ר' חיים יאלאס - בוני עולם
-אפגעטיילט פון 'בוני עולם דינער' אשכול-
זייענדיג צווישן די באטייליגטע ביים בוני עולם דינער זונטאג, און צוהערנדיג די אינטערסאנטע און גאר באלערנדע דרשה פון ר' חיים יאלאס, און פארשטייענדיג אביסל אויפן שפיץ אייזבארג וואס ער האט געזאגט, - הגם כ'האב נישט פארשטאנען רוב פון זיינע טערמינען, נאר פשוט וויסנדיג אין אלגעמיין וואס דזשינס זענען האב איך געקענט זעהן מיט וואספאר איבערמידליכע ארבייט דער איד מוז ארבייטן צו קענען דערגרייכן אזוינע דערגרייכונגען וואס ער האט דערמאנט - און זעענדיג אז פאר רוב עולם איז דאס געווען כחידה סתומה, נישט האבנדיג קיין אהנונג וואס דאס איז אפילו, וועל איך דא אביסל אראפשרייבן וויפיל איך פארשטיי אויפן שפיץ גאפל וואס דאס איז, וויאזוי דאס ארבעט, וויאזוי דאס אפעקטירט אונז אן דעילי בעיסיס, וויאזוי מען קען טוהן השתדלות זיך צו באהיטן דערפון בס"ד אין פוירסט פלעיס (און אין א נאט-שעלל דערמאנען דעם געוואלדיגן אויפטוה וואס ר' יוסף עקשטיין שליט"א פון דור ישרים האט דורכגעבראכן אין דעם געביט), און אין פאל מען איז באטראפן געווארן, וויאזוי מען קען זיך מעגליך ספראווען דערמיט בעז"ה.
דער הויפט קאנצעפט פון די גענעטיקס דעפארטמענט אינערהאלב בוני עולם איז 'גענעטישע קראנקהייטן', ד.מ. קראנקהייטן און פראבלעמען, סיי פראבלעמען לגבי האבן קינדער, און סיי קראנקהייטן וועלכע מאכן זיך ל"ע ביי קליינע קינדער, ביי פעלער וואס דאס איז א פועל יוצא פון א פראבלעם אין די די. ען. עי., און ווערט פאראורזאכט דורך די דזשינס (גענעס אין אידיש).
דאס צו פארשטיין ברויך מען געבן א שטיקל הקדמה איבער דשינס און די. ען. עי. בכלל:
א) וואס איז גענעטיקס
דער וואונדערליכער בריאה וועלכער ווערט אנגערופן "מענטש", פארמאגט א גוף און א נשמה, אין די צייט וואס די נשמה איז פון אייבערשטן אליינס, און מענטשן פון בלוט און פלייש קענען נישט און וועלן נישט אויסמאכן קיין כי הוא זה אין דעם חלק, נישט מאכן בעסער אדער ערגער, דאס איז בידו הגדולה. ווידעראום דער גוף, הגם דאס קומט פון הקב"ה און ער איז דאס מחי' יעדע מילי סעקונדע, קומט דאס אבער בדרך הטבע, פון דעם גוף פון זיין ביאלאגישע טאטע און מאמע, וועלכע פארמירן ביינאזאם א "קאפי" פון זייער גוף על כל סניפי' ואגפי', און דער גוף פארמאגט טאקע די אפדרוקן פון זייערע גופים, ווי פאלגענד.
דער מענטשליכער קערפער באשטייט פון טריליאנען צעלן, (צו זיין פונקטליכער, ארום צען טריליאן צעלן אין א געווענליכער קערפער) יעדעס ביסל הויט, פלייש, בלוט, באשטייט פון פילצאליגע צעלן, וועלכע פארמירן צוזאמען דעם פארעם, קאליר אד"ג פון דעם ספעציפישן חלק "מענטש". יעדער צעל פארפיגט אויף א משהו אינעם מענטשליכן קערפער.
יעדער צעל, פארמאגט א "נוקליעס" (קערנדל אין אידיש), וועלכער איז דער מח פון דעם צעל, דאס קאנטראלירט און שיקט מעסידזשעס מיט פונקטליכע אנווייזונגען וויאזוי זיך אויפצופירן און וואספארא אויפגאבעס דאס זאל ערלעדיגן צו יעדע צייט (רוב צעלן פארמאגן נאר איין נוקליעס). אין פאקט, דער נוקליעס פון יעדן צעל באזונדער פארמאגט מער מעמארי ווי דער דיקסטער דיקשאנערי איר האט נאר אמאל געזעהן...
דער נוקליעס באשטייט פון 23 סעטס פון קראומאוסאומ'ס, יעדער סעט קראומאוסאומ'ס באשטייט פון צוויי, איינס איז א קאפי פונעם טאטן און די צווייטע פון די מאמע, דארט איז דער פלאץ ווי די נאטור פון די עלטערן קומט אריין און באאיינפלוסט דעם גוף וואס צו טאהן.
יעדער פאר קראמאוסאומ'ס פארמאגט שנירלעך "די. ען. עי.", וועלכע זענען ווי א פינגער פרינט פונעם מענטש, נאכדעם וואס עס זענען נישט פארהאן קיין צוויי מענטשן אויף די וועלט מיט אקוראט די זעלבע די. ען. עי., אבער מען קען דאך טרעפן די אפדרוקן פון ביידע עלטערן און עס איז היבש דומה צו די געשוויסטערס (ע"ע די. ען. עי. טעסט), זינט דאס איז דאך פאקטיש דער קאפי פון די עלטערנ'ס, נאר ווערט אביסל פאראנדערשט ביי יעדן קינד.
די די. ען. עי. איז א צוזאמשטעל פון "דזשינס", וואס די דזשינס - פארמירט אלס די. ען. עי. - איז דער סאמע צענטערפונקט פונעם מענטש, דאס פראדוצירט יעדע מילי סעקונדע "ענזיימס" וועלכע פראדוצירן פראטעין וואס דאס איז פאקטיש "דער מעסעדזש" וואס זאגט פאר די חלקי הגוף זיך צו באוועגן, און צו פונקציאנרין אין אלגעמיין.
כ'האף כ'האב אייך נישט צעמישט ביז אהער... בייגעלייגט וועט איר טרעפן א בילד וועלכע אילוסטרירט דאס אביסל.
--
ב) גענעטישע דיסארדער, גענעטישע דיסארדער ווס. מחלות
אצינד, פארשטייען מיר אז דער מענטש איז פאקטיש א קאפי פון זיינע עלטערן, און אויב די דזשינס פון זיינע עלטערן האט א געוויסע פראבלעם קען ער דאס נאטורליך איבערנעמען ח"ו.
פארשטייט זיך אז אין פאל דער מענטש האט איין קליינע פארדרייטע דזשין וואס פונקציאנירט נישט ווי געהעריג, קען דאס פאראורזאכן א מאסיווער חורבן ח"ו, ווענדט זיך ווי דער דזשין שטייט איין. אין פאל דער דזשין איז רילעיטעד מיט א הויפט אקטיאר אינעם גוף, ווצב"ש הארץ - אויגן - האנט - פוס אד"ג, אפילו נאר איין דזשין איז פראבלעמאטיש קען דאס ח"ו גורם זיין א פענאמענאלער חורבן און אויב איז דאס אין איינס פון די אטעמען מאשינען וועט דאס געווענליך עווענטועל אוועקלייגן דעם גוף רח"ל.
אפילו אין פאל מען מערקט נישט אן דעם דיסארדער פון געבורט אן, וועט געווענליך א גענעטישע דיסארדער ארויסקריכן נאך אלס קינד, ווען דער חלק גוף ווערט מער אנטוויקלט און שטאלפערט זיך אן אין זיין בלאקעדזש, און קריכט צעביסלעך ארויס רח"ל.
אנדערש ווי א געווענליכע מחלה ווצב"ש יענע מעשה ל"ע, וואס געשעהט ווען א פרעמדע געוויקס קומט אריין און הייבט אן פאראורזאכן חורבנות רח"ל און די דאקטוירים פראבירן דאס צו ארויסנעמען אד"ג, איז א פראבלעמאטישע דזשין עצם מעצמו פונעם מענטש, און עס איז כמעט אוממעגליך צו היילן, און באגלייט א מענטש ביז זיין טויט ה"י, וועלכע געשעהט פיל מאל גאנץ שנעל נאכדעם וואס עס ווערט אנטוויקלט, מען זאל נישט וויסן (עס איז כדאי צו באמערקן אז מען ארבעט, און מען האט שוין אנגעהויבן בויען א וועג צו קענען איבערשרייבן א דזשין, אבער דאס איז נאך גאר ווייט פון א חלום אפילו).
--
ג) גענעטישע ירושה
עס איז אוממעגליך צו טעסטן א מענטש אויף אלע זיינע דזשינס צו וויסן צו ער פארמאגט א פראבלעמאטישע דזשין, צוליב דעם וואס רוב גענעטישע דיסארדערס ווערן פאראורזאכט פון איין ספעציפישע דזשין, וועלכע פאראורזאכט א פראבלעם אויף איין ספעציפישע אבר/כח, און גיי הייב אן אונטערזוכן פון קאפ ביז פוס, הזמן יכלה והם לא יכלו... אפילו ווען מען זעהט שוין אז דער מענטש האט א מחלה וועלכע איז א דירעקטע רעזולטאט פון א גענעטישע פראבלעם, קען דויערן חדשים און יארן ביז מען קען אנהייבן אויספיגערן וועלכע דזשין איז דער גורם, און הערשט האלט מען ביי אל"ף.
וועט איר אוודאי פרעגן פון וואנעט קומט דער בחור אפיר, און פארוואס קריכט דאס ארויס ערשט תשע"ו, אויב דאס איז א פועל יוצא פון עלטערן'ס דזשינעטיק דיסארדערס וואלט דאס שוין געברויכט אפירקומען יארן צוריק?
נאר דער בוכ"ע האט אזוי אויסגעשטעלט די בריאה אז טראץ דעם וואס פילצאליגע מענטשן פארמאגן איין אדער מער פראבלעמאטישע דזשינס, וועט דאס נישט זיין קיין פעלער ווילאנג ביידע סעטס פון דעם ספעציפישן קראומאוסאום האבן דעם זעלבן פראבלעם, אויב איינס איז יא גוט וועט דער גוף פונקציאנירן ווי געהעריג, אנע דעם וואס מען זאל אפילו וויסן דערפון.
דער פראבלעם געשעהט ווען סיי די טאטע און סיי די מאמע האבן דעם זעלבן פראבלעם, זיי זענען "קעריערס" פון א פראבלעמאטישע דזשין, - איז נאך אלס פארהאן א שאנס אז דער רופא כל בשר ומפליא לעשות וועט זיי שענקען געזונטע לעכטיגע קינדער אנע שום פראבלעם, אבער אין טייל פעלער - וועט דאס אריבערגיין צום קינד, וועלכער ווערט ל"ע געשעדיגט.
פארשטייט זיך אז ביי קרובים קען זיך פיל אפטער מאכן דער פראבלעם, צוליב וואס עס איז פארהאן א גרעסערער שאנס אז ביידע עלטערן וועלן זיין קעריערס פון א ענליכע דזשין, און אויב עס איז פראבלעמאטיש, תוצאותיו מי ישורנה.
דא איז דור ישרים אריינגעקומען אין בילד, נאכדעם וואס מערערע האבן זיך געמוטשעט מיט דעם פראבלעם, און אוועקגעלייגט איינס אדער מערערע קינדער ל"ע פון א רייע מחלות, האט ר' יוסף עקשטיין געגרינדעט די ארגאניזאציע "דור ישרים" וועלכע מאכט טעסטס אויף די בלוט צעלן צו מען איז א קעריער פון א פראבלעמאטישע דזשין, און אויב יא, און די מדוברת איז אויך א קעריער פון דעם ספעציפישן פראבלעמאטישן דזשין, לייגט מען א סטאפ ארדער (מיר וועלן נישט אריינגיין צו דאס איז נוגד דעם תמים תהי', נאכדעם ווי אלע יארן האבן אידישע קינדער חתונה געהאט אנע די מאכערייקעס, וכבר נחלקו בזה רבוותא, ולמעשה נתפשט כמעט בכל תפוצות ישראל אז מען מאכט א דור ישרים טעסט, וכן אנו נוהגין).
פארשטייט זיך אז דור ישרים טעסט נישט אויף אלע פראבלעמען, א זאך וואס איז אוממעגליך ווי אויבנדערמאנט, זיי טעסטן נאר אויף די וועלכע מען האט שוין היסטאריע אז עס איז פארהאן אזא מחלה, און האט זיך געמאכט ביי אנ"ש אינעם עבר. זיי אפדעיטן כסדר די טעסט'ס, ווי נאר עס קומט אריין א געוויסע צאל קעיסעס פון א נייע מחלה, גייט דאס ארויף אויפן טעסט ליסט.
און אז איר האט מיטגעהאלטן די דרשה אביסל, פארשטייט איר שוין וואס ר' חיים יאלעס האט באטאנט אז עס איז נישט קיין פראבלעם זיך משדך צו זיין מיט די באטראפענע משפחות, נעמליך רוב מענטשן האבן סייווי פראבלעמאטישע דזשינס, און דער פראבלעם געשעהט נאר ווען ביידע עלטערן זענען קעריערס, ממילא מיט סיי וועם מען איז זיך משדך האט מען די זעלבע ריסק, ודוק.
--
ד) בוני עולם גענעטיקס דעפארטמענט
אלס טייל פון זייער אנגייענדיגע ארבעט להעמיד דורות ועולמות, האט בוני עולם זיך אריינגעלייגט אין גענעטיקס, נעמליך, ווען מען ווייסט שוין אז א פארפאלק פארמאגן א פראבלעמאטישע דזשין אין קאממאן, אנשטאט מען זאל אויפגעבן, און נישט האבן נאך קינדער אויס מורא פון דעם דזשין, קענען זיי טוהן פעולות צו די דורות העתידים אז דאס זאל נישט אריבערגיין צו די קינדער ואכמ"ל, און פארשטייט זיך אז דאס טוט מען נישט צופיהל מאל, און געווענליך אויב איינער האט שוין עטליכע געזונטע קינדער וועט מען נישט אננעמען די מאסנאמען.
אינערהאלב זייער ארבעט, האט ר' חיים יאלעס, דער דירעקטאר פון בוני עולם גענעטיקס דעפארטמענט, אריינגעבאמפט עטליכע מאל אין פרישע אומאודענטיפיצירטע מחלות, וועלכע האבן געשיינט צו זיין א רעזולטאט פון פראבלעמאטישע דזשינס, אבער מען האט נישט געהאט קיין אהנונג וואס ווען וואו, נישט וויסנדיג ווי צו אנהייבן קוקן, וועלכע צעל צו ליינען, אויף וואס צו קוקן אד"ג, אפגערעדט אז ער האט נישט געוויסט וואס מען קען טאן דאס צו פרעווענטן.
דא קומט אריין זיין אויפטוה ביי די דרשה, אז מען האט אנגעהויבן צוזאמשטעלן קעיסעס, און זאמעלן אינפארמאציע איבער די קעיסעס, איבערגעדרייט וועלטן צו טרעפן ענליכע געליטענע צו קענען אנהייבן בויען א פארמולע און נאכגיין דעם שורש המחלה, און אזוי האט שוין בוני עולם בס"ד באוויזן צו אידענטיפיצירן צוועלף נייע מחלות, און אזוי ארום באוויזן צו טרעפן א וועג דאס צו אוועררייטן.
אויב ח"ו וועט זיין א שטייגענדע צאל באטראפענע פון די מחלות, וועט דור ישרים פארשטייט זיך אנהייבן סקרינען פאר די פראבלעמען אויך, ולה' הישועה.
יעצט זייט מוחל און הערט איבער די דרשה...
זייענדיג צווישן די באטייליגטע ביים בוני עולם דינער זונטאג, און צוהערנדיג די אינטערסאנטע און גאר באלערנדע דרשה פון ר' חיים יאלאס, און פארשטייענדיג אביסל אויפן שפיץ אייזבארג וואס ער האט געזאגט, - הגם כ'האב נישט פארשטאנען רוב פון זיינע טערמינען, נאר פשוט וויסנדיג אין אלגעמיין וואס דזשינס זענען האב איך געקענט זעהן מיט וואספאר איבערמידליכע ארבייט דער איד מוז ארבייטן צו קענען דערגרייכן אזוינע דערגרייכונגען וואס ער האט דערמאנט - און זעענדיג אז פאר רוב עולם איז דאס געווען כחידה סתומה, נישט האבנדיג קיין אהנונג וואס דאס איז אפילו, וועל איך דא אביסל אראפשרייבן וויפיל איך פארשטיי אויפן שפיץ גאפל וואס דאס איז, וויאזוי דאס ארבעט, וויאזוי דאס אפעקטירט אונז אן דעילי בעיסיס, וויאזוי מען קען טוהן השתדלות זיך צו באהיטן דערפון בס"ד אין פוירסט פלעיס (און אין א נאט-שעלל דערמאנען דעם געוואלדיגן אויפטוה וואס ר' יוסף עקשטיין שליט"א פון דור ישרים האט דורכגעבראכן אין דעם געביט), און אין פאל מען איז באטראפן געווארן, וויאזוי מען קען זיך מעגליך ספראווען דערמיט בעז"ה.
דער הויפט קאנצעפט פון די גענעטיקס דעפארטמענט אינערהאלב בוני עולם איז 'גענעטישע קראנקהייטן', ד.מ. קראנקהייטן און פראבלעמען, סיי פראבלעמען לגבי האבן קינדער, און סיי קראנקהייטן וועלכע מאכן זיך ל"ע ביי קליינע קינדער, ביי פעלער וואס דאס איז א פועל יוצא פון א פראבלעם אין די די. ען. עי., און ווערט פאראורזאכט דורך די דזשינס (גענעס אין אידיש).
דאס צו פארשטיין ברויך מען געבן א שטיקל הקדמה איבער דשינס און די. ען. עי. בכלל:
א) וואס איז גענעטיקס
דער וואונדערליכער בריאה וועלכער ווערט אנגערופן "מענטש", פארמאגט א גוף און א נשמה, אין די צייט וואס די נשמה איז פון אייבערשטן אליינס, און מענטשן פון בלוט און פלייש קענען נישט און וועלן נישט אויסמאכן קיין כי הוא זה אין דעם חלק, נישט מאכן בעסער אדער ערגער, דאס איז בידו הגדולה. ווידעראום דער גוף, הגם דאס קומט פון הקב"ה און ער איז דאס מחי' יעדע מילי סעקונדע, קומט דאס אבער בדרך הטבע, פון דעם גוף פון זיין ביאלאגישע טאטע און מאמע, וועלכע פארמירן ביינאזאם א "קאפי" פון זייער גוף על כל סניפי' ואגפי', און דער גוף פארמאגט טאקע די אפדרוקן פון זייערע גופים, ווי פאלגענד.
דער מענטשליכער קערפער באשטייט פון טריליאנען צעלן, (צו זיין פונקטליכער, ארום צען טריליאן צעלן אין א געווענליכער קערפער) יעדעס ביסל הויט, פלייש, בלוט, באשטייט פון פילצאליגע צעלן, וועלכע פארמירן צוזאמען דעם פארעם, קאליר אד"ג פון דעם ספעציפישן חלק "מענטש". יעדער צעל פארפיגט אויף א משהו אינעם מענטשליכן קערפער.
יעדער צעל, פארמאגט א "נוקליעס" (קערנדל אין אידיש), וועלכער איז דער מח פון דעם צעל, דאס קאנטראלירט און שיקט מעסידזשעס מיט פונקטליכע אנווייזונגען וויאזוי זיך אויפצופירן און וואספארא אויפגאבעס דאס זאל ערלעדיגן צו יעדע צייט (רוב צעלן פארמאגן נאר איין נוקליעס). אין פאקט, דער נוקליעס פון יעדן צעל באזונדער פארמאגט מער מעמארי ווי דער דיקסטער דיקשאנערי איר האט נאר אמאל געזעהן...
דער נוקליעס באשטייט פון 23 סעטס פון קראומאוסאומ'ס, יעדער סעט קראומאוסאומ'ס באשטייט פון צוויי, איינס איז א קאפי פונעם טאטן און די צווייטע פון די מאמע, דארט איז דער פלאץ ווי די נאטור פון די עלטערן קומט אריין און באאיינפלוסט דעם גוף וואס צו טאהן.
יעדער פאר קראמאוסאומ'ס פארמאגט שנירלעך "די. ען. עי.", וועלכע זענען ווי א פינגער פרינט פונעם מענטש, נאכדעם וואס עס זענען נישט פארהאן קיין צוויי מענטשן אויף די וועלט מיט אקוראט די זעלבע די. ען. עי., אבער מען קען דאך טרעפן די אפדרוקן פון ביידע עלטערן און עס איז היבש דומה צו די געשוויסטערס (ע"ע די. ען. עי. טעסט), זינט דאס איז דאך פאקטיש דער קאפי פון די עלטערנ'ס, נאר ווערט אביסל פאראנדערשט ביי יעדן קינד.
די די. ען. עי. איז א צוזאמשטעל פון "דזשינס", וואס די דזשינס - פארמירט אלס די. ען. עי. - איז דער סאמע צענטערפונקט פונעם מענטש, דאס פראדוצירט יעדע מילי סעקונדע "ענזיימס" וועלכע פראדוצירן פראטעין וואס דאס איז פאקטיש "דער מעסעדזש" וואס זאגט פאר די חלקי הגוף זיך צו באוועגן, און צו פונקציאנרין אין אלגעמיין.
כ'האף כ'האב אייך נישט צעמישט ביז אהער... בייגעלייגט וועט איר טרעפן א בילד וועלכע אילוסטרירט דאס אביסל.
--
ב) גענעטישע דיסארדער, גענעטישע דיסארדער ווס. מחלות
אצינד, פארשטייען מיר אז דער מענטש איז פאקטיש א קאפי פון זיינע עלטערן, און אויב די דזשינס פון זיינע עלטערן האט א געוויסע פראבלעם קען ער דאס נאטורליך איבערנעמען ח"ו.
פארשטייט זיך אז אין פאל דער מענטש האט איין קליינע פארדרייטע דזשין וואס פונקציאנירט נישט ווי געהעריג, קען דאס פאראורזאכן א מאסיווער חורבן ח"ו, ווענדט זיך ווי דער דזשין שטייט איין. אין פאל דער דזשין איז רילעיטעד מיט א הויפט אקטיאר אינעם גוף, ווצב"ש הארץ - אויגן - האנט - פוס אד"ג, אפילו נאר איין דזשין איז פראבלעמאטיש קען דאס ח"ו גורם זיין א פענאמענאלער חורבן און אויב איז דאס אין איינס פון די אטעמען מאשינען וועט דאס געווענליך עווענטועל אוועקלייגן דעם גוף רח"ל.
אפילו אין פאל מען מערקט נישט אן דעם דיסארדער פון געבורט אן, וועט געווענליך א גענעטישע דיסארדער ארויסקריכן נאך אלס קינד, ווען דער חלק גוף ווערט מער אנטוויקלט און שטאלפערט זיך אן אין זיין בלאקעדזש, און קריכט צעביסלעך ארויס רח"ל.
אנדערש ווי א געווענליכע מחלה ווצב"ש יענע מעשה ל"ע, וואס געשעהט ווען א פרעמדע געוויקס קומט אריין און הייבט אן פאראורזאכן חורבנות רח"ל און די דאקטוירים פראבירן דאס צו ארויסנעמען אד"ג, איז א פראבלעמאטישע דזשין עצם מעצמו פונעם מענטש, און עס איז כמעט אוממעגליך צו היילן, און באגלייט א מענטש ביז זיין טויט ה"י, וועלכע געשעהט פיל מאל גאנץ שנעל נאכדעם וואס עס ווערט אנטוויקלט, מען זאל נישט וויסן (עס איז כדאי צו באמערקן אז מען ארבעט, און מען האט שוין אנגעהויבן בויען א וועג צו קענען איבערשרייבן א דזשין, אבער דאס איז נאך גאר ווייט פון א חלום אפילו).
--
ג) גענעטישע ירושה
עס איז אוממעגליך צו טעסטן א מענטש אויף אלע זיינע דזשינס צו וויסן צו ער פארמאגט א פראבלעמאטישע דזשין, צוליב דעם וואס רוב גענעטישע דיסארדערס ווערן פאראורזאכט פון איין ספעציפישע דזשין, וועלכע פאראורזאכט א פראבלעם אויף איין ספעציפישע אבר/כח, און גיי הייב אן אונטערזוכן פון קאפ ביז פוס, הזמן יכלה והם לא יכלו... אפילו ווען מען זעהט שוין אז דער מענטש האט א מחלה וועלכע איז א דירעקטע רעזולטאט פון א גענעטישע פראבלעם, קען דויערן חדשים און יארן ביז מען קען אנהייבן אויספיגערן וועלכע דזשין איז דער גורם, און הערשט האלט מען ביי אל"ף.
וועט איר אוודאי פרעגן פון וואנעט קומט דער בחור אפיר, און פארוואס קריכט דאס ארויס ערשט תשע"ו, אויב דאס איז א פועל יוצא פון עלטערן'ס דזשינעטיק דיסארדערס וואלט דאס שוין געברויכט אפירקומען יארן צוריק?
נאר דער בוכ"ע האט אזוי אויסגעשטעלט די בריאה אז טראץ דעם וואס פילצאליגע מענטשן פארמאגן איין אדער מער פראבלעמאטישע דזשינס, וועט דאס נישט זיין קיין פעלער ווילאנג ביידע סעטס פון דעם ספעציפישן קראומאוסאום האבן דעם זעלבן פראבלעם, אויב איינס איז יא גוט וועט דער גוף פונקציאנירן ווי געהעריג, אנע דעם וואס מען זאל אפילו וויסן דערפון.
דער פראבלעם געשעהט ווען סיי די טאטע און סיי די מאמע האבן דעם זעלבן פראבלעם, זיי זענען "קעריערס" פון א פראבלעמאטישע דזשין, - איז נאך אלס פארהאן א שאנס אז דער רופא כל בשר ומפליא לעשות וועט זיי שענקען געזונטע לעכטיגע קינדער אנע שום פראבלעם, אבער אין טייל פעלער - וועט דאס אריבערגיין צום קינד, וועלכער ווערט ל"ע געשעדיגט.
פארשטייט זיך אז ביי קרובים קען זיך פיל אפטער מאכן דער פראבלעם, צוליב וואס עס איז פארהאן א גרעסערער שאנס אז ביידע עלטערן וועלן זיין קעריערס פון א ענליכע דזשין, און אויב עס איז פראבלעמאטיש, תוצאותיו מי ישורנה.
דא איז דור ישרים אריינגעקומען אין בילד, נאכדעם וואס מערערע האבן זיך געמוטשעט מיט דעם פראבלעם, און אוועקגעלייגט איינס אדער מערערע קינדער ל"ע פון א רייע מחלות, האט ר' יוסף עקשטיין געגרינדעט די ארגאניזאציע "דור ישרים" וועלכע מאכט טעסטס אויף די בלוט צעלן צו מען איז א קעריער פון א פראבלעמאטישע דזשין, און אויב יא, און די מדוברת איז אויך א קעריער פון דעם ספעציפישן פראבלעמאטישן דזשין, לייגט מען א סטאפ ארדער (מיר וועלן נישט אריינגיין צו דאס איז נוגד דעם תמים תהי', נאכדעם ווי אלע יארן האבן אידישע קינדער חתונה געהאט אנע די מאכערייקעס, וכבר נחלקו בזה רבוותא, ולמעשה נתפשט כמעט בכל תפוצות ישראל אז מען מאכט א דור ישרים טעסט, וכן אנו נוהגין).
פארשטייט זיך אז דור ישרים טעסט נישט אויף אלע פראבלעמען, א זאך וואס איז אוממעגליך ווי אויבנדערמאנט, זיי טעסטן נאר אויף די וועלכע מען האט שוין היסטאריע אז עס איז פארהאן אזא מחלה, און האט זיך געמאכט ביי אנ"ש אינעם עבר. זיי אפדעיטן כסדר די טעסט'ס, ווי נאר עס קומט אריין א געוויסע צאל קעיסעס פון א נייע מחלה, גייט דאס ארויף אויפן טעסט ליסט.
און אז איר האט מיטגעהאלטן די דרשה אביסל, פארשטייט איר שוין וואס ר' חיים יאלעס האט באטאנט אז עס איז נישט קיין פראבלעם זיך משדך צו זיין מיט די באטראפענע משפחות, נעמליך רוב מענטשן האבן סייווי פראבלעמאטישע דזשינס, און דער פראבלעם געשעהט נאר ווען ביידע עלטערן זענען קעריערס, ממילא מיט סיי וועם מען איז זיך משדך האט מען די זעלבע ריסק, ודוק.
--
ד) בוני עולם גענעטיקס דעפארטמענט
אלס טייל פון זייער אנגייענדיגע ארבעט להעמיד דורות ועולמות, האט בוני עולם זיך אריינגעלייגט אין גענעטיקס, נעמליך, ווען מען ווייסט שוין אז א פארפאלק פארמאגן א פראבלעמאטישע דזשין אין קאממאן, אנשטאט מען זאל אויפגעבן, און נישט האבן נאך קינדער אויס מורא פון דעם דזשין, קענען זיי טוהן פעולות צו די דורות העתידים אז דאס זאל נישט אריבערגיין צו די קינדער ואכמ"ל, און פארשטייט זיך אז דאס טוט מען נישט צופיהל מאל, און געווענליך אויב איינער האט שוין עטליכע געזונטע קינדער וועט מען נישט אננעמען די מאסנאמען.
אינערהאלב זייער ארבעט, האט ר' חיים יאלעס, דער דירעקטאר פון בוני עולם גענעטיקס דעפארטמענט, אריינגעבאמפט עטליכע מאל אין פרישע אומאודענטיפיצירטע מחלות, וועלכע האבן געשיינט צו זיין א רעזולטאט פון פראבלעמאטישע דזשינס, אבער מען האט נישט געהאט קיין אהנונג וואס ווען וואו, נישט וויסנדיג ווי צו אנהייבן קוקן, וועלכע צעל צו ליינען, אויף וואס צו קוקן אד"ג, אפגערעדט אז ער האט נישט געוויסט וואס מען קען טאן דאס צו פרעווענטן.
דא קומט אריין זיין אויפטוה ביי די דרשה, אז מען האט אנגעהויבן צוזאמשטעלן קעיסעס, און זאמעלן אינפארמאציע איבער די קעיסעס, איבערגעדרייט וועלטן צו טרעפן ענליכע געליטענע צו קענען אנהייבן בויען א פארמולע און נאכגיין דעם שורש המחלה, און אזוי האט שוין בוני עולם בס"ד באוויזן צו אידענטיפיצירן צוועלף נייע מחלות, און אזוי ארום באוויזן צו טרעפן א וועג דאס צו אוועררייטן.
אויב ח"ו וועט זיין א שטייגענדע צאל באטראפענע פון די מחלות, וועט דור ישרים פארשטייט זיך אנהייבן סקרינען פאר די פראבלעמען אויך, ולה' הישועה.
יעצט זייט מוחל און הערט איבער די דרשה...
- אטעטשמענטס
-
-
א געשפעט האב איך
