יציב פתגם האט געשריבן:
א ליסטע פון די נפטרים וואס מ'האט אריינגעטראגן אינעווייניג אין סאטמאר שוהל: רבנים: הגה"צ אב"ד שארמאש זצ"ל הגה"צ אב"ד וואידיסלב זצ"ל הגה"צ ר' שמעון זאב מילער מאראד זצ"ל (אין אברכים ביהמ"ד) הגה"צ ר' רפאל זילבער מפריימאן זצ"ל הגה"צ ר' משה יאזעפאוויטש זצ"ל
אנשים חשובים: ר' יחזקאל שמש ז"ל הי"ד ר' יודל ראזענבערג ז"ל ר' לייבוש לעפקאוויטש ז"ל ר' סענדר דייטש ז"ל ר' יעקב כהנא ז"ל
אפשר ברענגסטו די רשימה פון דיינים וועם מען האט געפרעגט אין זייער ביאור הלכה
איך ווייס נישט צי די ביסט אויף א מישאן דא, באט אזוי מען געטוען פיל מאל און אין פיל קהילות קדושות, און איך זעה נישט פארוואס מען מוז זיך יעצט אראפלאזען צו דיר, און זיך לאזן פארהערן וועלכער דיין האט עס מתיר געווען.
יציב פתגם האט געשריבן:
דיין שאלה איז אויך אקטועל אויף די הונדערטער אפשר טויזענטער רבנים במשך הדורות וואס זייערע לויה איז אדורכגעפירט געווארן אין זייערע איינגענע בתי מדרשים?
אויף א אב"ד בבית מדרשו וכן הרבנית כבר דשו ביה רבים ולא נימא ביה מילתא וגם לא נדבר כעת על חכם גדול ורבנים מפורסמים וכו'
יציב פתגם האט געשריבן:
א ליסטע פון די נפטרים וואס מ'האט אריינגעטראגן אינעווייניג אין סאטמאר שוהל: רבנים: הגה"צ אב"ד שארמאש זצ"ל הגה"צ אב"ד וואידיסלב זצ"ל הגה"צ ר' שמעון זאב מילער מאראד זצ"ל (אין אברכים ביהמ"ד) הגה"צ ר' רפאל זילבער מפריימאן זצ"ל הגה"צ ר' משה יאזעפאוויטש זצ"ל
אנשים חשובים: ר' יחזקאל שמש ז"ל הי"ד ר' יודל ראזענבערג ז"ל ר' לייבוש לעפקאוויטש ז"ל ר' סענדר דייטש ז"ל ר' יעקב כהנא ז"ל
אפשר ברענגסטו די רשימה פון דיינים וועם מען האט געפרעגט אין זייער ביאור הלכה
איך ווייס נישט צי די ביסט אויף א מישאן דא, באט אזוי מען געטוען פיל מאל און אין פיל קהילות קדושות, און איך זעה נישט פארוואס מען מוז זיך יעצט אראפלאזען צו דיר, און זיך לאזן פארהערן וועלכער דיין האט עס מתיר געווען.
אלד ביסט נישט מחויב צו ענפערען, איך מעג פרעגען
אבער אז די קענסט, אבער נאר אז די קענסט, רעכען אויס נאך איטליכע קהלות וואס האבין אזוי געטוען
אויב סאיז דא מיט וועם צו רעדן בכלל, די האסט אויפגעשפרינגען מיט א טענה מ'טאר נישט, בשעתו האסטו קיין טעם און קיין מקור נישט געוויסט, איך האב דיר גלייך געזאגט מדין קדושת בית הכנסת, סא אונזערע שוהלען ווערן נישט געהאלטן בקדושת בית הכנסת איז עס אירעלעווענט, איך האב דיר אויך שוין געשריבן ר' הירש ליפשיץ די ווינער ראש הקהל האט מען אויך אריינגעברענגט אין ווינער בית הכנסת, בפני המרא דאתרא ווינער רב שליט"א, און אויב ס'איז נאך דא א אמתר בית הכנסת אין אמעריקא איז עס וויען, סא אויזער סאטמאר האט מען עס געטוען און אנדערע פלעצער אויף אנדערע אופנים, און בכלליות א זאך וואס איז געטוען געווארן ברבים בפני דיינים ורבנים כמה פעמים פאסט נישט זיך אזוי אויפצורייסן.
שעפעלע טייערער, איך האב געשריבען אויבען אז די הלכה איז די זעלבע סיי ביי א בית הכנסת און סיי ביי א בית המדרש, וכמבואר בפירוש בחיי אדם, קענסט ווייטער שרייען ווין בית הכנסת וכו'
נישט יעדע זאך וואס ראשי קהלה טוען איז געדעקט, און אפילו אין א ק"ק ווי סאטמאר און וויען
אוהב ספרים האט געשריבן:
שעפעלע טייערער, איך האב געשריבען אויבען אז די הלכה איז די זעלבע סיי ביי א בית הכנסת און סיי ביי א בית המדרש, וכמבואר בפירוש בחיי אדם,קענסט ווייטער שרייען ווין בית הכנסת וכו' נישט יעדע זאך וואס ראשי קהלה טוען איז געדעקט, און אפילו אין א ק"ק ווי סאטמאר און וויען
נישט אריינגייענדיג אין דער הלכה'דיגער טענה'עריי האסטו אבער פארגעסן איינער פון דיינע שאלות וואס דו האסט געפרעגט אין צוויי תגובות בעפאר, וואס אויף דעם האט ער פיין געענפערט אז אין ווין האט מען עס געטון.
אוהב ספרים האט געשריבן:
...אבער אז די קענסט, אבער נאר אז די קענסט, רעכען אויס נאך איטליכע קהלות וואס האבין אזוי געטוען
ועל דבר שנהגו מחדש בבית הכנסת הגדולה הנבנית מחדש להכניס לבית הכנסת עצמה ארונו של מת אם הוא איש מכובד ולהספידו שם, הנני מבאר לרו"ם הי"ו כי לא נכון הדבר לעשות כן.
נא_שכל האט געשריבן:
עבד מלך כמלך (שבועות מז ב). עפי״ז נהגו להקל.
און ואס טוט זיך מיט אשת חבר כחבר? נאר איך מיין אז די חילוק איז, ביי פרויען איז עס הארבער
למעשה איז א שטארקע ראי' ווען מ'האט אריינגעברענגט ר' יודל רז"ב ר' סענדר דייטש און ר' לייבוש לעפקאוויטש אין ביהמ"ד, ס'איז נאך נישט געווען קיין פאליטיק דאן אז מ'זאל זאגן אז צוליב דעם האט מען עס געטון, איז עס לכאורה א מעשה רב
אידעלע זיי פרייליך, שטארק דיך שטארק דיך אצינד, ווייל דו ביסט דאך א בן מלך, דעם באשעפער'ס קינד.
ס'איז העכסט נאריש און קינדיש יעדעס מאל ביי יעדן "מצב" נפטר זיך נאכאמאל צו טענה'ען איבער יא אדער נישט אריינטראגן דעם ארון אין ביהמ"ד.
מ'דארף זען די "מקורות" אין שולחן ערוך, אלעס טרוקענע הלכות באין חולק.
שו"ע יורה דעה סי' שד"מ. חיוב ההספד וגודל שכרו, וכיצד ועל מי מספידין.
אריינטראגן אין ביהמ"ד:
סעיף יט: מספידין תלמידי חכמים ונשותיהם בבית הכנסת ובבית המדרש, אבל לא שאר העם.
סעיף כ: חכם ואלוף וגאון, מכניסין אותו לבית המדרש, ומניחין המטה במקום שהיה דורש, וסופדין אותו שם
("אבל לא שאר העם", זאגט נישט דער רמ"א לאפוקי גבאי, משב"ק, ראה"ק, מנהל הקעמפ וכו').
כמובן איז אין דעם נישט נכלל דוקא דער רב/גאון/פוסק/ראש ישיבה פון דעם ספעציפישן ביהמ"ד, נאר א גאון וגדול מפורסם א שטייגער ווי קאפיש/שארמאש/לאנדסבערג וכו', איז אויך אין דעם כלל.
בנוגע די "נשותיהם" של ת"ח, איז אבער געווען דער מנהג בית סיגוט סאטמאר, ביי די "נשותיהם" פון ישמח משה, רא"נ, ייטב לב, קדושת יו"ט, עצי חיים, דבר"י/ויוא"מ בזוו"ר, ברך משה זי"ע, אז מ'האט נישט אריינגעטראגן.
ביי אשת חבר פון רביה"ק זי"ע בזוו"ש, איז דער ברך משה שוין נישט געווען ביי די כוחות צו פאסן החלטות. ווי עס געדענקט זיך גוט, אז ווען ער איז נאך געזיצן ביי שלש סעודות יענעם שבת פר' בהעלותך תשס"א אין ביהמ"ד הגדול ראדני סט. און נאכנישט געהאט די געלעגנהייט צו וויסן פון איר פטירה, איז שוין געשטאנען אויפן צעטיל ביים טיר איבער די לוי'.
ביי ר' לייבוש לעפקאוויטש און ר' סענדער דייטש ע"ה האט מען אריינגעטראגן, און ס'האט דעם ברך משה געפערליך פארדראסן, האט ער באפוילן קהל אז מ'זאל מאכן אן החלטה אז מער טראגט מען קיינעם קיינעם נישט אריין אין ביהמ"ד.
אויף דעם פראטאקאל פון קהל נאך די פטירה פון ר' סענדר, אלול תשנ"ח, וואו מ'האט אויך אויפגענומען זיינע נאכפאלגער, שטייט קלאר אין ערשטן סעיף אז וויבאלד מ'האט עובר געווען אויף די הלכה דורך אריינטראגן נפטרים אין ביהמ"ד ממער ווי ערלויבט מדינא, מאכט מען יעצט א באשלוס אז מער טראגט מען קיינעם נישט אריין.
(די פראטאקאל פון קהל איז געווען שטארק מפורסם)
יעצט איבער מבטל זיין פארטאגס סדר הלימודים פון תינוקות של בית רבן ובחורי חמד:
סעיף יח: חכם שמת, בית מדרשו בטל, שסופדין אותו כל שבעה. אבל שאר מדרשות, עוסקין בתורה אפילו בשעת הספד... אב בית דין שמת כל מדרשות שבעיר בטלין... נשיא שמת כל בתי מדרשות שבכל מקום שמספידין אותו בטלים...
בקיצור: חכם שמת - איז בלויז בית מדרשו בטל, זיינע תלמידים און חסידים. אב"ד שמת - א שטאטס רב, איז כל מדרשות שבעיר בטלין. נשיא שמת - א שטייגער ווי א גדול הדור, איז כל בתי מדרשות שבכל מקום שמספידין אותו בטלים.
און א גבאי? לכאורה ליגט דאס אין דעם המשך פון לשון השו"ע "אבל שאר מדרשות עוסקין בתורה אפילו בשעת הספד", ולא תהא כהנת כפונדקת, אז כבוד "משמש תלמיד חכם" זאל זיין גרעסער ווי א תלמיד חכם זעלבסט אויף וועמען מ'איז נישט מבטל נאר אין 'זיין' בית המדרש.
דאס זענען טרוקענע הלכות אין שו"ע אן קיין חולקים.
איידער מ'גייט ווייטער דן זיין איבער די נושא וואס איז שטארק נוגע צו "חסידות", דארף מען געדענקן די באקאנטע מימרא פון רבינו הק' זי"ע: "א חסיד מיינט ווער ס'האט מסירות נפש אויף יעדן קוצו של יו"ד פון שו"ע".
יעצט קען מען ווייטער פירן דעם שמועס (אויב די הלכה קומט דא אריין אין בילד...)
ישמחו האט געשריבן:
ביי ר' לייבוש לעפקאוויטש און ר' סענדער דייטש ע"ה האט מען אריינגעטראגן, און ס'האט דעם ברך משה געפערליך פארדראסן, האט ער באפוילן קהל אז מ'זאל מאכן אן החלטה אז מער טראגט מען קיינעם קיינעם נישט אריין אין ביהמ"ד.
אויף דעם פראטאקאל פון קהל נאך די פטירה פון ר' סענדר, אלול תשנ"ח, וואו מ'האט אויך אויפגענומען זיינע נאכפאלגער, שטייט קלאר אין ערשטן סעיף אז וויבאלד מ'האט עובר געווען אויף די הלכה דורך אריינטראגן נפטרים אין ביהמ"ד ממער ווי ערלויבט מדינא, מאכט מען יעצט א באשלוס אז מער טראגט מען קיינעם נישט אריין.
(די פראטאקאל פון קהל איז געווען שטארק מפורסם)
זייער אינטערעסאנט צו הערן, אפשר ברענגסטו א קאפי דערפון
אידעלע זיי פרייליך, שטארק דיך שטארק דיך אצינד, ווייל דו ביסט דאך א בן מלך, דעם באשעפער'ס קינד.
נא_שכל האט געשריבן:
עבד מלך כמלך (שבועות מז ב). עפי״ז נהגו להקל.
ועוד גם הרב עזריאל היה דורש באותו מקום כמה פעמים דרשות ושליחויות נחוצות מאת רבינו זי״ע
עבד מלך מלך איז נישט קיין הלכה אויף טוישן עפעס, נאר א מאמר חז"ל וואס רש"י ברענגט כמ"פ, אלס חשיבות פארן פערזאן.
אפילו אויף אן אשת חבר וואס איז א ריכטיגע חיוב על פי דין, איז אויך באקאנט די תוספות אין מס' שבועות דף ל' ע"ב שמא אין באשת חבר לאחר מיתה עשה דכבוד תורה עדיף.
אבער אויף אן עבד מלך זיכער נישט.
ר' עזריאל איז געווען אן איש חשוב בעד עצמו, אבער מ'דארף נישט מחדש זיין חידושים אין הלכה לאחר פטירתו.
ישמחו - דער עיקר ס'זאל זיין פרייליך ביי אידן, בשמחת עולם על ראשם!
