סטאוו יא פיטא האט געשריבן:
ווער ברענגט דעם היתר בשם שינאווע רב?
כמדומני בליקוטים אין דברי יחזקאל החדש.
והמקור בשו"ת בית ישראל להגרי"א לנדא אב"ד עדעלין זצ"ל. דארט שטייט עס נאר בשם שינאווער רב. אבער צו דעם ווערט צו געברענגט בשם "דברי חנה" אז דער שינאווער רב האט עס געזאגט בשם מהר"ש מבעלזא.
חמרא טבא האט געשריבן:
אויך יעדן שבת איז דא א היתר פון צאנזער רב אז פאר פתיחת הארון צו קריה"ת איז מען נאכנישט מחוייב מיט קידוש
אויף עסן אדער נאר א קאווע? לכאורה איז די היתר אייניג נוגע אויף ביידע, אבער דאכט זיך מיר אז למעשה פלעגט מען דאס נאר ניצן פאר א קאווע.
דער רב אליין פלעגט טרינקען א קאווע דעמאלס?
לכאורה, אויב ס'איז דא א היתר נישט צו מאכן קידוש, איז די טעם ווייל ס'הייסט נאך ווי בעפאר'ן דאווענען, וואס מ'מעג נאר עסן אויב מ'איז א חלוש.
ומענין לענין שמעתי פון א' מתלמידיו זצ"ל, אז הרה"ק בעל ויגד יעקב מפאפא זי"ע פלעגט זיך מקיל זיין צו טרינקען א קאווע פאר'ן לייגן רבינו תם'ס תפילין, זאגנדיג אז אין בעלזא האט מען מקיל געווען (פאר א חלוש) צו עסן פאר'ן דאווענען...
ועל הדרך האב איך געזעהן א פרישע קרישקעלע אינעם אשכול אויף אוצה"ח, ווי מ'צייכנט צו צום מחזור פונעם חוקרדניאל גולדשמיד, וואס ברענגט נאך פון כת"י פארמא, אז אין שבת זאגט מען 'כי אתה שומע בקולזכרוןשופר ומאזיןזכרוןתרועה ואין דומה לך בא"י שומע בקולזכרוןתרועת עמו ישראל ברחמים'.
אגב וויל איך דא נאכאמאל צוברענגען וואס איך האב שוין געשריבן אין אן אנדערע אשכול: איך האב געהערט פון הרה"ג ר' ישראל דוד שלעזינגער שליט"א נאכזאגנדיג פון אספר מנחת עני לפרשת האזינו,פון בעל ערוך לנר, אז די בעסטע יארן וואס כלל ישראל האט געהאט איז געפאלן ר"ה אום שבת, און די זעלבע פארקערט די יארן וואס כלל ישראל האט געהאט די מערסטע צרות איז אויך געווען ר"ה שבת. ופלא. און עס ברענגט ארויס די שטארק וויכטיגקייט פון איינרייסן אין אזא יאר אום ראש השנה ווארום דער צווישענשייד איז מורא'דיג עקסטרעים וד"ל. איך האב אויך געזען אין דברי יואל די געוואלדיגע התעוררות דרשה וואס רבינו הקדוש מסאטמאר זי"ע האט געהאלטן ר"ה שנת תש"ג כשחל בשבת און ווי באוואוסט איז אין יענע יאר פארגעקומען די מערסטע הריגות אויף די אונגארישע אידענטום און עס איז פילייכט פון די ביטערסטע יארן אין די היסטאריע פון כלל ישראל.
אגב וויל איך דא נאכאמאל צוברענגען וואס איך האב שוין געשריבן אין אן אנדערע אשכול: איך האב געהערט פון הרה"ג ר' ישראל דוד שלעזינגער שליט"א נאכזאגנדיג פון אספר מנחת עני לפרשת האזינו,פון בעל ערוך לנר, אז די בעסטע יארן וואס כלל ישראל האט געהאט איז געפאלן ר"ה אום שבת, און די זעלבע פארקערט די יארן וואס כלל ישראל האט געהאט די מערסטע צרות איז אויך געווען ר"ה שבת. ופלא. און עס ברענגט ארויס די שטארק וויכטיגקייט פון איינרייסן אין אזא יאר אום ראש השנה ווארום דער צווישענשייד איז מורא'דיג עקסטרעים וד"ל. איך האב אויך געזען אין דברי יואל די געוואלדיגע התעוררות דרשה וואס רבינו הקדוש מסאטמאר זי"ע האט געהאלטן ר"ה שנת תש"ג כשחל בשבת און ווי באוואוסט איז אין יענע יאר פארגעקומען די מערסטע הריגות אויף די אונגארישע אידענטום און עס איז פילייכט פון די ביטערסטע יארן אין די היסטאריע פון כלל ישראל.
איך שרייב דא צוויי א שיינע ענינים אויף ראש השנה שחל להיות בשבת ווי היי יאר.
1) אונז ווייסן אז די טעם פארוואס מען בלאזט נישט שופר ערב ראש השנה ברענגען די פוסקים די טעם, וויבאלד אין פסוק שטייט, תקעו 'בחודש' שופר, 'איין חודש פין בלאזן', חודש אלול בלאזט מען 28 טעג , + 2 טעג ראש השנה.
זאגט דער גאון א הערליכן טעם און א דבר נפלא פארוואס מען בלאזט נאר 30 טעג, אין מסכת גיטין אין פרק הניזקין ביי די מעשה פין טוטוס ברענגט די גמרא די מעשה אז די פליג איז איהם אריין אין קאפ, איז ער געגאנגען ערגעץ ווי מען האט געבויעט א בנין און דער פליג האט אויפגעהערט צו לעכערן זיין קאפ צוליב די גערידער האט ער געזעהן אז דאס איז אן עצה, האט ער געברענגט מענטשן זאלן האקן ביי איהם. זאגט די גמרא דרייסיג טעג האט די פליג אויפגעהערט אבער נאך דרייסיג טעג איז ער שוין געווארן צו געוואוינט און ווייטער געלעכערט טוטוס זיין קאפ. די גמרא פירט אויס דארט אז די פליג האט איהם געהארגעט און ארויס אזוי גרויס ווי א פליג. עכ''פ זאגט דער גאון אז מיר זעמיר פין דא אז נאך 30 טעג ווערט מען צו געוואוינט איז דער הייליגער רמב''ם זאגט דאך די טעם פין שופר פין "עורו ישנים משנתכם ונרדמים הקיצו מתרדמתכם" טאמער וואלט מען ווען געבלאזען שופר פאר מער ווי 30 טעג וואלט מען דיך שוין געווארן צו געוואינט אין די שופר וואלט נישט געווען מער קיין מעורר.
2) האט מיך א גוטע יוד געזאגט א מורא'דיגען געדאנק. אז פין דעם אז מען בלאזט נישט היי יאר שבת איז א רייע אז די באשעפער נעמט אן א יאר ווי היי יאר אונזער תפילות פונקט ווי מיר וואלטן ווען יא געבלאזן שופר, די רעיון איז פשוט באמת, ווי צדיקים האבן געזאגט אז "חשב אדם לעשות מצוה, ונאנס ולא עשאה, מעלה עליו הכתוב כאילו עשאה" האבן צדיקים געזאגט אז די הייליגער באשעפער זאגט "מעלה עליו הכתוב כאילו עשאה" איז אוודאי די תקיעות שופר היי יאר מיט נאך אסאך א העכערע בחינה ווי א יאר וואס מען בלאזט יא, ווייל אז די באשעפער איז 'מעלה כאלו עשאה' שטעלט עס שוין די באשעפער צו מיט אלע בחינות מיט די גרעסטע שלימות וואס קען נאר זיין.
אבער חוץ מזה מיר האבן דאך פריער געברענגט די טעם אז מען בלאזט נישט ערב ראש השנה קיין שופר, וויבאלד חז''ל האבן קובע געווען אז מען בלאזט נאר 30 טעג, איז דאך אבער שווער אז אזא יאר ווי היי יאר וואס מען בלאזט נישט די ערשטע טאג ראש השנה, וואלט מען דאך יא געדארפט בלאזן ערב ראש השנה? אלא מה זעהט מען פין דעם אויכעט א רייע אז די ערשטע טאג ראש השנה שחל בשבת רעכענט יא די באשעפער אונזערע תפילות אריין גערעכנט מיט תקיעות שופר דערביי! און ממילא צו דעם ווארט פינעם גאון, מיז מכן זאגן אז ס'איז דא דער ערשטע טאג ראש השנה דעם זעלבען התעוררות פין דעם קול שופר וואס דער באשעפער שטעלט אונז צו לתשובה ולתיקן המעשים, פונקט ווי מיר וואלטן יא געבלאזן שופר. ווייל אויב נישט לויטן טעם פונעם גאון זאל מען אזא יאר ווי היי יאר יא בלאזן שופר ערב ראש השנה?
notificationהאט געשריבן:↑מיטוואך סעפטעמבער 13, 2023 11:03 am
...זאגט די ערוך לנר אז עס קען זיין אז די גמרא רעדט פון שבת,
איר זענט זיכער? אין תוס' שטייט בשם די בה"ג נישט אזוי.
הרה"ק אדמו"ר הר"ר בונם זצלה"ה מפרשיסחא אמרשבאם הגוי קורא על ישראל דברי זלזול, והישראל עונה לגוי לעומתו הרי הוא מאריך את הגלות רח"ל, עכ"ד ..היפוך הכת הידועה שאינם יכולים לסבול הכניעה וסבלות הגלות..
ווען גייט מען תשליך, די ערשטע אדער די צווייטע טאג.
(פון אויסעווייניג ליגט מיר אין קאפ אז) דער מטה אפרים שרייבט אז מען גייט די ערשטע טאג, אבער איינע פון די מפרשים דארט שרייבן אז על פי קבלה גייט מען דעם צווייטן טאג.
וויאזוי פירט מען זיך למעשה? און אויב גייט מען שבת זאגט מען אויך די לאנגע תפילת החיד"א?
ביים שיעור אין ביהמדר הגדול קרי האט מען געזאגט אז מען גייט דע ערשטע טאג.
דער מ"ב ברענגט טאקע בשם הפמ"ג אז ווען ס'געפאלט דער ערשטער טאג אום שבת, גייט מען נישט דאן צו טייך, צוליב חשש איסור הוצאה.
אויב אזוי האב איך געקלערט אז אפילו במקום עירוב זאל מען אויך נישט גיין, ווייל ס'איז א ק"ו פון שופר - וואס מען בלאזט מען אויך נישט צוליב איסור הוצאה אפילו במקום עירוב, קען דאך נישט זיין אז מ'זאל מער מקיל זיין לגבי תשליך, וואס ס'איז דאך זיכער אז מ'טראג די מחזורים צום טייך.
אגב וויל איך דא נאכאמאל צוברענגען וואס איך האב שוין געשריבן אין אן אנדערע אשכול: איך האב געהערט פון הרה"ג ר' ישראל דוד שלעזינגער שליט"א נאכזאגנדיג פון אספר מנחת עני לפרשת האזינו,פון בעל ערוך לנר, אז די בעסטע יארן וואס כלל ישראל האט געהאט איז געפאלן ר"ה אום שבת, און די זעלבע פארקערט די יארן וואס כלל ישראל האט געהאט די מערסטע צרות איז אויך געווען ר"ה שבת. ופלא. און עס ברענגט ארויס די שטארק וויכטיגקייט פון איינרייסן אין אזא יאר אום ראש השנה ווארום דער צווישענשייד איז מורא'דיג עקסטרעים ודי. איך האב אויך געזען אין דברי יואל די געוואלדיגע התעוררות דרשה וואס רבינו הקדוש מסאטמאר זי"ע האט געהאלטן ר"ה שנת תש"ג כשחל בשבת און ווי באוואוסט איז אין יענע יאר פארגעקומען די מערסטע הריגות אויף די אונגארישע אידענטום און עס איז פילייכט פון די ביטערסטע יארן אין די היסטאריע פון כלל ישראל.
די רבי - רבי ברוך'ל גארליצער האט אמאל געזאגט אז ראש השנה שחל ליהות בשבת איז מען מקיים די מצוה פין תקיעות שופר דורך'ן מקיים זיין די מצוה פין עונג שבת און מיט'ן זינגען שירות ותשבחות פארן אייבערשטען ביי די סעודות שבת. און דאס ווערט פארעכענט ביים0 אייבערשטען ווען מען טוט עס אפרעכטן כדביעו פונקט ווי מען וואלט ווען געבלאזן שופר.
און ער האט עס הערליך שיין אריין גע'טייטשט אין דעם זמר 'שבת היום' וואס מיר זינגען ביי די שבת סעודה. זאגן מיר דארט אזוי, "מעבור דרך וגבולים מעשות היום פעלים לאכול ולשתות בהילולים זה היום עשה השם שבת היום שבת היום להשם".
האט די רבי - רבי ברוך'ל גע'טייטשט אזוי, בהקדם פין דעם אז וואס מיר ווייסן דאך אז אין די גמרא שטייט צוויי סיבות פארוואס מיר בלאזן נישט שופר אויף ר''ה שחל ליהות בשבת, 1. גזירה שמא יעבירנו ד' אמות ברשות הרבים. 2. שמא יתקן כלי שיר.
לויט דעם קען מען טייטש'ען דעם זמר הערליך שייןמעבור דרך וגבוליםצוליב וואס חז''ל האבן מורא געהאט אז מען וועט טראגען דעם שופר צו א בקי ללמוד און ארביער גיין ד' אמות ברשות הרבים.מעשות היום פעליםאון צוליב וואס חז''ל האבן מורא געהאט פין שמא יתקן כלי שיר. צוליב די צוויי סיבות קען מען נישט בלאזן קיין שופר אויף אזא יאר ווי יאר פין ראש השנה שחל ליהות בשבת. נוי אויב אזוי ווי וועט א יוד קענען מקיים זיין די מצוה פין שופר אויף וואס ער לעכצט נאך איר, אזוי שטארק? נאר דורך דעם וואס ער וועטלאכול ולשתות בהילוליםעסן די סעודות שבת מיט אן עונג שבת און מיט זינגן זמירותהילוליםפין שירות ותשבחות פארן אייבערשטן, ווען?זה היום'היום' גייט דיך ארויף אויף ראש השנה,עשה השםוועט די אייבערשטער מאכן פאר איהם, אז ס'וועט זייןשבת היום להשםדער שבת וועט ווערן אפ צוגעשטעלט דורך'ן אייבערשטען מיט אלע פיטשעווקעס פונקט ווי א געווענליכע ראש השנה מיט תקיעת שופר!
פוסק הדור הגר"מ שטרנבוך הביא השבוע בשיחתו השבועית דברים מבהילים של בעל ה'ערוך לנר' זי"ע על העתיד להתרחש בשנה הקרובה לאחר ראש השנה, כפי שהוכיחה ההיסטוריה משנים שחל בהן ר"ה בשבת. עוד הוסיף עצה לזכות בדין לשנה זו: "לקבל קבלה טובה בנוגע לכבוד שבת"
בשיחה מיוחדת שמסר פוסק הדור הגר"מ שטרנבוך לתלמידיו, האריך בעניין 'ראש השנה שחל להיות בשבת', והביא את דבריו של ה'חתם סופר' שבשנה זו שלא תוקעים בשופר ביום הראשון של ראש השנה, צריכים את זכות השבת כדי שתגן על עם ישראל במקום השופר.
לאחר מכן הביא דברים מבהילים של ה'ערוך לנר': "דבר נורא חישב ומצא הגאון בעל "ערוך לנר" זי"ע שבשנים שראש השנה חל להיות בהם בשבת, היה בהם או שנה טובה מאוד לישראל כמו השנה שנמחל העגל, והוקם המשכן, ונכנסו לארץ ישראל, או ח"ו להיפך, כמו שני החורבנות של בית המקדש הראשון והשני שהיו כאשר ר"ה חל בשבת".
"ובטעם הדבר ביאר הערוך לנר, שכיון שבשנים אלו אין תקיעת שופר וצריכים אנו את זכות השבת במקום השופר, א"כ הדבר תלוי בישראל, שבשנים ששמרו את השבת כראוי אזי אכן השבת מליצה טוב על ישראל, אך אם ח"ו לא שמרו שבת כראוי, לא זכו לכך וממילא לא בטלו המקטרגים".
עוד הוסיף פוסק הדור כי בשנה שנפטר החזון איש, חל ראש השנה להיות בשבת, ותלמידיו תלו את דבר פטירתו בכך שראש השנה חל להיות בשבת ולא היו תקיעות להשבית את מידת הדין, וכדבריו של הערוך לנר ששנה שראש השנה חל להיות בשנה עלולה להיות שנה מסוכנת ביותר.
את דבריו סיים פוסק הדור בעצה להינצל בשנה הקרובה: "לכן בשנה זו ראוי לקבל קבלה טובה בראש השנה בעניין הנוגע לכבוד השבת, וכגון ללמוד הלכות שבת בכל השנה כולה באופן קבוע, או לקדש יותר את יום השבת בלימוד התורה, או לפעול אצל אחרים לעורר אותם על החובה ללמוד הלכות שבת ולהיות בקי בהם על בורים, וכיוצ"ב, ודבר זה יועיל שקדושת השבת תגן עלינו להשבית המקטרגים.