אידישע וועלט פארומס

מונאוויטש. א ריזיגע דאנק. אין מילים

קניידל פארעם האט געשריבן:
וואס איז מיר שווער געבליבן איז:

1) איז זייער חשבון מיט די תקופות ריכטיג? האט עס א מקור בדברי חז"ל? לכאורה ברענגט קיינער נישט א שיטה וואס האלט אז ס'איז מיט אזויפיל קלענער פון תקופת שמואל?
די אסטראנאמישע זון-יאר איז א מציאות וואס מען קען אבזערווירן מיט די פליישיגע אויגן. הלכה למעשה איז עס אונז נישט נוגע ווייל ווי געשמועסט גייען מיר אדער מיט שיטת שמואל, וואס איז בערך 11 מינוט לענגער, אדער מיט שיטת רב אדא, וואס איז ערגעץ אינדערמיט. ביי אונז איז חז"ל די מציאות, אבער פאר זיי איז געווען א פראבלעם אז די קאלענדער איז פאַרפאָרן.

2) דאס וואס כ'האב שוין געפרעגט אויבן, אויב האט מען שוין נאך 1300 הונדערט יאר פארלוירן צען טאג, וואלט מען שוין אין ביז 1582 געדארפט פארלירן 12 טאג, און פארוואס האט מען נאר אויסגעשניטן צען טאג? אז מ'שניידט שוין, שנייד וויפיל מ'דארף.
די עיקר מטרה פונעם "פיקס" איז געווען צוריק צושטעלן זייער איסטער חגא צום זעלבן חשבון וואס איז געווארן באשטימט אין יארע 325. דאס אז די קאלענדער בכלל האט זיך אוועקגעריקט אין די ערשטע פאר הונדערט יאר איז נישט געווען עק וועלט. וועמען גייט עס אן אז יוני 1 אדער סעפטעמבער 20 איז א טאג-צוויי שפעטער אינעם סעזאן ווי 300 יאר בעפאר? אבער דאס אז די האלידעי איז געווארן פארדרייט איז שוין נישט געווען אקצעפטירבאר. דערפאר האבן זיי פארראכטן נאר די 10 פארלוירענע טעג צווישן 325 און 1582. שניידן נאך 2 טעג וואלט ווען צוריקגעדרייט די חגא אויף פארקערט.
(אגב, די קאלענדער פון די מוסלמענער לויפט נאך עד היום בלויז לפי חדשי הלבנה, און זייערע חגאות קענען טאקע געפאלן אין פארשידענע סעזאנען פונעם יאר. להבדיל אא"ה אונזער לוח וואלט אויך נישט מיטגעפארן מיט די תקופות ווען נישט מיר האבן א גזירות הכתוב שמור את חודש האביב.)

3) אויפן לוח געפאלט איסטער אויף זונטאג, אפריל 21, ווען האט זיך דאס גערוקט פון מערץ צו אפריל? איז דאס אלעמאל אויף א זונטאג?

ווי געשריבן איז די זמן פון די דאזיגע חגא פארבינדן מיט 3 תנאים: 1) זונטאג, 2) נאך די ערשטע גאנצע לבנה, 3) וואס איז געשען נאך מערץ 21. די דאזיגע תנאים קענען געפאלן צווישן מערץ 22 און אפריל 25.
(גראדע איז זייער היינטיגער חשבון אויך נישט מדיוק, ווייל עס פארמאגט נאך צוויי קליינע פראבלעמען וואס די חברה האבן קיינמאל נישט פארראכטן. א) די אסטראנאמישע תקופת-הערבסט קען אויך געפאלן אין מערץ 20. ב) די קירכע'ס פאָרמולע אויסצורעכנען א גאנצע לבנה לגבי חגיגת איסטער איז נישט 100% מתאים מיטן ווירקליכן מהלך הלבנה.)

המסתתר האט געשריבן: בוזי, די ליטווישע האבן בכלל געלערנט ווי געהעריג נישט נאר אום ניטל, נאר אפי' תשעה באב, ווי דער ראגאטשאבער זצ"ל, דער חזון איש זצ"ל, און נאך.

דער ראגאטשאווער איז א שטארקע חסיד געוועהן [א קאפוסטער ליובאוויטשער חסיד בכל רמ"ח ושס"ה] און אויך א רב לעדת החסידים.
אבער צו זאגן אויף די חזו"א אז ער האט געלערנט תשעה באב, איז ריכטיג נישט ריכטיג. דער חזו"א איז געוועהן א מויראדיגע קפדן אויף יעדע ס"ק, און א וודאי אויף נישט לערנען אין ת"ב, וואס איז דינא דגמרא. דער ראגאטשאווער האט זיך פשוט נישט געקענט איינהאלטן, אין ס'איז געוועהן ביי איהם א בחינה פון פיקו"נ. אבער דער חזו"א האט נישט געלערנט ת"ב. למען להעמיד דברים על אמיתותם

מונאוויטש האט געשריבן:

קניידל פארעם האט געשריבן:
וואס איז מיר שווער געבליבן איז:

יישר כח, יעצט דארף איך נאכאמאל איבער לעזן אייער תגובה, שטארקע חידושים, נאכנישט געזעהן אין ערגעץ ביי די אידישע שריפטשטעלער אז דער עיקר ציל איז געווען צו צוריק רוקן דעם איסטער חגא אויפן ארגינעלן מקום.

שוב מצאתי בוויקיפידיע כתוב בדויק כמו שכתבתם.

ווען ענדיגט זיך ניטול? 12 ביינאכט אדער 6 פארטאגס?

יש אומרים אז עס ווענדט זיך ווען די תקופה איז, צב"ש היי יאר איז די תקופה 10:30 אווענט, גייט ניטל בלויז ביז 12

mini van האט געשריבן: ווען ענדיגט זיך ניטול? 12 ביינאכט אדער 6 פארטאגס?

לויטן חתם סופר אז מיר לערנען נישט צוליב די פחד פון די גוים וועלכע הויליען איבער נאכט און ס'איז געווען א סכנה זיך צו דרייען אין גאסן אין די פארנאכטס שעות, איז דייקה אן ענין מיטן גיין שלאפן גאר פריה און אויפששטיין נאך חצות צו משלים זיין די שעות מיט תורה נאך וואס די הוליערייען ענדיגן זיך. אבער אלס רוח הטומאה איז מער אנגענומען אז ס'גייט אן ביזן עלות, וויאזוי דער רבי זי''ע האט זיך געפירט איז תלוי וועם מ'פרעגט און פארן סטראוק אדער נאכן סטראוק...

מחנך ב2018 האט געשריבן:

mini van האט געשריבן: ווען ענדיגט זיך ניטול? 12 ביינאכט אדער 6 פארטאגס?

לויטן חתם סופר אז מיר לערנען נישט צוליב די פחד פון די גוים וועלכע הויליען איבער נאכט און ס'איז געווען א סכנה זיך צו דרייען אין גאסן אין די פארנאכטס שעות, איז דייקה אן ענין מיטן גיין שלאפן גאר פריה און אויפששטיין נאך חצות צו משלים זיין די שעות מיט תורה נאך וואס די הוליערייען ענדיגן זיך. אבער אלס רוח הטומאה איז מער אנגענומען אז ס'גייט אן ביזן עלות, וויאזוי דער רבי זי''ע האט זיך געפירט איז תלוי וועם מ'פרעגט און פארן סטראוק אדער נאכן סטראוק...

לויטן חתם סופר, וואס טוט מען אויב ס'איז נישטא וואס משלים צו זיין???

איך וויל משלים זיין א שיעור קבוע, וויליך וויסען צי איך קען נאך חצות.

mini van האט געשריבן: איך וויל משלים זיין א שיעור קבוע, וויליך וויסען צי איך קען נאך חצות.

לייג דיך שלאפן און שטיי אויף די פריסטע וואס דו קענסט, דארפסט נישט חושש זיין מער אויף זאכן וואס איז נישט געשריבן אין שאלות ותשובות דברי יואל!

א גרויסע שכח פאר אלע תשובות

ווען איז דעי יאר? ווער האלט נעכטען נאכט, ווער האלט היינט?

לכאורה האט געשריבן: יש אומרים אז עס ווענדט זיך ווען די תקופה איז, צב"ש היי יאר איז די תקופה 10:30 אווענט, גייט ניטל בלויז ביז 12

וויפיל אזייגער איז די תקופה?

וואס טוט זיך האט געשריבן: און אסאך האלטן דעצעמבער דעם 25טן.
כ'מיין דער פריערדיגע וויזשניץ מאנסי רבי (ר' מאטעלע זי"ע) האט געזאגט איז עס נאר פון זעקסע.

איז טאקע שוין ערגעץ געווען א באשרייבונג פון די מחלוקת איבער דער יום הניטל נעמט זיך טאקע? איבער דאס גאנצע קוקן דעם לוח אפאר טעג?
וואלט געווען אינטערעסאנט קלאר צו ווערן אין דעם.

- די וואס האלטן ניטל דעצעמבער 25, איז ווייל דעמאלט איז ווען די לאקאלע גוים פראווען זייער חגא און זיי גייען דאן אין תיפלה.
- אויב האלט מען ניטל ווען עס געפאלט תקופת טבת, איז עס די נאכט פון יאנואר 6 צו 7. (פאר מער דעטאלן איבער די טויש פון דעצעמבער 25 צו יאנואר 7, זעה די פאריגע בלעטער פון דעם דאזיגן אשכול.)
- בעלזא האלט יאנואר 5, ווייל זיי פירן זיך ווייטער אזוי ווי דער ערשטער בעלזא רב זצ"ל האט זיך געפירט (בעפאר די לוח האט זיך גערוקט מיט נאך א טאג אין יארע 1900 למספ').

מונאוויטש האט געשריבן:

וואס טוט זיך האט געשריבן: און אסאך האלטן דעצעמבער דעם 25טן.
כ'מיין דער פריערדיגע וויזשניץ מאנסי רבי (ר' מאטעלע זי"ע) האט געזאגט איז עס נאר פון זעקסע.

איז טאקע שוין ערגעץ געווען א באשרייבונג פון די מחלוקת איבער דער יום הניטל נעמט זיך טאקע? איבער דאס גאנצע קוקן דעם לוח אפאר טעג?
וואלט געווען אינטערעסאנט קלאר צו ווערן אין דעם.

- די וואס האלטן ניטל דעצעמבער 25, איז ווייל דעמאלט איז ווען די לאקאלע גוים פראווען זייער חגא און זיי גייען דאן אין תיפלה.
- אויב האלט מען ניטל ווען עס געפאלט תקופת טבת, איז עס די נאכט פון יאנואר 6 צו 7. (פאר מער דעטאלן איבער די טויש פון דעצעמבער 25 צו יאנואר 7, זעה די פאריגע בלעטער פון דעם דאזיגן אשכול.)
- בעלזא האלט יאנואר 5, ווייל זיי פירן זיך ווייטער אזוי ווי דער ערשטער בעלזא רב זצ"ל האט זיך געפירט (בעפאר די לוח האט זיך גערוקט מיט נאך א טאג אין יארע 1900 למספ').

די וואס האלטן פון 6 צו 7 איז (אולי גם מטעם הנ"ל, אבל בעיקר) ווייל אין די פויערישע מקומות (רוסלאנד אוקריינע וכו') האט מען נישט אנגענומען די גערוקטע לוח, און אויף זייער לוח פאלט דער 25'סטע ווען אויף די נייע היינטיגע לוח פאלן די 7'טע.
און לגבי בעלזא, אין בעלזא אינדערהיים האט מען זינט 1900 למספ' אויך געהאלטן די 7טע, נאר נאך וואס הרה"ק מהר"א מבעלזא זי"ע איז ארויף געקומען קיין א"י האט ער אנגעהויבן צו האלטן, און געהייסן אויסרופן אין ישיבה צו האלטן ניטל אין דעם 6טן, אהן אנצוגעבן א טעם דערויף.
מ"מ יבדלחט"א כ"ק אדמו"ר מבעלזא שליט"א האט אנגעגעבן א טעם, ע"פ דעם טעם אויפ'ן נישט לערנען ניטל פון הרה"ק מהרי"ד מבעלזא זי"ע ע"פ וואס שטייט פון בעשטה"ק אויפ'ן גמרא 'הנפטר מחברו אל יפטר אלא מתוך דבר הלכה' אז תמיד מוז מען זיין דבוק און "מחובר" אין השי"ת, חוץ בשעת'ן לערנען, אבער אין אזא'ן נאכט וואס די טומאה איז גובר מוז מען זין בדביקות בלי הפסק, דערפאר לערנט מען נישט. ממילא הייטיגע צייטן וואס די איינציגסטע וועג וואס מיר האבן צו דביקות איז אדרבה נאר דורכ'ן תורה, ממילא מוז מען לערנען ניטל. נאר היות וואס עס איז א מנהג ישראל נישט צו לערנען, ממילא איז מען עס מקדים מיט א טאג.

בנוגע בעלזא שטייט דא אזוי

בחצר חסידות בעלזא נהגו לציין את ה'ניטל' בלילה שלפני ה-7 לינואר. אמנם בארץ ישראל בשנת תשי"ד שחו הגבאים את ליבם בפני האדמו"ר מהר"א מבעלזא זי"ע שנוהג את מנהגיו הנהוגים בלילה ניטל שלא היה לומד את שיעוריו הקבועים וכדו' בלילה שלפני ה-6 לינואר. הגבאים הזכירו לרבי שזמן הניטל שהיה נהוג בבעלזא הוא רק למחרת. אולם הרבי לא הסכים לדבריהם.
אחד מן הבחורים בחסידות הלך לברר אצל גלח ממוצא הונגרי שהיה דר בקטמון, אודות פרטי החשבונות הנזכרים, והבהיר לו שאכן חגאת הגוים היא ב-7 לינואר. אמנם כאשר ספרו זאת לאדמו"ר זי"ע, שאף הגלחים אומרים כן, אמר "אף הם אין יודעים את הזמן הראוי". בעקבות כך הנהיגו חסידי בעלזא במקומות מושבותיהם, את מנהג הניטל בלילה שלפני ה-6 בינואר.

mini van האט געשריבן: ווען ענדיגט זיך ניטול? 12 ביינאכט אדער 6 פארטאגס?

ווען מען ווערט מיד גייט מען שלאפן

אבן יקרה האט געשריבן:

המסתתר האט געשריבן: בוזי, די ליטווישע האבן בכלל געלערנט ווי געהעריג נישט נאר אום ניטל, נאר אפי' תשעה באב, ווי דער ראגאטשאבער זצ"ל, דער חזון איש זצ"ל, און נאך.

דער ראגאטשאווער איז א שטארקע חסיד געוועהן [א קאפוסטער ליובאוויטשער חסיד בכל רמ"ח ושס"ה] און אויך א רב לעדת החסידים.
אבער צו זאגן אויף די חזו"א אז ער האט געלערנט תשעה באב, איז ריכטיג נישט ריכטיג. דער חזו"א איז געוועהן א מויראדיגע קפדן אויף יעדע ס"ק, און א וודאי אויף נישט לערנען אין ת"ב, וואס איז דינא דגמרא. דער ראגאטשאווער האט זיך פשוט נישט געקענט איינהאלטן, אין ס'איז געוועהן ביי איהם א בחינה פון פיקו"נ. אבער דער חזו"א האט נישט געלערנט ת"ב. למען להעמיד דברים על אמיתותם

וואס א שאלה וודאי האבן אלע גדולים געלערנט נאר דברים המותרים [חו צו זאגן אז זיי האבן עובר געווען ווייל אפילו א פשוטע יוד איז מען נישט כש"כ לאוקמא גירסא סייעתא דשמיא] אפילו 100 תשעה באב,ס קען מען נישט ענדיגן אלעס וואס ממעג. למשל הלכות אבילות 40 סימנים און נאך נאך

ניטל

פון דא , איבער מנהג ברסלב.

תא חזי האט געשריבן:

שמואל בארג האט געשריבן: עניני דיומא

משה ששון האט געשריבן: י"א שמנהג ברסלב לומר שחצות הוא 6 שעות אחרי תחילת הלילה
ולכן יש בברסלב רב שאמר שזמן האיסור מתחיל בשקיעה של ר"ת - מקודם עדיין יום
ונגמר בשעה 11.00 כי זה 6 שעות אחרי תחילת הלילה
ואע"פ שזה תרתי דסתרי, מ"מ מקיימים בזה את המנהג.

הא לך לשון הגרי"מ שעכטר שליט"א מברסלב, מתוך מכתבו.

עוד בזה: בספר "שיח שרפי קודש" החדש (כרך ג, עמוד שע"ד, הערה יט) כתב שאצל חסידי ברסלב באוקראינה נהגו בניטל, וז"ל: "אצל אנשי שלומינו באוקראינה היו נוהגים בליל ניטל, החל בליל העשרים וחמישה בדצמבר, לספר מעשה זה של "סורוק סוועטיע"(ראה בהמשך את סיפור המעשה) בין תפילת מנחה וערבית, כמו כן, היו לומדים אז ב'קלויז' סיפורי מעשיות, ומיד אחרי תפילת ערבית היו הולכים לישון וקמים בחצות הלילה כרגיל, שאז כבר אין זה 'ניטל'." כך סיפר רבי לוי יצחק בנדר ז"ל. וכאן בארץ ישראל – סיים רלי"צ בנדר ז"ל – אין שייך כלל ענין זה"

הראת לדעת שלא נהגו באופן של 'לכתחילה' בניטל, אלא היה בדרך ממילא כיון שהיו משכימים בחצות לילה (וכן משמע מתשו' החת"ס שהובאה למעלה שכן יש לעשות (ועל מנת כן למעשה תוקן ה'ניטל', כדי לגרום לאנשים ללכת לישון ע"מ לקום בחצות (שלא בדרך חיוב, שלא יתדמו לגויים ההולכים לתיפלות שלהם בחצות) או שיקומו כבר בבוקר, אך בוודאי שלא על מנת לשחק קלפים וכדו') וכן יעויין בתשובת הגרע"י ביבי"א ח"ז חיו"ד כ' סעי' ב' שכתב כי בלאו הכי מנהג חכמי הספרדים היה (ע"פ הקבלה) לישן בתחילת הלילה ולקום בחצות ללמוד, וממילא אין בכלל צד לדון אי לומדים בתחילת הלילה או לא, כיון שבכל תחילות הלילות אין לומדים אלא ישנים.



מצ"ב לשון המעשה מ"סאראק סוועטיע"
בְּלֵיל שַׁבָּת הָרִאשׁוֹן, לְאַחַר שֶׁהֶעְתִּיק רַבֵּנוּ הַקָדוֹשׁ רַבִּי נַחְמָן מִבְּרַסְלֶב אֶת מוֹשָׁבוֹ מִזְּלָאטִיפָּאלִי לָעִיר בְּרֶסְלֶב, וּבָאוּ מִבְּנֵי הָעִיר לְקַבֵּל פָּנָיו בָּאוּ גַּם הַחַזָן יוֹסֵף, שֶׁכִּנּוּ אוֹתוֹ "יוֹסְ'ל חַזָן" וְסִיַּע לְרַבֵּנוּ בְּדִירָתוֹ, כִּי רָצָה לְהַחְנִיף לְרַבֵּנוּ, מִשּׁוּם שֶׁתּוֹשָׁבֵי הָעִיר לֹא אָהֲבוּ אוֹתוֹ. אוּלָם רַבֵּנוּ לֹא קֵרְבוֹ כְּלַל
וּבְלֵיל שַׁבָּת הָרִאשׁוֹן בָּאוּ תּוֹשָׁבִים מִבְּנֵי הָעִיר אֶל שֻׁלְחָנוֹ שֶׁל רַבֵּנוּ, ובֵּינֵיהֶם בָּא גַּם "יוֹסְל חַזָּן", וְרָצָה לְזַמֵּר לִפְנֵי רַבֵּנוּ אֶת הַזֶּמֶר "מְנוּחָה וְשִׂמְחָה". וְאוּלָם עוֹד לִפְנֵי שֶׁהִתְחִיל, פָּתַח רַבֵּנוּ אֶת פִּיו וְהִתְחִיל לוֹמַר לִפְנֵי הָעוֹלָם אֶת הַתּוֹרָה, "אַקְּרוּקְּתָא" שֶׁבְּ"לִקּוּטֵי מוֹהֲרַ"ן" סִימָן ג' הַמַּתְחֶלֶת: "הִנֵּה מִי שֶׁשּׁוֹמֵעַ נִגּוּן מִמְּנַגֵּן רָשָׁע וְכוּ'", וְתֵכֶף סָתַם הַחַזָּן אֶת פִּיו.
(וְרַבִּי אַבְרָהָם בֶּן רַבִּי נַחְמָן, בְּסַפְּרוֹ מַעֲשֶׂה זֶה דִּיֵּק וְאָמַר, שֶׁעַל-כֵּן לֹא הִתְחִיל רַבֵּנוּ בְּתוֹרָתוֹ בְּמַעֲלַת הַמְנַגֵּן הַכָּשֵׁר, אֶלָּא הִתְחִיל הַתּוֹרָה בְּעִנְיַן הַמְנַגֵּן הָרָשָׁע, כְּדֵי שֶׁלֹּא יַחְשֹׁב הַחַזָּן שֶׁעָלָיו מִתְכַּוֵּן רַבֵּנוּ, שֶׁהוּא מְנַגֵּן כָּשֵׁר, וּמִשּׁוּם הַמַּעֲשֶׂה הַנַּ"ל, שֶׁהָיָה בְּהֶכְרַח לִפְתֹּחַ בִּשְׁלִילַת הַחַזָּן, כְּדֵי שְׁיִשְׁתּוֹק.)
אַחַר-כָּךְ בְּמוֹצָאֵי שַׁבָּת, בִּסְעֻדַּת הַמְּלַוֶּה מַלְכָּה, הִתְחִיל לָשִׁיר לְלֹא רְשׁוּת רַבֵּנוּ, אֶת הַזֶּמֶר: "הַמַּבְדִּיל בֵּין קֹדֶשׁ לְחוֹל" וּכְשֶׁהִגִּיעַ לַתֵּבוֹת: "חָלְפָה עוֹנַת מִנְחָתִי" טָעָה וְאָמַר "עוֹנַת מִטָּתִי…" וְאָמַר עַל זֶה רַבֵּנוּ: "הוּא מְגַלֶּה מַה שֶּׁהוּא…" ("עֶר זָאגְט אוֹיס וָואס עֶר אִיז…") וּמֵרוֹב בּוּשָׁה, שֶׁנִּתְגַּלָּה קְלוֹנוֹ בָּרַבִּים, עָקַר דִּירָתוֹ מִבְּרֶסְלֶב וְנָפַל מִדֶּרֶךְ הַיַּהֲדוּת, עַד שֶׁנִּשְׁתַּמֵּד רַחְמָנָא לִיצְלָן, וְאַחַר-כָּךְ חָזַר לַיַּהֲדוּת עַל-יְדֵי הַמַּעֲשֶׂה שֶׁהָיָה לִפְנֵי רַבֵּנוּ בְּלֵיל "נִיטְל", שֶׁסִּפֵּר אֶחָד לִפְנֵי רַבֵּנוּ מֵהַחָגָא שֶׁל הַנּוֹצְרִי הַנִּקְרָא "סָארָאק סְוַועטְיֶיע", "אַרְבָּעִים הַקְדוֹשִׁים", שֶׁפַּעַם יָשְׁבוּ אַרְבָּעִים אֲנָשִׁים בְּאֵיזֶה מָקוֹם, וְלֹא הָיָה לָהֶם מַה לֶּאֱכֹל, וְנַעֲשָׂה לָהֶם נֵס, שֶׁמָּצְאוּ שְׁלשָׁה כִּכְּרוֹת לֶחֶם, וְהִסְפִּיק לֶחֶם מוּעָט זֶה לְכָל הָאַרְבָּעִים אִישׁ הַנַּ"ל, אוּלָם זֶה שֶׁסִּפֵּר זֹאת לְרַבֵּנוּ הָפַךְ הַנַּ"ל, דְּהַיְינוּ: שֶׁסִּפֵּר, שֶׁהָיוּ שְׁלשָׁה אֲנָשִׁים עִם אַרְבָּעִים לְחָמִים וְהוֹתִירוּ מְהַלֶחֶם, וְכַמוּבָן שְנַעֲשָׂה צְחוֹק גָּדוֹל, וְאָז נַעֲנָה רַבֵּנוּ וְאָמַר: "אַזוֹי? אִיז שׁוֹין יוֹסְל חַזָן צוּרִיק אוֹיסְגֶעקוּמֶען!" – "כַּך? אִם כֵּן, אֲזַי יוֹסְל הַחַזָן כְּבָר שָׁב בַּחֲזָרָה!" הַיינוּ שֶׁשָׁב בִּתְשׁוּבָה וְחָזַר לְדֶרֶךְ הַיַּהֲדוּת.