אות ש"ס.
ובאמת לפי מה שדנו שהחיוב להעיד בדיני נפשות הוא מלא תעמוד על דם רעך, מסתבר כן, רק מה שיש לעיין בסתם עבירה, ובפרט לפי מה שכתב הרמב"ם דאף בלי התראה נפסל לעדות, וראה בתרגום יונתן על פסוק והוא עד או ראה או ידע כתב 'ואיהי סהיד כו' או ידע בחבריה דבטיל שבועה' וראה מה שמביאיםמהגרח"ק, אמנם זה רק בתביעה.
האסט צוגעצייכענט צו שיעורי ר' שמואל אין מסכת מכות האב איך זיך אזוי אנגעשטויסן אין די פריעדיגע בלעטער און איך מיין איך האב א ראיה אז עס איז נישט דא א חיוב, הגם א טעם האב איך נישט.
די משנה אויף דף ו' זאגט אז א קרוב או פסול פסלן א גאנצע עדות אפילו הם מאה. רבי מאכט א חילוק אז נאר אויב האבן די קרוב או פסול מתרה געווען דעמאלט הייסן זיי עדים און פסלן די גאנצע זאך אבער אויב לא התרו בהן דאן הייסן נישט די קרוב או פסול עדים און פסלן נישט. רבי מאכט די חילוק מסברא, "מה יעשו שני אחין שראו באחד שהרג את הנפש". דאס הייסט אז אויב וועלן זיי פסלן אפי' ביי לא התרו וועלן קרובים און פסולים ענדיגן גאנץ תורת עדות פלעין פארן קומען מיטהאלטן א מעשה.
תוס' פרעגט אבער(בד"ה שמואל אומר), וואס הייסט "מה יעשו"? זאלן זיי נישט צו קומען צו בי"ד עדות זאגן! אז זיי קומען יא פסלן זיי טאקע, אבער די תקנה קען זיין אז זיי זאלן נישט קומען. זאגט תוס' אז אין הכי נמי זיי דארפן נישט קומען, אבער די חשש איז אפשר וועלן זיי קומען אן וויסן איינער פונעם צווייטן און אזוי פסלן.
די ש"ך אין סימן לו ס"ק ח' (איך בין אנגעקומען אהין דורך די שיעורי ר' שמואל) איז נישט צופרידן מיט די חשש און ער זאגט אויף די תוס', "מה לנו לחוש לזה". זיין ענטפער איז אז עדים ווערן עדים שוין גלייך ביים זעהן די מעשה און נישט ווען זיי זאגן די עדות ביים בי"ד. לויט דעם איז נישט שייך צו זאגן זאלן די עדים נישט קומען צו בי"ד ווייל עס האט נישט מיט זייער קומען צו בי"ד.
יעצט אויב איז אמת אז עס איז דא א חיוב עדות אפי' בלא התרו וואלט דאך תוס' קשיא נישט שווער געווען און די ש"ך וואלט נישט געהאט א ראיה אז עדות איז גראד ביים זעהן, ווייל לויט דעם איז רבי'ס מה יעשו טענה פיין שטארק: זיי מוזן דאך קומען עדות זאגן און ווען זיי קומען זענען זיי דאך פסולע עדות! מוז מען מחלק זיין און זאגן אז לא התרו פסלט נישט. און אז תוס' האט געפרעגט און געענטפערט עפעס אנדערש און אז די ש"ך ברענגט זיך א ראיה און ער האלט נישט אז דאס איז א פירכה, מסתם האבן זיי ערגעץ געזעהן אז עס איז נישט דא א חיוב.
זייער שיין, און זייער קלאר אראפגעשריבען, אבער איך מיין אז איר האט פארזעהן א נקודה, דאס איז כו"ע מודו אז עדים שפסולים להעיד איז נישט דא קיין אם לא יגיד, ממילא דא רעדט מען דאך פון ב' אחים קרובים, פרעגט תוס' זייער גוט אז זיי זענען נישט מחויב להעיד, דהיינו ביידע צוזאמען זענען אוודאי נישט מחויב עדות צו זאגן.
קוקענדיג יעצט אין די סוגיא, זעה איך פון רא"ש לכאורה א פארקערטע ראי', דער רא"ש שרייבט וז"ל 'והאי דקאמר מה יעשו ב' אחין שראו וכו' ה"ק מה יעשו ב' אחין וכו' כי כל הרואה דבר ערוה מחויב להעיד לקיים מה שנאמר ובערת הרע מקרבך ובאין בערבוביא זה אחר זה בפני ב"ד ואין האח האחד יודע שכבר העיד אחיו הלכך שיילינן ליה ואם יאמר שבשעת מעשה לא כוון להעיד העדות קיים' עכ"ל, דהיינו דער רא"ש לערנט ווי תוס' וכן מבואר בש"ך שם, דער רא"ש לייגט אבער צו אז יעדער פאר זיך האט א חיוב מעיד צו זיין מכח ובערת הרע מקרבך, - וראה בערל"נ שתמה מדוע לא הזכיר הרא"ש אם לא יגיד, אמנם פירושו שם לכאו' צ"ע - לכאו' לפי"ז איז פארענטפערט די ש"ך'ס קושיא 'מה לנו לחוש לזה' ווייל ער האט דאך א חיוב מעיד צו זיין, וויבאלד ער ווייסט דאך נישט אז זיין ברודער האט שוין פריער מעיד געווען, עכ"פ זעהט מען פון רא"ש פונקט פארקערט אז עס יא דא א חיוב להעיד אפילו בלא התרו.
אבער נאכן איבערטראכטען מיין איך אז די גאנצע זאך איז א טעות, און ס'איז נישט קיין ראי' פון דא לכאן או לכאן, ווייל דאס וואס שטייט דא 'אבל בזמן שלא התרו בהן' מיינט נישט אז עס איז נישט געווען דא קיין התראה, נאר אז זיי די קרובים האבן נישט מתרה געווען, און אזוי ווי די גמ' זאגט אויף ע"ב אז די התראה קען זיין אפי' מפי שד, ממילא קען זיין אז עס איז געווען געהעריג א התראה דא, נאר נישט די קרובים האבן מתרה געווען.
די גמרא זאגט אין מסכת נדה דף נא עמוד ב, אז די בני מערבא, האבן געמאכט א ברכה, לשמור חוקיו, ביים אויסטוען די תפילין פארנאכטס, ווייל זיי האבן געהאלטן אין געדרש'נט דעם פסוק ושמרת את החוקה הזאת למועדה מימים ימימה, ימים ולא לילות. שטעלט זיך א געוואלדיגע קשיא, ווי טרעפט מען אין כל התורה כולה אז מען זאל מאכן א ברכה אויף א לאו? אין אפילו לויט די מ"ד אז ושמרת וכוי' איז א עשה, איז עס נאך אלץ אן עשה וואס מ'זאל "נישט" טוען, ווי אזוי קען מען א ברכות המצוות אויף א זאך וואס מ'זאל נישט טוען?
מיין זוהן נ"י האט מיר געפרעגט די שאלה נאכ'ן פרעגן צוויי ת"ח און נישט באקומען קיין קלארע תירוץ. כמובן איז די קשיא נאר שווער לפי ר"ת אז די ברכה איז נאר ביי תפילין. אנדערע ראשונים האלטן אז ס'איז א ברכה ביי יעדע גמר המצווה. לפענ"ד איז עס אנדערש ווי יעדע ל"ת וכן פון אן עשה וואס מ'זאל נישט טוהן. לפי דעת התוס' איז עס דווקא ווען מ'איז חולץ די תפילין ביים זמן. קומט אויס איז עס חיוב יא צו טוהן. איה"נ די איסור איז נישט צו מלובש בלילה אבער ס'איז אויך נישט דומה צו מצוה פון נישט טוהן.
אין הל' בשר וחלב קומט אסאך אריין די נושא פון בן יומא (א כלי וואס מ'האט געניצט אין די לעצטע 24 שעה), אמאל ווערט עס אנגערופן בלשון זכר "בן יומו" און אמאל הלשון נקיבה "בת יומא" ווייסט איינער די כלל ווען אזוי און ווען אזוי ?
איך וועל ברענגן א דוגמה אין איין סעיף אים שו''ע שרייבט די מחבר אויף די זעלבע לעפל ביידע (שו''ע יו''ד צ''ד ס''ד) "אם אין הכףבן יומוהקדרה והתבשיל מותרים והכף אסור לכתחלה בין עם בשר בין עם חלב ומכל מקום בדיעבד אינה אוסרת כיון שלא היתהבת יומא"
