געציילטע שירות ושורות איבער שיר השירים
בס"ד
שטייט א איד אין ניו יארק עיר הבירה אין יאר תשפ"ג און ער פלאצט פאר קנאה. זיין שכן ביים שיעור פארשטייט די גמרא און ער האלט קוים אפן די אויגן. ביי שחרית קוים וואס ער ווייסט ווי ער האלט און דער אינגערמאן נעבן אים רעדט זיך אויס צום אייבערשטער בהשתפכות הנפש. גאט אין הימל, ווי בין איך? ווי שטיי איך? פארוואס קען יענער דאווענען און פארשטיין לערנען אזוי געשמירט ווי די גרינע פיטער אויף א טוסט און ביי מיר גייט עס אזוי געשמירט ווי די בלויע פיטער גראד ארויס פון פריזער. איך וויל אויך קענען, איך וויל אויך האבן חשק. איך בין עפעס נישט געשטאנען ביים הר סיני?
זיצט א איד אין קאונטרי מיט נאסע פאות פרייטאג נאכמיטאג, אלעס איז שוין צוגעגרייט לכבוד שבת, סיי ווי גייט מען זיך דערמאנען אין יאגן א מינוט פארן זמן אלע אנדערע זאכן, קען ער יעצט אריינכאפן א שטיקל חסידיש ספר. ער עפענט א תפארת שלמה, א נועם אלימלך, א מאור ושמש, נישט קיין חילוק וועלכע ספר עס ציהט אים. און עס ציפט אים, ער פילט זיך נישט פלאץ. נעכטן ביינאכט האב איך געשפיעלט וואלי ביז 3 אזייגער ביינאכט, קוים געכאפט חצות היינט ביי שחרית און יעצט שאקל איך מיר אויף א חסידיש ספר? און קוק פון וואס ער רעדט! טהרת המחשבה וקדש עצמך במותר לך, איך וויל נישט און (פארדעם) איך קען נישט אנקומען צו די הויעכע מדרגות. וואס טוה איך דא? וועם נער איך אויס? איך בין נישט קיין "טו פעיסער".
זיצט א אינגערמאן ביי א קומזיץ און דער עולם איז צופייערט אויפן וויזניצן נשמת, און אים קומט צו וויינען. מיינט מען נשמת "כל" חי, מיר אויך? הלוואי ווען יא. אלע חסידישע ספרים זענען פארנומען אז יעדע איד האט גאר א גרויסע חשיבות ביים אייבערשטער. יא יא, אבער זיי האבן "מיר" נישט געקענט. חוץ פון דעם, דער אייבערשטער האט ביליאנען מענטשן אויף די וועלט, פונקט פון מיר טראכט ער? מילא מיין בחור, ער טרייט אזוי ערענסט און רבונו של עולם הלוואי זאל ער מצליח זיין און קיינמאל נישט געוואר ווערן ווער איך בין באמת, אבער מיר? קודשא בריך היא איך גיב אוועק אלעס נאר איינמאהל צוריק צו גיין אין ישיבה און האבן דעם געפיל נאך די 5 שעות רצופות אין ישיבה קטנה שובבי"ם. רבונו של עולם אויב איך האב עפעס א זכות, ביטע ניץ עס אויף מיינע קינדער אז זיי זאלן כאטשיק אויפוואקסן ווי עס דארף צו זיין, ביי מיר איז שוין וואס עס איז, אבער ביטע פאר זיי.
אינגערמאן! עס איז דא איינער וואס האט דיר שוין אינזינען געהאט טויזענטער יאר צוריק. און אזוי שרייבט שוין דער זוה"ק:
וזל"ק פרשת תרומה (צוגעלייגט דעם פירוש מתוק מדבש) תושבחתא דשירתא דא איהי כללא דכל אורייתא (השבח והמעלה של שיר השירים היא שבו כלולים פסוקים שונים המרמזים על כלל כל התורה),
כללא דכל עובדא דבראשית (הוא הכלל של כל מעשה בראשית),
כללא דרזא דאבהן (הוא הכלל של סוד מעשה האבות של כל ספר בראשית),
כללא דגלותא דמצרים (הוא הכלל של גלות מצרים הנרמז בפסוק א ו אל תראוני שאני שחרחורת),
וכד נפקו ישראל ממצרים (ושל יציאת מצרים הנרמז בפסוק א ח צאי לך בעקבי הצאן),
ותושבחתא דימא (ושל שירת הים בפסוק א ט לסוסתי ברכבי פרעה)
כללא דעשר אמירן (כולל עשרת הדברות)
וקיומא דהר מיני (וענין מעמד הר סיני בפסוק ב יב וקול התור נשמע בארצנו)
וכד אזלו ישראל במדברא (והליכתם של בני ישראל במדבר בפסוק ג ו מי זאת עולה מן המדבר)
עד דעאלו לארעא (עד שעלו לארץ ישראל בפסוק ד א שגלשו מהר הגלעד)
ואתבני בי מקדשא (ובנו את בית המקדש בפסוקד ד כמגדל דוד צווארך)
כללא דעטורא דשמא קדישא עלאה ברחימו ובחדוה כללא דגלותהון דישראל ביני עממיא (הוא כולל גלות ישראל בין העמים בפסוק ג ג מצאוני השומרים ובפסוק ב ז השבעתי אתכם בנות ירושלים)
ופורקנא דלהון (והגאולה שלהם בפסוק ח ח אחות לנו קטנה)
כללא דתחיית המתים (הוא כולל תחיית המתים בפסוק ח יג היושבת בגנים)
עד יומא דאיהי שבת לה' (עד היום שהוא שבת לה')
מאי דהוה ומאי דהוי ומאי דזמין למהוי (כל מה שהיה ממעשה בראשית כל מה שנעשה בגלות ישראל והגזרות וכל מה שעתיד להיות אחר כך)
לבתר ביומא שביעאה כד יהא שבת לה' (מה שיהיה ביום השביעי דהיינו באלף השביעי)
כלא איהו בשיר השירים (הכל נכלל בשיר השירים)
אין קורצן, שלמה המלך האט געשריבן שיר השירים פאר מיר, פאר דיר, פאר יעדעם איינעם. און יא! פאר יאר תשפ"ג. און יא! פאר דיין מצב וואס עס איז נאר.
מורי ורבותי, שיר השירים איז אזוי קדוש אז די גמרא שרייבט אז יעדעס מאהל וואס עס שטייט שלמה, מיינט עס גאר הקב"ה. און די ראשונים האבן עטליכע מהלכים:
א. להלכה טאר מען נישט אויסמעקן דעם נאמען שלמה אין שיר השירים, אזוי ווי דעם נאמען פונעם אייבערשטער אין א ספר תורה.
ב. אויב איינער שווערט בשם שלמה אשר בשיר השירים, איז עס פונקט ווי ער האט געשוואוירן מיט'ן אייבערשטער'ס נאמען.
אינגערמאן! זייטס נישט קיין נער, נעמט א שיר השירים און זעצט אייך אראפ און זאגט שטייט מיט כוונה. טראכט אריין וואס דו זאגסט.
שחורה אני ונאוה – יא איך ביך ליידער שווארץ, אבער איך בין נאך אלס נאוה! קוקט וואס דער מדרש שרייבט (שיה"ש רבה א ה ב) אמר רבי לוי תלת 'שחורה אני' כל ימות השבוע 'ונאוה' אני בשבת
'שחורה אני' כל השנה כולה 'ונאוה' אני ביום הכיפורים
'שחורה אני' בעולם הזה 'ונאוה'
און דער כתב סופר איז מסביר אז אפילו דער איד וואס איז שחורה אגאנצע וואך, שבת איז ער אבער נאוה! אויב נישט שבת ח"ו, איז כאטשיק יום הכיפורים.
אל תראנו שאני שחרחרת – קוק מיר נישט אן אז איך בין בטבע שטארק שווארץ. ששזפני השמש – איך בין נישט אזוי געבוירן געווארן! איך בין נאר אזוי ווי דער אונטער דעם זין וואס זיין "סאן טען" גייט צוביסלעך אוועק, איינמאהל ער גייט אוועק פונעם פראבלעם (רש"י על הפסוק).
עס ליגט מיר א טייטש אין קאפ, איך געדענק נישט צו עס אייגענס צו איך האב עס געהערט/געזעהן אמאל. שלמה המלך זאגט אונז ווי דער אייבערשטער בעהט זיך ביי אונז: קוֹל דּוֹדִי דוֹפֵק פִּתְחִי לִי אֲחֹתִי רַעְיָתִי יוֹנָתִי תַמָּתִי. וואס זענען די 4 עקסטערע לשנות?
אחותי – פונקט ווי א שוועסטער בלייבט מען א שוועסטער לעולם ועד, נישט קיין חילוק צו דו רעדסט יא מיט איר צו נישט.
רעיתי – פונקט ווי די אהבה וואס מ'בעהט ביי א שבע ברכות,
יונתי – פונקט ווי דער שטאלץ פון א מענטש וואס קויפט א שיינעם פייגל צו ווייזן פאר אנדערע,
תמתי – פונקט ווי א צווילינג וואס מ'דערקענט נישט דעם חילוק איינעם צום צווייטן,
אזוי זאגט דער אייבערשטער אז מיר אלע זענען צו אים!!
אזוי קען מען גיין און גיין, אבער יעדעס פסוק פאר זיך איז ממש די געפילן פון א איד. זייט נישט קיין נער! עפענט אויף א שיר השירים און מיט א רואיגקייט זאג עס, אבער דו דארפסט אריינקיקן אין רש"י בשעת דו זאגסט עס, אז נישט וועסטו נישט האבן קיין איינוג וואס דו זאגסט דארט בכלל.
שיר השירים איז דער איינציגסטער ספר וואס האט נישט קיין תרגום, ווייל עס גייט נישט בדרך פרד"ס. עס גייט נאר לויט רמז דרוש וסוד, נישט פשט. אונזער הייליגע רבי – רש"י הק' – האט אונז באלייכט די אויגן מיט א קונטרס מסביר זיין אביסל אן אפס קצהו וואס די פסוקים זאגן דארט. ווילסט אריינקיקן אין אלשיך הק', אבן עזרא וכו'? אוודאי וועסטו הנאה האבן, אבער אן רש"י וועסטו באמת נישט האבן די מינדערסטע השגה וואס דו זאגסט דארט.
איך וועל אי"ה ווידמען דעם אשכול פאר טייטשן און שיינע געדאנקן פון ספרים הקדושים אין ספר שיר השירים, אזוי אויך סיפורים ועובדות איבער דעם גרויסקייט פון שיר השירים.
שטייט א איד אין ניו יארק עיר הבירה אין יאר תשפ"ג און ער פלאצט פאר קנאה. זיין שכן ביים שיעור פארשטייט די גמרא און ער האלט קוים אפן די אויגן. ביי שחרית קוים וואס ער ווייסט ווי ער האלט און דער אינגערמאן נעבן אים רעדט זיך אויס צום אייבערשטער בהשתפכות הנפש. גאט אין הימל, ווי בין איך? ווי שטיי איך? פארוואס קען יענער דאווענען און פארשטיין לערנען אזוי געשמירט ווי די גרינע פיטער אויף א טוסט און ביי מיר גייט עס אזוי געשמירט ווי די בלויע פיטער גראד ארויס פון פריזער. איך וויל אויך קענען, איך וויל אויך האבן חשק. איך בין עפעס נישט געשטאנען ביים הר סיני?
זיצט א איד אין קאונטרי מיט נאסע פאות פרייטאג נאכמיטאג, אלעס איז שוין צוגעגרייט לכבוד שבת, סיי ווי גייט מען זיך דערמאנען אין יאגן א מינוט פארן זמן אלע אנדערע זאכן, קען ער יעצט אריינכאפן א שטיקל חסידיש ספר. ער עפענט א תפארת שלמה, א נועם אלימלך, א מאור ושמש, נישט קיין חילוק וועלכע ספר עס ציהט אים. און עס ציפט אים, ער פילט זיך נישט פלאץ. נעכטן ביינאכט האב איך געשפיעלט וואלי ביז 3 אזייגער ביינאכט, קוים געכאפט חצות היינט ביי שחרית און יעצט שאקל איך מיר אויף א חסידיש ספר? און קוק פון וואס ער רעדט! טהרת המחשבה וקדש עצמך במותר לך, איך וויל נישט און (פארדעם) איך קען נישט אנקומען צו די הויעכע מדרגות. וואס טוה איך דא? וועם נער איך אויס? איך בין נישט קיין "טו פעיסער".
זיצט א אינגערמאן ביי א קומזיץ און דער עולם איז צופייערט אויפן וויזניצן נשמת, און אים קומט צו וויינען. מיינט מען נשמת "כל" חי, מיר אויך? הלוואי ווען יא. אלע חסידישע ספרים זענען פארנומען אז יעדע איד האט גאר א גרויסע חשיבות ביים אייבערשטער. יא יא, אבער זיי האבן "מיר" נישט געקענט. חוץ פון דעם, דער אייבערשטער האט ביליאנען מענטשן אויף די וועלט, פונקט פון מיר טראכט ער? מילא מיין בחור, ער טרייט אזוי ערענסט און רבונו של עולם הלוואי זאל ער מצליח זיין און קיינמאל נישט געוואר ווערן ווער איך בין באמת, אבער מיר? קודשא בריך היא איך גיב אוועק אלעס נאר איינמאהל צוריק צו גיין אין ישיבה און האבן דעם געפיל נאך די 5 שעות רצופות אין ישיבה קטנה שובבי"ם. רבונו של עולם אויב איך האב עפעס א זכות, ביטע ניץ עס אויף מיינע קינדער אז זיי זאלן כאטשיק אויפוואקסן ווי עס דארף צו זיין, ביי מיר איז שוין וואס עס איז, אבער ביטע פאר זיי.
אינגערמאן! עס איז דא איינער וואס האט דיר שוין אינזינען געהאט טויזענטער יאר צוריק. און אזוי שרייבט שוין דער זוה"ק:
וזל"ק פרשת תרומה (צוגעלייגט דעם פירוש מתוק מדבש) תושבחתא דשירתא דא איהי כללא דכל אורייתא (השבח והמעלה של שיר השירים היא שבו כלולים פסוקים שונים המרמזים על כלל כל התורה),
כללא דכל עובדא דבראשית (הוא הכלל של כל מעשה בראשית),
כללא דרזא דאבהן (הוא הכלל של סוד מעשה האבות של כל ספר בראשית),
כללא דגלותא דמצרים (הוא הכלל של גלות מצרים הנרמז בפסוק א ו אל תראוני שאני שחרחורת),
וכד נפקו ישראל ממצרים (ושל יציאת מצרים הנרמז בפסוק א ח צאי לך בעקבי הצאן),
ותושבחתא דימא (ושל שירת הים בפסוק א ט לסוסתי ברכבי פרעה)
כללא דעשר אמירן (כולל עשרת הדברות)
וקיומא דהר מיני (וענין מעמד הר סיני בפסוק ב יב וקול התור נשמע בארצנו)
וכד אזלו ישראל במדברא (והליכתם של בני ישראל במדבר בפסוק ג ו מי זאת עולה מן המדבר)
עד דעאלו לארעא (עד שעלו לארץ ישראל בפסוק ד א שגלשו מהר הגלעד)
ואתבני בי מקדשא (ובנו את בית המקדש בפסוקד ד כמגדל דוד צווארך)
כללא דעטורא דשמא קדישא עלאה ברחימו ובחדוה כללא דגלותהון דישראל ביני עממיא (הוא כולל גלות ישראל בין העמים בפסוק ג ג מצאוני השומרים ובפסוק ב ז השבעתי אתכם בנות ירושלים)
ופורקנא דלהון (והגאולה שלהם בפסוק ח ח אחות לנו קטנה)
כללא דתחיית המתים (הוא כולל תחיית המתים בפסוק ח יג היושבת בגנים)
עד יומא דאיהי שבת לה' (עד היום שהוא שבת לה')
מאי דהוה ומאי דהוי ומאי דזמין למהוי (כל מה שהיה ממעשה בראשית כל מה שנעשה בגלות ישראל והגזרות וכל מה שעתיד להיות אחר כך)
לבתר ביומא שביעאה כד יהא שבת לה' (מה שיהיה ביום השביעי דהיינו באלף השביעי)
כלא איהו בשיר השירים (הכל נכלל בשיר השירים)
אין קורצן, שלמה המלך האט געשריבן שיר השירים פאר מיר, פאר דיר, פאר יעדעם איינעם. און יא! פאר יאר תשפ"ג. און יא! פאר דיין מצב וואס עס איז נאר.
מורי ורבותי, שיר השירים איז אזוי קדוש אז די גמרא שרייבט אז יעדעס מאהל וואס עס שטייט שלמה, מיינט עס גאר הקב"ה. און די ראשונים האבן עטליכע מהלכים:
א. להלכה טאר מען נישט אויסמעקן דעם נאמען שלמה אין שיר השירים, אזוי ווי דעם נאמען פונעם אייבערשטער אין א ספר תורה.
ב. אויב איינער שווערט בשם שלמה אשר בשיר השירים, איז עס פונקט ווי ער האט געשוואוירן מיט'ן אייבערשטער'ס נאמען.
אינגערמאן! זייטס נישט קיין נער, נעמט א שיר השירים און זעצט אייך אראפ און זאגט שטייט מיט כוונה. טראכט אריין וואס דו זאגסט.
שחורה אני ונאוה – יא איך ביך ליידער שווארץ, אבער איך בין נאך אלס נאוה! קוקט וואס דער מדרש שרייבט (שיה"ש רבה א ה ב) אמר רבי לוי תלת 'שחורה אני' כל ימות השבוע 'ונאוה' אני בשבת
'שחורה אני' כל השנה כולה 'ונאוה' אני ביום הכיפורים
'שחורה אני' בעולם הזה 'ונאוה'
און דער כתב סופר איז מסביר אז אפילו דער איד וואס איז שחורה אגאנצע וואך, שבת איז ער אבער נאוה! אויב נישט שבת ח"ו, איז כאטשיק יום הכיפורים.
אל תראנו שאני שחרחרת – קוק מיר נישט אן אז איך בין בטבע שטארק שווארץ. ששזפני השמש – איך בין נישט אזוי געבוירן געווארן! איך בין נאר אזוי ווי דער אונטער דעם זין וואס זיין "סאן טען" גייט צוביסלעך אוועק, איינמאהל ער גייט אוועק פונעם פראבלעם (רש"י על הפסוק).
עס ליגט מיר א טייטש אין קאפ, איך געדענק נישט צו עס אייגענס צו איך האב עס געהערט/געזעהן אמאל. שלמה המלך זאגט אונז ווי דער אייבערשטער בעהט זיך ביי אונז: קוֹל דּוֹדִי דוֹפֵק פִּתְחִי לִי אֲחֹתִי רַעְיָתִי יוֹנָתִי תַמָּתִי. וואס זענען די 4 עקסטערע לשנות?
אחותי – פונקט ווי א שוועסטער בלייבט מען א שוועסטער לעולם ועד, נישט קיין חילוק צו דו רעדסט יא מיט איר צו נישט.
רעיתי – פונקט ווי די אהבה וואס מ'בעהט ביי א שבע ברכות,
יונתי – פונקט ווי דער שטאלץ פון א מענטש וואס קויפט א שיינעם פייגל צו ווייזן פאר אנדערע,
תמתי – פונקט ווי א צווילינג וואס מ'דערקענט נישט דעם חילוק איינעם צום צווייטן,
אזוי זאגט דער אייבערשטער אז מיר אלע זענען צו אים!!
אזוי קען מען גיין און גיין, אבער יעדעס פסוק פאר זיך איז ממש די געפילן פון א איד. זייט נישט קיין נער! עפענט אויף א שיר השירים און מיט א רואיגקייט זאג עס, אבער דו דארפסט אריינקיקן אין רש"י בשעת דו זאגסט עס, אז נישט וועסטו נישט האבן קיין איינוג וואס דו זאגסט דארט בכלל.
שיר השירים איז דער איינציגסטער ספר וואס האט נישט קיין תרגום, ווייל עס גייט נישט בדרך פרד"ס. עס גייט נאר לויט רמז דרוש וסוד, נישט פשט. אונזער הייליגע רבי – רש"י הק' – האט אונז באלייכט די אויגן מיט א קונטרס מסביר זיין אביסל אן אפס קצהו וואס די פסוקים זאגן דארט. ווילסט אריינקיקן אין אלשיך הק', אבן עזרא וכו'? אוודאי וועסטו הנאה האבן, אבער אן רש"י וועסטו באמת נישט האבן די מינדערסטע השגה וואס דו זאגסט דארט.
איך וועל אי"ה ווידמען דעם אשכול פאר טייטשן און שיינע געדאנקן פון ספרים הקדושים אין ספר שיר השירים, אזוי אויך סיפורים ועובדות איבער דעם גרויסקייט פון שיר השירים.
